TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

LEKCJA 1

Temat:

Ergonomia w ksztaátowaniu warunków pracy

Czas realizacji:

•

2 godziny lekcyjne

Cele operacyjne:

Po zako

Ĕ

czeniu lekcji ucze

Ĕ

powinien:

•

zna

ü

definicj

Ċ

ergonomii,

•

przedstawi

ü

Ĩ

ród

á

a ergonomii,

•

wiedzie

ü

, na czym polega projektowanie ergonomiczne,

•

okre

Ğ

li

ü

poj

Ċ

cie stanowiska pracy,

•

sformu

á

owa

ü

etapy procesu projektowania bezpiecznego i ergonomicznego stanowiska pracy,

•

wyró

Ī

ni

ü

cechy barw i rozró

Ī

ni

ü

kody barw,

•

przedstawi

ü

Ğ

rodki i materia

á

y wspomagaj

ą

ce projektowanie ergonomiczne.

TreĞci:

1. Przedmiot i zadania ergonomii.

2. Kszta

á

towanie stanowiska pracy.

3. Projektowanie ergonomiczne.

4. Proces projektowania bezpiecznego i ergonomicznego stanowiska pracy.

5. Kszta

á

towanie struktury przestrzennej.

6. Kszta

á

towanie o

Ğ

wietlenia i barwy

Ğ

rodowiska pracy.

7.

ĝ

rodki wspomagaj

ą

ce projektowanie ergonomiczne.

Pomoce dydaktyczne:

•

materia

á

Ĩ

ród

á

owy,

•

rzutnik pisma,

•

foliogramy,

•

sprz

Ċ

t audiowizualny,

•

film pt. „Uwaga komputer” (na p

á

ycie CD).

Spis foliogramów

Nr Tytu

á

1.

Definicja ergonomii.

2. Elementy sk

á

adowe ergonomii.

3. Kszta

á

towanie stanowiska pracy.

4. Projektowanie ergonomiczne.

5. Proces projektowania bezpiecznego i ergonomicznego stanowiska pracy.

6. Kryteria kszta

á

towania struktury przestrzennej stanowiska pracy.

7. Kszta

á

towanie barwy

Ğ

rodowiska pracy.

52

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

Plan zajĊü:

Lp.

Tre

Ğü

Metoda nauczania

Czas realizacji

1.

Cele lekcji

Wyk

á

ad

5 min.

2.

Definicja ergonomii, zadania i jej podzia

á

Wyk

á

ad

10 min.

3.

Stanowisko pracy i metody s

á

u

Īą

ce jego kszta

á

towaniu

Wyk

á

ad,

pytania

10 min.

4.

Projektowanie ergonomiczne i jego etapy

Wyk

á

ad,

dyskusja

12 min.

5.

Kszta³towanie struktury przestrzennej stanowiska pracy

wyk

á

ad,

pytania,

dyskusja

10 min.

6.

Znaczenie barwy i oĞwietlenia w projektowaniu

stanowiska pracy

Wyk

á

ad,

pytania

10 min.

7.

ĝ

rodki i materia

á

y wspomagaj

ą

ce projektowanie

ergonomiczne

Wyk

á

ad,

pytania

8 min.

8.

Film video pt. „Uwaga komputer”

(film z cyklu „Praca a zdrowie” - 8 min.)

Pytania,

dyskusja

25 min.

SCENARIUSZ ZAJĉû

Poradnik ma za zadanie u

á

atwi

ü

nauczycielowi przekazanie uczniom wiadomo

Ğ

ci na temat roli ergonomii w kszta

á

towaniu

warunków pracy. Lekcja w formie wyk

á

adu, dyskusji z wykorzystaniem foliogramów i filmu.

Nauczyciel powinien:

•

zapozna

ü

uczniów z celami lekcji,

•

zach

Ċ

ci

ü

ich do aktywno

Ğ

ci a wi

Ċ

c zadawania pyta

Ĕ

,

•

wykorzysta

ü

za

áą

czone foliogramy,

•

zwróci

ü

szczególn

ą

uwag

Ċ

na ergonomiczne rozwi

ą

zania przy kszta

á

towaniu stanowiska pracy.

Ad. 1.

•

przedstaw cele lekcji, które powinny by

ü

osi

ą

gni

Ċ

te po zrealizowaniu tre

Ğü

lekcji.

Ad. 2.

•

zaprezentuj foliogramy nr 1 i 2,

•

poinformuj, co to jest ergonomia i przedstaw jej podzia

á

.

Ad. 3.

•

zaprezentuj foliogram nr 3,

•

zadaj pytanie uczniom, co kryje si

Ċ

pod poj

Ċ

ciem „stanowisko pracy”.

Ad. 4.

•

zaprezentuj foliogramy nr 4 i 5,

•

zadaj zaprojektowanie przyj

Ċ

tego przez ka

Ī

dego ucznia stanowiska pracy zgodnie z wcze

Ğ

niej omówionymi etapami

projektowania.

53

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

Ad. 5.

•

zaprezentuj foliogram nr 6,

•

zadaj pytanie - Jakie stosujemy kryteria w kszta

á

towaniu stanowiska pracy?

Ad. 6.

•

zaprezentuj foliogram nr 7,

•

zadaj pytanie - Jakie znaczenie maj

ą

: o

Ğ

wietlenie i barwy w kszta

á

towaniu stanowiska pracy?

Ad. 7.

•

zaprezentuj foliogram nr 6,

•

zadaj pytanie: Jakie

Ğ

rodki i materia

á

y mo

Ī

esz u

Ī

y

ü

przy projektowaniu stanowiska pracy?

Ad. 8.

•

wy

Ğ

wietl film video pt. „Uwaga komputer” (film z cyklu „Praca a zdrowie” - 8 min.), pokieruj dyskusj

ą

i sformu

á

owaniem wniosków.

PROPOZYCJE ûWICZEē

do realizacji w ramach zaj

Ċü

lekcyjnych lub pracy domowej

û

wiczenie nr 1

Na podstawie dok

á

adnej obserwacji swojego stanowiska pracy w szkole (pracownia lub klasa) wylicz i uzasadnij, jakie

znajduj

ą

si

Ċ

tam przedmioty ergonomiczne i nieergonomiczne? Czas przeznaczony na realizacj

Ċ

ü

wiczenia - 10 min.

û

wiczenie nr 2

Wskaza

ü

, które wyroby w Twojej szkole nie spe

á

niaj

ą

wg Ciebie warunków ergonomicznych i dlaczego? Czas przezna-

czony na realizacj

Ċ

ü

wiczenia - 10 min.

û

wiczenie nr 3

Dokonaj oceny i udziel odpowiedzi na pytanie „Czy stanowisko pracy nauczyciela oraz wybrane stanowisko ucznia s

ą

stanowiskami ergonomicznymi?”

Czas przeznaczony na realizacj

Ċ

ü

wiczenia - 10 min.

û

wiczenie nr 4

Zaprojektuj dla siebie stanowisko pracy wykorzystuj

ą

c przy tym posiadane wiadomo

Ğ

ci w tym zakresie.

û

wiczenie nr 5

Jak powinno wyglądaü stanowisko komputerowe? W jaki sposób moĪna dostosowaü je do uĪytkownika?

Zadanie domowe: Dokonaj oceny wáasnego stanowiska komputerowego.

U

UWAGA:

U

Proponuje si

Ċ

, aby

ü

wiczenia by

á

y realizowane w grupach, a wyznaczeni liderzy grup dokonywali prezentacji

opracowanego

ü

wiczenia.

54

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI

1. Czym zajmuje si

Ċ

ergonomia?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Ergonomia, to nauka zajmująca siĊ projektowaniem systemów pracy, produktów i Ğrodowiska

zgodnie z psychofizycznymi zdolnoĞciami człowieka.

2. Jakie dziedziny nauki sk

á

adaj

ą

si

Ċ

na wiedz

Ċ

ergonomiczn

ą

?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

S

ą

to fizjologia pracy, psychologia, antropometria, biomechanika, higiena pracy, socjologia, ochrona

Ğ

rodowiska,

medycyna pracy, estetyka, bionika, mechanika.

Czy cz

á

owiek wykonuj

ą

cy prac

Ċ

tworzy uk

á

ad samodzielny?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Przy wykonywaniu pracy cz

á

owiek jest powi

ą

zany w sposób wieloraki z czynnikami, od których zale

Ī

y wykonanie

jego pracy, a wi

Ċ

c: maszyn

ą

, stanowiskiem roboczym, przedmiotami pracy i zespo

á

em ludzi.

Co rozumiesz pod poj

Ċ

ciem ergonomia koncepcyjna?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Jest to rodzaj ergonomii, który ma na celu stosowanie rozwi

ą

za

Ĕ

prawid

á

owych ergonomicznie ju

Ī

w fazie

przygotowywania projektów maszyn, urz

ą

dze

Ĕ

, stanowisk roboczych, hal, budynków, mieszka

Ĕ

i innych

konstrukcji.

5. Co jest bardziej racjonalne i skuteczne, ergonomia koncepcyjna czy korekcyjna?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Bardziej skuteczna jest ergonomia koncepcyjna, gdy

Ī

ma zastosowanie we wczesnej fazie opracowywania

rozwi

ą

za

Ĕ

technicznych.

6. Co jest zadaniem ergonomii korekcyjnej?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

D

ąĪ

enie do poprawy istniej

ą

cych warunków pracy.

7. Jak dzielimy ergonomi

Ċ

?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Na korekcyjn

ą

i koncepcyjn

ą

.

8. Podaj definicj

Ċ

stanowiska pracy.

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Stanowisko pracy to uk

á

ad, gdzie cz

á

owiek za pomoc

ą

Ğ

rodków pracy (narz

Ċ

dzia, maszyny, przyrz

ą

dy) w

okre

Ğ

lonej przestrzeni i

Ğ

rodowisku wykonuje zorganizowane czynno

Ğ

ci maj

ą

ce na celu wytworzenie

okre

Ğ

lonego produktu.

9. Jaki czynnik jest traktowany jako najwa

Ī

niejszy w projektowaniu ergonomicznym?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Jest to czynnik ludzki, cz

á

owiek wraz z jego mo

Ī

liwo

Ğ

ciami psychofizycznymi.

55

3.

4.

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

12. Jakie fazy wyodr

Ċ

bniamy w procesie projektowania?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Wyró

Ī

niamy nast

Ċ

puj

ą

ce fazy:

•

sformu

á

owanie danych wyj

Ğ

ciowych,

•

tworzenie koncepcji,

•

opracowanie projektu,

•

sprawdzenie poprawno

Ğ

ci rozwi

ą

zania na wykonanym prototypie.

13. Jakie

cechy fizyczne czáowieka naleĪy uwzglĊdniaü

w kszta

á

towaniu stanowiska pracy?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

•

1. wymiary antropometryczne ciaáa ludzkiego,

•

2. zakresy kątowe ruchu w stawach

•

3. MoĪliwoĞci siáowe i sprawnoĞciowe ukáadu ruchu związane z:

•

- siáami rozwijanymi

•

- pozycją ciaáa

•

- czasem pracy lub czĊstoĞcią powtórzeĔ czynnoĞci roboczych

14. Jak

ą

rol

Ċ

spe

á

nia o

Ğ

wietlenie przy projektowaniu stanowiska pracy?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Odpowiedni jego dobór decyduje o bezpiecze

Ĕ

stwie i komforcie psychofizycznym.

15. Jakie mo

Ī

esz wyró

Ī

ni

ü

Ğ

rodki wspomagaj

ą

ce projektowanie ergonomiczne?

U

Odpowied

Ĩ

:

U

Do najcz

ĊĞ

ciej stosowanych nale

Īą

:

•

rysunki (sylwetka cz

á

owieka w obr

Ċ

bie stanowiska pracy),

•

fantomy (sztuczne modele cz

á

owieka),

•

komputerowe dwu- i trójwymiarowe modele cz

á

owieka,

•

metoda modelowania fizycznego stanowiska pracy (wybrana osoba z populacji bierze udzia

á

w procesie

produkcyjnym w okre

Ğ

lonym czasie).

56

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

TEST

1. Ergonomia jest to nauka:

D

a) której celem jest zapoznanie si

Ċ

z procesami technicznymi

Ƒ

b) której celem jest kszta

á

towanie dzia

á

alno

Ğ

ci cz

á

owieka

Ƒ

c) której celem jest kszta

á

towanie dzia

á

alno

Ğ

ci cz

á

owieka w tym przede wszystkim

Ğ

rodowiska pracy

odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych mo

Ī

liwo

Ğ

ci

2. Na wiedz

Ċ

ergonomiczn

ą

sk

á

adaj

ą

si

Ċ

:

D

a) biologia, chemia, fizyka, anatomia

Ƒ

b) fizjologia pracy, psychologia, antropologia, biomechanika, higiena pracy, socjologia

Ƒ

c) psychologia, technika bezpiecze

Ĕ

stwa, ochrona

Ğ

rodowiska, fizyka

3. Na etapie projektowania urz

ą

dzenia i stanowiska roboczego mamy do czynienia z:

D

a) ergonomi

ą

koncepcyjn

ą

D

b) ergonomi

ą

korekcyjn

ą

Ƒ

c) koncepcyjno-korekcyjn

ą

4. Do czego d

ąĪ

y ergonomia korekcyjna:

D

a) do zmiany czasu pracy

D

b) do poprawy istniej

ą

cych warunków pracy

Ƒ

c) do usprawnie

Ĕ

technicznych

5. Ergonomi

Ċ

dzielimy na:

Ƒ

a) koncepcyjn

ą

D

b) korekcyjn

ą

Ƒ

c) koncepcyjn

ą

i korekcyjn

ą

6. Stanowisko pracy to:

Ƒ

a) uk

á

ad, gdzie cz

á

owiek za pomoc

ą

Ğ

rodków pracy w okre

Ğ

lonej przestrzeni i

Ğ

rodowisku wykonuje

zorganizowane czynno

Ğ

ci maj

ą

ce na celu wytworzenie okre

Ğ

lonego produktu

D

b) konfiguracja

Ğ

rodków pracy

D

c) uk

á

ad mi

Ċ

dzy

Ğ

rodkami pracy i

Ğ

rodowiskiem

7. Co nale

Ī

y dostosowa

ü

do cz

á

owieka przy projektowaniu stanowiska pracy?

Ƒ

a) nale

Ī

y dostosowa

ü

Ğ

rodowisko, o

Ğ

wietlenie, klimatyzacj

Ċ

, przedmioty pracy

D

b) nale

Ī

y dostosowa

ü

:

Ğ

rodki pracy, przestrze

Ĕ

,

Ğ

rodowisko, organizacj

Ċ

pracy

D

c) nale

Ī

y dostosowa

ü

pracowników, przedmioty i

Ğ

rodki pracy

8. Co stanowi pierwszoplanow

ą

rol

Ċ

w procesie projektowania?

Ƒ

a)

Ğ

rodki pracy i cz

á

owiek

D

b) przedmioty pracy i

Ğ

rodki pracy

D

c) struktura przestrzenna stanowiska pracy

9. Jakie czynno

Ğ

ci dokonuje si

Ċ

na etapie tworzenia koncepcji?

Ƒ

a) analizowanie oczekiwa

Ĕ

pracodawcy

Ƒ

b) rejestracja i analiza procesu pracy

D

c) opracowanie rysunków oraz modelowanie (tworzenie modeli roboczych)

57

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

10. Podstawowe kryteria w kszta

á

towaniu stanowiska pracy to:

D

a) kryteria fizyczne i otaczaj

ą

ce go

Ğ

rodowisko

D

b) kryteria antropometryczne

Ƒ

c) kryteria biomechaniczne i antropometryczne

11. Jakie wyró

Ī

niamy cechy barw?

Ƒ

a) kolor, jasno

Ğü

, nasycenie

Ƒ

b) szaro

Ğü

i jaskrawo

Ğü

Ƒ

c) nasycenie i nat

ĊĪ

enie

12. Jakie wyró

Ī

niamy kody barwne?

Ƒ

a) barwa czerwona,

Ī

ó

á

ta, czarna

Ƒ

b) barwa czerwona,

Ī

ó

á

ta, zielona, niebieska

D

c) barwa czerwona, pomara

Ĕ

czowa, zielona,

Ī

ó

á

ta, niebieska

13. Co to jest fantom?

D

a) przedmiot u

Ī

ywany jako

Ğ

rodek produkcji

D

b)

Ī

ywy model

Ƒ

c) páaski model reprezentanta populacji ludzkiej

14. W jakim celu i kiedy stosuje si

Ċ

modelowanie fizyczne stanowiska pracy?

Ƒ

a) w trudnych i z

á

o

Ī

onych przypadkach w procesie projektowania

Ƒ

b) zawsze w procesie projektowania

Ƒ

c) w zale

Ī

no

Ğ

ci od projektanta

15. Jak cz

Ċ

sto wykorzystujemy technik

Ċ

komputerow

ą

przy projektowaniu?

Ƒ

a) do

Ğü

cz

Ċ

sto

Ƒ

b) nigdy

]

c) jest nie zalecane

ROZWI¥ZANIE TESTU

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

A

X

X

X

X

X

B

X

X

X

X

C

X

X

X

X

X

X

58

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

MATERIAà ħRÓDàOWY DLA UCZNIA

Temat:

Ergonomia w ksztaátowaniu warunków pracy

PRZEDMIOT I ZADANIA ERGONOMII

Ergonomia to nauka zajmuj

ą

ca si

Ċ

przystosowaniem wszystkiego, co nas otacza, czym si

Ċ

pos

á

ugujemy do wygody

cz

á

owieka przy jak najmniejszych stratach dla

Ğ

rodowiska i minimalnej liczbie ogranicze

Ĕ

. Jest to dziedzina nauki i prak-

tyki, której celem jest kszta

á

towanie dzia

á

alno

Ğ

ci cz

á

owieka odpowiednio do jego fizjologicznych i psychologicznych

w

á

a

Ğ

ciwo

Ğ

ci.

Zakres ergonomii to wiedza z zakresu ró

Ī

nych dziedzin, mi

Ċ

dzy innymi:

•

fizjologii,

•

psychologii,

•

antropometrii,

•

biomechaniki,

•

higieny pracy,

•

socjologii,

•

nauk mechanicznych,

•

naukowej organizacji pracy,

•

techniki i technologii.

ELEMENTY SKàADOWE ERGONOMII

ERGONOMIA

to nauka zajmująca siĊ projektowaniem systemów pracy, produktów i Ğrodowiska zgodnie

z fizycznymi i umysáowymi

mo

Ī

liwo

Ğ

ciami cz

á

owieka.

Ergonomia dzieli si

Ċ

na:

1.

Koncepcyjn

ą

(projektow

ą

), która zajmuje si

Ċ

optymalizacj

ą

uk

á

adu cz

á

owiek - technika -

Ğ

rodowisko na etapie pro-

jektowania. Baz

ą

do ergonomicznego projektowania s

ą

wyniki bada

Ĕ

podstawowych oraz metody, takie jak:

•

diagnoza,

•

modelowanie.

Dzia

á

alno

Ğü

koncepcyjna jest nieograniczona gdy

Ī

we wczesnej fazie opracowywania rozwi

ą

za

Ĕ

technicznych jest:

•

o wiele bardziej racjonalna,

•

bardziej skuteczna od ergonomii korekcyjnej i w przysz

á

o

Ğ

ci winna by

ü

kierunkiem dominuj

ą

cym.

59

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

2.

Korekcyjn

ą

, która jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje si

Ċ

:

•

analiz

ą

istniej

ą

cych warunków na stanowiskach pracy

•

ocen

ą

tych warunków,

•

wymaganiami organizacyjnymi i spo

á

ecznymi,

•

opracowaniem projektu

optymalizacji. Ograniczona

jest:

-

mo

Ī

liwo

Ğ

ciami technicznymi,

-

wzgl

Ċ

dami ekonomicznymi.

Nikt nie b

Ċ

dzie si

Ċ

domaga

á

przekonstruowania jakiego

Ğ

urz

ą

dzenia (np. agregatu), w którym analiza ergonomiczna

wykryje usterki nie daj

ą

ce si

Ċ

usun

ąü

za pomoc

ą

drobnych poprawek - chyba,

Ī

e usterki te b

Ċ

d

ą

Ĩ

ród

á

em powa

Ī

nych

zagro

Ī

e

Ĕ

dla zdrowia czy

Ī

ycia cz

á

owieka.

ERGONOMIA STANOWISKA PRACY

STANOWISKO PRACY w poj

Ċ

ciu ogólnym to miejsce pracy cz

á

owieka, np.:

•

przy komputerze,

•

przy ta

Ğ

mie monta

Ī

owej,

•

w centrali telefonicznej,

•

w kabinie samochodu.

W uj

Ċ

ciu systemowym

stanowisko pracy to uk

á

ad, gdzie cz

á

owiek za pomoc

ą

Ğ

rodków pracy (maszyny, narz

Ċ

dzia,

przyrz

ą

dy), w okre

Ğ

lonej przestrzeni i

Ğ

rodowisku wykonuje zorganizowane czynno

Ğ

ci, maj

ą

ce na celu wytworzenie

okre

Ğ

lonego produktu. W ergonomii stosowane s

ą

metody s

á

u

Īą

ce do kszta

á

towania warunków pracy w dwóch fazach, tj.

Na stanowisku pracy powinna byü przeprowadzona kompleksowa analiza materialnych i psychospo

á

ecznych

warunków pracy oraz ich ocena. Narz

Ċ

dziem tych dzia

á

a

Ĕ

s

ą

m. innymi

listy kontrolne, których zadaniem jest

umo

Ī

liwienie analizy czynników decyduj

ą

cych o warunkach pracy. Listy te zawieraj

ą

pytania tak sformu

á

owane,

Ī

e zwracaj

ą

uwag

Ċ

na czynniki decyduj

ą

ce o jako

Ğ

ci warunków pracy w zakresie:

•

organizacji pracy,

•

Ğ

rodków pracy,

•

stanowiska pracy.

Najbardziej znanym przyk

á

adem jest klasyczna lista ergonomiczna nazywana

„List

ą

Dortmundzk

ą

"

- zawiera ona 300

pyta

Ĕ

ogólnych i szczegó

á

owych, pozwala na kompleksow

ą

analiz

Ċ

prawie wszystkich elementów pracy, nie zawiera jed-

nak kryteriów oceny.

60

OBSERWACJE WADLIWYCH ROZWIĄZAē SYSTEMÓW

CZàOWIEK - PRACA

SĄ ħRÓDàEM USPRAWNIEē I DOSKONALENIA WARUNKÓW PRACY

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

.

MyĞląc stanowisku

ergonomicznym zawsze mamy

na wzgl

Ċ

dzie cz

á

owieka, do

którego musimy dostosowa

ü

otoczenie, tzn. wszystko musi

mu by

ü

podporz

ą

dkowane tak,

aby wykonywana przez niego

praca by

á

a wygodna i

bezpieczna.

Ergonomia to nauka dla nas

przyjazna - je

Ī

eli z niej

skorzystamy to ka

Ī

de utworzone

stanowisko b

Ċ

dzie bezpieczne i

wygodne (z przyjemno

Ğ

ci

ą

i

u

Ğ

miechem b

Ċ

dziemy przy nim

pracowa

ü

).

61

PROJEKTOWANIE ERGONOMICZNE

Przedmiotem projektowania ergonomicznego s

ą

relacje zachodz

ą

ce mi

Ċ

dzy

cz

á

owiekiem a struktur

ą

techniczn

ą

(obiektem) i rodzajem zadania roboczego

wykonywanego w okre

Ğ

lonym

Ğ

rodowisku pracy.

Rozpatruj

ą

c zale

Ī

no

Ğ

ci cz

á

onów tego systemu trzeba zda

ü

sobie spraw

Ċ

,

Ī

e

decyduj

ą

cym a równocze

Ğ

nie najbardziej wra

Ī

liwym ogniwem jest cz

á

owiek,

którego niezawodno

Ğü

i bezpiecze

Ĕ

stwo pracy jest warunkowane jego

mo

Ī

liwo

Ğ

ciami psychofizycznymi. Mo

Ī

liwo

Ğ

ci cz

á

owieka s

ą

ograniczone w

przeciwie

Ĕ

stwie do mo

Ī

liwo

Ğ

ci urz

ą

dze

Ĕ

technicznych (pomijaj

ą

c wzgl

Ċ

dy

ekonomiczne). St

ą

d nasuwa si

Ċ

wniosek,

Ī

e przy projektowaniu i

organizowaniu stanowiska pracy nale

Ī

y dostosowywa

ü

do cz

á

owieka:

•

Ğ

rodki pracy, przestrze

Ĕ

,

•

Ğ

rodowisko,

•

organizacj

Ċ

pracy

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

Stanowisko zosta

á

o zaprojektowane

nieergonomicznie, nie uwzgl

Ċ

dniono

w otworze drzwiowym odpowiedniej

wysoko

Ğ

ci.

Pracownik ma káopoty ze swobodnym

wejĞciem do pomieszczenia.

Stanowisko

Ĩ

le zaprojektowane

ergonomicznie.

Lampa, która ma oĞwietlaü stanowisko

pracy dotyka gáowy i zasáania pole

widzenia.

ħ

le zaprojektowana przestrze

Ĕ

.

Człowiek, aby trzymać się za uchwyt
musi bardzo wysoko podnieść rękę.

PROCES PROJEKTOWANIA ERGONOMICZNEGO STANOWISKA PRACY

Pierwszoplanow

ą

rol

Ċ

w procesie projektowania odgrywa w

á

a

Ğ

ciwe zaprojektowanie struktury przestrzennej stanowiska

pracy. Struktur

Ċ

t

Ċ

mo

Ī

e tworzy

ü

, np. korpus maszyny, konstrukcja sto

á

u, uk

á

ad elementów manipulacyjnych, w tym

sterowniczych i informacyjnych, oraz siedziska, wyposa

Ī

enia dodatkowe (pojemniki, podstawki, rega

t

y itp.). W strukturze

stanowiska wyró

Ī

niamy przestrze

Ĕ

do:

•

przemieszczenia si

Ċ

i zaj

Ċ

cia przez operatora pozycji roboczej,

•

wykonywania czynno

Ğ

ci wynikaj

ą

cych z procesu pracy.

62

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

Projektowanie ergonomiczne ma by

ü

dla cz

á

owieka niezawodne w aspekcie bezpiecze

Ĕ

stwa i optymalne w zakresie

obci

ąĪ

enia i wydajno

Ğ

ci. Nale

Ī

y wszystkie

Ğ

rodki, przestrze

Ĕ

,

Ğ

rodowisko i organizacj

Ċ

pracy dostosowa

ü

do cz

á

owieka.

Aby to zrealizowa

ü

, nale

Ī

y zapewni

ü

odpowiedni

ą

konfiguracj

Ċ

(rozmieszczenie w przestrzeni) wszystkich elementów -

Ğ

rodków i przedmiotów pracy oraz wymiary umo

Ī

liwiaj

ą

ce przyj

Ċ

cie wygodnej pozycji cia

á

a i swobod

Ċ

wykonywania

czynno

Ğ

ci manualnych, a tak

Ī

e zwi

ą

zanych z odbiorem informacji przy mo

Ī

liwie najmniejszym obci

ąĪ

eniu organizmu.

W procesie projektowania ergonomicznego wyodr

Ċ

bniamy nast

Ċ

puj

ą

ce etapy:

1.

Sformu

á

owanie danych wyj

Ğ

ciowych w celu uwzgl

Ċ

dnienia zadania roboczego oraz wymogów i oczekiwa

Ĕ

u

Ī

ytkowni-

ka (gromadzenie i analizowanie informacji). Temu celowi s

á

u

Īą

obserwacje, rejestracja i analiza procesu pracy, wywiady

z pracownikami, dane statystyczne o wypadkach itp.

2.

Tworzenie koncepcji. W tej fazie nast

Ċ

puje opracowywanie rysunków, stosuje si

Ċ

te

Ī

metody modelowania (tworzy

si

Ċ

modele robocze).

3.

Opracowanie projektu. Projekt obejmuje rysunki przedstawiaj

ą

ce elementy uk

á

adu cz

á

owiek - obiekt zawieraj

ą

ce

dok

á

adny opis i niezb

Ċ

dne szczegó

á

y, np. punkty kontaktowe (elementy wchodz

ą

ce w kontakt dotykowy, elementy

sterownicze, narz

Ċ

dzia, materia

á

y).

4.

Sprawdzenie poprawno

Ğ

ci rozwi

ą

zania na wykonanym prototypie.

Gdy projekt jest zako

Ĕ

czony, opracowuje si

Ċ

instrukcj

Ċ

obs

á

ugi dla operatora. Oprócz oceny po ka

Ī

dym etapie pro-

jektowania, przeprowadzana jest ocena ko

Ĕ

cowa na podstawie bada

Ĕ

prototypu. Jest to bardzo wa

Ī

ne, gdy

Ī

mo

Ī

na tu

ujawni

ü

usterki i wprowadzi

ü

nowe zmiany, a to daje nam du

Ī

e oszcz

Ċ

dno

Ğ

ci ekonomiczne.

KSZTAàTOWANIE STRUKTURY PRZESTRZENNEJ

Za podstawowe uznaje siĊ kryteria:

•

antropometryczne,

•

biomechaniczne; obciąĪ

enia ukáadu ruchu na które wpáywają:

•

pozycja przyjmowana podczas pracy

•

czas pracy oraz czĊ

stotliwoĞü czynnoĞci roboczych

Kryteria antropometryczne okre

Ğ

laj

ą

, i

Ī

struktura stanowiska pracy powinna by

ü

dostosowana do przynajmniej 90%

u

Ī

ytkowników, tj. stwarza

ü

wygodne i bezpieczne warunki pracy osobom, których wymiary mieszcz

ą

si

Ċ

mi

Ċ

dzy

warto

Ğ

ciami 5. i 95. centyla.

CENTYL - jest to punkt w skali ocen, poni

Ī

ej którego znajduje si

Ċ

okre

Ğ

lony % czynników,

np. 5. centyl jest to punkt na skali, poni

Ī

ej którego le

Ī

y 5 % wyników.

Do precyzyjnego wyznaczania przestrzennych stref pracy stosuje si

Ċ

kryteria zasi

Ċ

gu r

ą

k przedstawione jako:

•

zasi

Ċ

g normalny - okre

Ğ

la granic

Ċ

strefy optymalnej,

•

zasi

Ċ

g maksymalny,

•

zasi

Ċ

g wymuszony - wymaga ruchów tu

á

owia,

•

odleg

á

o

Ğ

ci bezpieczne zawarte w PN (Polskie Normy).

KSZTAàTOWANIE OĝWIETLENIA I BARWY ĝRODOWISKA PRACY

Wiele prac wykonywanych w pozycji siedz

ą

cej zwi

ą

zanych jest wyt

ĊĪ

on

ą

prac

ą

wzrokow

ą

, a wi

Ċ

c obci

ąĪ

eniem wzroku,

dlatego te

Ī

parametry o

Ğ

wietlenia poza ogólnymi zasadami winny by

ü

dobierane indywidualnie w zale

Ī

no

Ğ

ci od:

•

charakterystyki danego stanowiska,

•

rodzaju wykonywanej czynno

Ğ

ci.

Na przyk

á

ad, praca przy komputerze wymaga o

Ğ

wietlenia do:

•

czytania drukowanego tekstu na dokumencie i znaków na klawiaturze,

•

czytania znaków na monitorze.

W takiej sytuacji nale

Ī

y zapewni

ü

dobre o

Ğ

wietlenie dla obu zada

Ĕ

.

63

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

Elementem cz

Ċ

sto u

Ī

ywanym w miejscu pracy jest kolorystyka. Wyró

Ī

niamy nast

Ċ

puj

ą

ce cechy barw:

•

kolor,

•

jasno

Ğü

(cecha powoduje wi

Ċ

ksze lub mniejsze odbicia),

•

nasycenie (cecha okre

Ğ

laj

ą

ca stopie

Ĕ

oddalenia danej barwy od szarej tej samej jasno

Ğ

ci, im mniej szaro

Ğ

ci tym

barwa jest bardziej jaskrawa).

U

Rozró

Ī

nia si

Ċ

nast

Ċ

puj

ą

ce kody barw:

U

•

barwa czerwona

- jest sygna

á

em kategorycznego zakazu wykonywania okre

Ğ

lonych czynno

Ğ

ci, z wyj

ą

tkiem

wy

áą

czników maszyn i urz

ą

dze

Ĕ

,

•

Ī

Ī

ó

ó

á

á

t

t

a

a

- stanowi ostrze

Ī

enie przed niebezpiecze

Ĕ

stwem,

•

barwa zielona

- oznacza miejsca i przej

Ğ

cia bezpieczne,

•

barwa niebieska

- jest barw

ą

informacyjn

ą

.

Nie nale

Ī

y u

Ī

ywa

ü

w sposób niezasadny barw przeznaczonych do okre

Ğ

lonych celów.

OGÓLNE ZNACZENIE I KSZTA

à

T ZNAKÓW BEZPIECZE

ē

STWA

64

TEMAT:

Elementy ergonomii, fizjologii
i higieny pracy

PRZEZNACZONY DLA:

uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu

„Kultura bezpieczeństwa”

CZAS REALIZACJI:

5 godzin lekcyjnych

POZIOM WIEDZY

POCZĄTKOWEJ:

wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej

oraz doświadczenia życiowe

POMOCE

DYDAKTYCZNE:

– rzutnik pisma,

– foliogramy,

– zestaw multimedialny.

CELE EDUKACYJNE

OGÓLNE:

W wyniku zorganizowanego procesu nauczania−uczenia się

uczeń powinien:
– rozumieć podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

·

– doceniać korzyści praktycznego zastosowania ergonomii,

·

– umieć określić skutki negatywnych czynników w środowisku pracy,

·

– znać znaczenie higieny w środowisku pracy.

SPIS JEDNOSTEK

TEMATYCZNYCH:

1. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
2. Fizjologia pracy.
3. Kultura higieny w życiu człowieka.
4. Higieniczne warunki pomieszczeń środowiska pracy.

50

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 50

LITERATURA:

1.

Danuta Koradecka:

Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.

2.

Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.

3.

Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002.

4.

Z. Anusz:

Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,

Warszawa 1977.

5.

Mac S., Leowski J.:

Bezpieczeństwo i higiena pracy dla ZSZ. Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa

Zawodowego, Warszawa 1972.

6.

Kodeks Pracy.

51

MODUŁ II

mod-lic2.qxd 9/19/05 10:44 AM Page 51

ĝ

RODKI I MATERIAàY WSPOMAGAJĄCE PROJEKTOWANIE ERGONOMICZNE

W procesie projektowania nale

Ī

y pos

á

ugiwa

ü

si

Ċ

sylwetk

ą

cz

á

owieka, któr

ą

wprowadza si

Ċ

do rysunku przedstawiaj

ą

cego

stanowisko pracy. Do tego celu szczególnie przydatne s

ą

tzw. fantomy (p

á

askie modele reprezentantów populacji zaopatrzone

w osie obrotu), co umo

Ī

liwia symulacj

Ċ

pozycji pracownika.

Aktualnie stosowane s

ą

komputerowe modele cz

á

owieka, dwu- i trójwymiarowe. S

ą

to specjalne programy kompu-

terowe wspó

á

pracuj

ą

ce z programami do projektowania. W trudniejszych, z

á

o

Ī

onych przypadkach stosuje si

Ċ

metod

Ċ

modelowania fizycznego stanowiska pracy. Modele fizyczne s

ą

wykonywane w skali zredukowanej (przyk

á

adem s

ą

tu

modele przestrzenne tzw. manekiny) lub, w wi

Ċ

kszo

Ğ

ci, naturalnej - osoba wybrana z danej populacji - traktowana jest

przez czas krótszy ni

Ī

8 godzin jako pracownik do

Ğ

wiadczalny, który w tym czasie powinien sygnalizowa

ü

swoje uwagi.

SàOWNICZEK

•

stanowisko pracy to ukáad, gdzie czáowiek za pomocą Ğrodków pracy (maszyny, narzĊdzia, przyrządy), w

okreĞlonej przestrzeni i Ğrodowisku wykonuje zorganizowane czynnoĞci, mające na celu wytworzenie

okreĞlonego produktu.

•

przestrzeĔ pracy - przestrze

Ĕ

przydzielona osobie lub grupie osób dla zrealizowania okre

Ğ

lonego celu pracy

w danym systemie pracy.

•

proces pracy - kolejno nast

Ċ

puj

ą

ce po sobie w czasie i przestrzeni wspó

á

dzia

á

anie ludzi,

Ğ

rodków pracy, materia

á

ów,

energii i informacji w ramach systemu pracy. Ci

ą

g czynno

Ğ

ci, których wykonanie jest niezb

Ċ

dne do osi

ą

gni

Ċ

cia celu pracy.

•

ergonomiczna analiza stanowiska pracy - systematyczny przegl

ą

d i ocena elementów stanowiska pracy, jego struk-

tury przestrzennej oraz realizowanego na nim procesu pracy pod k

ą

tem okre

Ğ

lenia stopnia przystosowania do psy-

chofizycznych cech cz

á

owieka, eliminacji dyskomfortu oraz zagro

Ī

e

Ĕ

.

•

pracownik - ka

Ī

da osoba zatrudniona przez pracodawc

Ċ

, w tym praktykant i sta

Ī

ysta.

•

centyl - jest to punkt w skali ocen, poni

Ī

ej którego znajduje si

Ċ

okre

Ğ

lony % czynników, np. 5. centyl jest to punkt

na skali, poni

Ī

ej którego le

Ī

y 5% wyników.

•

fizjologia - nauka o czynno

Ğ

ciach organizmów

Ī

ywych. Fizjologia ro

Ğ

lin i fizjologia zwierz

ą

t s

ą

dzia

á

ami biologii,

a w przypadku fizjologii cz

á

owieka tak

Ī

e medycyny.

•

psychika - ca

á

okszta

á

t procesów psychicznych i cech psychicznych istot

Ī

ywych. Obejmuje funkcj

Ċ

mózgu, który

jest przedmiotem bada

Ĕ

psychologii.

•

antropometria - metoda badawcza, polegająca na pomiarach porównawczych czĊĞci ciaáa ludzkiego.

•

biomechanika - interdyscyplinarna dyscyplina o przyczynach i skutkach dziaáania siá zewnĊtrznych

i wewnĊtrznych na ukáady biologiczne.

LITERATURA

1. Koradecka D.: Bezpiecze

Ĕ

stwo pracy i ergonomia.

CIOP, Warszawa 1999.

2. Bezpiecze

Ĕ

stwo i ochrona cz

á

owieka w

Ğ

rodowisku pracy. Ergonomia.

CIOP, Warszawa 2002.

3.

Mac S., Leowski J.: Bezpiecze

Ĕ

stwo i higiena pracy dla ZSZ.

Pa

Ĕ

stwowe Wydawnictwo Szkolnictwa Zawodowego,

Warszawa 1972.

PYTANIA KONTROLNE

1. Czym zajmuje siĊ ergonomia?

2. Jakie dziedziny nauki skáadają siĊ na wiedzĊ ergonomiczną?

3. Czy czáowiek wykonujący pracĊ tworzy ukáad samodzielny?

4. Co rozumiesz pod pojĊciem ergonomia koncepcyjna?

5. Co jest bardziej racjonalne i skuteczne, ergonomia koncepcyjna czy korekcyjna?

6. Co jest zadaniem ergonomii korekcyjnej?

7. Jak dzielimy ergonomiĊ?

8. Podaj definicjĊ stanowiska pracy.

9. Jaki czynnik jest traktowany jako najwaĪniejszy w projektowaniu ergonomicznym?

65

CIOP - PIB, Warszawa 2007.