„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Joanna Rudź

Dokonywanie napraw i konserwacji wyrobów rękodzieła
ludowego z elementami haftów i koronek
311[42].Z4.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Bożena Wilbik-Hałgas
mgr inż. Teresa Pruciak



Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Rudź



Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz



Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[42].Z4.04
Dokonywanie napraw i konserwacji wyrobów rękodzieła ludowego z elementami haftów
i koronek zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik włókienniczych
wyrobów dekoracyjnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Konserwacja haftów i koronek

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

14

4.1.3. Ćwiczenia

14

4.1.4. Sprawdzian postępów

16

4.2 Przechowywanie i magazynowanie wyrobów z elementami haftów i koronek

17

4.2.1. Materiał nauczania

17

4.2.2. Pytania sprawdzające

17

4.2.3. Ćwiczenia

18

4.2.4. Sprawdzian postępów

19

4.3 Koszty renowacji wyrobów hafciarskich i koronkarskich

20

4.3.1. Materiał nauczania

20

4.3.2. Pytania sprawdzające

21

4.3.3. Ćwiczenia

22

4.3.4. Sprawdzian postępów

23

5. Sprawdzian osiągnięć

24

6. Literatura

29

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o konserwacji wyrobów rękodzieła

ludowego z elementami haftów i koronek, o metodach i technikach naprawy uszkodzeń, a także
ułatwi Ci wykonywanie napraw i konserwacji tych wyrobów.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i testów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła
informacji. Obejmuje on również:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych
do realizacji,

−

sprawdzian postępów.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela/instruktora

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

4. Sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań testowych, którego pozytywny wynik

potwierdzi nabycie przez Ciebie umiejętności i wiadomości z zakresu tej jednostki modułowej.

5. Literaturę.

Jednostka modułowa

Dokonywanie

napraw i konserwacji wyrobów rękodzieła ludowego

z elementami haftów i koronek, której treści teraz poznasz, jest jednym z modułów koniecznych
do pełnego poznania i zrozumienia, oraz podsumowania wiadomości na temat rękodzielniczych
wyrobów hafciarskich i koronkarskich (rys.1).

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Rys. 1. Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 311[42].Z4

Technologia wykonywania

haftów i koronek

311[42].Z4.01

Dobieranie materiałów,

narzędzi, przyborów i metod

do wykonywania haftów

i koronek

311[42].Z4.04

Dokonywanie napraw

i konserwacji wyrobów

rękodzieła ludowego

z elementami haftów i koronek

i koronek

311[42].Z4.02

Wykonywanie haftów

311[42].Z4.03

Wykonywanie koronek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

–

dobierać materiały i narzędzia do wykonania haftów i koronek,

–

klasyfikować rodzaje nici,

–

klasyfikować rodzaje haftów i koronek,

–

wykonywać hafty i koronki,

–

charakteryzować sposoby wykończenia wyrobów ludowych,

–

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

zorganizować stanowisko renowacji i konserwacji wyrobów zgodnie z wymaganiami
ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska,

–

rozróżnić wady i uszkodzenia wyrobu rękodzieła ludowego,

–

zakwalifikować wyroby do naprawy i renowacji,

–

scharakteryzować metody konserwacji i renowacji wyrobów hafciarskich,

–

ustalić kolejność czynności podczas napraw i renowacji,

–

dobrać materiały do wykonania naprawy i renowacji wyrobu hafciarskiego,

–

scharakteryzować proces konserwacji i renowacji koronek,

–

dokonać naprawy uszkodzonego wyrobu koronkarskiego,

–

dokonać konserwacji wyrobów koronkarskich,

–

zastosować środki przeznaczone do konserwacji wyrobów,

–

zmagazynować i przechować wyroby dekoracyjne,

–

obliczyć koszty renowacji wyrobów hafciarskich i koronkarskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. Materiał nauczania

4.1. Konserwacja haftów i koronek

4.1.1. Materiał nauczania

Renowacja – odnowienie, termin używany dawniej na określenie zespołu zabiegów mających

na celu odnowienie dzieła sztuki lub zabytku, najczęściej niezgodnie z zasadami dzisiejszej
konserwacji. W ramach renowacji obrazów często przemalowywano obraz całkowicie
z zachowaniem bez zmian lub częściowo zmienionym rysunkiem kompozycji, bądź też stosowano
retusze lokalne z reguły wybiegające daleko poza granice właściwego ubytku oryginalnej warstwy
barwnej. Dziś termin renowacja, używa się bądź w odniesieniu do dawnych metod konserwacji,
bądź na określenie rekonstrukcji częściowej zabytków. Konserwacja – zabezpieczenie obiektów
zabytkowych i dzieł sztuki dawnej. Konserwacja polega na usuwaniu naleciałości technicznych
szkodliwych i zniekształcających oryginalny wyraz dzieła, na wzmocnieniu osłabionej struktury i
opracowaniu estetycznego wyrazu obiektu. W tym celu stosuje się punktowanie i rekonstrukcję,
w przypadku konserwacji pełnej, lub właściwe wyeksponowanie zachowanych szczątków
obiektu, maksymalnie uwidaczniające pierwotny wyraz dzieła, w przypadku konserwacji
purystycznej, tzn. zachowującej oryginał bez uzupełniania jego ubytków. Każdy zakonserwowany
obiekt winien być opatrzony pełną dokumentacją konserwatorską, opisową i fotograficzną i w
miarę potrzeby rysunkową, mówiącą szczegółowo o pierwotnym stanie zachowania obiektu, o
historii i przyczynach jego zniszczeń, podającą metody i wyniki badań oraz materiały i metody
konserwacji.

Dokumentacja konserwatorska

Przed przystąpieniem do konserwacji należy sporządzić dokumentacje fotograficzną

i opisową. Dokumentacja konserwatorska jest to zbiór informacji dotyczących obiektu
zabytkowego i jego środowiska, w zakresie koniecznym do przeprowadzenia przy nim prac
konserwatorskich oraz informacji o przeprowadzeniu tych prac. Dokumentacja ta składa się
z dwóch części: opisowej i fotograficznej. Część opisową rozpoczyna karta tytułowa, służąca
do identyfikacji obiektu i prac przy nim prowadzonych. Karta ta zawiera informacje o czasie
i miejscu wykonania wyrobu, o autorze, technice wykonania, i o rodzaju użytych nici.

Jednym z najważniejszych punktów dokumentacji jest opis wyrobu przed i po konserwacji.

Zawiera ona charakterystykę kolorystyki, prawej i lewej strony obiektu, dane dotyczące
wymiarów, kształtu i kompozycji dzieła oraz elementy stanowiące o jego strukturze formalnej
i ikonograficznej.

Z uwagi na niedoskonałości fotograficznej dokumentacji, szczególny nacisk kładzie się

w części opisowej na dokładne omówienie partii kolorystycznych.

W opisie identyfikacyjnym znajdują się również dane techniczne, informujące o gęstości

osnowy i wątku na 1 cm, o wymiarach raportów, bordiur, rodzajach splotów. Do tej części
czasami dodaje się rysunki techniczne. W tej części dokumentacji identyfikuje się rodzaj
materiału, z którego wykonana jest tkanina. Przy problemach z jednoznacznym określeniem
pochodzenia nici, korzysta się wówczas z pomocy pracowników laboratorium chemicznego.

W programie prac konserwatorskich zawarte są wnioski i założenia oraz proponowane

postępowanie konserwatorskie. Doboru metody konserwacji wyrobu dokonuje się w oparciu
o stan jego zachowania i przeznaczenia. Jeśli ma on spełniać funkcję zbliżoną do pierwotnej
np. zdobienie wnętrz, wybiera się metodę zgodną z wymogami estetycznymi, czyli konserwację

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

pełną połączoną z rekonstrukcją. Gdy obiekt na pozostać cennym dokumentem ingerencja
w wyrób ograniczona jest do minimum.

W oparciu o ustalone wnioski i przyjęte założenia konserwatorskie ustalony jest program

prac konserwatorskich. Przebieg tych prac opisywany jest systematycznie w dzienniczku
konserwatorskim. W opisie prac konserwatorskich wymienione są kolejno wszystkie czynności,
wykonywane przy obiekcie w trakcie jego konserwacji oraz przez kogo i w jakim czasie
były prowadzone. Zamieszczone są także informacje na temat wszelkich zmian jakie w trakcie
pracy mogły wystąpić. Podaje się również rodzaje środków i materiałów stosowanych w trakcie
konserwacji.

W części opisowej dokumentacji znajdują się zalecenia dla użytkownika obiektu dotyczące

sposobu jego przechowywania. Podane są instrukcje charakteryzujące prawidłowe warunki
w jakich obiekt powinien być przechowywany tzn. wilgotność i temperatura w pomieszczeniu,
sposób eksponowania i okresowego czyszczenia.

Dokumentację konserwatorską zamyka część fotograficzna. Zawiera pełen zestaw zdjęć

awersu i rewersu obiektu wraz z wybranymi fragmentami. Każdy fragment tkaniny fotografowany
jest przed, w trakcie i po zakończeniu konserwacji.

Rozróżniamy konserwację zachowawczą, która polega na tym, że zabezpiecza się tkaninę

przed zniszczeniem oraz konserwację z rekonstrukcją, czyli w miejscu ubytku należy odtworzyć
ściegi i podłoże haftu lub sploty w koronce.

Konserwacja haftów

Przystępując do wykonywania haftów oraz wszelkich napraw haftów należy pamiętać,

że pracować można tylko przy dobrym świetle, ręce i ubranie powinny być zawsze czyste, haftów
nie należy zaginać, lecz zwijać w czysty, miękki papier lub płótno. Nici, igły, naparstek powinny
być przechowywane w specjalnym pudełku.

Igła do haftowania nie powinna być ani za cienka, ani za gruba. Zbyt cienka igła utrudnia

nawlekanie nici, natomiast zbyt grubą igłę źle wkłuwa się w materiał, może przedzierać materiał
lub zostawiać ślady wkłucia. Właściwie dobrana igła powinna być ostra.

Nici używane do haftów mogą być rozmaitej grubości i różnego rodzaju. Najwygodniejsze

nitki do haftowania mają długość 50 – 60cm. Kolory tkanin i nici do napraw dobiera się
przy świetle dziennym ze względu na dużą gamę odcieni, które zmieniają się przy świetle
elektrycznym.

Aby praca przebiegała sprawnie należy zaopatrzyć się w lekki, gładki, metalowy naparstek.

Przy pracy hafciarskiej potrzebne są dwie pary nożyczek. Małe nożyczki służą do wycinania nitek
i ażurków, duże do ciecia materiałów. Nożyczki powinny być ostre i mieć cienkie końce.

Warunkiem trwałości haftów jest właściwe wykończenie haftu. Jest ono równie ważne

jak samo haftowanie. Po lewej stronie roboty, nie powinno być węzełków, supełków
ani wiszących nitek. Nitkę w haftach zakańcza się po prawej stronie przewlekając ją przez kilka
wykonanych uprzednio ściegów, następnie ucina się nożyczkami tuż przy materiale. Nitki
nie należy urywać, ponieważ można przy tym ściągnąć haft i zepsuć nadaną mu uprzednio linię.
Jeżeli ze względu na delikatny ścieg, lub z innych powodów nie można nitki zakończyć po prawej
stronie, należy przewlec ją na lewą stronę i niewidocznie zakończyć.

Po zakończeniu haftowania lub przed przystąpieniem do napraw należy najpierw oczyścić

materiał z wszelkich zanieczyszczeń Oczywiście chodzi tu o te tkaniny i wyroby,
które utrzymujemy w czystości poprzez pranie w wodzie, np. tkaniny bawełniane, lniane
i jedwabne. Pierze się je z użyciem proszków, mydła, płatków mydlanych w temperaturze
odpowiadającej tkaninom na których wykonany jest haft. Po upraniu wyrób starannie się płucze.
Można je delikatnie krochmalić z dodatkiem ultramaryny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Cerowanie artystyczne

Gdy dany wyrób jest w dobrym stanie, a tylko w niektórych miejscach tkanina jest osłabiona

lub fragment z haftem jest uszkodzony stosuje się cerowanie artystyczne. Polega ono
na dokładnym odtworzeniu splotu, a powinno być wykonane po lewej stronie materiału.

Najprostsze jest cerowanie splotu płóciennego. Po wyrównaniu brzegów uszkodzonego

miejsca, przeciąga się osnowę pionowo, przeprowadzając nitkę w równych odstępach, ściegiem
przed igłą. Nitki nie należy naciągać. Na zakrętach trzeba przytrzymać małą pętelkę, która
zapobiega marszczeniu się materiału w praniu. Po zasnuciu całej przestrzeni, wprowadza się
poziomo wątek (rys.2).

Rys. 2. Cerowanie splotu płóciennego [6, s.103]

Cerowanie splotu skośnego, polega na przeplataniu wątku skośnie na pionowej osnowie.

Zaczynając robotę od lewego, dolnego rogu i zachowując pionową osnowę, można wykonać igłą
najrozmaitsze sploty tkanin (rys.3).

Rys. 3. Cerowanie splotu skośnego [6, s.103]

Cerowanie splotu satynowego, gładkie stosuje się przy tkaninach w prążki. Trzy nitki

przebiegają pod spodem, a jedna wierzchem. Za każdym razem bierze się inną nitkę (rys.4).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Rys. 4. Cerowanie splotu satynowego [6, s. 104]

Istnieje wiele kombinacji, które można otrzymać przez odpowiednie przewlekanie nitki

lub odpowiednie zastosowanie dobranych kolorów (rys.5).

Rys. 5. Cerowanie tkaniny różnokolorowej [6, s. 104]

Prasowanie haftów.

Po zakończeniu haftowania materiał, na którym haftowano, jak i sam haft wymagają

wyprasowania. Miejsce do prasowania powinno być wystarczająco duże, aby cały haft można
było na nim ułożyć. Stół lub deskę należy wyłożyć czystą, miękką tkaniną przykrytą białym
płótnem lub flanelą.

Każdy gatunek materiału wymaga odpowiedniej temperatury prasowania. Gorącym

żelazkiem prasujemy tylko hafty wykonane na materiałach bawełnianych żelazkiem lnianych.
Ciepłym żelazkiem prasuje się materiały, jedwabne i wełniane. Materiały ze sztucznych tworzyw
prasuje się żelazkiem letnim.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Materiał z wykonanym haftem należy prasować tylko po lewej stronie. Przed przystąpieniem

do prasowania należy sprawdzić temperaturę żelazka na kawałku materiału. Wyrób wilgotny
prasuje się po lewej stronie, nadając mu prawidłowy kształt. Podczas prasowania nie należy
suwać żelazkiem po zahaftowanym miejscu, lecz przyciskać nim lekko materiał. Jeżeli podczas
haftowania materiał został trochę ściągnięty przez zbyt silne dociąganie ściegów, można
go wyrównać przy prasowaniu. W tym celu podkłada się pod ściągnięte miejsce czyste, wilgotne
płótno, naciąga odpowiednio materiał i przypina szpilkami do równej powierzchni deski lub stołu.
Jest to prasowanie połączone z odparowaniem. Trzeba przed tym sprawdzić jak reaguje materiał
na gorącą wilgoć. Materiały kolorowe, o nietrwałym zabarwieniu, mogą tracić barwę, a wiotkie
mogą się kurczyć.

Hafty wykonane na bardzo delikatnych tkaninach należy prasować tylko przez bibułkę,

zawsze po lewej stronie. Prasować należy na miękkim podkładzie, by haft zachował wypukłość
i nie uległ wyświeceniu.

Właściwe i staranne wyprasowanie wyrobów haftowanych podnosi ich estetykę.

Konserwacja koronek

Wszystkie koronki są wyrobami delikatnymi. Powstają ze stosunkowo krótkich odcinków

nici, są więc wrażliwe na nieumiejętne obchodzenie się z nimi. W użytkowaniu ich i konserwacji
należy pamiętać o pewnych zasadach. Koronek nie wolno szarpać, silnie naciągać, mocno trzeć.
O trwałości koronki decyduje już moment powstawania pierwszych ściegów. Warunkiem
trwałości jest między innymi staranne zakończenie nitek tak, aby były one dobrze spojone
z elementem, do którego są przymocowane. Ważną sprawą jest tez dobieranie nitek optymalnie
długich w stosunku do wykonanego elementu. Za krótkie nitki zmuszają do ciągłego dołączania
nitek nowych, ale zbyt długie powodują to, że nitki kosmacą, ścierają się i tracą swoje
właściwości elastyczne i użytkowe. Zbyt długa nitka utrudnia pracę. Istotnym czynnikiem
wpływającym na trwałość wyrobów ma jakość surowca. Nici wykonane z długich włókien
są wytrzymałe, dobrze skręcone, równe, z odpowiednim połyskiem i kolorem. Ważny jest też
dobór nici pod względem trwałości kolorów, zwłaszcza gdy w jednym motywie stosuje się
zestawienie dwóch lub więcej kolorów.

Jeżeli uszkodzeniu uległa nić łącząca motywy, wówczas wystarczy tym samym splotem

dorobić brakujące ogniwo. Kiedy uszkodzenie jest większe można wymienić cały fragment
koronki. Wykonując taką naprawę należy z dużą dbałością dobrać jakość i kolor nici, a także
dokładnie określić sposób usunięcia uszkodzenia. Przed przystąpieniem do naprawy uszkodzeń
należy najpierw oczyścić koronkę z wszelkich zanieczyszczeń. Do tego celu przygotowuje się
letnią wodę, w której rozpuszcza się łagodne środki piorące, lub szare mydło. Nie należy koronek
zbyt długo moczyć w środkach piorących. Pierze się je ręcznie przez przepłukiwanie
i wygniatanie. Sploty koronkowe są wystarczająco luźne, aby podczas tych zabiegów usunąć
z nich zabrudzenie. Po wypraniu należy kilkakrotnie wypłukać koronkę, aż woda będzie czysta.
Stare lub bardzo delikatne koronki należy prać w bawełnianym woreczku. Nie należy wykręcać
koronek, wodę tylko lekko odcisnąć. Następnie nadać koronkom właściwy kształt i rozłożyć
do wysuszenia. Koronek bardzo delikatnych nie wolno czyścić chemicznie.

Usztywnianie i prasowanie

W pracowni koronkarskiej powinno znajdować się stanowisko do prasowania odpowiadające

wszystkim wymogom bhp.

Do usztywniania koronek używa się najczęściej mąki ryżowej lub ziemniaczanej, z której

otrzymuje się przeźroczysty krochmal o dowolnej konsystencji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Są trzy sposoby usztywniania wyrobów koronkowych:

Pierwszy stosuje się do koronek nowych i czystych. Na przygotowany do prasowania stół

nakłada się koronkę prawą stroną do spodu (lewą na wierzch), a następnie dokładnie formuje
zgodnie z kształtem wyrobu. Od dokładnego naciągnięcia i uformowania koronki na kocu zależy
jej wygląd. Gdy brzegi koronki są fantazyjnie wystrzępione lub mają dużo pikotów, można
je dodatkowo przypiąć szpilkami do koca. Tak przygotowany wyrób usztywnia się, pocierając
zgodnie z konstrukcją wzoru - gaza umoczona w krochmalu. Gazę należy nieco wyżąć,
aby usunąć nadmiar krochmalu, który może zatykać ażurki w koronce. Całość wyrobu nakrywa
się suchą gazą i prasuje (przez gazę dobrze widoczne są wszystkie sploty koronki),
nie przesuwając żelazkiem, lecz unosząc i przykładając je do koronki. Po wysuszeniu koronki
gazę należy zdjąć i przeprasować ponownie po lewej stronie aż do całkowitego wysuszenia.
Koronek z grubych nici lnianych nie krochmali się, lecz układa lewą strona na wierzch, nakrywa
mokrą zaparzaczką i prasuje gorącym żelazkiem.

Sposób drugi odnosi się do koronek starych niewielkich rozmiarów. Mokrą, wypraną

koronkę moczy się w krochmalu i rozkłada na białym płótnie lewą strona na wierzch, a następnie
postępuje jak w przykładzie pierwszym. Stare koronki należy prasować bardzo ostrożnie, gdyż
w czasie naciągania mogą popękać nici. Koronki większych rozmiarów należy po praniu
wysuszyć, rozpinając na kocu, a następnie dopiero krochmalić i prasować, usuwając kolejno
wpięte szpilki.

Sposobem trzecim usztywnia się wyroby duże, takie jak kapy, firanki czy obrusy. Postępuje

się tu nieco inaczej. Wyprany i wysuszony wyrób naciągamy na ramę lub krosno, a następnie cały
zwilżamy dokładnie krochmalem (gazą zamoczoną w krochmalu). Po wykonaniu tej czynności
należy igłą lub szydełkiem „poprawić” kierunki przesuniętych przy zwilżaniu nitek.

Wyschnięty

na krosnach wyrób nie wymaga prasowania. Jest sztywny, wyrównany i gładki.

Koronek przeznaczonych do długiego leżenia nie należy krochmalić, gdyż szybciej żółkną.

Nie należy ich także często prać, a zawsze przed praniem moczyć w oliwie. Im są bardziej
poplamione lub zatłuszczone, tym dłużej powinny leżeć w oliwie. Przy rozpinaniu koronek,
w celu nadania im odpowiedniej formy po praniu- nie należy używać szpilek stalowych
ze względu na rdzę, która uszkadza i brudzi koronki.

Cerowanie koronek

Zdobycie umiejętności cerowania koronek ściśle łączy się ze znajomością wykonywania

poszczególnych rodzajów i typów cerowania. W zależności od rodzaju koronki i od wielkości
uszkodzenia stosuje się różne sposoby cerowania.

Jeśli uszkodzenie jest nieznaczne, np. pękły tylko dwie nitki i utworzony otwór nie jest duży,

wystarczy naciągnąć koronkę na tamborek i dorobić zerwane przęsło lub połączenie w taki
sposób, aby było to niewidoczne, a zarazem trwałe.

Jeśli uszkodzeniu uległ jakiś drobny element, wówczas zbiera się nitki i dowiązuje,

aż do całkowitego wycerowania. Należy pamiętać, że w czasie cerowania stosuje się tę samą
technikę, którą wykonany został cały wyrób.

Jeśli uszkodzony został w koronce cały element lub motyw, wówczas należy dorobić całą

uszkodzoną część koronki tymi samymi ściegami lub splotami, a następnie włączyć nowy motyw
w miejsce uszkodzonego. Po włączeniu nowego motywu usuwa się brzegi zniszczonej koronki
przez wycięcie ich ostrymi nożyczkami.

W czasie cerowania najczęściej przydaje się znajomość zasad wykonywania koronek

igłowych, np. tiuliku igiełkowego, którym ceruje się nie tylko koronki igłowe, ale często dorabia
się zniszczone części tła w koronkach klockowych (rys.6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Rys. 6. Tiul igiełkowy stosowany do cerowania koronek [7, s.145]

Do reperowania siatek dobrze jest posłużyć się nie tylko siatką wykonaną iglicą

(dowiązywanie brakujących oczek siatki), ale także siatką wiązaną za pomocą igły.
Aby ją wykonać, należy napiąć koronkę, np. na wałku klockowym, a następnie igłą dorobić
brakujące oczka siatki (rys.7).

Rys. 7. Dowiązywanie oczek siatki za pomocą igły [7, s. 145]

Często też przy cerowaniu koronek posługujemy się ściegami łączącymi poszczególne części

koronki, np. gdy koronka pęknie na znacznej długości, ale w linii prostej (rys.8).

Rys. 8. Ścieg stosowany w cerowaniu pęknięć koronki [7, s. 145]

Dobrze wykonana naprawa nie tylko spełnia swoje zadania (usuwa dziury, uszkodzenia,

plamy itp.), ale jest również niewidoczna, nie szpeci koronki przez pogrubienie ani tez przez
wprowadzenie innych odcieni nici. Pozwala na przedłużenie używalności koronki, nie zmieniając
jej wartości estetycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.1.2. Pytania sprawdzające

.

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest konserwacja?
2. Jakie są rodzaje konserwacji?
3. Na jakie uszkodzenia narażone są hafty i koronki?
4. Jaka jest kolejność naprawy haftu?
5. Jaka jest kolejność naprawy koronki?
6. Jak prawidłowo należy przeprowadzić prasowanie?
7. Jakie znasz sposoby usztywniania (krochmalenia)?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwi

czenie 1

Zorganizuj stanowisko pracy do renowacji haftów i koronek zgodnie z wymaganiami

ergonomii oraz obowiązującymi przepisami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przepisami bezpieczeństwa oraz wymogami ergonomii,
2) przygotować stanowisko pracy, gromadząc wszystkie materiały i przyrządy do renowacji,
3) opisać w zeszycie ergonomiczne stanowisko pracy,
4) skonsultować przygotowane stanowisko z nauczycielem.
5) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przygotowany przez nauczyciela zestaw narzędzi i materiałów do renowacji,

−

instrukcje bhp i ochrony ppoż,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie uszkodzonych wyrobów hafciarskich i koronkarskich rozróżnij wady

i uszkodzenia oraz dobierz odpowiednie metody konserwacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) obejrzeć wybrane wyroby hafciarskie i koronkarskie,
3) określić ich wady i uszkodzenia,
4) dobrać odpowiednia metodę konserwacji do konkretnego przykładu,
5) opisać w zeszycie rodzaje uszkodzeń i sposoby ich usuwania,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przygotowany

przez

nauczyciela

zestaw

uszkodzonych

wyrobów

hafciarskich

i koronkarskich,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj naprawę uszkodzonej części wyrobu koronkarskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) oczyścić wyrób z zanieczyszczeń,
3) określić kolor, rodzaj nici i sposób naprawy,
4) dokonać naprawy uszkodzonej części koronki,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

uszkodzony wyrób koronkarski,

−

urządzenia i przybory do renowacji koronek,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj konserwację wyrobu hafciarskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) oczyścić wyrób z zanieczyszczeń,
3) określić kolor, rodzaj nici i sposób naprawy,
4) dokonać naprawy uszkodzonej części haftu odpowiednim ściegiem,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób z uszkodzonym haftem,

−

urządzenia i przybory do renowacji haftów,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?





2) określić wymogi ergonomii i przepisy bhp dotyczące konserwacji?





3) rozróżnić wady i uszkodzenia wyrobu hafciarskiego i koronkarskiego?





4) zakwalifikować wyroby do napraw i renowacji?





5) dokonać naprawy wyrobu hafciarskiego i koronkarskiego?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.2. Przechowywanie i magazynowanie wyrobów z elementami

haftów

i koronek

4.2.1. Materiał nauczania

Konserwacja haftów i koronek to także właściwe ich przechowywanie tzn. zabezpieczenie

przed działaniem promieni słonecznych (płowienie nici), przed kurzem, brudem i wilgocią.
Do tego może posłużyć półka w szafie wyścielona czystą tkaniną. Wyroby bardzo delikatne
zazwyczaj zawija się na wałek, np. papierowy lub z tkaniny, prawa strona do spodu. Duże
płaszczyzny tkanin składa się delikatnie prawą stroną do środka.

Ogólnie stosowaną zasadą jest przestrzeganie czystości, bowiem brudne wyroby nabierają

po jakimś czasie niemiłego zapachu. Ponad to brud wżera się tak dalece, że trudno przywrócić
tkaninie właściwą biel, a środki wybielające osłabiają materiał i nie zawsze przywracają pierwotną
świeżość. Jeżeli wyroby płócienne (lniane, bawełniane) przeznaczone są do dłuższego
przechowywania, nie powinno się ich krochmalić, ponieważ zżółkną.

Hafty cieniowane i metalowe wykonywane na atłasach, brokatach itp., np. sztandary,

proporce, godła, dystynkcje, jak również portrety i obrazy często wykończa się frędzlami
doszywanymi, aplikacją, taśmą, sznurem ozdobnym. Nie poddaje się ich praniu w wodzie
ani czyszczeniu chemicznemu, a nawijając uprzednio na drążki, wkłada się do specjalnych tulei
lub ciemnych pokrowców i przechowuje w stałej, najlepiej niskiej temperaturze.

Przechowywanie koronek nie wymaga specjalnego pomieszczenia. Wystarczy jeśli w szafie

wydzieli się jedną lub dwie półki, które służyć będą tylko do tego celu. Przed umieszczeniem
na nich koronek należy je wyłożyć czystym płótnem lub papierem. Do przechowywania koronek
można użyć odpowiedniej wielkości pudełka. Regułą jest, że koronki przechowuje się
nie krochmalone. Usztywnione koronki, pozostawione na dłuższy czas szybciej żółkną i tracą
na wyglądzie. Wyrób koronkowy często zwija się w rulon i odkłada do miejsca przechowywania
i zabezpiecza się przed światłem, pyłem i wilgocią. Koronki bardzo delikatne, z nici białych
i kremowych przechowuje się w ten sposób, że przyfastrygowuje się je na cienką tkaninę
w kolorze np. szafirowym i całość zwija się w rulon, zabezpieczając brzegi przed światłem.

Koronki wykonane z nici metalowych (srebrnych i złotych) wymagają przy użyciu

i przechowywaniu szczególnie suchych pomieszczeń. Stare koronki wykonane z takich nici
(np. w muzeach) przechowywane są w specjalnych skrzyniach lub komorach, których wnętrze
obite jest najczęściej ciemnym aksamitem lub suknem.

Nigdy nie należy przeznaczać do przechowywania nie dosuszonych lub choćby lekko

wilgotnych koronek.

Wszystkie tkaniny pokryte haftem oraz te z elementami koronki należy co pewien czas

wietrzyć i kontrolować, zabezpieczając je w ten sposób przed zniszczeniem przez wilgoć, mole,
itp.

4.2.2. Pytania sprawdzające.

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega właściwe przechowywanie haftów i koronek?
2. W jaki sposób przechowuje się hafty cieniowane i metalowe?
3. W jaki sposób należy przechowywać koronki?
4. Przed czym ma zabezpieczać odpowiednie przygotowanie wyrobów do magazynowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj wyrób hafciarski wykonany nićmi metalowymi do przechowywania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) oczyścić wyrób z zanieczyszczeń,
3) określić sposób zabezpieczenia wyrobu przed wilgocią, światłem, kurzem, molami,
4) zabezpieczyć wyrób w odpowiedni sposób,
5) przygotować miejsce do magazynowania wyrobu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność wybranych metod zabezpieczenia i przechowywania wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób przeznaczony do przechowania,

−

urządzenia i przybory do konserwacji haftów,

−

czyste płótno,

−

papier bezkwasowy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj wyrób koronkarski do magazynowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) oczyścić wyrób z zanieczyszczeń,
3) określić sposób zabezpieczenia wyrobu przed wilgocią, światłem, kurzem, molami
4) zabezpieczyć wyrób w odpowiedni sposób,
5) przygotować miejsce do magazynowania wyrobu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie
7) ocenić poprawność wybranych metod zabezpieczenia i przechowywania wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób przeznaczony do przechowania,

−

urządzenia i przybory do konserwacji koronek,

−

czyste płótno,

−

papier bezkwasowy,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?





2) określić sposoby zabezpieczenia i przechowywania wyrobów dekoracyjnych?





3) przygotować wyrób do zmagazynowania?





4) przygotować miejsce na przechowywanie wyrobów hafciarskich
i koronkarskich?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.3. Koszty renowacji wyrobów hafciarskich i koronkarskich

4.3.1. Materiał nauczania

Ogólnopolska Rada Konserwatorów Dzieł Sztuki opracowała „Zasady wynagradzania

artystów plastyków, konserwatorów – restauratorów dóbr kultury”. Celem takiego opracowania
było

stworzenie

płaszczyzny

porozumienia

pomiędzy

inwestorem

i

wykonawcą

oraz wypracowanie jednolitych kryteriów budowy kosztorysów ofertowych.

1. Tabele wynagrodzeń za wykonanie lub wykorzystanie dzieła konserwatorskiego określają
wysokości wynagrodzeń autorskich w procencie od podstawy naliczania (stawka podstawowa),
jaka jest orientacyjnie wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce
narodowej ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, co kwartał
w Monitorze Polskim.

W tabelach uwzględniono wycenę za opracowanie 1dm

2

obiektu zabytkowego,

przy pierwszym stopniu rewaloryzacji.

Pozycje w tabeli 1 określają wynagrodzenie za dzieło konserwatorskie wyrażone w procencie

stawki podstawowej (sp). Stawkę podstawową ustala wykonawca w oparciu o indywidualną
ocenę możliwości realizacji zadania. Aby uzyskać kwotę wyrażoną w złotych należy pomnożyć
wartość procentową z tabeli przez przyjętą stawkę podstawową.

2. Stopień rewaloryzacji odzwierciedla niezbędne nakłady związane z konserwacją i restauracją
oraz uwzględnia stopień zniszczenia obiektu. Podane wyceny obowiązują przy pierwszym.
stopniu rewaloryzacji, wyższy stopień powoduje mnożenie wyceny przez wartość rewaloryzacji
wyznaczonych w 10-ciostopniowej skali.

3. Widełki w wycenie za opracowanie 1 dm

2

uwzględniają: stopień trudności zabiegów,

odpowiedzialność z tytułu wartości dzieła, różnice w materiale, technice, sposobie opracowania
zabytku nie ujęte w tabelach, a mające wpływ na przebieg prac.

4. Przy budowaniu wyceny w pierwszej kolejności należy uwzględnić składniki merytoryczne:
stopień rewaloryzacji i widełki. Składnikiem finansowym decydującym o wartości wyceny
jest przyjęta wysokość stawki podstawowej. W obiektach wieloelementowych każdy element
podlega indywidualnej wycenie (stopień rewaloryzacji, widełki, stawka podstawowa).

5. Wynagrodzenie nie obejmuje:
a) montażu, demontażu, dzierżawy rusztowań,
b) demontażu i transportu obiektów,
c) kosztów ubezpieczenie obiektu w czasie konserwacji,
d) ochrony obiektów przy wykonywaniu prac w miejscu wskazanym przez zamawiającego,
e) kosztu przechowywania obiektów, przy których przerwano prace z przyczyn leżących
po stronie zamawiającego.

Część powyższych działań można wycenić na podstawie KNR – Katalog Norm, do prac
w obiektach zabytkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6. Dodatkowo realizacja dzieła konserwatorskiego w uciążliwych warunkach powoduje wzrost
wynagrodzenia:

a) za pracę na sklepieniach i stropach o 80%,
b) za pracę na elewacjach o 25%,
c) za pracę w nietypowych porach i przerwy w pracy ze względu na wymagania zamawiającego
o 25%,
d) za prace z materiałem zagrzybionym i zakaźnym 50%,
e) za inne warunki utrudniające realizację do 40%,
f) za prace na dużej wysokości po 10% powyżej każdych 10 m.

Tab.1

Pozycja 12.E

Tkaniny haftowane i aplikowane:

% sp

12.E- 1

lnem

1,20% - 5,74%

12.E- 2

bawełną

1,52% - 6,45%

12.E- 3

wełną

1,81% - 7,16%

12.E- 4

jedwabiem

2,11% - 7,87%

12.E- 5

metalem

2,41% - 8,58%

12.H

Koronki

2,11% - 7,87%

Tab.2

Pozycja

% sp

r

p

sp

wu

wartość

% sp – przyjęty z widełek % stawki podstawowej za opracowanie 1 dm

2

r – przyjęty stopień rewaloryzacji

p – powierzchnia w dm

2

sp

– przyjęta wartość stawki podstawowej

wu

– współczynniki zwiększające z tytułu utrudnień

4.3.2. Pytania sprawdzające.

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega wycena kosztów renowacji?
2. Jakie czynniki wpływają na koszt renowacji?
3. Jakie czynniki wpływają na wzrost kosztów renowacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie wybranego wyrobu z uszkodzonym elementem haftu ludowego, określ stopień

zniszczenia wyrobu, sposób naprawy, oraz potrzebne narzędzia i materiały.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) określić stopień zniszczenia,
3) określić sposób oczyszczenia wyrobu,
4) określić sposób naprawy,
5) określić potrzebne narzędzia i materiały,
6) opisać przeprowadzone ćwiczenie,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zniszczony haft ludowy,

−

tabele wyceny,

−

arkusz do zapisywania informacji,

−

linijka,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie wybranego wyrobu z uszkodzonym elementem haftu ludowego, oblicz koszty

renowacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) określić % sp – przyjęty z widełek % stawki podstawowej za opracowanie 1 dm

2

,

3) określić stopień rewaloryzacji,
4) określić powierzchnię w dm

2

5) określić przyjętą wartość stawki podstawowej w zł,
6) obliczyć koszty naprawy wyrobu ludowego z elementami haftu,
7) zapisać obliczenia,
8) zaprezentować wykonany kosztorys,
9) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

uszkodzony haft ludowy,

−

linijka,

−

arkusz do zapisywania informacji,

−

Monitor Polski z ostatniego kwartału,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?





2) określić sposób naprawy wyrobu z elementem haftu lub koronki?





3) określić % sp?





4) określić stopień rewaloryzacji?





5) określić powierzchnie ubytku?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru. Pytania otwarte wymagają wyczerpującej pisemnej odpowiedzi.
W pytaniach z luką wstaw brakujące sformułowania w wykropkowane miejsca, natomiast
w pytaniach wielokrotnego wyboru zakreśl jedną poprawną odpowiedź.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić wybraną odpowiedź.

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom podstawowy,

II część – poziom ponadpodstawowy. II część jest o podwyższonym stopniu trudności,
dlatego dobrze zastanów się zanim udzielisz odpowiedzi.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko w ten sposób uzyskasz informacje o swoich postępach

w nauce.

8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później. Jeżeli pozwoli Ci na to czas wróć do powtórnego przeanalizowania zadania.

9. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część

1. Konserwacja jest to:

a) odnowienie dzieła sztuki,
b) opisanie dzieła sztuki,
c) eksponowanie dzieła sztuki,
d) analizowanie dzieła sztuki.

2. Konserwacja zachowawcza:

a) odtwarza haft na tkaninie,
b) zabezpiecza tkaninę przed zniszczeniem,
c) odtwarza ubytki w ściegach,
d) odtwarza ubytki w koronce.

3. Warunkiem trwałości haftów jest właściwe ……………. haftu. Jest ono równie ważne jak

samo haftowanie. Po lewej stronie roboty, nie powinno być …….., supełków
ani ……..nitek.

4. Wyrób hafciarski prasujemy:

a) po prawej stronie,
b) po lewej stronie,
c) po prawej stronie z zaparzaczką,
d) tylko z bibułką.

5. Jeżeli uszkodzeniu ulega nić łącząca motyw w koronce należy:

a) tym samym splotem dorobić brakujące ogniwo,
b) tym samym splotem dorobić cały motyw,
c) zszyć pęknięcie,
d) skleić pęknięcie

6. Wymień etapy naprawy koronek.

7. Stare, delikatne koronki należy prać:

a) mocno pocierając,
b) w pralce automatycznej,
c) w bawełnianym woreczku,
d) chemicznie.

8. Do usztywniania koronek używa się :

a) mąki ryżowej lub ziemniaczanej,
b) maki pszennej,
c) kleju,
d) białka kurzego.

9. Konserwacja haftów i koronek to właściwe ich przechowywanie tzn. …………… przed

działaniem promieni …………… ( płowienie nici), przed ……., ………. i brudem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

10. Nie należy przechowywać koronek:

a) wilgotnych,
b) suchych,
c) zwiniętych w rulon,
d) w pudełku.

11. Hafty nićmi metalowymi:

a) pierze się chemicznie,
b) nie należy prać,
c) należy prać ręcznie,
d) należy prać w pralce.

12. Koronki przeznaczone do dłuższego leżenie należy:

a) często prać,
b) krochmalić,
c) nie krochmalić,
d) nie prać.

13. Wymień sposoby cerowania koronek.

14. Scharakteryzuj cerowanie artystyczne.

II część
15. Opisz sposoby usztywniania koronek.

16. Dokonaj analizy naprawy koronek.

17. Opisz sposób przechowywania haftów nićmi metalowymi.

18. Dokonaj analizy kosztów renowacji.

19. Scharakteryzuj dokumentację konserwatorską.

20. Opisz metody konserwacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Dokonywanie

napraw

i

konserwacji

wyrobów

rękodzieła

ludowego

z elementami haftów i koronek

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub odpowiedz na pytanie

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

14.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

15

16

17

18

19

20

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

6. LITERATURA

1. Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki Vol. 12 No 1 (44) 2001
2. Jackowska J.: Haft ręczny, Alfa, Warszawa 1987
3. Malinowska I.: Hafty ręczne, ZETDEZET, Warszawa 1990
4. Steczek M.: Wzornik koronek teneryfowych, Wydawnictwo spółdzielcze, Warszawa 1988
5. Turska J.: Igłą malowane, MAW, Warszawa 1978
6. Turska J., Hafty, Wydawnictwo Watra, Warszawa 1970
7. Turska J., Dziewanowska J., Hafty i koronki, Wyd. Przemysłu Lekkiego i Spożywczego,
Warszawa1959