„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jolanta Przybytniewska

Wykonywanie

napraw

i

konserwacji

wyrobów

tapicerowanych 743[03].Z4.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Barbara Jaśkiewicz
mgr inż. Robert Mikołajek



Opracowanie redakcyjne:
inż. Jolanta Górska



Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo








Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[03].Z4.01
„Wykonywanie napraw i konserwacji wyrobów tapicerowanych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu tapicer.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Uszkodzenia i braki wyrobów tapicerowanych

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Organizacja procesów naprawczych i konserwacyjnych wyrobów

tapicerowanych

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3. Przeprowadzanie prac naprawczych i konserwacyjnych wyrobów

tapicerowanych

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

19

7. Literatura

29

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie tapicer 743[03] przy realizacji
jednostki modułowej „Wykonywanie napraw i konserwacji wyrobów tapicerowanych”
743[03].Z4.01.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne,

–

cele kształcenia czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien opanować podczas
zajęć,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

propozycje ćwiczeń mających wykształcić u uczniów umiejętności praktyczne,

–

przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego służące ewaluacji osiągnięć ucznia,

–

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami nauczania:

ćwiczeń praktycznych, testu przewodniego, pokazu z instruktażem.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane i odbywać się w grupie

liczącej do 15 uczniów, a w miarę potrzeb z podziałem na zespoły 2

−

3 osobowe.

W celu sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego rodzaju
zadania.

W tym rozdziale podano również:

–

plan testu w formie tabelarycznej,

–

punktacje zadań,

–

propozycje norm wymagań,

–

instrukcję dla nauczyciela,

–

instrukcję dla ucznia,

–

kartę odpowiedzi,

–

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

743[03].Z4.01

Wykonywanie napraw

i konserwacji wyrobów

tapicerowanych

743[03].Z4.02

Wykonywanie renowacji

i rekonstrukcji wyrobów

tapicerowanych

743[03].Z4

Naprawa, konserwacja i renowacja

wyrobów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

przestrzegać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska, które zostały omówione w jednostce modułowej 743[03].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną stosowaną w tapicerstwie, które to zagadnienie
było omówione podczas realizacji jednostki modułowej 743[03].O1.02 Posługiwanie się
dokumentacją techniczną,

–

posługiwać się przyrządami pomiarowymi,

–

posługiwać się narzędziami, maszynami i urządzeniami stosowanymi w tapicerstwie,
które to umiejętności powinieneś opanować podczas realizacji jednostki modułowej
743[03].O1.03 Charakteryzowanie narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych
w tapicerstwie,

–

rozpoznawać, charakteryzować, oceniać, zastosować i magazynować surowce i materiały
tapicerskie oraz wyroby gotowe, które to umiejętności powinieneś opanować w wyniku
realizacji programów jednostek zawartych w module 743[03].Z1 Surowce i materiały
tapicerskie i 743[03].Z2 Organizacja produkcji,

–

przygotowywać elementy wyrobów i wytwarzać wyroby tapicerowane metodami
rzemieślniczymi i przemysłowymi wykorzystując wiedzę i umiejętności opanowane
w wyniku realizacji programów jednostek zawartych w module743[03].Z3 Technologia
tapicerstwa,

–

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

scharakteryzować rodzaje uszkodzeń i braków wyrobów tapicerowanych,

–

ocenić jakość oraz stan techniczny wyrobów,

–

określić zakres oraz koszty napraw i konserwacji wyrobów,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

dobrać materiały do wykonania napraw i konserwacji wyrobów,

–

dobrać maszyny, urządzenia i narzędzia do wykonania prac naprawczych
i konserwacyjnych,

–

określić metody i sposób realizacji zadań,

–

określić

kolejność

operacji

wykonywanych

podczas

napraw

i

konserwacji

poszczególnych wyrobów,

–

wykonać prace związane z dokonywaniem napraw i konserwacji wyrobów,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Tapicer 743[03]

Moduł:

Naprawa, konserwacja i renowacja wyrobów 743[03].Z4

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

napraw

i

konserwacji

wyrobów

tapicerowanych 743[03].Z4.01

Temat: Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa i ochrona

środowiska podczas tapicerskich prac naprawczych i konserwatorskich.

Cel ogólny: Ukształtowanie świadomości i umiejętności wykonywania napraw i konserwacji

wyrobów tapicerowanych zgodnie z zasadami bhp i ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

wskazać

zagrożenia

występujące

podczas

tapicerskich

prac

naprawczych

i konserwatorskich,

–

określić źródła zagrożeń,

–

przewidywać konsekwencje wynikające z zagrożeń,

–

zapobiegać niebezpieczeństwom związanym z pracami naprawczymi i konserwatorskimi,

–

pracować w sposób zgodny z zasadami i przepisami bhp i przeciwpożarowymi,

–

wykonywać pracę w sposób przyjazny dla środowiska naturalnego i środowiska pracy,

–

dobierać i stosować środki ochrony osobistej,

–

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii,

–

zachować się w razie zauważenia zagrożenia,

–

zachować się w razie zaistnienia wypadku.

Metody nauczania–uczenia się:
–

pokaz z objaśnieniem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

zespołowa.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–

plansze poglądowe,

–

instrukcje bhp,

–

instrukcje pierwszej pomocy,

–

przeźrocza,

–

filmy instruktażowe,

–

literatura przedstawiona w rozdziale 7.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

Nauczyciel dokonuje prezentacji tematu podzielonego na bloki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

Uczniowie w czasie prezentacji notują uwagi dotyczące poszczególnych tematów.

−

Nauczyciel demonstruje, bądź omawia sytuacje, w których występują zachowania
sprzeczne z zasadami bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

−

Uczniowie na podstawie uzyskanych informacji wskazują nieprawidłowości
i określają niebezpieczeństwa z tego wynikające.

−

Wnioski z dyskusji uczniowie notują.

−

Nauczyciel nadzoruje dyskusję uczniów.

4. Uczniowie prezentują wnioski jakie zanotowali.
5. Nauczyciel analizuje wnioski uczniów i stwierdza czy są one poprawne.
6. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny wniosków.
7. Na tej podstawie uczniowie wspomagani przez nauczyciela formułują wnioski końcowe.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Opisz zagrożenia występujące podczas usuwania plam z tkanin obiciowych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

–

ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Tapicer 743[03]

Moduł:

Naprawa, konserwacja i renowacja wyrobów 743[03].Z4

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

napraw

i

konserwacji

wyrobów

tapicerowanych 743[03].Z4.01

Temat: Ocena stanu technicznego mebla przed przystąpieniem do prac naprawczych lub

konserwacyjnych w celu określenia zakresu prac i kosztów usługi.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności dokonywania analizy i oceny stanu technicznego

wyrobów tapicerowanych, które stanowią podstawę do planowania zakresu prac
i kosztów usługi.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać i ocenić rodzaje i rozmiary uszkodzeń zewnętrznych,

−

określić przyczyny uszkodzeń zewnętrznych,

−

na podstawie widocznych objawów i uszkodzeń określić rodzaj uszkodzeń
wewnętrznych,

−

określić przybliżony zakres prac naprawczych lub konserwatorskich,

−

określić orientacyjny czas trwania pracy,

−

określić przybliżone zapotrzebowanie materiałowe,

−

na podstawie powyższych danych obliczyć przybliżony koszt danej usługi.

Metody nauczania–uczenia się:
–

pokaz z instruktażem.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

indywidualna,

–

grupowa.

Strategia: uczenie się przez doświadczenie.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–

plansze poglądowe,

–

przeźrocza,

–

filmy instruktażowe,

–

egzemplarze mebli z usterkami,

–

inne wyroby tapicerowane z usterkami,

–

normatywy zużycia materiałów,

–

literatura z rozdziału 7 poradnika.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

Nauczyciel dokonuje prezentacji tematu podzielonego na bloki.

−

Uczniowie w czasie prezentacji notują uwagi dotyczące poszczególnych tematów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

Nauczyciel demonstruje i omawia typowe uszkodzenia i wady wyrobów
tapicerowanych.

4. Uczniowie samodzielnie dokonują oceny stanu technicznego przykładowych wyrobów

tapicerowanych:
–

wskazują wykryte wady i usterki w przykładowych wyrobach tapicerowanych,

–

określają przyczyny wad i usterek,

–

określają sposób naprawy nieprawidłowości.

5. Uczniowie obliczają zapotrzebowanie materiałowe, przybliżony czas pracy i koszty

usługi.

6. Uczniowie przedstawiają swoje uwagi, wnioski i wyliczenia.
7. Nauczyciel nadzoruje dyskusję uczniów i dokonuje analizy ich wniosków i wyliczeń.
8. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny wniosków i wyliczeń.
9. Na tej podstawie uczniowie wspomagani przez nauczyciela formułują wnioski końcowe.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Dokonaj oceny stanu technicznego domowego mebla tapicerowanego. Wskaż na

konieczne zabiegi konserwacyjne lub naprawcze. Oblicz zapotrzebowanie materiałowe na
wykonanie wybranego zabiegu konserwacyjnego lub naprawczego dla danego mebla, czas
jego trwania oraz koszty.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności,

–

ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Uszkodzenia i braki wyrobów tapicerowanych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ przyczyny powstania przykładowych uszkodzeń podanych przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni technologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
2) wynotować przyczyny powodujące uszkodzenia,
3) dokonać analizy zależności zachodzących pomiędzy przykładowymi uszkodzeniami

a ewentualnymi ich przyczynami,

4) zanotować spostrzeżenia,
5) dokonać na podstawie zebranych danych przyporządkowania przyczyn do uszkodzeń,
6) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

poradnik ucznia,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dokonaj podziału przykładowych wad i uszkodzeń na wewnętrzne i zewnętrzne oraz

określ jakie czynniki mogły je spowodować.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni technologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z odpowiednim fragmentem materiału nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

2) określić typ i miejsce występowania danej wady lub uszkodzenia,
3) wynotować przyczyny powodujące uszkodzenia i wady,
4) określić do jakiej grupy czynników należy dana przyczyna uszkodzeń i wad,
5) zanotować spostrzeżenia,
6) dokonać na podstawie zebranych danych podziału uszkodzeń i wad oraz określić jakie

czynniki wpływają na ich powstawanie,

7) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

poradnik ucznia,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj na podstawie badania organoleptycznego jakimi substancjami zostały

zaplamione próbki materiałów zaprezentowane przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni technologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
2) zanotować cechy charakterystyczne plam spowodowanych różnymi substancjami,
3) dokonać dokładnego badania próbek za pomocą wzroku, dotyku i powonienia,
4) zanotować zauważone charakterystyczne dla danych próbek cechy,
5) porównać zapisane uwagi z cechami charakterystycznymi plam spowodowanych różnymi

substancjami i przyporządkować próbki do nich,

6) uzasadnić swój wybór,
7) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

próbki materiału z plamami,

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Organizacja procesów naprawczych i konserwacyjnych

wyrobów tapicerowanych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj oceny stany technicznego mebla przed przystąpieniem do jego konserwacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni technologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
2) zanotować zasady i kryteria oceny mebli przed konserwacją,
3) dokonać dokładnych oględzin mebla,
4) rozpoznać rodzaje i rozmiary widocznych uszkodzeń elementów konstrukcji mebla,
5) zbadać stan powłok wykończeniowych widocznych powierzchni mebla,
6) zbadać stan i pewność dostępnych łączy mebla,
7) ocenić stan materiału obiciowego,
8) zanotować spostrzeżenia,
9) dokonać na tej podstawie oceny stanu technicznego mebla,
10) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

oceniany mebel,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

poradnik ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dobierz i przygotuj narzędzia do demontażu tkaniny obiciowej ze stylowego mebla

tapicerowanego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni warsztatów szkolnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
2) założyć odzież roboczą,
3) zanotować zasady doboru narzędzi do wykonania prac przy meblach stylowych,
4) zanotować zasady przygotowania narzędzi do pracy,
5) dokonać na podstawie zebranych informacji wyboru narzędzi pracy,
6) przygotować zgodnie z wynotowanymi zasadami narzędzia do pracy,
7) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

zestaw narzędzi tapicerskich,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

poradnik ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Usuń gwóźdź lub inny łącznik za pomocą narzędzi ręcznych zabezpieczając

powierzchnię mebla przed uszkodzeniem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni warsztatów szkolnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć odzież roboczą,
2) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
3) zanotować uwagi dotyczące doboru narzędzi i przebiegu pracy,
4) wybrać narzędzia niezbędne do wykonania pracy,
5) obejrzeć dokładnie wybrane do pracy narzędzia,
6) przygotować elementy dodatkowe; podkładki metalowe i drewniane,
7) dokonać usunięcia gwoździa lub innego łącznika,
8) zgłosić nauczycielowi gotowość do prezentacji i oceny wykonanej pracy,
9) posprzątać stanowisko pracy i uporządkować narzędzia,
10) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Środki dydaktyczne:

–

oceniany mebel,

–

zestaw ręcznych narzędzi tapicerskich,

–

materiały pomocnicze: drewniane i metalowe płytki i klocki,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

poradnik ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Przeprowadzanie prac naprawczych i konserwacyjnych

wyrobów tapicerowanych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj usunięcia z tkaniny obiciowej plam po mleku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni chemicznej lub technologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć odzież roboczą,
2) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
5) zanotować informacje dotyczące wywabiania plam z mleka,
6) dobrać odpowiednie substancje do wywabiania plam,
7) przeprowadzić wywabianie plamy zgodnie ze wskazaniami technologicznymi,
8) zgłosić nauczycielowi gotowość do prezentacji i oceny wykonanej pracy,
9) posprzątać stanowisko pracy,
10) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

tkanina obiciowa z plamami po mleku,

–

odczynniki do usuwania plam,

–

bieżąca, ciepła i zimna woda,

–

zlew lub miednica do płukania tkaniny,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

poradnik ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dokonaj naprawy ramy tapicerskiej, w której nastąpiło poluzowanie złącza.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie
powinno być wykonane w pracowni warsztatów szkolnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć odzież roboczą,
2) zapoznać się z instrukcją ćwiczenia,
3) przygotować stanowisko pracy,
4) dokonać analizy odpowiedniego fragmentu materiału nauczania,
5) zanotować informacje dotyczące sposobów naprawy uszkodzeń ramy,
6) dobrać odpowiednie narzędzia i materiały pomocnicze: młotek, klej stolarski, ścisk

stolarski,

7) dokonać oględzin ramy i określić przyczynę poluzowania złącza,
8) dokonać naprawy uszkodzonego złącza stosując odpowiednią procedurę,
9) zgłosić nauczycielowi gotowość do prezentacji i oceny wykonanej pracy,
10) posprzątać stanowisko pracy,
11) zanotować uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

uszkodzona rama,

–

ręczne narzędzia tapicerskie i stolarskie,

–

różne rodzaje klejów stolarskich,

–

ściski stolarskie,

–

podkładki drewniane,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

poradnik ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przedstaw plan działania dla operacji wymiany pękniętego pasa tapicerskiego w podłożu

elastycznym tapicerki bezsprężynowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie powinno
być wykonane praktycznie w pracowni warsztatów tapicerskich. W razie braku takich
możliwości może się odbyć w pracowni technologicznej przy użyciu tablic poglądowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć odzież roboczą,
2) zapoznać się z odpowiednim fragmentem materiałów nauczania,
3) zanotować uwagi dotyczące doboru narzędzi i przebiegu pracy,
4) wybrać narzędzia niezbędne do wykonania pracy,
5) obejrzeć dokładnie wybrane do pracy narzędzia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

6) przygotować elementy dodatkowe; podkładki metalowe i drewniane,
7) dokonać usunięcia gwoździa,
8) poddać pracę ocenie nauczyciela,
9) posprzątać stanowisko pracy i używane w niej narzędzia,
10) zapisać uwagi i wnioski w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

oceniany mebel,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

poradnik ucznia,

–

zeszyt ćwiczeń,

–

literatura prezentowana w rozdziale 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie napraw
i konserwacji wyrobów tapicerowanych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

–

zadania 1, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 2, 3, 7, 8, 9, 15, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 zadań z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. c, 4. a, 5. b, 6. a, 7. d, 8. c, 9. b, 10. a, 11. d,
12. c, 13. d, 14. b, 15. c, 16. d, 17. a, 18. b 19. d, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Scharakteryzować

uszkodzenia

wyrobów

tapicerowanych

B

P

b

2

Ocenić jakość wyrobów tapicerowanych

C

PP

d

3

Ocenić

stan

techniczny

wyrobów

tapicerowanych

C

PP

c

4

Określić

zakres

naprawy

wyrobów

tapicerowanych

B

P

a

5

Określić

koszt

naprawy

wyrobów

tapicerowanych

B

P

b

6

Określić

koszt

konserwacji

wyrobów

tapicerowanych

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

7

Zorganizować stanowisko pracy do wykonania
prac

tapicerskich

zgodnie

z

zasadami

ergonomii

C

PP

d

8

Dobrać materiały do wykonania naprawy
wyrobów tapicerowanych

C

PP

c

9

Dobrać materiały do konserwacji wyrobów
tapicerowanych

C

PP

b

10

Dobrać narzędzia do wykonywania prac
naprawczych wyrobów tapicerowanych

B

P

a

11

Oszacować

ilość

materiału

obiciowego

potrzebnego na danym etapie

B

P

d

12

Dobrać urządzenia do wykonywania prac
naprawczych wyrobów tapicerowanych

B

P

c

13

Dobrać maszyny do wykonywania prac
naprawczych wyrobów tapicerowanych

B

P

d

14

Określić

metody

realizacji

napraw

i konserwacji wyrobów tapicerowanych

B

P

b

15

Określić kolejność operacji wykonywanych
podczas napraw poszczególnych wyrobów
tapicerowanych

C

PP

c

16

Określić czasochłonność napraw wyrobów
tapicerowanych

B

P

d

17

Określić sposób usunięcia usterki wyrobu
tapicerowanego

B

P

a

18

Zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny
pracy

podczas

napraw

wyrobów

tapicerowanych

B

P

b

19

Zastosować

przepisy

ochrony

przeciwpożarowej podczas prac naprawczych
i konserwatorskich

B

P

d

20

Zastosować przepisy ochrony środowiska
podczas naprawy i konserwacji wyrobów
tapicerowanych

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę rozwiązywania testów z zadaniami wielokrotnego

wyboru.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (w karcie odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom warunki do samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi oraz podaj czas

przeznaczony na rozwiązanie testu.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania testu (rozładuj

niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed końcem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.

6. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć d niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 2, 3, 7, 8, 9, 15 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Uszkodzenia zewnętrzne charakteryzują się tym, że

a) są mało widoczne.
b) są łatwo wykrywalne.
c) dotyczą tylko materiału obiciowego.
d) nie dotyczą części drewnianych.

2. Wyrobem tapicerowanym wykonanym z materiałów najwyższej jakości jest

a) fotel kierowcy autobusu miejskiego.
b) tapicerowana ławeczka gimnastyczna.
c) leżanka lekarska.
d) kanapa w stylu biedermeier z XIX w.

3. W najgorszym stanie technicznym jest

a) fotel z rozdartym materiałem obiciowym.
b) krzesło z pękniętym pasem tapicerskim.
c) fotel z rozdartym materiałem obiciowym i pękniętą sprężyną.
d) leżanka lekarska, której tapicerka została poplamiona krwią.

4. Największy zakres prac naprawczych będzie przy

a) wymianie w kanapie popękanych sprężyn formatki szlarafia.
b) wymamianie pokrycia kanapy.
c) wymianie warstwy wściełającej w tapicerce bezsprężynowe.
d) mocowaniu poluzowanych podnośników poduch tapczanu.

5. Największy koszt naprawy będzie przy

a) wymianie warstwy sprężynowej w tapczanie jednoosobowym.
b) wymianie warstwy sprężynowej i obicia skórzanego w kanapie z XIX wieku.
c) wymianie obicia skórzanego fotela klubowego.
d) wymianie w wersalce formatki typu bonnell.

6. Najmniej kosztowną formą konserwacji mebli jest

a) przestrzeganie wymogów eksploatacyjnych oraz czyszczenie i wietrzenie.
b) pokrywanie mebli preparatami konserwującymi.
c) używanie materiałów o podwyższonej odporności.
d) cykliczne poddawanie ich specjalistycznym zabiegom konserwacyjnym.

7. Obrabiany wyrób tapicerowany powinien być ustawiony na wysokości

a) podłogi.
b) przynajmniej 0,5 m od podłogi.
c) pomiędzy 0,5 a 1 m od podłogi.
d) takiej aby praca przy nim mogła odbywać się na stojąco.

8. Najlepszym tradycyjnym wypełnieniem dla stylowego XIX-wiecznego fotela jest

a) trawa zamorska.
b) kotonina.
c) końskie włosie.
d) wata tapicerska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

9. Aby zapobiec rozwojowi moli w tapicerce meblowej można zastosować

a) pryskać wodą destylowaną.
b) zastosować naftalinę.
c) pryskać denaturatem.
d) odkurzać tapicerkę.

10. Narzędzie niezbędne do zdjęcia starego obicia kanapy to

a) wyciągacz.
b) włosociąg.
c) pasociąg.
d) płaskoszczypy.

11. Najlepiej oszacować ilość materiału potrzebnego do pokrycia mebla na etapie

a) gdy szkielet mebla jest odkryty.
b) po zdjęciu starego pokrycia.
c) gdy pokrycie i wyściełanie jest zdjęte.
d) gdy stare pokrycie jest jeszcze na meblu.

12. Najlepszym urządzeniem do mocowania materiałów w miejscach trudnodostępnych jest

a) młotek.
b) wkrętak.
c) zszywacz tapicerski.
d) pobijak.

13. Do zszycia materiału obiciowego wykonanego z adamaszku można posłużyć się

a) maszyną ciężką typu „Pffaf”.
b) specjalną maszyną przemysłową.
c) maszyną typu „Overlock”.
d) domową maszyną do szycia.

14. Przy widocznym dużym rozdarciu skórzanego fotela należy

a) zszyć rozdarcie.
b) wymienić obicie fotela.
c) podkleić rozdarcie.
d) nakleić łatkę.

15. Aby usunąć plamę z mleka należy w pierwszej kolejności

a) dokładnie spłukać zimną wodą.
b) zwilżyć 3% roztworem amoniaku.
c) za pomocą benzenu usunąć tłuszcz.
d) dokładnie spłukać ciepłą wodą.

16. Najbardziej pracochłonną naprawą jest

a) wymiana obicia siedziska krzesła.
b) wymiana pękniętej sprężyny w siedzisku krzesła.
c) wymiana obicia fotela.
d) wymiana pękniętej sprężyny w siedzisku fotela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

17. Poluzowanie złącza kołkowego w wyniku zniszczenia spoiny klejowej należy

zlikwidować poprzez
a) ponowne sklejenie.
b) wymianę kołków łączących.
c) wzmocnienie złącza gwoździem.
d) wzmocnienie złącza wkrętem.

18. Podczas wykonywania napraw powierzchni mebli w warsztacie musi być zapewniona

przede wszystkim
a) wysoka temperatura.
b) dobra wentylacja.
c) izolacja pomieszczenia, w którym wykonuje się pracę.
d) niska temperatura.

19. Podczas wykonywania prac naprawczych i konserwatorskich zabroniona jest

a) rozmowa ze współpracownikami.
b) przerwa w pracy.
c) używanie narzędzi elektrycznych.
d) używanie piecyków elektrycznych.

20. Podczas demontażu starych mebli zużyte i uszkodzone elementy najpierw

a) segreguje i składa się w specjalnych pojemnikach.
b) można spalić.
c) wyrzuca się do śmieci.
d) magazynuje, a potem wywozi na wysypisko śmieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie napraw i konserwacji wyrobów tapicerowanych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

TEST II

Test

praktyczny

typu

„próba

pracy”

do

jednostki

modułowej

„Wykonywanie napraw i konserwacji wyrobów tapicerowanych”

Treść zadania

Dokonaj naprawy ramy tapicerskiej siedziska krzesła o tapicerce bezsprężynowe

z podłożem elastycznym wykonanym z pasów tapicerskich, w której nastąpiło poluzowanie
złącza kołkowego.

Postępuj zgodnie z instrukcją dołączoną do zadania i obowiązującymi przepisami bhp,

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

Instrukcja dla nauczyciela

W badaniu osiągnięć ucznia w nabywaniu umiejętności praktycznych przewidzianych

w celach jednostki modułowej zalecane jest przeprowadzenie zadania testowego typu „próba
pracy”. Zadanie jest tak dobrane, aby pozwoliło sprawdzić poziom umiejętności w zakresie
wiedzy teoretycznej i sprawności praktycznego wykonywania czynności.

Uczniowie powinni wykonywać zadanie indywidualnie. Jest to jednocześnie możliwość

samodzielnego sprawdzenia przez ucznia poziomu nabytych umiejętności i dokonania analizy
wykonanych ćwiczeń praktycznych.

Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków umożliwiających uczniowi wykonanie

zadania zgodnie z obowiązującymi zasadami i w określonym czasie. Należy zapewnić
uczniowi warunki do samodzielnego zaplanowania poszczególnych etapów wykonania
zadania:

−

zorganizowania stanowiska pracy,

−

doboru odpowiednich narzędzi,

−

doboru odpowiednich materiałów,

−

wykazania się znajomością technik umożliwiających wykonanie zadania,

−

wykazania się umiejętnością posługiwania się narzędziami niezbędnymi do wykonania
zadania,

−

przeprowadzenia analizy uzyskanych wyników pracy.

Uczeń powinien mieć udostępnione:

−

stanowisko pracy do wykonania zadania,

−

instrukcję wykonania zadania,

−

materiały spośród, których może wybrać niezbędne do wykonania zadania,

−

narzędzia, z których wybiera konieczne do wykonania zadania,

−

rama siedziska krzesła lub całe krzesło będące obiektem pracy,

−

regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przed rozpoczęciem wykonywania zadania nauczyciel powinien:

−

zadbać o przygotowanie odpowiedniego stanowiska pracy w warsztatach szkolnych lub
zakładzie produkcyjnym,

−

przypomnieć uczniom zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

sprawdzić ubiór ochronny,

−

przydzielić uczniom kolejność i zakres wykonywania zadania,

−

zatwierdzić ustalony przez uczniów plan i kolejność działań,

−

określić kryteria oceny wykonywanego zadania,

−

na bieżąco kontrolować pracę uczniów,

−

dokonać oceny wykonanej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Instrukcja dla ucznia

Uczeń powinien wykonać następujące czynności:

−

dobrać i założyć odzież ochronną,

−

zapoznać się z instrukcją zadania,

−

dokonać oględzin ramy,

−

podjąć decyzję co do sposobu usunięcia usterki,

−

zapisać plan działania na przykład: dobrać materiały niezbędne do wykonania zadania,
dobrać narzędzia niezbędne do wykonania zadania, sprawdzić stan narzędzi, dokonać
demontażu mebla, usunąć usterkę, uporządkować stanowisko pracy.

−

przedstawić plan do zatwierdzenia nauczycielowi,

−

dobrać materiały potrzebne do usunięcia usterki,

−

dobrać narzędzia niezbędne do wykonania ćwiczenia,

−

sprawdzić stan wybranych do pracy narzędzi,

−

dokonać częściowego demontażu materiału obiciowego i podbitki, aby dostać się do
miejsca uszkodzenia,

−

rozsunąć zluzowane łącze uderzając młotkiem w ramiak przez podkładkę z drewna,

−

nanieść na elementy złącza klej,

−

docisnąć złącze uderzając młotkiem przez drewnianą podkładkę,

−

skręcić ściskiem i pozostawić tak aż do wyschnięcia kleju,

−

uporządkować stanowisko pracy.

Umiejętności podlegające ocenie

Lp. Czynność wykonywana przez ucznia

Punkty do

uzyskania

Punkty

przyznane

1. Dobranie odzieży ochronnej

5

2. Zaplanowanie kolejnych czynności

15

3.

Przygotowanie stanowiska pracy:

−

wskazanie narzędzi potrzebnych do wykonania
zadania,

−

sprawdzenie stanu technicznego narzędzi,

−

wybranie materiałów do wykonania zadania.

10

4.

Wykonanie ćwiczenia:

−

oględziny mebla,

−

demontaż materiału obiciowego i podbitki,

−

ocena przyczyn poluzowania złącza,

−

sposób rozsunięcia zluzowanego złącza,

−

naniesienie kleju,

−

dociśnięcie złącza,

−

ustalenie złącza za pomocą ścisku

50

5. Uporządkowanie stanowiska pracy

5

6. Zaprezentowanie i omówienie wykonanego zadania

15

Razem:

100

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Normy wymagań na poszczególne oceny

Ocena

Liczba uzyskanych

punktów

dopuszczający

49–60

dostateczny

61–73

dobry

74–88

bardzo dobry

89–100

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

7. LITERATURA

1. Bacia K., Witkowski B.: Technologia tapicerstwa. WSiP, Warszawa 1986
2. Bacia K.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1988
3. Dzięgielewski S.: Meble tapicerowane. Produkcja przemysłowa. WSiP, Warszawa 1996
4. Dzięgielewski S.: Meble tapicerowane. Produkcja rzemieślnicza i naprawy. WSiP,

Warszawa 1997

5. Jurczyk J.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1990
6. Jurczyk J.: Technologia tapicerstwa. WSiP, Wydawnictwo Akcydensowe, Warszawa 1983
7. Martyniak Z.: Metody organizowania procesów pracy. PWE, Warszawa 1996
8. Morawski E.: Tapicerstwo samochodowe. WKiŁ, Warszawa 1980
9. Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa 1988
10. Swaczyna I.: Meble. Naprawa i odnawianie. PWRiL, Warszawa 1999
11. Zestawy norm

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Goźlińska E., Szlosek F.: Podręczny słownik nauczyciela kształcenia zawodowego. ITeE,

Radom 1997

3. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, FW, Warszawa 1996
4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITE – WSI, Radom 1995