Turchet Philippe Siła nieświadomego uwodzenia Erotyczna mowa ciała

Philippe Turchet

SIŁA

NIE

WIADOMEG

O UWODZENIA

Erotyczna mowa ciata

Z francuskiego
przeło

yła El

bieta

Teresa Sadowska

KDC

ILUliutlEIH

Tytuł oryginału

Les codes inconscients de la s

duction

Comprendre son interlocuteur grace a la synergologie

Redaktor prowadz

Sylwia Bartkowska

Projekt okładki

Agnieszka Skriabin

Zdj

cie na

okładce Bohdan
M. Ruci

ski

Redakcja

enna Burzy

ska

Korekta

Zespół

une division du groupe Sogides, 2004

bieta Teresa

Sadowska

Warszawa 2005

Media Sp. z o.o., Sp. K.

Warszawa 2005

Ona jest cudownie brzydka. Ma niskie czoło, oczy
ponuro szare, wielki, zwisaj

cy nos, za wielkie usta

ukazuj

ce nieregularne uz

bienie... a jednak w tej

bezmiernej brzydocie tkwi nieodparte pi

kno, które w

gu paru minut zniewala i oczarowuje umysł do

tego stopnia,

e w ko

cu człowiek si

w niej

zakochuje, jak mnie si

to zdarzyło.

Henry James o pisarce

George Eliot

Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp.
K.

Klub dla Ciebie

Warszawa 2005

ul. Majda

ska 12, 04-088

Warszawa

www.kdc.pl

Licz

nie m

ęż

czy

ni, których miałam w

yciu, ale

ycie, które w nich było.

ęć

set ósma publikacja Klubu dla

Ciebie ISBN 83-7404-223-0

Mae
West

Skład i łamanie
DK, Warszawa

Druk i oprawa

Oldenbourg Taschenbuch GmbH,

Hurderstrasse 4, 85551 Kirchheim

WST

Wdzi

k i uwodzenie maj

to do siebie,

e podobnie

jak w przypadku gór lodowych odnosimy wra

enie,

ich najbardziej poci

gaj

ca cz

stka jest niewidoczna.

Czy

by w akcie uwodzenia najistotniejsze było ukryte, a

uwodzicielska moc była moc

tajemn

W rzeczywisto

ci nie rozumiemy, jak działa urok osób

najbardziej poci

gaj

cych po prostu dlatego,

e nie

umiemy patrze

. Nie umiemy za

patrze

, bo nie wiemy,

na co zwróci

uwag

, gdzie spogl

. Ta ksi

ąż

pozwoli wam prze

ledzi

ten proces metodycznie, krok

po kroku... i zrozumie

go. Wystarczy tylko patrze

obserwowa

gesty, mimik

, ruchy, a nasza „wizualna

biblioteka" wypełni si

na tyle,

e prawidła uwodzenia

stan

widoczne gołym okiem.

Ksi

ąż

podzieliłem na trzy cz

ęś

ci. W pierwszej

zobaczymy,

e moc uwodzenia nie jest darem

nadprzyrodzonym. Nawi

zywanie znajomo

ci przebiega

według

cisłych reguł, a ich nie

wiadome stosowanie

czyni niektórych bardziej powabnymi od innych.
Naszym celem jest poznanie tych reguł i nauka

wia-

domego ich stosowania.

e b

dzie was kusiło,

eby od razu przej

ść

drugiej i trzeciej cz

ęś

ci, cho

by dlatego,

e ich tre

ść

wydaje si

bardziej konkretna. Szkoda byłoby jednak, bo

li podejdziecie do lektury tej ksi

ąż

ki chronologicznie,

nie b

dziecie traktowa

uwodzenia jako zbioru sztuczek,

ale dostrze

ecie w nim logiczny proces. Wtedy

pojmiecie,

e w uwodzeniu najpi

kniejsz

ęś

„góry

lodowej" nie jest ta ukryta, ale ta widoczna w pełnym

wietle i

e w ka

dym z nas drzemie uwodziciel.

ROZDZIAŁ

Nowy sposób odczytywania
procesu uwodzenia

Komunikowanie i uwodzenie, czyli historia

miło

ci niemo

liwej

Uwodzenie - w tym powabnym słowie kryj

w istocie

kody doskonało

ci w komunikowaniu. Zastanówmy si

bowiem, kim s

ci najbardziej poci

gaj

cy ludzie? Czy

nie wyró

niaj

po prostu dobr

, wr

cz doskonał

komunikatywno

swe przesłania w sposób tak

atrakcyjny,

niepostrze

enie

przenosimy

swe

zainteresowanie z ich przesłania na nich samych! Za-
miast uzna

tych ludzi za uwodzicieli, stwierdzamy po

prostu,

e maj

charyzm

. Komunikacja i uwodzenie

stanowi

nierozł

czne rzeczywisto

ci, nie b

dziemy

zatem rozpatrywa

ich osobno. Zobaczmy najpierw, kim

uwodziciele.

Pogarda uniemo

liwia

zrozumienie istoty uwodzenia

W historii nie brakowało uwodzicielskich postaci, ani te

szczegółowych opisów sztuki uwodzenia. Wybrali

kilka osób, maj

cych jedn

wspóln

cech

- spróbujcie

odgadn

ąć

, jak

: Sa-lomea, Romeo, markiza de Merteuil,

Tristan, Heloiza, Izolda, Paul, Wirginia, Ab

lard, Don

Juan, Julia, Yalmont, Julian Sorel,

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Roksana, Lovelace, Nana, Des Grieux, Carmen, Solal,
Messalina, Rastignac, Lolita, Dorian Gray, Szeherezada. -
Wszyscy oni s

bohaterami literackimi, to znaczy

postaciami zrodzonymi w bujnej wyobra

ni pisarzy, aby

obudzi

nasze marzenia. Czy mo

emy dzi

ki nim

zrozumie

, na czym polega uwodzenie? Czego mo

emy

od nich dowiedzie

o narodzinach i ulotno

miłosnych uniesie

? I czego oczekiwa

po nierzeczywi-

stych, narracyjnych zabiegach? Wła

ciwie niczego, a

przynajmniej niewiele.

Casanov

, Lian

de Pougy, Retif de la Bretonne, Oscar

Wilde, Crebillon, markiza de Pompadour, Lord Byron,
Montherland, Kierkegaard, Henry Miller - ci uwodziciele
istnieli naprawd

i próbowali wyrazi

słowami swoje

uczucia. Dzi

ki nim nasza wiedza o mechanizmach

uwodzenia jest pełniejsza.

li zatem mo

na uwodzi

słowami, sprawd

my ich

znaczenie w procesie porozumiewania si

ludzi.

Ameryka

scy i europejscy naukowcy, którzy badali

wysyłane przez nas przekazy, twierdz

zgodnie,

e słowa

zajmuj

w nich po

lednie miejsce.

Badacz ameryka

ski, Albert Mehrabian, stwierdził,

wypowiedzi słowne stanowi

zaledwie 7% tre

naszych przekazów, 38% przypisuje si

brzmieniu głosu

(ton, barwa, intonacja), a 55%

rodkom niewerbalnym

Robert Rosenthal przeprowadził test, z którego wynika,

e niespełna 10% informacji czerpiemy ze słów

. Inni

specjali

ci dowodz

e je

li zachodzi sprzeczno

ść

dzy słowami i gestami, zawsze bardziej

Albert Mehrabian jako pierwszy przedstawił liczbowo (w 1972 r.) udziai

sy
gnałów niewerbalnych w stosunku do wypowiedzi słownych w
komunikowa
niu. Te liczby nadal s

przytaczane przez

rodowiska naukowe. Patrz:

Albert
Mehrabian, Nomerbal Communication, Chicago, Aldine-Atherton, 1972 r.

Wspomniany test pozwolił zrozumie

i zmierzy

, do jakiego stopnia

poro
zumienie zmysłowe mi

dzy jednostkami dokonuje si

poprzez

nie

wiadome

procesy, w których wypowiedzi słowne odgrywaj

ledni

rol

. Patrz:

Robert
Rosenthal, The PONS test: Measuring Sensitivity to Nomerbal Cues, w
„Advances in
Psychology Assessment", P. MacReynolds, San Francisco, Jossey-Bass,
1977 r.

Nowy sposób odczytywania procesu uwodzenia

ufamy gestom

. Nasze komunikaty słowne zwykle nie

zajmuj

cej ni

dwana

cie minut dziennie, bior

pod uwag

e przeci

tne zdanie trwa

rednio dwie i pół

sekundy

. Niektórzy badacze utrzymuj

nawet,

najbardziej zło

onych uczu

nie da si

wyrazi

słowami

Nadmiernie

ufaj

mowie

werbalnej,

bezwiednie tłumimy najwspanialsze

rodki wyrazu,

którymi

emy

posłu

procesie

porozumiewania si

Skoro słowa nie s

naszym najwa

niejszym atutem,

to na czym polegaj

owe słynne strategie uwodzenia? Co

sprawia,

niektórzy

ludzie

tak

bardzo

uwodzicielscy? Posłu

my si

przykładem mitu Marilyn

Monroe - wszak niew

tpliwie jest to mit. Jej biografowie

nie maj

tpliwo

ci,

e inteligencj

nie przewy

szała

innych kobiet. Czy była pi

kniejsza? Tak

e nie. Na

pocz

tku lat sze

ść

dziesi

tych ubiegłego wieku w

Hollywood roiło si

licznych gwiazdeczek. Ale Marilyn

była tylko jedna.

Przyjrzyjmy si

teraz m

skim gwiazdorom, takim jak:

James Dean, Marlon Brando, Robert Redford, czy młodsi:

Richard Gere, Tom Cruise i Brad Pitt. Co sprawiło,

e ci

panowie opanowali ekran? Ameryka obfituje w talenty, a
jednak to ci, a nie inni aktorzy wci

ąż

w czołówce. Nie jest

to dziełem przypadku. Zostali wylansowani przez

rodowisko

filmowe,

chocia

mogli

pozosta

niezauwa

eni, ale to inna sprawa. Wa

ne jest,

e to oni

zostali wybrani spo

ród wielu kandydatów - i to na

pocz

tku, w dniu pierwszego przesłuchania, gdy byli

całkowicie nieznani. Mieli w sobie co

cej ni

inni i

wła

nie to „co

odrobin

cej" b

dziemy

ledzi

, to

niewielkie co

, co w istocie nie jest zwi

zane ani z urod

ani z inteligencj

, ale jest moc

uwodzenia.

Patrz: Paul Ekman i W. Friesen, Norwerbal Leakage and Cues to

Deception, „Psy
chiatry", nr 2,1969 r.

Ray Birdwhistell jako jeden z pierwszych badaczy zajmował si

komunikacj

niewerbaln

. Termin nonverbal (pisany nierozł

cznie) pojawił si

w 1956

roku!
U

yli go Ruech i Kess. Patrz: Ray Birdwhistell, Kinestics and Context: Essays on

Body
Notion Communication, 1970 r.

Robert Zajonc, On the Primacy ofAffect, „American Psychologist", nr

39,1982 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH ______________

W naszym otoczeniu, na naszej ulicy spotykamy

anonimowe osoby, które te

maj

to co

. Nie s

znane w

mediach, ale wsz

dzie, gdzie si

pojawi

, przyci

gaj

nasz

uwag

bardziej ni

inni ludzie. S

uwodzicielskie,

chocia

o to nie staraj

. Te uwodzicielskie osoby

posługuj

specyficznym kodem, wysyłane przez nie

sygnały wibruj

w nas i d

, „przychodz

po nas".

Uwodzenie sprowadza si

do korzystania z owych kodów,

a ich przedstawienie jest celem naszej publikacji.

Schematyczne my

lenie

ogranicza nasz

wiedz

o uwodzeniu

Po wielu spotkaniach dyskusyjnych oraz audycjach
radiowych i telewizyjnych stwierdziłem,

e bez wzgl

na to, z jak

publiczno

miałem do czynienia i w jakim

kraju, zawsze, gdy chodzi o uwodzenie, powracały trzy
problemy, wci

ąż

te same, ujawniaj

ce utarte schematy

lowe:

Uwodzenie jest poj

ciem zbyt niejasnym, aby mogło

sta
nowi

temat bada

naukowych.

Sposoby uwodzenia s

ró

ne w ró

nych kulturach.

3. Uwodzenie jest łatwiejsze, gdy jest si

urodziwym.
Omówmy kolejno te pogl

dy.

Uwodzenie jest poj

ciem zbyt niejasnym, aby moglo

stanowi

temat bada

naukowych

Argument ten mógł by

zrozumiały, zanim pojawiła si

liwo

ść

dokonywania

nagra

magnetowidowe w celu lepszego zbadania procesu
porozumiewania si

ludzi. Mogli

my mówi

o uwodzeniu,

co tylko przyszło nam do głowy, poniewa

niczego nie

dało si

sprawdzi

. Dzisiaj jednak tak nie jest. Po

uwa

nej lekturze tej ksi

ąż

ki, ogl

daj

c telewizj

, z łat-

rozpoznacie kody, o których b

dziemy tu mówi

Nowy sposób odczytywania procesu uwodzenia

posiadacie magnetowid, przyciskaj

c klawisz „stop

klatka", zobaczycie sami to, co wspólnie b

dziemy tu

odkrywali. Zdołacie odkodowa

w czasie rzeczywistym

procesy uwodzenia i nieomylnie wychwycicie jego
nie

wiadome kody.

Sposoby uwodzenia s

ró

ne w ró

nych kulturach

Jest rzecz

oczywist

e sztuka uwodzenia zale

równie

od kultury. Nie b

dziemy jednak zajmowa

tym problemem, poniewa

ró

nice kulturowe odgrywaj

procesie

uwodzenia

pewn

rol

jedynie

powierzchownie. Emocje ujawniaj

na twarzy i na

ciele w identyczny sposób u wszystkich ludzi, bo na Ziemi

yje tylko jeden rodzaj ludzki. Wsz

dzie, gdzie ludzie si

spotykaj

i porozumiewaj

, ich emocje przejawiaj

mimice i w gestach zgodnie z tymi samymi zasadami
neurofizjolo-gicznymi i uruchamiaj

te same strefy

mózgu, wywołuj

c identyczne reakcje. Darwin wysun

tak

hipotez

w 1872 roku

i została ona

potwierdzona na wszystkich kontynentach

. Uczucia

podstawowe, wyra

ce si

na twarzy, s

wrodzone i

rozpoznawane przez wszystkie ludy, niezale

nie od ich

kultury. Powieki mieszka

ców Azji maj

kształt odmienny

Europejczyków,

mieszka

ców

kontynentów

ameryka

skich, Afryki czy Oceanii, lecz otwieraj

skutek pozytywnych emocji, podlegaj

c tym samym

mechanizmom jak u wszystkich innych

Karol Darwin, O wyrazie uczu

u człowieka i zwierz

t, I wydanie

polskie:
1873 r.

dzy innymi przez Amerykanina Paula Ekmana, który jest

powszechnie
uznawanym autorytetem w dziedzinie rozpoznawania emocji. Patrz:
„Biologi-
c ,il and Cultural Contributions to Body and Facial Movement" w The
Anthropolo-
Ky of the Body, J. Blackinga, Londyn, Academic Press, 1977. Spo

ród

wielkich
uczonych europejskich wymie

my Klausa Scherera, który pracował nad

rozp

taniem emocji, badaj

c istoty ludzkie pochodz

ce z 37 ró

nych krajów.

Patrz:
K.R. Scherer i H.G. Wallbott Evidencefor Universality and Cultural Variation
ofDif-
Ificntial Emotion Response Patteming, „Journal of Personality and Social
Psycho-
logy", nr 66,1994 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Mowy sposób odczytywania procesu uwodzenia

ludów. Japo

czycy mniej gestykuluj

Amerykanie,

ale na twarzach i ciele jednych i drugich daj

zauwa

takie same, bardzo nieznaczne ruchy, które

nazywamy mikroruchanii. Nie

wiadome gesty Afrykanów

znacz

to samo co gesty ludów Oceanii czy Zachodu.

Wspólne cechy wszystkich mieszka

ców planety były

zreszt

tematem wielu rozpraw i zostały naprawd

dobrze udokumentowane. Krótko mówi

c, w ka

dym

zak

tku

wiata, gdy ludzie spogl

daj

na siebie,

przesyłaj

sobie nie tylko słowa, lecz tak

e pewn

liczb

znaków czytelnych natychmiast dla kogo

, kto potrafi je

rozpozna

sygnały

otwarto

odwzajemniane przez rozmówców, wówczas działaj

one jak nie

wiadome kody uwodzenia.

Uwodzenie jest łatwiejsze, gdy jest si

urodziwym

Nad kryteriami oceny urody zatrzymamy si

dłu

ej w

dalszej cz

ęś

ci naszych rozwa

. Uznajmy jednak ju

teraz,

e przypisuj

c urodzie moc uwodzenia, mieszamy

niesłusznie dwie rzeczy. Pragn

c unikn

ąć

tego bł

du,

gnijmy do zakamarków pami

ci i spróbujmy sobie

przypomnie

najbardziej znamienne spotkania. Czy nie

zdarzało si

nam,

e gdy min

ł chwilowy zachwyt nad

osob

niezwykłej urody, zdawali

my sobie spraw

nie czujemy wcale potrzeby zbli

enia si

do niej,

pragnienia gł

bszego jej poznania, ch

ci wi

kszego

porozumienia? Sama uroda nie wystarcza. Niektórzy s

kni, ale nie maj

mocy uwodzicielskiej. Inni

natomiast,

nieobdarzeni

nadzwyczajn

powierzchowno

, maj

w sobie „co

", „wdzi

k", „urok".

Ci ludzie wcale nie przyci

gaj

wzroku. Mo

min

liby

my ich oboj

tnie, gdyby nie próbowali

nawi

z nami kontaktu, ale je

li to uczyni

, chcemy

pozna

ich bli

ej. Ich uwodzicielska moc wzbudza

pragnienie blisko

ci. Có

na powiedzie

o urodzie

Serge'a Gainsbourga czy Woody Allena... Robert Red-
ford, b

c u szczytu kariery, wyznał kiedy

wywiadzie: „Nikt mi nie mówił,

e jestem przystojny,

dopóki nie stałem si

znany"

. Sophia Loren była, o

miel

powiedzie

, bosko

kna, gdy wychodziła za Carla Pontiego, jej m

ąż

był

niski i łysy, ale

ona uwa

ała go zapewne za

najwspanialszego z m

ęż

czyzn. Wró

my do historii, by

przyjrze

nieco najbardziej uwodzicielskim kobietom.

Na przykład George Sand, do której pałali miło

Musset i Chopin, nie grzeszyła bynajmniej urod

. Lou

Andrea Salome, kochanka sławnego ju

wówczas ro-

mantycznego poety Rainera Marii Rilkego, wielbiona przez
Nie-tzschego i z daleka uwodzona przez Freuda, te

nie była pi

kno

. Okazuje si

e wiele kobiet o nader

pospolitej

urodzie

posiada

din

wielk

sił

uwodzenia. I wła

nie ta wielka moc sprawia,

e w ko

ich powierzchowno

ść

wydaje si

nam zniewalaj

ca.

Bł

dem byłoby s

dzi

e od pierwszego wejrzenia

tyle samo uwagi oka

emy brzydkiemu m

ęż

czy

nie co

przystojnemu, nieurodziwej kobiecie - tyle samo co
pi

knej. Musimy przyzna

e ludzie uwodzicielscy nie

zawsze s

urodziwi. Uwodzenie sytuuje si

na poziomie

znacznie

subtelniejszym.

Tkwi

niezwykle

delikatnych cechach, które ka

żą

zapomnie

aspekcie fizycznym, niedoskonało

ci rysów.

Syner i Syna

Osoby

uwodzicielskie

nie

maj

szczególnej

powierzchowno

ci. Potrafi

jednak wzbudzi

ęć

bli

szego

poznania.

Bardzo

cznie,

cho

nie

wiadomie, wysyłaj

niewielkie sygnały w formie

prawie niezauwa

alnych mikroruchów, które budz

rozmówcy pragnienie nawi

zania bli

szego kontaktu.

Wywiad opublikowany w Gn

premier

, nr 2,1981 r.

Tak wła

nie uwa

ała Fran^oise Giroud, autorka jednej z biografii

Lou An-
drei Salome: Lou, wyd. Robert Laffont, 2002 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

ROZDZIAŁ

Wpływ dzieci

stwa na

zdolno

ść

uwodzenia

Syna

Syner,

para

modeli

wykreowanych

komputerowo, pomo

e nam w odczytywaniu i odkrywaniu

bod

ców, które twarz i ciało, poprzez mikroruchy,

przesyłaj

do twarzy i ciała drugiej osoby.

Na nast

pnych stronach ka

da postawa b

dzie

ilustrowana przez Synera lub Syn

. Je

li, z powodów

fizjologicznych, gesty b

bardziej m

skie lub raczej

skie, b

dziemy to sygnalizowa

V_hocia

e si

to wydawa

dziwne, nie od

Casanowy czy Marilyn, ale od dzieci trzeba si

uczy

sztuczek, które uczyni

z nas uwodzicielskich dorosłych.

Niezwykła skuteczno

ść

dzieci

cych strategii

uwodzenia

Panuje

powszechne

przekonanie,

strategie

uwodzenia s

wypracowywane w miar

, jak rozwija si

nasz mózg i nabywamy zdolno

ci ich pojmowania, inaczej

mówi

e pełna dojrzało

ść

pozwala lepiej zrozumie

innych, a w konsekwencji, opanowa

sztuk

uwodzenia.

Jest to jednak bł

dne rozumowanie. Wystarczy

poobserwowa

zabaw

dzieci w piaskownicy,

eby si

przekona

jak

intuicyjnie

radz

sobie

one

uwodzeniem. Zauwa

ono,

e najbardziej uzdolnione

dzieci znaj

kody uwodzenia i u

ywaj

ich bez podst

pu,

bez wyrachowania, z cał

naiwno

i zupełnie

spontanicznie. Uwodz

wzajemnie, podobnie jak

uwodz

doro

li! Potrafi

to robi

w tak młodym

wieku... nie

wiadome,

e posiadły t

zdolno

ść

Syna

Syner

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Wptyw dzieci

stwa na zdolno

ść

uwodzenia

Niektóre dzieci bardzo wcze

nie s

uznawane za

bardziej czaruj

ce ni

ich koledzy

. S

bardziej lubiane i

słuchane ni

inne, ch

tniej bywaj

zapraszane do

udziału w zabawach w grupie. Dzieci cz

sto wybieraj

je na przywódców. Dominuj

w sposób naturalny,

spokojem i łagodno

odró

niaj

od dzieci

agresywnych, które sił

narzucaj

swoj

wol

. W gru-

pach, gdzie s

takie dzieci, napi

cia zdarzaj

rzadziej ni

w innych.

Dzieci, które koledzy uwa

za czaruj

ce, nie miały

jeszcze

okazji

zdoby

wiadomo

subtelnych

mechanizmów podboju. Bywa,

e ju

w wieku trzech lat

łatwo dostrzegane i bez wahania wskazywane przez

towarzyszy zabaw!

Zestawiaj

c ich postaw

z postaw

dorosłych,

zobaczmy, jak dzieci rozwijaj

strategie uwodzenia.

Uwodzicielskie dziecko, kobieta i m

ęż

czyzna wobec

konfliktu

Gdyby

mieli

naszkicowa

portret

osoby

uwodzicielskiej, uznamy,

e musi to by

osoba wybitna i

podejmuj

ca wła

ciwe decyzje. Chcieliby

my móc si

rozpozna

w osobie obdarzonej tymi cechami i

pragn

liby

my si

jej podoba

, by

do niej podobni albo

jednocze

nie podoba

jej i by

do niej podobni.

Otó

jakkolwiek paradoksalne i niewiarygodne to si

wydawa

sposób

podejmowania

decyzji

trzyletniego dziecka--przywódcy przypomina najbardziej
wypracowane strategie komunikacyjne dorosłych!

W ci

gu ostatnich dwudziestu lat stworzono bardzo

zaawansowane systemy informatyczne, maj

ce pomóc

nam w doborze

metody podejmowania decyzji. Robert Axelrod, wybitny
ameryka

ski profesor nauk politycznych, opracował

równanie najskuteczniejszej strategii w ró

nych typach

konfliktów

. Ku ogólnemu zdziwieniu owa strategia,

wypracowana przez program komputerowy, jest zgodna
ze sposobem, w jaki w sytuacjach konfliktowych reaguje
niespełna trzyletnie dziecko-przywódca! Robert Axelrod
stwierdził,

e staj

c twarz

w twarz z osob

nieznan

bez wzgl

du na wiek, zadajemy sobie za ka

dym razem

dwa pytania:

•

Jak by

skutecznym?

•

Co zrobi

, je

li pojawi si

konflikt?

Twierdzenie Axelroda: bezwarunkowa otwarto

ść

, potem

dostosowana odpowied

Oto najkorzystniejsza strategia:

Pierwszy kontakt z nieznajomym powinien by

zawsze
nacechowany otwarto

i gotowo

współpracy.

Nast

pnie nale

y przyj

ąć

postaw

analogiczn

posta
wy rozmówcy (pozytywn

-je

li zachował si

pozytyw
nie, negatywn

-je

li był nastawiony negatywnie),

aby
da

mu do zrozumienia,

e jest si

dla niego

godnym
partnerem. W ten sposób mo

emy skłoni

rozmówc

do współpracy, w razie gdyby ów zamierzał obra

inn

drog

Takie post

powanie sprawdza si

tak

e w ka

dej

ukonstytuowanej grupie. Jest to model najbardziej

skuteczny

porównaniu

wieloma

innymi:

psychologicznymi, socjologicznymi,

Hubert Montagner, specjalista w dziedzinie j

zyka dzieci, przez długi

czas zajmował si

strategiami komunikacji dzieci

cej. Wiele z moich

uwag zamieszczonych na dalszych stronach zawdzi

czam jego

inspiracji. Patrz: Hubert Montagner, Kenfant et la communication
(Dziecko i komunikowanie si

), Pary

, Stock, 1978 r.

Patrz: Robert Axelrod, The Emergence ofCooperation amongEgoists,

„Ame
rican Political Review", nr 75,1981 r.

Ta strategia nie mo

e by

traktowana na równi z tradycyjn

formuł

pra

wa odwetu „oko za oko, z

b za z

b", poniewa

nie tylko podej

cie jest

zawsze
pozytywne, ale zawsze te

celem jest współpraca.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Wpfyw dzieci

stwa na zdolno

ść

uwodzenia

historycznymi, ekonomicznymi, informatycznymi czy
biologicznymi, znany obecnie jako Twierdzenie Axelroda
i

zbie

zachowaniem

zwanym

„postaw

współpracy"

Reakcja dziecka w razie konfliktu

Sprawd

my teraz, jak reaguje trzyletni chłopczyk. Oto, co

mówi o nim profesor Montagner, który badał zachowanie
dzieci--przywódców:

1. „Przywódcy najcz

ęś

ciej witaj

inne dzieci

przychodz

do przedszkola (...). S

oni inicjatorami najbardziej

zło

nych i najbardziej trwałych działa

W razie konfliku:

2. Odpowiadaj

na dary, namowy czy pogró

ki innych

za
chowaniami tej samej natury. Ponadto oczekuj

odpo
wiedzi od tego, którego ukoili, namówili do czego

lub
któremu w jaki

sposób zagrozili

Zachowanie dziecka okazuje si

zgodne z modelem

informatycznym, a zarazem ujawnia trzy zadziwiaj

fakty. Po pierwsze, dwu- lub trzyletnie dziecko postrzega
i intuicyjnie wykorzystuje skomplikowane, a przede
wszystkim stosowne do sytuacji formy komunikowania
si

, chocia

jeszcze nic nie wie o

yciu... Po drugie, jego

post

powanie przynosi korzy

ci, jest ugodowe. Po

trzecie, takie metody działania s

skuteczne tak

e w

yciu dorosłym, człowiek powinien je wykorzystywa

przez całe

ycie.

Wszystko zdaje si

potwierdza

prawd

e najbardziej

uwodzicielscy doro

li to ci, którzy nie utracili dzieci

cej

spontaniczno

ci. I chocia

brzmi to mo

e paradoksalnie,

zachowanie duszy

Patrz: Robert Axelrod, The Emergence ofCoopemtion amongEgoists.

Hubert Montagner, op. cit.

dziecka rokuje bez w

tpienia powodzenie we wszystkich

skomplikowanych procesach podejmowania decyzji w
przyszło

ci.

Rozwa

my teraz, dlaczego uwodzicielskie dzieci

poj

ły pewne rzeczy wcze

niej ni

inne, a nast

pnie,

czego mog

one nauczy

dorosłych,

eby pomóc im

zwi

kszy

moc uwodzenia.

Uwodzenie i empatia - zwyci

ska para

Najbardziej uwodzicielskie dzieci wyró

niaj

łobku czy w przedszkolu, prawdopodobnie dlatego,

w sposób szczególny obdarzane uczuciowo przez

rodziców. Badacze zauwa

yli,

e matki tych dzieci

caj

cej czasu na rozmow

z nimi ni

matki

dzieci mniej dominuj

cych. Gdy obserwuje si

te matki

przy wyj

ciu ze szkoły, wida

e cz

ęś

ciej si

miechaj

pozostałe, ale te

- na płaszczy

nie niewerbalnej -

fizycznie bardziej si

zbli

do poziomu dziecka, na

przykład, kucaj

c przy nim, aby z nim porozmawia

Stosuj

specyficzny tryb dialogu, który uruchamia

wszystkie senso-ryczne

rodki komunikowania: mimik

gesty, dotyk, słowo, zapach. Słowem, ułatwiaj

komunikacj

wielokanałow

która

daje

dziecku

poczucie,

e jest słuchane z najwy

uwag

Najwybitniejsze dzieci s

od pocz

tku bardziej

faworyzowane ni

inne. Nie ma w tym nic dziwnego.

Bardziej interesuj

ca jest analiza przesła

płyn

cych od

rodziców, z której wynika,

e wyró

niaj

ce si

dzieci

otrzymały wychowanie pobudzaj

ce je do kochania!

Zatem rodzicielska uwaga w rodzaju: „Spójrz, jaki jeste

niegrzeczny", skierowana do agresywnego malucha,
bez w

tpienia oka

e si

mniej skuteczna ni

skarcenie

słowami: „Popatrz, jaka ona jest teraz smutna przez
ciebie"

. Rodzice kształtuj

w ten sposób w dziecku em-

Badania na ten temat prowadziły Marian Radke-Yarrow i Carolyn

Zahn Waxler, z ameryka

skiego Krajowego Instytutu Zdrowia

Psychicznego. Zostary one przytoczone przez Daniela Golemana w
ksi

ąż

ce pt. Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Pozna

, 1997 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

pati

, co ułatwia mu dostosowanie si

do ró

nych

sytuacji, jakie napotka w

yciu. Dorosły, jako dziecko

wychowany w ten sposób, potrafi pełniej uwzgl

dnia

pragnienia swych rozmówców i rozumie,

e nastroje

innych osób mog

odmienne od jego własnych.

Dziecko, które umie si

dostosowa

, bezwiednie

laduje wyraz twarzy oraz gesty swych rozmówców,

eby ich lepiej zrozumie

. Dzi

ki nie

wiadomym

technikom odtwarza w mózgu nastrój i stan wewn

trzny

partnerów

. Umo

liwia mu to syn-chroni

z prze

yciami

innych i przystosowanie si

do nich. Od wczesnego

dzieci

stwa to dziecko ró

ni si

od innych, które nie

nauczyły si

odczuwania emocji swego otoczenia i mog

napotyka

powa

ne trudno

ci w zestrojeniu si

rozmówcami.

Uwodzicielskie dziecko nie tylko łatwiej ni

inne

odkodo-wuje emocje rozmówców, ale te

lepiej potrafi

wyra

swoje uczucia. Wyró

nia si

ono wyra

nie

ród kolegów mniej przygotowanych do przetwarzania

procesów

emocjonalnych,

łatwo

zaobserwowa

przykład

podczas

wyst

pów

teatrzyków dzieci

cych

Dzieci ucz

ladowa

postawy rozmówców tak

dalece,

e odczuwaj

ich stany neurofizjologiczne.

Doro

li post

puj

podobnie i czyni

to równie

nie

wiadomie, pogł

biaj

c wyczucie mechanizmów

uczenia si

, zaszczepione we wczesnym dzieci

stwie

Dostrojenie osób empatycznych mo

e nawet

Bradford Titchener stwierdził,

e dziecko wykazuje mimikr

motoryczn

i wrodzon

do wieku około 30 miesi

cy. Ten mechanizm jest pierwszym

zwia
stunem empatii.

Patrz: Kenneth Dodge i Esther Feldman, „Social Cognition and

Sociometric
Status", w Peer Rejection in ChMhood, Stevena Ashera i Johna Coie,
Nowy Jork,
Cambridge University Press, 1990 r.

Antonio Damasio i jego zespól wykazali wielkie znaczenie kory

somato-
sensorycznej w tym procesie. Patrz: Antonio Damasio, Thomas J.

Gabowstó, An-
toine Bechara, Hanna Damasio, Laura L.
Ponto, Josef Parasi i Richard D. Hichwa,
Subcortical and CorticalBrain Activity du

the Feeling ofSelfGenerated Emotions,
„Natur

Neuroscience", nr 3,2000 r.

Wpiyw dzieci

stwa na zdolno

ść

uwodzenia

doprowadzi

do nie

wiadomego na

ladowania

mrugania powiekami czy rytmu oddechu drugiej osoby.

Podsumowuj

c, osoby najbardziej uwodzicielskie to

takie, które potrafi

odczytywa

emocje rozmówców, aby

do nich dostosowa

. Nie s

one jednak bynajmniej

„społecznymi kameleonami". Wykazuj

po prostu

umiej

tno

ść

dostrajania

ich

gesty

odzwierciedlaj

ich zdolno

ci.

Uwodzicielskie gesty, mimika

i postawy wyuczone w dzieci

stwie

Nie

wiadome strategie uwodzenia wyra

zachowaniach niewerbalnych, w mimice i w gestach,
pozwalaj

cych zyska

wsparcie. Najzdolniejsze dzieci

posiadaj

kanw

kodów uwodzenia wykorzystywanych

przez dorosłych.

Uwodzicielskie ciało jest otwarte ku przestrzeni

sto si

zdarza,

e znalazłszy si

w obecno

nieznajomych, nie bardzo wiemy, co pocz

ąć

eby

nawi

z nimi dobry kontakt. Stoimy przed nimi, czuj

niezr

cznie, a nasze ciało t

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH ______________

eje. Sztywna pozycja osób stoj

cych na wprost siebie

budzi jednak

e rywalizacj

i niezdrow

agresj

. Niektórzy

ludzie potrafi

przed tym ustrzec i od chwili pierwszego

kontaktu przygotowuj

teren do miłego spotkania.

Wł

czaj

u swego rozmówcy pierwsze zielone

wiatło i

lekko si

odwracaj

, aby utworzy

t mi

dzy swoim

ciałem a ciałem osoby stoj

cej naprzeciw. Najzdolniejsze

trzylatki znaj

sztuczk

. Nie potrafiłyby z pewno

wyja

, na czym to polega, ale zdobywaj

przychylno

ść

kolegów, gdy tylko si

do nich zbli

. Liderzy pokazuj

drog

innym. Ich ruchy s

wci

ąż

jeszcze niepewne,

jednak, analizuj

c je na filmie wideo, łatwo dostrzec,

nacechowane s

przemy

lno

, jakiej nie posiada wielu

dorosłych.

Na ilustracjach widocznych poni

ej, Syna i Syner s

ukazani podczas rozmowy. Pierwsza pozycja jest
nieprzyjazna, a druga uspokajaj

ca. Czy poznajecie,

która uspokaja?

W pierwszym przypadku energia jest „z

erana" przez

osob

, która wkracza w intymn

przestrze

drugiej

Taka po-

Jones N.G. Blurton, „A

Ethological Study of Some Aspects of Social

Beha-viour of Children in Nursery Schools", w Primate Ethology D.
Morrisa, Londyn, Weidenfeld and Nicholson, 1967 r.

Wpfyw dzieci

stwa na zdolno

ść

uwodzenia

stawa jest zawsze postrzegana jako agresywna. Dzieci
przed osi

gni

ciem wieku około dwóch i pół roku pojmuj

nie

wiadomie,

e w pozycji vis-a-vis zmuszamy rozmówc

do konfrontacji.

W drugiej sytuacji przestrze

komunikacji jest

otwarta.

Partnerzy

„spogl

daj

tym

samym kierunku".

Osoby uwodzicielskie,

nawet kiedy czuj

siebie poci

g, rozumiej

wszystko

przychodzi

odpowiednia pora,

e nie nale

przyspiesza

biegu spraw. Gdy wtargniemy w przestrze

drugiej osoby, to co miało by

wyró

nieniem, uchodzi za

agresj

. Komunikowanie si

jest procesem otwartym,

którego nie mo

emy narzuca

innym. Niektóre dzieci

rozumiej

to bardzo wcze

nie. Jak stwierdził Bradford

Titchener, postawa otwarto

ci dzieci do wieku trzech lat

jest

ladowaniem

zachowania

rodziców.

nast

pnych miesi

cach

ycia dziecka na

ladownictwo

ust

puje miejsca empatii.

Mechanizmy otwarcia

Doro

li uwodziciele wiedz

doskonale,

e ruchy górnej

ęś

ci ciała najlepiej wyra

otwarto

ść

. Spójrzmy na

dwie pozycje

Osoby najbardziej uwodzicielskie, rozlu

nione (jak na

Wpływ dzieci

stwa na zdolno

ść

uwodzenia

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Synera na rysunkach poni

ej. Na obydwu rysunkach

Syna, odwrócona plecami, przyjmuje pozycj

lekko

otwart

. Spogl

daj

c na ilustracj

, powiedzcie bez

zastanowienia, która z dwóch pozycji Synera wydaje si

wam bardziej otwarta?

drugiej ilustracji) na

laduj

ruchy swoich rozmówców.

Odzwierciedlaj

formy

komunikacji

partnera.

Nie

wiadomym przechyleniem głowy mo

na pokaza

e nie d

ąż

y si

do dominacji podczas rozmowy. Taki

gest zawsze budzi sympati

rozmówcy.

Dziecko

urodzenia

dostrzega,

rodzice

przechylaj

głow

w bok, gdy s

rozlu

nieni, a od

czternastego miesi

ycia na

laduje nie

wiadomie

tak

postaw

, gdy si

zgadza z rozmówc

. Hubert

Montagner dokonał oblicze

w celu oszacowania wpływu

tej postawy na komunikowanie si

ludzi: „W ponad 90%

(w 619 na 678 przypadków) naszych obserwacji, przechy-
lenie głowy na rami

i odchylenie w bok głowy oraz torsu,

li nie zostało poprzedzone gestem chwytania,

gro

by czy te

agresji, prowadziło do wzmocnienia

kontaktu

Gdy ciała partnerów otwieraj

ku przestrzeni i gdy

poruszaj

głowami, zarówno dzieci, jak i doro

li czuj

pewnie. Rozlu

niaj

, znika sztywno

ść

ciała. Lepiej to

zrozumiecie, obserwuj

c Syn

Hubert Montagner, op. cit. 27

Ludzie postrzegani jako zarozumiali, dumni, pewni

siebie, aroganccy, bezwzgl

dni, szorstcy, wydaj

skromni,

yczliwi, łagodni, gdy przechyl

głow

ęż

czy

ni na ogół rzadziej przechylaj

głow

kobiety - s

e ujmuje im to autorytetu; tymczasem

przechylenie głowy odró

nia osob

prostolinijn

bezpo

redni

od osoby sztywnej, która kryje si

za swo-

im autorytetem. Zwykłe przechylenie głowy wyra

zdolno

ść

do rozlu

nienia.

Uwodzenie polega na szczegółach, których nie nale

jednak „uczy

na pami

ęć

", aby móc je wykorzysta

zawołanie,

poniewa

komunikowanie

stałoby

sztuczne. Spontaniczno

ść

jest jednym z podstawowych

atutów osób uwodzicielskich.

Czaruj

ce dziecko nie stosuje

wiadomie

adnej

strategii. Powiedzcie mu,

e „

ycie jest teatrem", a ono

nie zrozumie. Bywa

wietnym aktorem do wieku

dziewi

ciu czy dziesi

ciu lat, wła

nie dlatego,

e nie gra,

jest naturalne, pozostaje po prostu sob

. Mo

e utraci

cał

spontaniczno

ść

, u

wiadomiwszy sobie, jak

ni s

inni albo grupa społeczna. Otó

, u

wiado-

mienie sobie istnienia ogl

du społecznego jest przyczyn

nego podziału mi

dzy tymi, którzy potrafi

pozosta

sob

, a tymi, którzy staraj

podporz

dkowa

oczekiwaniom innych.

Siegfried Frey, Hans-Peter Hirsbrunner, Anne-Marie Florin, Walid Daw i

Ob-sert Crawford, „Analyse integree du comportement non verbal et
verbal dans le domaine de la Communication" (Analiza cało

ciowa

postaw niewerbalnych i werbalnych w komunikowaniu si

), w la

communication non verbale (Komunikacja niewerbalna) J. Cosniera i A.
Brossarda, Delachaux et Niestle, 1992 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Ci pierwsi nie obawiaj

swoich słabo

ci, i to jest ich

sił

. Drudzy - wci

ąż

staraj

silni, a to jest

prawdziwa słabo

ść

. Maskuj

c swoje emocje, nie chc

nic o nich powiedzie

, ci ostatni uniemo

liwiaj

sobie

poznanie emocji innych.

Dotychczas dowiedzieli

my si

Przesłania uwodzicielskie biegn

od twarzy do

twarzy
i od ciała do ciała, chocia

nie jeste

my tego

naprawd

wiadomi.

Zwracanie uwagi na innych jest pot

ęż

nym

nikiem

uwodzenia.

Osoby najbardziej uwodzicielskie potrafi

pozosta

sob

Od chwili urodzin i przez pierwszy rok

ycia dziecka, w

czasie, gdy kształtuj

najbardziej podstawowe

procesy uczuciowe, prawa półkula mózgu jest bardziej
rozwini

ta ni

lewa, co ma przemo

ny wpływ na sposób

komunikowania si

i uwodzenia.

ROZDZIAŁ

dy prawej półkuli

„.Trawa półkula mózgu jest półkul

emocji". To bardzo

modne twierdzenie. Niestety, rzeczywisto

ść

jest bardziej

skomplikowana, poniewa

obie półkule bior

udział w

prze

ywaniu ka

dej emocji. Gdy spogl

damy na

ukochan

osob

, jej rysy s

rozpoznawane przez pewien

moduł lewej półkuli, a ich wyraz -przez pewien moduł
półkuli prawej. Nie przypisujmy zatem wszystkich cnót
emocjonalnych prawej półkuli. Niemniej, je

li chodzi o

rozpoznawanie wyrazu uczu

z twarzy innych, jej rola

jest istotnie rozstrzygaj

ca.

Działanie prawej półkuli odczytuje si

na lewej cz

ęś

twarzy i ciała...

Prawa półkula i lewe oko - wzajemne
zrozumienie

Spogl

damy na rozmówców,

eby zrozumie

, co oni czuj

w zetkni

ciu z nami, ale nie przyjdzie to do głowy na

przykład dziecku autystycznemu. Dzi

ki temu wła

nie

e ono podej

ść

i pogłaska

jelonka, a on nie ucieka,

albo wej

ść

do budy i zabra

psi

misk

, a pies nie

zaszczeka

. My sp

dzamy 60%

Boris Cyrulnik, La naissance du sens (Narodziny zmysłu), Pary

Hachette Litterature, 1995 r. (Collection Pluriel).

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

czasu na spogl

daniu na innych, człowiek autystyczny -

zaledwie 4% swojego czasu

Na osoby, które nas interesuj

, patrzymy dłu

ej i

ęś

ciej ni

na inne. Dajemy im w ten sposób poczucie,

e s

bardziej doceniane

. „Pr

d przepływa", patrzymy

sobie w oczy. Powiedzenie „patrzymy sobie w oczy" jest
banałem, poniewa

gdy s

dzimy,

e utkwili

my wzrok w

rozmówcy, nasze oczy w ci

gu dziesi

ciu sekund

spogl

daj

w rzeczywisto

ci na niemal dwadzie

cia

punktów na jego twarzy

dy prawej półkuli

cji dobrego samopoczucia, patrzymy raczej na lew

stron

twarzy rozmówcy ni

na praw

i cz

ęś

ciej na lewe

oko ni

na prawe!

Liczne badania potwierdziły

e uwa

amy lew

stron

twarzy za bardziej wymown

praw

. Cz

ęś

ciej

na ni

spogl

damy, bo dostarcza wi

cej informacji o

emocjach ni

prawa, jest te

bardziej ruchliwa

Lewa półkula ludzkiego mózgu jest półkul

kontroli.

Przyjmuj

c pozycj

kontroli, odmawiamy rozlu

nienia si

pokazujemy bardziej praw

ęść

twarzy i prawe oko.

Wysyłamy wtedy znacznie ostrzejsze przesłania (patrz
ramka, str. 144).

emy si

o tym przekona

, wykonuj

c pewne

wiadczenie. Sta

cie na wprost kogo

bliskiego,

popro

cie, aby przyj

ł postaw

zamkni

i powiedział

„nie", kr

c głow

z jednej strony w drug

. Je

li uda

wam uzyska

szczere „nie",

Oko musi bezustannie zmienia

obiekt, aby komórki

wzrokowe podlegały ci

głej stymulacji. Zadziwiaj

ce jest to,

e w sytua-

Niespełna sekunda

Patrz: R.V. Exline, „Visual Interaction: The Glances of Power and

Preferen-
ce" w Symposium ofMotivation J. Cole'a, Lincoln, University of Nebraska
Press,
1971 r.

Wykazali to Cook i Smith. Patrz: M. Cook i J.M. Smith, The Role ofGaze

in Im-
pression Formarion, „British Society, Clinical psychology", nr 14,1975 r.

Tego odkrycia dokonaj Vine. Patrz: I. Vme,]udgmentofDirection

ofGaze: A

Interpretation ofDiscrepant Results, „British Society, Clinical psychology", nr
10,
1971 r.

Lewa strona twarzy jest uznawana za bardziej ekspresywn

. Jest to

pogl

dzy innymi Skinnera i Mullena: Facia! Assymetry in Emotionał

Expression:
A Meta-Analysis of Research, „British Journal of Psychology", nr 30,1991
r.

Pierre Buser, powszechnie znany profesor neurologii i członek

Paryskiej
Akademii Nauk, opisuje to zjawisko w pracy naukowej. Stwierdza:

„Ogólnie
rzecz bior

c, podmiot normalny, nawet patrz

c swobodnie, jest bardziej

zacie
kawiony emocjonaln

ekspresj

lewej strony twarzy, któr

bada (sw

praw

półkul

), ni

stron

praw

". (Cenreau de soi, cerveau de l'autre [Mózg swój,

mózg
innych], Pary

, Odile Jacob, 1998 r.).

UWODZE
NIE
OPIERA
SI

KODACH
NIE

WIA

DOMYCH

dzie

cie

wiadk

ami
dziwne
go
zjawisk
a. Gdy
mówim
y „nie",
pokaz
ujemy
najpier
w
prawe
oko, a
potem
lewe,
wykon
uj

ruch
głowy
w
lewo.

poprze
dnim
rozdzia
le

mówili

my o przechylaniu głowy w bok. Teraz jest to

obrót: gdy wyra

amy odmow

, głowa pozostaje

wyprostowana i sztywna.

Zapewne nie posiadacie si

ze zdziwienia i nigdy nie

spostrzegli

cie,

e od chwili, gdy jeste

cie wzruszeni,

spogl

dacie bardziej na lew

stron

twarzy rozmówcy

na praw

. Wszyscy tak czynimy, istnieje bowiem tylko

jeden rodzaj ludzki. Nigdy nie jest za pó

no,

eby to

zauwa

Spogl

„lewym okiem w lewe oko"

dzili

my,

e wzruszeni rozmówcy patrz

na siebie

„oko w oko", a odkrywamy,

e głównie kieruj

wzrok na

lewe oko osoby stoj

cej twarz

w twarz. Ponadto,

spogl

daj

raczej na lew

stron

twarzy rozmówcy i

czyni

to raczej lewym okiem, jako

e prawa półkula

umo

liwia odczytywanie jednocze

nie emocji innej

osoby i wyra

anie własnych.

Zjawisko to ma gł

boki sens. Pragn

c go zrozumie

spójrzcie na Syn

: jej głowa jest ustawiona w dwóch

pozycjach. Spróbujcie szybko uchwyci

ró

nic

dzy

działaniem oczu na obu fotografiach: na której wygl

na bardziej wzruszon

dy prawej półkuli

kich spotkaniach twarz

w twarz

. Zjawisko to jest bardzo

subtelne, ale łatwo dostrzegalne dla uwa

nego

obserwatora.

Wzruszenie okazujemy, operuj

c bardziej lew

stron

twarzy, a pragn

c stworzy

klimat serdeczno

ci -

przechylamy głow

W chwilach serdeczno

ci nasza głowa przechyla si

w obie strony, ale ruchy w lewo s

zawsze bardziej

wyra

ne. Pod wpływem pozytywnych emocji rozlu

niamy

, a nasza szyja staje si

tka. S

to gesty

powszechnie znane i wła

nie dlatego wsz

dzie na

wiecie, gdziekolwiek si

znajdziemy, udaje si

nam

nawi

przyjacielskie stosunki, nawet je

li nie znamy

zyka rozmówców. Ka

dy, kto podró

ował do krajów,

gdzie kulturowe i lingwistyczne odniesienia nie
pozwalały mu rozumie

słów, wie z pewno

, co

chciałem powiedzie

Osoby uwodzicielskie s

bardziej wra

liwe na emocje

przeci

tny człowiek; s

uwa

ne i nie

wiadomie

spogl

daj

okiem najlepiej wyra

cym emocje, to

znaczy okiem lewym.

Osoby udzielaj

ce wywiadów w telewizji nie stoj

wprost kamery. Odchylaj

nieco, aby „mówi

" swym

lewym okiem, nawet je

li ich okiem przewodnim jest oko

prawe. Jest to wła

nie zupełnie nie

wiadoma postawa

uwodzicielska we wszyst-

Uwaga! Nie mówi

o dziennikarzach, którzy czytaj

informacje

wypisane na prompterze, telesuflerze. W ich przypadku, to zjawisko jest
jeszcze bardziej automatyczne, poniewa

to prawa półkula, a wi

c ich

lewe oko odkodowuje teksty, które czytaj

z ekranu. Zwi

ksza to

zreszt

, acz bez udziału

wiadomo

ci, ich uwodzicielski potencjał.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Nie my

c o tym, otwieraj

sobie bezpo

redni dost

p do

emocji osób, które budz

ich sympati

Niesamowity Leonardo da Vinci

Pierwsze odkrycia dotycz

ce znaczenia lewego oka w

wyra

aniu uczu

opisano w latach siedemdziesi

tych XX

wieku. Od dawna jednak wielcy mistrzowie tworz

portrety, na których lewa strona twarzy jest bardziej
wyeksponowana. Najbardziej czaruj

cym, a zarazem

enigmatycznym wizerunkiem, jaki kiedykolwiek został
namalowany, jest portret Mony Lisy na słynnym obrazie
Leonarda da Vinci Gioconda. Nasz zachwyt staje si

bardziej zrozumiały, je

li si

mie pod uwag

, jak

rol

w procesie uwodzenia pełni lewe oko.

dy prawej półkuli

Na drugim obrazku (tym odwróconym) lewe oko

Giocondy jest mniejsze ni

prawe i - nieoczekiwanie -

Gioconda wydaje si

smutna. Tak si

dzieje, gdy

jeste

my wzruszeni: nasze lewe oko otwiera si

bardziej.

Mamy prawo s

dzi

, cho

jest to tylko hipoteza,

Mona Lisa, wzruszona przez malarza, dała si

zaskoczy

, maj

c lewe oko szeroko otwarte. Leonardo

da Vinci potrafił odtworzy

wszystkie szczegóły jej

twarzy, wyra

cej otwarcie. I wła

nie te czysto

podprogowe szczegóły, w poł

czeniu z pewno

dzla Leonarda da Vinci, wyja

niaj

niezaprzeczalny

sukces obrazu, trwaj

cy od 1507 roku. Có

to za

niezwykła alchemia: modelka wzruszona przez malarza
daje z siebie wszystko, co najlepsze arty

cie, który z

cał

dokładno

odtwarza efekt swego własnego

uwodzenia odbijaj

cy si

na jej twarzy.

liwe jest tak

e Leonardo da Vinci namalował

Giocond

z pami

ci albo wiedział o znaczeniu, jakie w

wyra

aniu uczu

ma lewa cz

ęść

twarzy.

Przejd

my teraz do innego

wiczenia. Sprawd

my,

jaki b

dzie efekt, gdy rozetniemy fotografi

i przyło

ymy

kopi

prawej strony twarzy, a nast

pnie lewej. Co

widzimy?

Nawet, je

li twarz jest niezwykle symetryczna, a jej

urok tkwi w regularnych rysach, lewa strona jest
bardziej okr

gła i łagodniejsza.

Patrz

c na Giocond

, zauwa

amy asymetri

namalowanej twarzy. Spójrzmy teraz na lustrzane
odbicie z tego obrazu.

Dwie prawe
strony twarzy

Twarz normalna

Dwie lewe

strony twarzy

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH ______________

Spójrzcie na te twarze, przechodz

c szybko od jednej

do drugiej. Pierwsza twarz jest bardziej spi

ta, sztywna.

Sprawd

dlaczego:

wielko

ść

okolic

ust

zrekonstruowanych przez zestawienie dwóch warg
lewych jest wi

ksza ni

okolic ust zrekonstruowanych z

dwóch warg prawych.

Powi

kszone dwie wargi prawe

Zauwa

cie te

e twarz z dwojgiem oczu prawych

(których ruch jest kierowany przez lew

półkul

mózgu)

wydaje si

czujna, nieruchoma i scentrowana, w

porównaniu z bardziej otwartym spojrzeniem dwojga

oczu lewych.

dy prawej półkuli

Uwodzenie dokonuje si

jednak tak

e poprzez

postaw

, gesty i pozycje ciała. Odkrywaj

c je, spróbujmy i

w tym przypadku porzuci

stare, całkowicie bł

dne

przekonania.

Prawa półkula i gestykulacja

Powszechne przekonanie,

e osoby prawor

czne

wykonuj

znacznie wi

cej gestów praw

, a

lewor

czne - lew

, jest bł

dne. Nieprawdziwe jest

równie

twierdzenie,

e osoby lewor

czne maj

półkule

odwrotnie

przestawione

stosunku

osób

prawor

cznych i dlatego s

lewor

czne

Osoby lewor

czne maj

tak

sam

budow

mózgu jak

prawor

czne. I z kilkoma wyj

tkami - ich j

zyk ciała nie

ró

ni si

od j

zyka data osób prawor

cznych.

Bez wzgl

du na to, czy jeste

my lewor

czni, czy

prawor

czni, gestykuluj

c, wykorzystujemy obydwie r

i nie zawsze r

ka dominuj

ca jest uprzywilejowana

Badania dowiodły zreszt

e nie operujemy zr

czniej

dominuj

, a ka

da strona ciała specjalizuje si

innych działaniach. Niektóre obserwacje pozwalaj

uzna

z coraz wi

ksz

pewno

e lewa strona ciała jest

bardziej zaanga

owana we wszystkich sytuacjach o

silnym ładunku emocjonalnym

Gdy nabierzecie wprawy, dostrze

ecie bez trudu te

szczegóły. Nie zapominajmy równie

e w codziennych

kontaktach, z odległo

ci, z jakiej si

widzimy, s

one

jeszcze powi

kszone około trzech razy.

Wbrew temu, co zwykli

my s

dzi

, to nie regularno

ść

rysów przes

dza o wdzi

ku, ale ich asymetria. Asymetria

rysów wyra

a nasz

otwarto

ść

emocjonaln

i sprawia,

e stajemy si

bardziej rozczulaj

cy dla bliskich. Twarz

osób, które kochamy, przybiera te

inne barwy, inaczej

rozja

nia. Nabywamy umiej

tno

ci czytania w ich

oczach uczu

dotychczas nieuchwytnych.

Patrz: Pierre Feyereisen, Le cenreau et la communication (Mózg i

komuniko
wanie si

), Pary

, P.U.F., 1994 r., przypis 213 (Coli. Psychologie

d'aujourd'hui). Au
tor dokonuje w tej ksi

ąż

ce bardzo wyczerpuj

cego przegl

du wiedzy o

mózgu
w zwi

zku ze zjawiskiem lewo- lub prawor

czno

ci.

Patrz: D. McNeill, So You Think Gestures Ar

Nonverbal?, „Psychological

Re-
view", nr 92,1986 r.

Patrz zwłaszcza: G. Gainotti, Emotional Behavior and Hemispheric Side

ofthe
Łesion, „Cortex", nr 8, 1972 r; Gardner, H. Brownell, W. Wapner i D.
Michelow,
Missing the Point: The Role ofthe Right Hemisphere in the Processing

Powi

kszone dwie wargi lewe

Powi

kszone oczy lewe

Powi

kszone oczy prawe

ofComplex Lin-
guistic Materials w Cognitive Process and the Right Hemisphere E.
Perelmana, New

York Academic Press, 1983 r.; R. Davidson, Prolegomenon to Emotion:
Gleanings
from Neuropsycholigy, „Cognition and Emotion", nr 6,1992 r.

dy prawej półkuli

Lewa strona ciała

emocje

Lubimy, gdy rozmówcy na nas patrz

. Niekiedy staramy

nawet przyci

ąć

ich uwag

, zatrzyma

na sobie ich

wzrok. Słu

żą

temu niektóre gesty - autodotyk.

Gesty, takie jak opieranie dłoni na biodrze lub szyi,

pełni

szczególn

rol

. Słu

żą

skierowaniu uwagi drugiej

osoby na cz

ęść

ciała, na której r

ka spocz

ła

lewym

obrazku,

Syner

nie

wiadomie kieruje nasz wzrok na swoje lewe biodro,

na prawym za

- Syna na swoj

pier

. Uwaga

rozmówcy skupia si

nie

wiadomie na cz

ęś

ci ciała, na

której spoczywa nasza dło

. Podobne gesty nie

spełniaj

wła

ciwie

adnej funkcji, ale ukazuj

nasze

uczuciowe pragnienia. Zwykle wi

cej takich gestów

wykonujemy lew

i to bez wzgl

du na to, czy

jeste

my lewo-, czy prawor

czni

W sytuacjach o najwi

kszym ładunku emocjonalnym

nie

wiadomie usiłujemy sprowadzi

uwag

rozmówcy

na lew

stron

naszej twarzy lub ciała. Dzi

ki temu

przekazy wysyłane przez nasz

lew

stron

twarzy i bok

ciała do lewej strony twarzy i boku rozmówcy maj

kszy ładunek emocjonalny.

Widzimy zatem,

e komunikacja lewej strony twarzy i

boku jednej osoby z lew

stron

twarzy i boku

rozmówcy

jest

zawsze

nacechowana

ksz

intensywno

emocjonaln

Gdy owładn

nami emocje, mo

emy odczuwa

pewne

reakcje fizjologiczne, takie jak krótkotrwałe sw

dzenie

Drapiemy si

, bo to „sw

dzi", i czynimy to ch

tniej lew

, bez wzgl

du na to, czy jeste

my prawo-, czy

lewor

czni

. Dowiedziono,

e osoby, które doznały

uszkodzenia prawej półkuli mózgu znacznie słabiej
reaguj

na bod

ce emocjonalne

. W sytuacjach

wymagaj

cych natychmiastowej odpowiedzi na emocjo-

nalne zachowanie innych, neurony znajduj

ce si

okolicy

Wykazali to N. Feedman i J. Steingard w pracy pod tytułem „Kinesic

Inter-
nalization and Language Construction", w Psychoanalysis and
Contemporary
Science, wól. IV, 1975 r., B. Spence'a, New York University Press.

M. Kinsbourne, „Brain Organization Underlying Orientation and

Gestures:
Normal and Pathological Cases", w The Biological Foundations of Gestures:
Motor
and Semiotic Aspects, opublikowany pod kierownictwem J .L. Nespoulous,

P. Per-
rona i A.R. Lecoursa, Hillsdale, 1986 r.

UWODZENIE
OPIERA SI

Ustalili

my dokładn

map

takich reakcji. Patrz: Philippe Turchet, La

Syner-
gologie, Montreal, Les Editions de 1'Homme, 2000 r.

D. Kimura, „The Neutral Basis of Gesture", w Studies in

Neurolinguistics,

H. Whitakera i H.A. Whitaker, wól. 2,1976 r.

P. Zoccolotti, D. Scabini i C. Violani, Electrodermal Responses in

Patients with
Unilaterd Brain Damage, „Journal of Clinical Neuropsychology", nr 4.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH _____________

prawego płata czołowego reaguj

w ci

gu 120

tysi

cznych sekundy po pojawieniu si

bod

Liczne obserwacje zdaj

potwierdza

e lewa

strona ciała uczestniczy w wyra

aniu emocji, chocia

nie

na tego powiedzie

o lewej nodze: ruchy nóg nie

podlegaj

tym samym regułom, co ruchy górnej cz

ęś

ciała. Do tej kwestii jeszcze wrócimy.

Prawa półkula, bardziej poddaj

ca si

emocjom ni

lewa, działa tym bardziej skutecznie w sferze
uwodzenia,

e obrazy przesyłane do mózgu rozmówcy

obieraj

drog

podprogow

. Osoby uwodzicielskie

potrafi

lepiej ni

inne przekazywa

obrazy podprogowe.

W nast

pnym rozdziale zbadamy ten proces bardziej

szczegółowo.

Hiroto Kawasaki, Ralph Adolphs, Olaf Kaufman, Hanna Damasio,

Antonio Damasio, Mark Granne, Hans Bakken, Tomakatsu Hori i Matthew
A. Hoawa, Sin-gle-Unit Responses to Emotional Visual Stimuli Recorded in
Human Ventral Prefron-tal Cortex, „Natur

Neuroscience", nr 4,2001 r.

ROZDZIAŁ

Przekazy podprogowe
wła

ciwe uwodzeniu

Wiemy ju

e moc uwodzenia zale

y od jako

ci naszej

uwagi i zdolno

ci do empatii. Ale co to jest potencjał

podprogowy?

Anatomia potencjału podprogowego

Uwodzenie to nawi

zywanie wi

zi na ró

nych

poziomach z osobami, które budz

nasz

sympati

, i

umacnianie tych wi

zi. Konkretniej rzecz ujmuj

c, kiedy

mówimy (formalne przesianie werbalne), a gesty

odzwierciedlaj

dokładnie to, co mówimy (

wiadome

przesianie niewerbalne), gdy nasze emocje pozwalaj

wzmocni

to przesłanie (pod

wiadome przesianie nie-

werbalne), a ciało oraz mimika twarzy je wzmacniaj

(nie

wiadome przesianie niewerbalne), rozmówca odbiera

nasze przesłanie w sposób doskonały. Osoby, które
potrafi

zbie

nie wykorzystywa

te cztery poziomy

komunikacji,

niezaprzeczalnie

bardziej

uwodzicielskie. Innymi słowy, przekonani

0 tym, co mówimy, wysyłamy obrazy (jasno
uporz

dkowane),

które wymykaj

całkowicie naszej

wiadomo

ci oraz

wia

domo

ci rozmówcy. Obrazy te wzmacniaj

nasze

przesłanie

czyni

nas uwodzicielskimi.

Cztery poziomy komunikacji

Oto przykład. Wyobra

my sobie dwie osoby

wychodz

ce z kina. Stoj

na wprost siebie i rozmawiaj

filmie, który wła

nie obejrzały. Na poziomie najbardziej

formalnym (komunikacja werbalna) - rozmawiaj

ze sob

blisko siebie, ich ciała s

w pozycji otwartej, a głowy si

poruszaj

(komunikacja niewerbalna). Emocje, kr

ążą

ce od

jednej osoby do drugiej objawiaj

niewielkimi, ale

widocznymi gestami, których nie wykonuj

wiadomie

(e/ektpodprogowy). Pewne szczegóły ich stanu fi-
zjologicznego podkre

la jeszcze kontakt na poziomie

bardziej osobistym. Porozumienie przebiega od
nie

wiadomo

ci do nie

wiadomo

ci, poprzez kanał

przekazów wysyłanych przez ich twarze i ciała (obrazy
podprogowe)

Oprócz nie

wiadomo

ci zdefiniowanej przez Freuda, specjali

wymieniaj

obecnie tak

e nie

wiadomo

ść

konitywn

, a nawet

nie

wiadomo

ść

afektywn

, której procedury obróbki informacji s

wykrywane przez mózg. Sfera bada

rozszerza si

tym bardziej,

e te trzy

formy nie

wiadomo

ci współistniej

w naszych strukturach mózgowych. O

testach dotycz

cych poj

cia nie

wiadomo

ci afektyw-nej mo

na si

dowiedzie

z pracy Roberta Zajonca, Feeling and Thinking: Preferen-ces

Need to In/erences, „American Psychologist", nr 35,1980 r.

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

emy stwierdzi

Te dwie osoby si

lubi

i rozmawiaj

rado

nie.

Porozumiewaj

serdecznie, o czym

wiadcz

postawy
ich ciał. Mog

na przykład, całkiem

wiadomie,

zbli

do siebie i zacz

ąć

rozmawia

ciszej, aby poczu

je
szcze wi

ksz

blisko

ść

. Czuj

ze sob

dobrze i

wiet

nie o tym wiedz

Dwa najwa

niejsze poziomy komunikacji uszły jednak

ich

uwagi:

Na pierwszym poziomie, najbardziej
elementarnym, te
dwie osoby nie s

wiadome,

e ich głowy s

lekko

prze
chylone, ustawione w pozycji symetrycznej, i

patrz

na siebie lewym okiem w lewe oko: jest to efekt
podpro-
gowy komunikacji niewerbalnej. Mogłyby rozpozna

te
zjawiska, gdyby były bardziej uwa

ne. Nie jest to

nie

wiadomy poziom komunikacji, tylko

pół

wiadomy.

Na poziomie jeszcze bardziej nieuchwytnym, ich
mózg
otrzymuje i wysyła impulsy tak nieznaczne,
powoduj

grymasy twarzy tak szybkie,

e nie s

one w stanie

ich
rozpozna

gołym okiem, ale ich nie

wiadomo

ść

reje
struje

. Chocia

umykaj

ich

wiadomo

ci, dzi

nim

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Poziom 4 Obrazy

podprogowe (nie

wiadomo

ść

)

Poziom 3

Efekty podprogowe komunikacji

werbalnej i niewerbalnej (pót

wiadomo

ść

)

Poziom 2 Komunikacja

niewerbalna (

wiadoma)

Poziom 1

Komunikacja werbalna

porozumienie staje si

lepsze. Ten poziom

komunikowa
nia le

y w sferze nie

wiadomo

ci.

Najbardziej wyrafinowane poziomy komunikacji to

poziomy 3 i 4.

Na poziomie trzecim informacje wizualne, wysyłane

przez dwoje ludzi, to ulotne obrazy potencjalnie

widoczne gołym . okiem, a ich efekt ma charakter
podprogowy.

Gilles Kirouac i F.Y. Dore, Judgment ofFacial Expressions ofEmotion as a

Func-tion ofExposure Time, „Perceptual and Motor Skills", nr 57,1984 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

Informacje wizualne na poziomie 4 s

obrazami czysto

pod-progowymi, których nie mo

na odkodowa

poziomie

wiadomo

ci.

Osoba uwodzicielska nie

wiadomie wykorzystuje

obydwa rodzaje obrazów, i wła

nie sprz

ęż

ony efekt ich

działania czyni j

takczaruj

Obrazy czysto podprogowe wysyłane przez czlowieka

Nawet je

li jeste

my oboj

tni wobec rozmówcy, czasami

zawi

zuje si

dzy nami mocna wi

ęź

podprogowa.

Wiele nie

wiadomych mechanizmów pozwala nam

wyczu

stany jego duszy i prawidłowo si

do nich

dostosowa

. Od pierwszej chwili, wyraz naszej twarzy

odbija wyraz twarzy osoby, która zwróciła nasz

uwag

Ten nie

wiadomy mechanizm pozwala nam odczuwa

jej

stany neurofizyczne oraz do

wiadcza

, poprzez empati

jej emocji. Udowodnił to szwedzki badacz Ulf Dimberg:
umie

ciwszy czujniki na twarzach dwóch rozmówców,

zauwa

ył

lekkie

ruchy

ęś

twarzowych,

które

wiadczyły,

e ka

dy z nich przejmował wyraz twarzy

drugiego

. Na

ladujemy zatem mimik

, wywoływan

ruchami mi

ęś

ni twarzy, chocia

nie dostrzegamy ich gołym

okiem, poniewa

te zmiany fizjonomii trwaj

zaledwie

jedn

ęć

setn

sekundy. Te nie

wiadome działania po-

zwalaj

nam odczytywa

emocje rozmówcy - zarówno z

jego twarzy, jak i ciała. „Lustrzane neurony" skłaniaj

nas

ladowania

(nie

wiadomie

ukradkiem)

mikroruchów

naszego roz-

U. Dimberg, Facia! Electromyograpgy and Emotional Reactions,

„Psychophy-
siology", nr 27,1990 r.

„Mikroruchy" s

w tej pracy traktowane jako osobne poj

cie.

Synergolo-
gia jest w istocie metod

komunikacji, której centralnym obiektem

obserwacji
s

mikroruchy twarzy i ciała. Wykaz tych wszystkich mikroruchów został

opra
cowany po wielu tysi

cach godzin analizy zapisu na wideo. Poddano

badaniu
752 osoby obu płci, w wieku od 15 do 60 lat, z ró

nych

rodowisk

społecznych
i ró

nych kultur. Wszystkim zadano to samo pytanie: „Czego oczekujesz

cia?". Ich mikroruchy odczytywano technik

zwan

„pobieraniem

próbek my-

mówcy

. Najlepsi uwodziciele posuwaj

jeszcze dalej:

zara

innych swymi emocjami. Zaobserwowano,

nawet je

li dwie osoby nie rozmawiaj

ze sob

, nastrój

jednej z nich udziela si

drugiej. Zauwa

ono te

e osoba

bardziej

otwarta

przekazuje

swój

nastrój

osobie

bierniejszej

. Bezwiednie na

ladujemy wyraz twarzy

oraz inne sygnały niewerbalne osób najbardziej
charyzmatycznych z naszego otoczenia

. Uwodzicielskie

osoby potrafi

przekazywa

swoje pragnienia.

Niektóre wyrazy uczu

pozostaj

na twarzy ledwie kilka

setnych milisekundy

. Wystarczy to jednak,

eby mózg

mógł je odkodowa

i si

do nich przystosowa

- chocia

jeste

my nie

wiadomi tego procesu. Mózg jest

wietnie

„wyposa

ony"

odczytywania

uczu

rozmówcy.

Postrzega obrazy, których projekcja na ekranie trwa od 10
do 50... tysi

cznych sekundy

. Ogl

daj

cy je ludzie

nie

wiadomie je rejestruj

, a gdy zostan

poddani testom,

okazuje si

e maj

one wpływ na odbiór obrazów

wietlanych pó

niej. Po przelotnym wy

wietleniu

radosnej twarzy pojawiaj

ce si

na ekranie informacje

pozbawione tre

ci uczuciowych (na przykład jaki

symbol

chi

ski) s

li" lub „przerywaniem zadania". Wiele spostrze

z tego eksperymentu

zostało zawartych w pracy Philippe'a Turcheta, zatytułowanej La
Synergologie (Sy-nergologia, czyli mowa ciała), opublikowanej przez
Editions de 1'Homme w 2000 r.

Giacomo Rizzollatti, Leonardo Fogassi i Vittorio Gallese,

Neurophysiological
Mechanism Underlying the Understanding and Imitation ofAction, „Natur

Re-
views Neuroscience", nr 2, 2001 r.

Patrz: Ellen Sullins, „Personality and Social Psychology Bulletin",

kwiecie

1990 r., w ksi

ąż

ce Daniela Golemana Inteligencja emocjonalna l, Media

Rodzina
of Pozna

, 1997 r.

Pogl

d ten podziela John Cacioppo. Patrz: J.T. Cacioppo, R.E. Petty i L.G.

Tas-
sinary, Soda! Psychophysiology: A New Look, „Advances in Experimental
Social
Psychology", nr 22.

Patrz: P. Ekman i W. Friesen, Unmasking the Face, Englewood Cliffs,

Prenti-
ce-Hall, 1975 r.

Gilles Kirouac i F. Dore, Judgment ofFacial Expression ofEmotion as a

Func-

tion ofExposure Time, „Perceptual and Motor Skills", nr 57.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

lepiej przyjmowane, ni

gdy radosna twarz si

nie

pojawia. Natomiast gdy przez kilka milisekund pojawia
si

twarz gniewna, chi

ski symbol wy

wietlony pó

niej

jest gorzej oceniany ni

inne chi

skie symbole

wietlane po nim

Zatrzymuj

c kadr filmu, dostrzegamy maluj

ce si

twarzy uczucie, którego nie widzieli

my, ogl

daj

c film z

normaln

dko

. Mózg rejestruje jednak te ulotne

grymasy. Jest zdolny odebra

nie

wiadomie obrazy

około 40 razy bardziej ulotne ni

widoczne na ta

mie

magnetowidowej przewijaj

cej si

z pr

dko

obrazów na sekund

Gdy staramy si

podoba

innym, nie mo

emy, niestety

(albo na szcz

ęś

cie), sil

woli modyfikowa

obrazów

podprogowych, jakie emitujemy, poniewa

nie mamy

wiadomej

kontroli

nad

niektórymi

ęś

niami.

Spróbujcie,

przykład,

nie

miechaj

zmarszczy

skór

wokół oczu...

W wyra

aniu uczu

najwa

niejsza jest szczero

ść

Daremne byłoby oszukiwa

. Nie zapominajmy,

e oczy

naszych partnerów s

w stanie wychwyci

szybsze

grymasy twarzy ni

te, które mo

emy

wiadomie

kontrolowa

. Gdy jeste

my odpr

ęż

eni, nasze rysy

łagodniej

. Je

li jeste

my wystarczaj

co promienni,

twarz naszych rozmówców przejmie wyraz odpr

ęż

enia.

Porozumiewamy si

wtedy odpr

ęż

twarz

odpr

ęż

twarz

. Przekazy podprogowe przebiegaj

dzy nami maj

wielk

sił

, poniewa

nie s

filtrowane

przez

adne skurcze. Wzrok rozmówcy spoczywa na nas

i nie szuka pozycji obronnej. Spogl

damy na siebie tak,

jak patrz

osoby, które si

znaj

i lubi

Rozmówcy b

mieli do nas zaufanie, je

li my im

zaufamy - nic nie zast

pi wewn

trznego odpr

ęż

enia.

Dzi

ki niemu wysyłamy bod

ce, które powoduj

otwarcie partnera i bez

Patrz: S.T. Murphy i R.B. Zajonc, Affect, Cognition and Awareness:

Affecting Priming with Optima/ and Suboptimal Stimulus Exposures,
„Journal of Personality and Social Psychology", nr 64.

udziału naszej woli przenikaj

do jego nie

wiadomo

ci.

Otwarcie

uczuciowe

wymaga

przede

wszystkim

pozytywnego nastawienia, a z pewno

wyklucza

wszelk

strategi

. Chyba

e uznamy, i

najbardziej

skuteczn

strategi

jest zapomnie

o strategii i skupi

raczej na tym,

eby by

jak najbardziej naturalnym.

Oprócz obrazów podprogowych, nad którymi nasza

wola nie ma władzy, istniej

obrazy rozpoznawalne

gołym okiem, mog

ce wywoła

skutki podprogowe i

wzmocni

nasz

moc uwodzenia.

Ulotne obrazy i ich działanie podprogowe

W codziennych kontaktach mi

dzy lud

mi nie tylko

gesty trwaj

ce kilka tysi

cznych sekundy działaj

podprogowo. Efekt podprogowy wyst

puje zawsze

wtedy, gdy postawa ciała rozmówcy mimowolnie nas
porusza.

Gesty osób, które si

nam podobaj

ladujemy

bezwiednie. Mimika i ró

ne pozy ciała tych uwodzicieli

przenikaj

do naszej nie

wiadomo

ci i zmieniaj

nasz

postaw

oraz nastrój, chocia

nie zdajemy sobie sprawy z

ich wpływu. Te osoby ocza-rowuj

nas, poniewa

korzystaj

dobrego

działania

mechanizmu

przystosowania, nabytego we wczesnym dzieci

stwie.

W pierwszych latach rozwoju zostali

my przygotowani

do przyjmowania podniet i nie byliby

my zdolni si

rozwija

, gdyby

my nie potrafili odró

nia

bod

ców

dobroczynnych

zgubnych.

Bod

otwarcia

pobudzaj

nasze pragnienie otwarcia, bod

ce negatywne

- potrzeb

zamkni

cia si

. Jest to zjawisko, którego

jeste

my mniej lub bardziej

wiadomi.

Spójrzcie na Synera i, opieraj

c si

na wra

eniach,

odpowiedzcie bez namysłu, na której fotografii Syner
jest bardziej otwarty? - Dlaczego bez namysłu? Dlatego,

e nasz mózg jest zdolny spostrzec ró

nice stanu

emocjonalnego w czasie krótszym ni

jedna setna

sekundy.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

Gdy Syner przybiera wyraz twarzy widoczny na

prawej ilustracji, jego rozmówca si

zamyka. Twarz

Synera jest zas

piona, a

wiadcz

o tym brwi

gni

w liter

V. Na pró

no zapewnia,

e nie jest zmartwiony

nie przekona rozmówcy. Brwi tworz

liter

V natychmiast,

gdy podczas dyskusji pojawia si

problem. Skutkiem

podprogowego działania takiego grymasu,

Patrz: Irenauss Eibl Eibesfeldt, Ethoiogy: The Biology ofBehwior, II

wyd. New York, Holt, Rinehard and Winston, 1975 r.

wiadcz

cego o przygn

bieniu, jest zamkni

cie si

osoby, która go spostrze

Jak widzimy na nast

pnym obrazku, Syner próbuje

miechn

ąć

, aby nas przekona

e wszystko jest w

porz

dku. Nasza twarz i ciało zarejestrowały jednak jego

niepokój, a uło

enie jego brwi nie pozwala uwierzy

szczero

ść

miechu, który wydaje si

wymuszony.

Wielka moc uwodzenia niektórych osób polega na

tym,

e powoduje nimi bardziej pozytywne nastawienie

innych. Przesłania podprogowe oraz czyste obrazy

podprogowe, które wysyłaj

, s

dobrej jako

ci.

Zjawisko zara

ania uczuciami

Twierdzenie,

e uwodzenie jest wymy

taktyk

ywan

wiadomie przez tych, którzy

eruj

na swych

ofiarach, jest jednym z najbardziej trwałych przes

dów.

Strategami s

bohaterowie powie

ci: Don Juan,

Merteuil, Yalmont, Salomea (która bez w

tpienia

istniała, ale nic o niej nie wiemy) albo szpiedzy - jak
James Bond czy Mata Hari. Nasze społecze

stwo ceni

osoby racjonalne i produktywne. Tak

e moda na

„strategie" w ka

dej dziedzinie - czy to w zwi

zkach

miłosnych, inwestycjach giełdowych, czy w karierze
zawodowej -mo

e skłania

do uznania,

e uwodzenie

jest strategi

. Wtedy jednak pomija si

rol

emocji w

mechanizmie uwodzenia i rzecz najwa

niejsz

: tylko

kto

, kto jest wzruszony, mo

e by

wzruszaj

cy.

Uwodzicielska moc Giovanni Giacomo Casanovy stała

cz legendarna. Jego przypadek jest godny uwagi,

poniewa

Casanov

naprawd

istniał i opisał swoje

uczucia.

Trudno

uzna

człowieka

wyrachowanego, zimnego taktyka - był od tego daleki.
Ann

de Marnhac, która zajmuje si

tematyk

uwodzicieli

w literaturze, pisała o nim: „Casanov

nie jest człowie-

kiem rachuj

cym. Przegl

da album swej młodo

ci, ale nie

pod-

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH _____________

licz

podbojów. Ten niepoprawny gracz jest zreszt

bakier z liczbami

". Gdyby doskonalił wyrachowanie,

które si

tak cz

sto przypisuje uwodzicielom, bez

tpienia jego

ycie osobiste byłoby bardziej udane. Nie

kierowal

zatem

wyrachowaniem;

kochał

uwodzone przez siebie kobiety i prawdopodobnie
dlatego,

e pragn

ł ich naprawd

, był tak naturalny w

swym uwodzeniu. W jego niedoko

czonym r

kopisie

Historia mojego

ycia czytamy: „Czuj

c si

urodzonym dla

płci odmiennej od mojej, zawsze j

kochałem i dawałem

kocha

, na ile mogłem

Casanov

dawał si

uwie

ść

kobietom, które uwodził.

Był

tak

uwodzicielski

powodu

zadziałania

mechanizmów

empatii

fizjologicznej,

której

wspominali

my wcze

niej. Mi

ęś

nie twarzowe wielu

kobiet musiały nie

wiadomie na

ladowa

mimik

żą

dania Casanovy! Nawet je

li nie wszystkie

uwodzone kobiety mu uległy, mo

na przypuszcza

e w

nie

wiadomo

ci tych najbardziej płochliwych pozostały

lady jego pragnienia. Casanov

uwodził, poniewa

był

uwodzony.

Czy

nie wydaje si

dziwne,

e dwie osoby mog

sobie zakocha

w tej samej chwili, chocia

spotykaj

tak

wiele ludzi ka

dego dnia, miesi

ca, roku? Pragnienie

jest zara

liwe. Nierzadko słyszy si

, oczywi

cie: „Nie od

razu si

zakochałem (-łam), trzeba było na to troch

czasu". W tym „czasie" jednak zjawisko zara

ania

uczuciowego trwa. Miłosne uniesienie odczuwane
przez jedn

osob

z wolna dosi

ga drug

, która, w

zwi

zku z tym, powoli si

zakochuje.

Uwodzenie to zainteresowanie drug

osob

. Nie mo

udawane, poniewa

zale

y od nie

wiadomych

reakcji neurofi-zjologicznych, które si

nie uruchomi

, gdy

kto

nas nie intere-

Patrz: Ann

de Marnhac, Seducteurs et seductrices (Uwodziciele i

uwodzi-
cielki), Ed. De la Martiniere, 2002 r.

Patrz: Giacomo Casanov

, Histoire de ma vie (Historia mojego

ycia),

Pary

Robert Laffont, 1993 r.

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

suje. Poci

gaj

cymi czyni

nas wła

nie reakcje

neurofizjologicz-ne, wyra

ce przesłanie zbli

enia i

odbierane podprogowo. Odbieramy uczucia innych,
je

li sami jeste

my otwarci. Osoby, które czuj

do siebie

poci

g, wyczuwaj

wzajemnie swoje emocje i, nie

wiedz

c o tym, wci

ąż

do nich dostosowuj

Dzi

obrazom

uzyskanym

rezonansu

magnetycznego wiemy dzisiaj,

e te same strefy mózgu

uaktywniaj

zarówno gdy wyobra

amy sobie jakie

działanie, jak i wtedy, kiedy rzeczywi

cie działamy.

Dlatego te

gdy kogo

pragniemy, objawia si

to poprzez

pewne mikroruchy otwarcia, które osoba b

obiektem po

żą

dania nie

wiadomie odbiera. Jeste

bardziej o

ywieni. Nie wystarcza to, oczywi

cie, by nasz

urok był nie do odparcia, ale pozwala naszemu
pragnieniu

przedosta

nie

wiadomo

partnera. Spontaniczno

ść

jest zatem nieodzowna!

Ludzie bardzo spontaniczni s

postrzegani jako bardzo

uwodzicielscy. Głównym atutem Casanovy była wła

nie

jego spontaniczno

ść

. Kochał i był kochany, bo o

mielił si

pokaza

e kocha. O

mielił si

. Wła

nie takimi

słowami mówi Ado Kyrou o Marilyn Monroe: „Od chwili
pojawienia si

Marilyn idzie pod pr

d. Pozwala sobie na

wszystko. O

miela si

pokaza

piersi, kr

głe po

ladki,

knie zaokr

glony brzuch...". O

miela si

W sztuce uwodzenia pobudzenie czuciowe zawsze

przynosi lepsze efekty ni

aptekarskie wyliczenia.

Uwodzenie to zainteresowanie: proces dostrojenia

li rozmówca nas zainteresuje, dostrajamy postaw

swego ciała do jego postawy. W zrozumieniu tej prawdy
bardziej mi pomogły osobiste do

wiadczenia ni

analiza

filmów wideo.

Edouard i Franek to moi znajomi, koledzy z

uniwersytetu. Edouard zdobył

wietne wykształcenie,

mówił pi

knym j

zy-

Ann

de Marnhac, op. cit.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

kiem, bardzo starannie dobieraj

c słowa. Był kim

, o

kim si

mówi „dobrze wychowany", pełen godno

ci,

prawy, przestrzegaj

cy kodeksu honoru i zasad. Franek

natomiast dawno odrzucił wszelkie zasady; korzystał z
przyjemno

ycia - jak sam powiadał. Snuła si

za nim

wieczna nonszalancja i chroniczne zm

czenie, które

zrzucał jedynie w obecno

ci płci pi

knej. Edouard i

Franek spotykali si

od czasu do czasu w barze nieo-

podal siedzib wielkich firm, dwa kroki od Sorbony, w
jednym z tych miejsc w sercu Pary

a, gdzie ludzie

wpadaj

na szklaneczk

wina po wyj

ciu z pracy.

Kilkakrotnie miałem okazj

tam z nimi i obserwowa

ich zachowanie. Niezmiennie, gdy si

spotykali, Edouard

za wszelk

cen

starał si

brylowa

i udawało mu si

to,

bo był wybitny. Franek natomiast patrzył i słuchał. Mówił
niewiele, ale zadawał pytania i słuchał odpowiedzi, które
prowokowały dalsze pytania. Nie kierował si

jak

ąś

tech-

nik

, był to jego sposób bycia,

wiadcz

cy o

zainteresowaniu bli

nim, o ciekawo

wiata i ludzi.

Kiedy spotkanie dobiegało ko

ca, Franckowi cz

sto kto

z towarzystwa wr

czał wizytówk

, pragn

c dalszych

kontaktów, Edouardowi za

dzi

kowano po prostu za

miłe chwile.

Dopiero po latach, spotkawszy przypadkiem Francka,

zrozumiałem, co si

wtedy działo. Franek był ju

onaty,

miał dwoje dzieci, ale nie zmienił sposobu bycia. Wci

ąż

zadawał mnóstwo pyta

, nadal przejawiał nie

wiadome

zainteresowanie innymi. Znacznie wzbogaciłem przez
ten czas sw

wiedz

o komunikacji niewerbalnej i lepiej

pojmowałem mechanizmy, które Franek uruchamiał w
procesie uwodzenia. On si

dostrajał do rozmówcy.

Przybierał postawy umysłowe i pozycje ciała partnera,
wykorzystywał bezwiednie skutek empatii na poziomie
podprogowym: jego ciało wysyłało kody zdolne wzruszy

rozmówc

, bo odzwierciedlało jego stany emocjonalne.

Dostrojenie si

Francka polegało na przyjmowaniu

pozycji odwzorowuj

cych - jak w lustrzanym odbiciu -

pozycji partnera. Rytm mowy jego ciała był zgodny z
rytmem rozmówcy.

Franek mógł zatem umie

rozmówc

w swojej

przestrzeni intymnej, jakby go odcinał od

wiata, który

zdawał si

znika

. Niewerbalne

rodki ko

munikac

ji Francka

doskonale wyra

ały oddanie si

relacji. Nie

wiadomie

odtwarzał proces, jaki uruchamia matka, chc

c pokaza

dziecku,

e je rozumie. Matka, która słyszy piski rado

dziecka, kołysze je łagodnie lub patrzy na nie,
poruszaj

c ramionami. Dostraja si

w ten sposób do

zachowania dziecka. Te chwile maj

kapitalne

znaczenie w procesie rozbudzania uczuciowo

Specjali

ci uwa

e dostrojenie si

jest czym

zasadniczo ró

nym od na

ladowania. Na

laduj

c swoje

niemowl

, matka pokazuje mu,

e rozumie, co ono

zrobiło, a nie i j

k si

ono czuło. To wła

nie ten ostatni

punkt jest sednem dostrojenia.

W przykładzie pokazanym

nas

pnej stronie Syna

aprobuje

słowa

rozmówcy,

kiwaj

głow

podkre

laj

c wypo-

Daniel Stern, The interpersonal Word ofthe Infant, Nowy Jork, Basic

Book, 1987 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Przekazy podprogowe wła

ciwe uwodzeniu

Sekwencja trwaj

ca okoto sekundy

wied

niewerbalnym „tak". Jej partner czuje,

e jest

słuchany, poci

gaj

cy, kochany...

Syna, kiwaj

c głow

, otwiera drog

do przenikania.

e jeszcze rozwin

ąć

kontakt, przymykaj

c oczy.

Wła

ciwie nic nie powinno skłania

Syny do tak

intensywnej komunikacji. Znaczenie spotkania tkwi
jednak wła

nie w interakcji. Osoby przywi

zuj

ce wielk

wag

do wypowiedzi słownych maj

skłonno

ść

zapominania o tym: przeceniaj

c wag

słów, s

tak

zaprz

tni

te formułowaniem trafnych odpowiedzi,

e nie

wchodz

w interakcj

Mechanizmy uwodzenia s

nieformalne, maj

swoje

korzenie w dzieci

stwie, ale naprawd

mog

zrozumiane dopiero przez osoby dorosłe. Uwodzenie
uruchamia dwa zmysły, które wymagaj

szczególnej

uwagi, poniewa

ich działanie jest przede wszystkim

podprogowe.

Sekwencja trwaj

ca około sekundy

Bez słowa, Syna „prowadzi" swego rozmówc

Prowadzi tak jak tancerz sw

partnerk

. Wydaje si

zreszt

bardziej o

ywiona, ni

gdyby stała nieruchomo.

Podprogowe działanie zmysłów

Uwodzenie kogo

oznacza jego „dotkni

cie", a dotykamy

tylko osoby, z któr

dobrze si

„czujemy". Za tymi

prostymi słowami kryj

ść

skomplikowane tre

ci.

Umie

„dotkn

ąć

" i by

dobrze „odczuwanym" to dwie

cenne cechy w rzeczywisto

ci podprogowej.

Rola dotyku w zdolno

ci uwodzenia

Wyra

enie

„dotyka

kogo

prawdopodobnie

nieprzypadkowo ma dwa znaczenia. Mo

na kogo

dotyka

fizycznie. Mo

na te

dotyka

uczuciowo. Te dwa

znaczenia pokrywaj

, poniewa

kto

, kto serdecznie

dotyka fizycznie, dotyka zwykle tak

e uczuciowo.

Blisko

ść

fizyczna i blisko

ść

uczuciowa s

nierozł

czne.

Dotyk wzmacnia blisko

ść

, ale pod pewnym warunkiem:

osoba delikatnie dotkni

ta (na przykład w rami

) nie

powinna mie

wiadomo

ci,

e została dotkni

ta! Gdy

ten warunek zostanie dotrzymany, uruchamia si

mechanizm sympatii. Na jednym

Sekwencja trwaj

ca okoto sekundy

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH ______________

uniwersytetów

Stanach

Zjednoczonych

przeprowadzono bardzo ciekawy eksperyment, maj

na celu sprawdzenie znaczenia dotyku w komunikowaniu
si

ludzi. Przy wej

ciu do biblioteki pani psycholog, która

zaj

ła miejsce bibliotekarki, udzielała ludziom

żą

danych

informacji, leciutko ich dotykaj

c, ale nie u

miechaj

c si

do nich

Nast

pnie osobom, które zasi

gały informacji, dano

do wypełnienia kwestionariusz, zawieraj

cy m.in.

pytania:

Czy bibliotekarka dotkn

ła was fizycznie?

Czy bibliotekarka była u

miechni

ta?

Przekazy podprogowe wia

dwe uwodzeniu

Ku wielkiemu zdumieniu eksperymentatorów, badani

odpowiedzieli „nie" na pierwsze pytanie; nie pami

tali

lekkiego dotkni

cia barku lub ramienia. Uwa

ali

natomiast,

e bibliotekarka u

miechała si

do nich!

Trzeba doda

e dotkni

cie, o którym tu mowa, trwa

zawsze krócej ni

sekund

. Wystarczy to jednak,

eby

mózg zdołał je zarejestrowa

. Krótkotrwało

ść

dotyku ma

pierwszorz

dne znaczenie, bo je

li jest zbyt długi, mo

spowodowa

odwrotny skutek. W istocie kto

, kto nas

dotyka,

przywłaszcza

sobie

jak

ąś

ęść

naszej

intymno

ci, na co nie zawsze jeste

my skłonni

przyzwoli

. Ten szczególny dotyk jest zreszt

nazywany

„dotykiem podprogowym".

Gdy rozmówca dotyka nas w sposób ledwo

dostrzegalny, zwykli

my przymyka

oczy na ten gest i nie

pami

o tym. Nie

wiadomo

ść

przekształca jednak ten

gest w odruch sympatii. Dotyk wzmacnia zatem zbli

enie

uczuciowe.

Dochodzimy do stwierdzenia sformułowanego przez

neurologa Saiila Schanberga: porzucone niemowl

którego wzrost został zahamowany, zacznie znowu
rosn

ąć

dopiero wtedy, gdy kto

mie je w ramiona i

utuli. Dotyk przywołuje okres naszego

ycia, gdy czuli

bezpiecznie w ramionach starszych. Wspomnienie to

jest w nas wyryte na zawsze, a wi

ążą

ce si

z nim

przesłanie daj

ce poczucie bezpiecze

stwa, powraca za

dym razem, gdy kto

nas ukradkiem mu

nie. Jest to

przypomnienie

natury

podprogowej,

miły

lad

pami

ciowy naszej pami

ci afektywnej

Osoby potrafi

ce posługiwa

dotykiem przekazuj

czuło

ść

, która ułatwia zbli

enie. Maj

prawdziw

moc. W

pewnych

warunkach,

uwodzenie

wykorzystuje

sprz

ęż

enie

wszystkich

naszych

zmysłów,

które

pogł

biaj

zdolno

ść

odbierania czuło

ci.

To do

wiadczenie zostało opisane przez Dian

Ackerman w A

Natural Hi-story ofthe Senses, Random House, 1990 r.

Antonio R. Damasio nazywa go obrazem przywołanym. Patrz:

Antonio R. Damasio, Bt

d Kartezjusza, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna

2002 r.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

Przekazy podprogowe wła

ciwe

uwodzeniu

Uwodzicielskie przekazy przechodz

przez dotyk, ale

przekazy miłosne s

skuteczne dopiero, gdy do akcji

wł

fe-romony, intensyfikuj

ce nasze pragnienia.

Podprogowe działanie feromonów

Motyl jest w stanie wykry

zapach drugiego motyla w

odległo

ci ponad dziesi

ciu kilometrów, co wabi go na

odległo

ść

. Mrówki tak

e porozumiewaj

dzi

wonnym przesłaniom, bardzo bogatym i ró

norodnym

Istoty ludzkie wszak

e próbuj

raczej ukry

zapachy

swoich ciał, i trosk

o wyra

enie ich pragnie

powierzaj

perfumom.

Silny

zapach

perfum

jest

wietnie

rozpoznawalny, ale nie ma nic wspólnego z zapachem
podprogowym. Trzeba zatem rozró

zapachy, które

czujemy

wiadomie i takie, których nie rejestrujemy

wiadomie. W

ch zawdzi

czamy dwóm układom

czuciowym - pierwszy z nich to umiejscowiona w tylnej
cz

ęś

ci jamy nosowej okolica w

chowa wy

cielona

nabłonkiem w

chowym, a drugi to znajduj

cy si

pobli

u ko

ci lemieszowej nosa narz

d lemieszowo-no-

sowy. Ten ostatni ma za zadanie odbiór zapachów
nierozpo-znawalnych

wiadomie: feromonów. (To dzi

niemu kobiety

ce razem w jakim

zamkni

tym

rodowisku po kilku miesi

cach maj

menstruacj

w tym

samym czasie

). Wci

ąż

mało wiemy o tym organie, ale

wydaje si

coraz bardziej oczywiste,

e ma on wielki

wpływ na poci

g seksualny.

Grupa badaczy ameryka

skich wykazała,

e pewne

substancje

chemiczne

wydzielane

przez

skór

zwłaszcza przez okre

lone strefy ciała, a mianowicie

pachy i genitalia, wywołuj

pobudzenie narz

lemieszowo-nosowego osoby dorosłej. Te bezwonne
substancje nie s

wykrywane przez narz

d powo-

nienia. Kiedy jednak dotr

do narz

du lemieszowo-

nosowego, wywołuj

okre

lone skutki fizjologiczne,

sprzyjaj

ce wydzielaniu hormonu gonadotropowego,

który odgrywa wielk

rol

yciu erotycznym

człowieka

Nie wiemy, do jakiego stopnia istnienie narz

lemieszowo-nosowego zmienia postrzeganie innych
osób. Nie wiemy tak

e, ile cz

steczek steroidalnych,

rozpoznawanych przez narz

d lemieszowo-nosowy

kieruj

do nas rozmówcy, gdy próbuj

nas oczarowa

. Z

pewno

jednak - gdy kogo

pragniemy, nie wysyłamy

mu nieprzyjemnych zapachów. Jest te

równie mało

prawdopodobne,

eby nasze nie

wiadome przesłania

zapachowe zwracały si

w przeciwnym kierunku ni

nasze podprogowe przesłania wizualne, gdy czujemy
si

szcz

ęś

liwi w czyim

towarzystwie.

Spójrzcie na Synera, który rozmawia z Syna. Czy nie

uwa

acie,

e gdy si

porusza, mo

e wysyła

znacznie

cej sygnałów po

żą

dania, ni

gdyby stał nieruchomo

jak bryła lodu?

Tak napisał entomolog Jean Henri Fabre w XIX wieku.

Bernard Werber po

cił temu tematowi ksi

ąż

pt. Les Fourmis

(Mrów
ki), Albin Michel, 1991 r.

Annick le Guerec, Lepouvoirde l'odeur (Moc zapachu), Odile Jacob,

1998 r.

Patrz: David Berliner, Steroidal Substances Active in the Human

Yomeronasal Organ Affect Hypothałamic Function, „Journal of Steroid
Biochemistry and Mole-cular Biology", wól. 58, nr l, 1996 r.

UWODZE
NIE
OPIERA
SI

KODACH
NIE

WIA

DOMYCH _______________________________________________________

Kied

y
Syner
jest
otwarty
i
wyrazi
sty,
jego
ciało
ujawni
a

wyrazi
sto

ść

Gdy
jest
swobo
dny w
rozmo
wie,
jego
ciało
tak

jest
swobo
dne.
Osoby
otwarte
znosz

bariery
.

Ich

ruchy
obja-
wiaj

uczuciowy stan ich umysłu. Gdy Syner jest otwarty, jego
ciało nie stwarza barier. Jego ruchy wyra

jego my

li i

je wzbogacaj

. Przepływ powietrza, jaki powodujemy,

gdy poruszamy ramionami, jest około dziesi

ciu razy

kszy, ni

gdy nasze ciało jest nieruchome. Jest niemal

nie do pomy

lenia,

eby w powietrzu nie unosiły si

wtedy feromony i

eby bliscy nie wdychali naszych

pragnie

...

Nie

wytwarzamy

steczek

zapachowych

pobudzaj

cych seksualnie, je

li nie pragniemy drugiej

osoby. Je

li natomiast jeste

my spontaniczni, uniesieni

żą

daniem, a nasze ciało to wyra

a, wysyłane

feromony znajduj

drog

do narz

du lemie-szowo-

nosowego osoby, na której nam zale

y, i wydajemy si

jej bardziej godni po

żą

dania.

W procesie uwodzenia postawa umysłowa, pozycje

ciała, gesty i wonie ł

, ale ich skuteczno

ść

jest

pełna jedynie wtedy, gdy rozmówcy nie wznosz

dzy sob

barier men-talych.

ROZDZIAŁ

Znie

ść

negatywne bariery

umysłowe

Jako

ść

przesłania podprogowego zale

y od jego

odbioru;

eby osoba, na której nam zale

y, uchwyciła to

przesłanie, musi mie

„wolny umysł"! Bardzo cz

sto

jednak, nie zdaj

c sobie z tego sprawy, wznosimy

dzy sob

a rozmówc

bariery mentalne blokuj

wszelk

komunikacj

podprogow

Osoby najbardziej uwodzicielskie posiadaj

dwa

najwa

niejsze atuty, aby przeciwstawi

cenzurze

ęś

ci ich podprogowego przesłania. Po pierwsze, cał

istot

oddalaj

zwykle wszelkie przeszkody w

komunikacji. Po drugie, bardzo szybko potrafi

wykry

potencjalne bariery, a w razie potrzeby obej

ść

je.

Stworzy

klimat sprzyjaj

komunikacji

Przez mózg przebiegaj

bezustannie fale mózgowe,

zarówno w dzie

, jak i w nocy. Niektóre z tych fal

pozwalaj

wyciszy

, zwi

kszaj

podatno

ść

bod

ce. W zale

ci od tego, czy jeste

my w stanie

pełnego przebudzenia, snu lekkiego czy

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

gł

bokiego, fale wysyłane przez mózg dostrajaj

odmienny sposób

. Oto przykład.

Wyobra

my sobie siebie w pracy w ci

gu tygodnia.

Musimy si

skupia

na wielu czynnikach decyduj

cych o

efektywno

ci naszych działa

. Z powodu napi

tej

uwagi, kr

ąż

enie krwi jest przyspieszone, a metabolizm

zwi

kszony, przez co jeste

my bardziej produktywni i

wydajni.

Dzi

tej

aktywno

emy

tak

koordynowa

podejmowanie decyzji. Bardzo skon-

centrowani,

czyli

skupieni,

stanie

umysłu

sprzyjaj

cym działaniu, nie pozostawiamy wiele miejsca

na poziomie pod-progowym dla przepływu informacji
wła

ciwej „trybowi uwodzenia".

Patrzymy na zegarek: osiemnasta. Dzie

pracy

dobiega

ca.

Rytm

zdaje

zatrzymywa

błyskawicznie, a zmiana jest tym gwałtowniejsza,

e od

rana był bardzo intensywny. Wi

kszo

ci z nas wystarczy

mały szczegół,

eby wyrwa

z tego szale

czego

rytmu: wyj

cie z pracy, uczucie ciepła w sło

cu lub chłodu

wiatru na ulicy, zapach wn

trza samochodu w drodze

do domu, słuchanie ulubionej stacji radiowej, rozlu

nienie

krawatu, wej

cie do domu, dotkni

cie butelki zimnego

napoju, pierwsze kroki szybkiego marszu... słowem, jaki

drobiazg cz

sto wystarcza, aby si

„wył

czy

W tych chwilach „wył

czenia" cz

stotliwo

ść

drga

mózgu si

zmniejsza i znowu si

otwieramy na działania

nieformalne. Twarz si

odpr

ęż

a. Staj

c si

bardziej

otwarci, jeste

my te

bardziej receptywni. Chwil

wcze

niej, kiedy byli

my napi

ci, nasze postrzeganie

było zogniskowane, skierowane na cel. Krótko mówi

czujemy,

e „od

ywamy".

Mózg wysyła cztery rodzaje fal, po prostu dlatego,

e rozró

niamy

cztery

główne

rytmy

fizjologiczne,

okre

lane

przez

zakres

stotliwo

ci drga

fal mózgowych mierzonych na powierzchni czaszki.

Rytm alfa (od 8 do 13 Hz na sekund

), rytm beta (od 14 do 30 Hz na

sekund

), który jest rytmem pełnego rozbudzenia, rytm theta (od 4 do 7

Hz na sekund

) i rytm delta (poni

ej 4 Hz na sekund

Znie

ść

negatywne bariery umysłowe

Gdy jeste

my w stanie aktywno

ci, nasz wzrok jest

bardzo

zogniskowany,

postrzeganie

uboczne

znacznie

ograniczone.

chwili

otwarcia

uaktywniamy postrzeganie uboczne i znowu mamy
dost

p do zasobów podprogowych. Mózg, którego

działaniami kierowały w znacznej mierze fale beta,
otwiera si

na inn

stotliwo

ść

fal, wolniejszych: fal alfa.

Napi

cie nerwowe mija, nasze postrzeganie nie jest

zogniskowane

nagle

mamy

wra

enie,

„odetchn

my".

Uwodziciele... chodz

wolniej ni

inni

. Wydaj

posiada

zadziwiaj

zdolno

ść

unikania

spirali

nadmiernych działa

. Wykazuj

opanowanie. Ich

postawy obserwowano zarówno w grupie, jak i wtedy,
gdy byli sami, w pracy i w miejscach bardziej prywatnych.
Dzi

ki swemu spokojowi, potrafi

uspokoi

innych.

Ludzie pogodni maj

głos stonowany, umiej

omija

negatywne p

tle energetyczne. W chwilach wielkiego

stresu nie daj

wci

ąć

otoczeniu działaj

cemu w

wyczerpuj

cym

trybie

energetycznym.

Intuicyjnie

wyczuwaj

e je

liby si

wdali w komunikacj

wykorzystuj

sił

i agresj

, bezowocne stałyby si

wszelkie odwołania do komunikacji podprogo-wej, któr

oni nazywaj

po prostu „dobr

komunikacj

Osoby pogodne, spokojne, nie budz

czujno

ci, która

wywołuje reakcje zamkni

cia...

Czujno

ść

: bariery do omini

cia

Mózg nie zawsze jest gotów odbiera

wszystkie

informacje, które do niego dochodz

. Nie

wiadomo

ść

wznosi niekiedy bariery, które udaremniaj

wszelkie próby

komunikacji podprogo-wej. Pewne niewerbalne znaki s

widomymi wska

nikami umy-

Wiele szczególnych cech niewerbalnych osób dominuj

cych zostało

opisanych i przytoczonych w pracy doktorskiej Ann

Ancelin-

Schutzenberger.

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH

slowego zamkni

cia, a osoby potrafi

ce słucha

innych

wyczuwaj

je instynktownie. S

lepiej przygotowane na

zamkni

cie, czyli na przeszkody, i wykazuj

ksz

zdolno

ść

ich obej

cia

. Istniej

trzy rodzaje barier

umysłowych: bariera uczuciowa, bariera krytyki i bariera
etyki. Gdy kogo

nie lubimy, nie zgadzamy si

z nim i nie

wyznajemy tych samych warto

ci, wówczas wznosimy

bariery

czujno

ci,

które

pozbawiaj

komunikacj

niewerbaln

mocy działania podprogowego.

Bariera uczuciowa

sto si

zdarza,

e deprecjonujemy,

wiadomie b

nie

wiadomie, wypowiedzi osoby, której nie cenimy.

Czasem słyszymy takie stwierdzenia: „Wiedz

c, kim on

(ona) jest, (lub) wiedz

c, sk

d on (ona) si

wzi

ł (-

ła), nie

na przecie

mie

do niego (niej) zaufania". Gdy kogo

nie lubimy, przypisujemy mu cechy, na podstawie których
go os

dzamy, nie daj

c mu mo

liwo

ci obrony, bo,

rzecz jasna, nie mówimy tego gło

no. Nie łud

my si

jednak: je

li stawiamy barier

emocjonaln

przed takim

rozmówc

, on mo

e zrobi

dokładnie to samo wobec

nas.

Nie uda si

nam dotrze

do nie

wiadomo

ci osoby,

która nas nie lubi. Jej mózg filtruje bod

ce emocjonalne,

które jej wysyłamy i je odrzuca. Nie

wiadomo

ść

zamyka

w sposób naturalny, gdy mózg mobilizuje swoje

zasoby poznawcze, aby si

broni

. Procesy dobrej

komunikacji - no

niki uwodzenia - nie dokonuj

poniewa

umysł nie jest ju

wolny.

Przypominam sobie program telewizyjny na

ywo z

udziałem

publiczno

ci,

cony

uwodzeniu.

Jeden z telewi-

Znie

ść

negatywne bariery umysłowe

dzów wyznał w czasie emisji,

e sporo kłopotów

sprawia mu nawi

zanie kontaktu z kobietami, które

spotyka. Na pytanie, jak przebiegaj

te spotkania,

odpowiedział mniej wi

cej tak: „Je

li chc

wyj

ść

wieczorem, musz

zapewni

opiek

dzieciom i wróci

zanim opiekunka sko

czy swój dy

ur". Taka odpowied

potwierdza istnienie bariery uczuciowej. Ten człowiek
uzale

nił swe miłosne spotkania od czasu, jakim

dysponował; tak pospiesznie nawi

zywał kontakty,

nie

wiadome przesłania jego ciała wyra

ały szorstko

ść

Jego po

piech stwarzał barier

uczuciow

dzy nim i

jego partnerkami. M

ęż

czyzna bezwiednie budził

czujno

ść

i wznosił bariery, z powodu których cierpiał:

sam stawał na przeszkodzie komunikacji.

Bariery wnoszone w umysłach s

widoczne na ciele.

Gdyby ten m

ęż

czyzna był bardziej uwa

ny, mógłby

dostrzec rodz

czujno

ść

w spojrzeniu i gestach

partnerki. Zrozumiałby wtedy z pewno

e im

bardziej przyspiesza spełnienie pragnienia, tym rzadziej
przybiera ono form

, jakiej by oczekiwał. Spostrzegłby

e kobieta, z któr

nawi

zuje znajomo

ść

odczuwa

emocjonaln

potrzeb

chronienia si

przed jego nietak-

townymi zalotami. W mowie jej ciała rozpoznałby znaki
mikro-reakcji, jakie ów niepokój powodował.

W chwilach zamkni

cia, ciało ludzkie reaguje cz

sto

rozszerzeniem naczy

krwiono

nych

. Przez bardzo

krótk

chwil

odczuwamy wówczas sw

dzenie w

pewnych,

le okre

lonych miejscach na twarzy lub

ciele. Oznaki zamkni

cia mog

bardzo ró

ne, ale

niektóre

widocznymi

oznakami

zamkni

cia

emocjonalnego

. Przyjrzyjmy si

kilku z nich.

W latach sze

ść

dziesi

tych XX w., Bułgar Georgi Łozanow opracował

niezwykle obiecuj

technik

nauki j

zyków obcych - sugestologi

Stworzył zło

ony scenariusz, maj

cy przełama

psychiczne bariery

uczniów, aby mogli w sposób jak najbardziej skuteczny odbiera

formalne i podprogowe przesłania profesorów. Patrz: Georgi Łozanow,
Suggestology and Outlines of Suggestopedy, Nowy Jork i Londyn, Gordon

and Breach, 1978 r.

L. Morów, B. Urtunski, Y. Kim i F. Boller, Arousal Responses to

Emotional Sti-
muli and Laterality ofLesion, „Neuropsychologia", nr 19,1981 r.

cej o sw

dzeniu i jego znaczeniu, w zale

ci od tego, w jakim

miej

scu na twarzy lub ciele si

pojawia, patrz: La Synergologie (Synergologia -

odczy
tywanie nie

wiadomej mowy ciała) Philippe'a Tlircheta (Les Editions de

l'Hom-
me, 2000 r.).

UWODZE
NIE

Znie

ść

negatywn

Na ilustracjach z lewej strony i w

rodku Syna czuje

dzenie na górnej cz

ęś

ci barku i na łopatce. Gdy

dzi górna cz

ęść

barków, zwykle nie trwa to dłu

dwie lub trzy sekundy, ale drapi

c si

, osoba

pokazuje ostentacyjnie,

e chciałaby uciec od tej

sytuacji. Jej obawa jest czysto emocjonalna. Syna
próbuje uciec emocjonalnie i znalazła tylko jeden
sposób: ruch r

za plecy

. Na ilustracji z prawej strony,

Syna odczuwa łaskotanie z tyłu nóg. Nie opuszcza
rozmówcy bez słowa tylko dlatego,

e jest uprzejma.

Czuje łaskotanie, bo wysłała do mózgu polecenie
zwi

kszenia przepływu krwi w nogach, aby ułatwi

chodzenie, chocia

nie rusza si

z miejsca i dyploma-

tycznie ci

gnie dalej rozmow

W pewnych sytuacjach chcieliby

my odej

ść

. W innych

nie pragniemy odej

ść

, ale stawiamy mi

dzy sob

rozmówc

bariery bardziej fizyczne. Nadal jeste

grzeczni i nie widzimy powodu,

eby odej

ść

, ale

odczuwamy nie

wiadom

potrzeb

ochrony przed

obecno

lub natr

tnym pragnieniem drugiej osoby.

Wci

ąż

miechamy i przytakujemy „tak, tak", ale na-

sze ciało si

broni.

Syn

dzi zewn

trzna cz

ęść

ramienia. Ten

dziwaczny przekaz, wysyłany z kory mózgowej do nerwu
pachowego i do nerwu promieniowego powoduje
mikrosw

dzenie, które pozwala przyj

ąć

okre

lon

postaw

psychologiczn

, wyra

Patrz: George Lakoff i Mark Johnson, Philosophy ofthe flesh, Nowy

Jork, Basic Book, 1999 r.

w czynno

ci odruchowej. Krótkim ruchem mo

emy,

„mimowolnie", w ge

cie obronnym umie

dzy

nami i rozmówc

. Wszystko to jest nie

wiadome, ale

zewn

trzna strona ramienia „sw

dzi", „kłuje", bez

widocznego powodu, a my kontynuujemy rozmow

drapi

c si

jednocze

nie. To mikrosw

dzenie trwa

niespełna pi

ęć

sekund i nie zostawi

adnych

ladów na

ciele.

Wszelkie mikrosw

dzenia opisane wy

ej, s

wyrazem

li tej samej natury, poniewa

wszystkie maj

zwi

zek

z pragnieniem obrony przed rozmówc

li to przedrami

słu

y jako bariera ochronna, jakby

chodziło o obron

przed uderzeniem, sytuacja ma

mniejszy ładunek uczuciowy ni

wtedy, gdy chodzi o

rami

Czujemy

intuicyjnie.

Jeste

mniej

zaanga

owani, gdy dotykamy kogo

przedramieniem,

gdy bierzemy go w ramiona.

Mikrosw

dzenia („mikro", bo trwaj

bardzo krótko i nie

zostawiaj

widocznych

znaków)

symptomem

pewnych l

ków emocjonalnych, fizycznym objawem

emocjonalnej czujno

ci i stanowi

reakcj

rozpoznan

potrzeb

obrony własnej

Pełniejsze wyja

nienia na temat procesów emocjonalnych

powoduj

cych mikrosw

dzenia mo

na znale

źć

w: K.M. Heilman i R.

Watson, „Arousal and Emotions", w Handbook ofNeuropsychology, F.
Bollera i J. Grafmana, Amsterdam, Elsevier, 1983 r., wól. 3.

6
9

Mózg przygotowuje mi

ęś

nie do reakcji. Gesty, które s

tego nast

pstwem, stanowi

wyra

ny znak,

e pojawiła

bariera mentalna. Osoby o du

ej intuicji dostrzegaj

to doskonale, nawet je

li nie wiedz

zgol

nic o

komunikacji niewerbalnej ani o synergologii, czyli o
metodzie odczytywania nie

wiadomej mowy ciała.

Emocjonalna czujno

ść

e si

zrodzi

z wielu

powodów, ale nadmierny po

piech zawsze wywołuje u

drugiej osoby reakcj

zamkni

cia. Giovanni Giacomo

Casanov

, dla którego zbli

enie mi

dzyludzkie nie miało

- jak si

zdaje - tajemnic, doskonale wiedział o zjawisku

barier mentalnych, które ch

tniej nazywał „cnotami". W

swoich Pami

tnikach pisał,

e kobiecie, której si

pragnie, trzeba zawsze da

poczucie,

e to ona nas

wybrała

li pozwolimy rozmówcom wierzy

e to oni nas

wybrali, ich czujno

ść

pozostanie u

piona. To zreszt

znana prawda: ka

dy z przyjemno

słucha tego, co

pragnie usłysze

. Nie budz

c czujno

ci, która mogłaby

wywoła

negatywne uczucia, usposabiamy ich umysł

do traktowania nas przychylnie. Podobnie działaj

osoby nieuczciwe - posługuj

wiadom

manipulacj

aby zaskarbi

sobie sympati

. Osobnik odpychaj

cy lub

nazbyt nachalny nie zdołałby nikogo podej

ść

. Osoby

uwodzicielskie

równie

ywaj

wszystkich

mechanizmów opisanych w tym rozdziale, jednak bez
wyrachowania czy ukrytych intencji.

Bariera krytyki

Bariera krytyki wynika z braku akceptacji.

Wyobra

cie sobie,

e spotykacie m

ęż

czyzn

redniej

tuszy, który twierdzi,

e od lat nic nie je. To pobudzi wasz

zmysł kry-

tyczny.

Natychmiast

stracicie

zaufanie

tego

ęż

czyzny i nie b

dziecie traktowali go powa

nie. Wasz

umysł zacznie z wielk

uwag

filtrowa

wszystkie jego

przekazy, aby wykry

kolejne kłamstwo b

przejawy

mitomanii.

Spójrzcie na fotografie Syny i Synera poni

ej.

Wszystkie trzy gesty s

tej samej

natury. W pierwszej sytuacji Syner jest zdenerwowany
tym, co słyszy, w drugiej -Syna jest zmartwiona tym, co
widzi, w trzeciej - Syner jest gotów krzycze

z oburzenia.

Trzeba si

uczuli

na te negatywne gesty, wcale nie

tak rzadkie. Łatwiej dostrze

emy wówczas widoczne

objawy zamkni

cia naszych rozmówców.

Najbardziej znacz

cym, a zarazem najbardziej

interesuj

cym gestem krytycznym jest niew

tpliwie gest

zilustrowany poni

ej. Istniej

dwa warianty tego gestu,

ale w obu przypadkach podra

nienie wyst

puje w tym

samym miejscu.

Giacomo Casanov

, Histoire de ma vie (Pami

tniki), Pary

, Robert

Laffont, 1993 r. (Coli. Bou

uins).

UWODZENIE OPIERA SI

NA KODACH NIE

WIADOMYCH_______________

Osoba, któr

dzi strefa nerwu

skórnego szcz

kowego i która ukradkiem

drapie si

w nos - nie wierzy w to, co mówi-

cie. Czuje si

nieswojo i mobilizuje zasoby

mózgu,

eby si

dostosowa

do sytuacji. Czy

skubie nozdrza, czy pociera nos zgi

tym

palcem

wskazuj

cym,

jej

nastawienie

psychiczne jest takie samo: odrzucenie.

ęć

przedstawionych tutaj gestów to

gesty negatywne. Głowa rozmówcy jest
zawsze lekko pochylona. Ten szczegół ma
kapitalne znaczenie, bo inne sw

dzenia w

okolicach nosa mog

wywołane emocj

pozytywn

li rozmówca stracił do was zaufanie,

nie macie innego wyj

cia, jak tylko si

wycofa

. Przez pewien czas wasze przekazy podprogowe

działały słabiej.

Bariera etyczna

Tematy lub zachowania sprzeczne z naszymi
przekonaniami b

normami etycznymi wzbudzaj

nasz

czujno

ść

. Wypowiedzi o wyd

ku rasistowskim

lub ksenofobicznym, na przykład, oburzaj

i mobilizuj

zasoby intelektualne rozmówców pragn

cych si

przeciwstawi

poprzez odpowiedni

argumentacj

, co

blokuje

podprogowe

przesłanie

uwodzenia.

podobnych

sytuacjach

bariera

etyczna

zostaje

zdublowana przez barier

uczuciow

, poniewa

osoba

o pogl

dach rasistowskich zwykle budzi niech

ęć

tych,

którzy jej słuchaj

, a nie

Znie

ść

negatywne bariery umysłowe

rasistami. Wypowiedzi rasistowskie, ksenofobiczne,

agresywne sprawiaj

e rozmówca wycofuje si

całym

ciałem,

eby nie wej

ść

w przestrze

prywatn

osoby

mówi

cej. Jest to postawa typowa w takich sytuacjach.

Osoba za

enowana kładzie dło

na ustach,

eby si

odci

ąć

od rozmówcy. Istnieje wiele odmian tego gestu i

wszystkie one s

raczej negatywne. Obserwuj

c taki gest,

zauwa

amy,

e osoba, która go wykonuje, nie mruga

powiekami: przestała was słucha

(do mrugania

powiekami powrócimy w dalszej cz

ęś

ci ksi

ąż

ki).

ĘŚ

UWODZENIE NA

TWARZY WYPISANE

Jxiedy m

ęż

czyzna i kobieta siebie pragn

, ich mózgi

wysyłaj

mimowolne sygnały wyra

ce ich wzajemny

poci

g. Czasami próbujemy ukry

to pragnienie, a wtedy

stajemy si

nadmiernie ruchliwi i nerwowo si

drapiemy.

Całe ciało mówi, wykrzykuje wr

cz to, co nie przechodzi

przez usta. Partner, który intuicyjnie rozpoznaje znaki
wysyłane przez ciało drugiego, znajduje w nich
wskazówki

pozwalaj

lepiej

zrozumie

Zsumowanie nie

wiadomych znaków uwodzenia, tych

nało

onych na siebie warstw po

żą

dania, ułatwia

zbli

enie si

dwojga istot.

Osoby uwodzicielskie budz

pragnienie mimowolnie.

Uwodziciel wdziera si

w ka

szczelin

żą

dania,

któr

dostrzega u drugiej osoby. Bez wzgl

du jednak na

to, czy jeste

wiadomi swej siły uwodzicielskiej, czy

pozostajemy jedynie biernymi obserwatorami,

zawsze z najwi

ksz

przyjemno

odbieramy sygnały

Twarz
uwodzicielska i

Uroda nie gwarantuje sukcesu w uwodzeniu. Uroda otwiera drzwi, które szybko znowu si

zamykaj

, je

li nie ma

nic wi

cej do zaoferowania jak tylko atrakcyjn

powierzchowno

ść

. Wygl

d zewn

trzny bowiem jest pi

knem

diabła. Nie nale

y myli

z form

urody wewn

trznej, t

wzmocnion

stylem

ycia, która wzbogaca si

z upływem lat.

Simone de Beauvoir pisała o „sze

ść

dziesi

cioletnich staruszkach", a było to zaledwie trzydzie

ci lat temu

. Dzisiaj

takie stwierdzenie nie przyszłoby jej do głowy, starzejemy si

coraz ładniej, mo

emy by

kni do pó

nego wieku.

Uroda nie jest czynnikiem

determinuj

cym w uwodzeniu,

niemniej

jednak,

przy

jednakowej

sile

oddziaływania,

urodziwy

ęż

czyzna lub pi

kna kobieta

bardziej uwodzicielscy

ęż

czyzna czy kobieta o

rysach

bez

wdzi

ku.

wła

nie

skłania

nas

zastanowienia

czym

wła

ciwie jest uroda...

kno na twarzy

Rozliczne

teorie,

wiele

obserwacji,

badania

akademickie dały nam dosy

jasne poj

cie o tym, czym jest

uroda. Na poziomie czysto
biologicznym, na przykład,
najpi

kniejsze osobniki to

Simone de Beauvoir, La vieillesse (Staro

ść

), Pary

Gallimard, 1971 r.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

te, których cechy fizyczne zapewniaj

optymaln

zdolno

ść

do rozmna

ania gatunku. Osoby wygl

daj

na silne byłyby zatem bardziej po

żą

dane ni

te mniej

krzepkie, preferowano by m

ęż

czyzn wysokich i silnych, a

nie niskich, słabych i z płaskimi po

ladkami; kobiety o

bujnym biu

cie i mi

sistych wargach uznano by za

bardziej poci

gaj

ce ni

szczupłe i o delikatnych ustach.

Gdyby jednak kryteria doboru naturalnego i przetrwania
gatunków wystarczały do okre

lenia najpi

kniejszych

osób, ogromne uszy,

eby dobrze słysze

, wielkie z

by i

bardzo długi nos powinny sprawi

e byliby

my uznani

za istoty doskonałe. Tak jednak nie jest. Owłosienie ma
chroni

przed przegrzaniem organizmu, ale owłosione

kobiety z pewno

nie s

uwa

ane za bardziej

poci

gaj

ce ni

inne... Nie zostało tak

e wykazane,

płodno

ść

jest wyznacznikiem urody. Ani to,

e w okresie

menopauzy kobiety nagle trac

na urodzie.

Pragn

c zrozumie

, jakie s

kryteria okre

laj

ce urod

nale

y przej

ść

do poziomu bardziej subtelnego.

Wydaje si

e atrakcyjno

ść

twarzy mogłaby by

okre

lona

według

nie

wiadomych

kryteriów

kulturowych. Im bardziej twarz jest nam znana, tym
bardziej wydaje si

fizycznie poci

gaj

ca! Osoby, z

którymi spotykamy si

regularnie, po pewnym czasie

wydaj

nam ładniejsze ni

na pocz

tku. W rzeczywi-

sto

ci to ich blisko

ść

nas uspokaja, o

mielamy si

spogl

na nie bardziej otwarcie i stajemy si

bardziej

otwarci na stymulacje podprogowe, które one do nas
kieruj

. Wiemy zreszt

e zawsze bardziej jeste

wyczuleni na bod

ce ju

znane ni

na nowe

Zwa

ywszy,

e to ciało migdałowate przygotowuje reakcj

walki

lub
ucieczki, wykazuje ono pobudzenie, gdy spotykamy kogo

nieznanego.

Tak si

nie dzieje, je

li spogl

damy na osoby sobie znane. Patrz: Schwartz i inni,

Inhibi-
ted and Unhinibited Infants „Grow up", Adult amygdalar Response to
Novelty,
„Science", wól. 300, 2003 r.

Gilles Kirouac i F.Y. Dorejudgment ofFadal Expressions ofEmotion

asaFunc-
tion ofExposure Time, „Perceptual and Motor Skills", nr 57,1984 r.

Noworodki nie odró

niaj

twarzy pi

knej od mniej

urodziwej

. Maluchy dopiero od szóstego miesi

wykazuj

preferencje dla twarzy łagodnych i ładnych.

Tworz

sobie „u

redniony" obraz pi

kna na podstawie

twarzy, które zwykły ogl

i których rysy wyryły si

ich umysłach

. Kryteria pi

kna s

znacznie mniej

uniwersalne, ni

dzimy, ka

dy z nas od dzieci

stwa

nosi je w sobie zaprogramowane w odmienny sposób

Skoro kryteria urody nie s

uniwersalne, lecz zale

żą

pewnego rodzaju „

redniej rysów poł

czonych w cało

ść

we wczesnym dzieci

stwie", przy odrobinie szcz

ęś

cia

wszyscy

emy

odpowiada

zarysowi

kna

tkwi

cemu w wyobra

ni osób, które na nas patrz

Mamy zatem szans

e nasza twarz zostanie

„doceniona" i nieoczekiwanie dla nas samych uznana
za wr

cz czaruj

w oczach rozmówcy.

To, co ułatwia zbli

enie mi

dzy lud

mi to

wietlisto

ść

bij

twarzy

oraz

intensywno

ść

spojrzenia.

Postarajmy si

zrozumie

dlaczego.

Oczy i spojrzenie

Na pewno zdarzyło si

wam spotka

ujmuj

ce osoby,

którym chcieli

cie si

podoba

tylko dlatego,

e one si

wam podobały. I wiele razy zadawali

cie sobie pytanie:

„Jakie s

jego (jej) uczucia wobec mnie?".

John Bowlby, Lattachement (Przywi

zanie), Pary

, P.U.F., 1978 r.

Wydaje si

e podobnie uwa

ał C. Trevarhen. Patrz: „Emotions in

Enfan-
cy: Regulators of Contacts and Relationships with Persons", w ksi

ąż

Klausa
Scherera i Paula Ekmana, Approaches to Emotion (Erlbaum, 1984 r.).

Zazwyczaj przyj

te kryteria urody to du

e oczy, du

e usta, mały nos

i wy
staj

ce ko

ci policzkowe. Przywołuje je Dian

Ackerman w swojej ksi

ąż

A Na
tura/ History ofthe Senses (Random House, 1990 r.). Pewnego dnia
odkryjemy za
pewne,

e ten kanon jest bezu

yteczny, bo cz

sto si

nam zdana od

pierwszego
wejrzenia uznawa

za pi

kne osoby, które pi

kne nie s

i wcale nie

odpowiada
j

naszym kryteriom urody.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz
uwiedziona

Odpowied

na to pytanie jest zapisana w spojrzeniu,

ale nie potrafimy jej odczyta

, poniewa

nie wiemy

dokładnie, gdzie patrze

, na jakie szczegóły zwraca

uwag

. Tymczasem, chocia

musimy dostrzega

wiele

szczegółów, odczytywanie ludzkich emocji jest głównie
kwesti

logiki!

Obserwacja spojrzenia mo

e da

odpowied

na dwa

najwa

niejsze

pytania

dotycz

pragnienia,

mianowicie:

•

Czy ta osoba jest wobec mnie szczera?

•

Czy ta osoba mnie pragnie?

Czy ta osoba jest wobec mnie szczera?

Wszyscy mamy ten sam kłopot w stosunkach z lud

mi:

chcieliby

my umie

wyczu

fałsz niepoprawnego

uwodziciela lub uwodzicielki, którzy igraj

z naszymi

uczuciami. Wszyscy ci uwodziciele bowiem maj

sam

słabo

ść

i t

sam

mocn

stron

•

Ich słabo

jest niesłuchanie. Nie słuchaj

nas,

bo
w gruncie rzeczy nasza osobowo

ść

ich nie interesuje.

•

Ich mocn

stron

jest umiej

tno

ść

post

powania tak,

jak
gdyby nas słuchali, i to tak wiarygodnie,

e jeste

przekonani,

e nas słuchaj

Osoby, które udaj

szczero

ść

za pomoc

mimiki, nie

słuchaj

Patrz

nam

oczy,

ale

intuicyjnie

wyczuwamy,

e s

nieobecne. Tyle tylko,

e nie

potrafiliby

my wyja

, na czym to wyczucie si

opiera.

Otó

, osoba, która przestaje nas słucha

... przestaje

mruga

powiekami!

przenosimy informacje zewn

trzne do ró

nych cz

ęś

mózgu,

eby je zatrzyma

i sklasyfikowa

. Dokładniej

mówi

c, czynimy tak jak wtedy, gdy naciskamy „Enter"

na klawiaturze komputera: zapisujemy postrzegany
obraz, zapach lub d

Dziecko lub dorosły, którzy s

zamy

leni, przestaj

mruga

powiekami. Zamykaj

na to, co ich otacza.

Ich spojrzenie jest nieruchome, ale wydaje si

puste.

Mruganie powiekami o

ywia oczy, pozwala przenie

ść

mózgu informacje, które inni nam przekazuj

, aby

mogli ich naprawd

zrozumie

i wła

ciwie im

odpowiedzie

Według

oblicze

dokonanych

przez

Raya

Birdwhistella, w chwilach wzmo

onej uwagi i słuchania

mruganie powiek trwa około jednej szesnastej sekundy

Łatwo rozpozna

te ruchy, gdy po

camy uwag

rozmówcom.

Sekwencja jednosekundowa

To wła

nie dzi

ki mruganiu powiekami rozpoznajemy

znajome osoby! A co takiego my wła

ciwie robimy?

„Fotografujemy"

osoby,

nast

pnie

mrugamy

powiekami,

eby wysła

ten obraz do mózgu. Tam

porównujemy ich wizerunek z innymi i wtedy je
rozpoznajemy.

Jest rzecz

niemal pewn

e nie pami

tacie

adnego

z tych mrugni

ęć

powiekami i z cał

pewno

nie

pami

tacie,

e udali

cie si

na poszukiwanie obrazów w

mózgu, bo procesy te przebiegaj

bardzo szybko. W jaki

inny

sposób

mogliby

cie

„rozpozna

krewnych,

gdyby

cie gdzie

nie poszukali ich wizerunku?

Mruganie powiekami, wbrew temu, co s

dzi wiele

osób, nie słu

y przede wszystkim ochronie oka. Dzi

ruchom powiek

Ray Birdwhistell jest jednym z pionierów analizy mikroruchów w

komunikowaniu si

, co nazywa kinestyk

. Pierwsz

prac

opublikował w

1950 r., ale polecamy raczej przeczytanie Kinesics and Contezt: Essays

on Body Motion Com-munication, opublikowan

w 1970 r. przez

University of Pensyhrania Press.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

Mruganie powiekami odgrywa fundamentaln

rol

budowaniu

przyjaznego

klimatu

porozumienia

poziomie podpro-gowym. Je

li jeste

my wzruszeni,

ruchy powiek trwaj

dłu

ej i s

stsze. Lepiej ni

słuchanie

wyra

nasze

pobudzenie.

Partner

dostrzega ró

nic

dzy tym mruganiem a poprzed-

nim, nawet je

li tego nie analizuje, pami

tajmy bowiem,

e jeste

my zdolni postrzega

obrazy wy

wietlane na

ekranie przez zaledwie 40 tysi

cznych sekundy!

Joseph Le Doux wykazał niedawno,

e gdy czujemy

wag

bie

żą

cej

chwili,

kora

wysyła

ciała

migdałowatego sygnał,

eby j

zapami

tało, aby

mogli sobie j

przypomnie

dokładniej. Mrugamy wtedy

mocno i długo powiekami,

eby niczego nie zapomnie

niczego nie uroni

z tej cennej chwili

aktywnie uczestniczy w spotkaniu,

e uwa

nie pod

ąż

za tym, co do niego mówimy. Inne znaki pozwol

nam

rozpozna

, czy nasz partner czuje si

dobrze, czy nie.

Popatrzmy na twarze poni

ej. W jednej z ukazanych

pozycji, Syna jest ufna, podczas gdy w drugiej czuje si

nieswojo. Jak s

dzicie, w której z tych dwóch pozycji

jest pogodniejsza?

Sekwencja jednosekundowa

Skutek: kontakt nagle staje si

bardziej uczuciowy,

bardziej nami

tny, chocia

nie zrobili

my nic ponadto,

dłu

ej mrugali

my powiekami. Pokazali

my jednak,

jeste

my gł

boko wzruszeni, a rozmówca to dostrzegł,

wiadomie lub nie

wiadomie.

Osoba, która wzniosła bariery mi

dzy sob

i nami,

nabiera wielkiego dystansu w stosunku do tego, co
mówimy. Analizuje nasz

wypowied

w miar

, jak do

niej mówimy. W tym celu musi si

odwoła

do swego

umysłu, zaczerpn

ąć

informacji ze swego wewn

trznego

wiata. Mruga wtedy powiekami znacznie rzadziej. Kiedy

odcina, mruganie ustaje. Je

li akurat siedzi, zwykle

mocno opiera si

o krzesło. Podsumujmy: powtarzaj

mruganie powiekami wskazuje,

e nasz rozmówca

Joseph Le Doux, Emotional Memory System in the Brain,

„Behavioral and Brain Research", nr 58,1993 r.

Wykazano,

e gdy głowa odchyla si

w kierunku

spojrzenia, jeste

my łagodniejsi i bardziej szczerzy. Tak

jest na lewej fotografii

Oczywi

cie, mo

liwa jest tak

e sytuacja odwrotna.

Ta sytuacja jest opisana w pracy pod tytułem «Analyse integree du

com-portement non verbal et verbal dans le domaine de la
communication»

(Cało

ciowa

analiza

zachowa

werbalnych

niewerbalnych w komunikacji), której autorami s

: Siegfried Frey, Hans-

Peter Hirsbrunner, Anne.Marie Florin, Walid Daw i Crawford,
zamieszczonej w La communication non verbale (Komunikacja
niewerbalna) J. Cosniera i A. Brossarda (Delachaux et Niestle, 1992 r).

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

Zauwa

my,

e na pierwszej fotografii Syna wydaje si

mie

bardziej na baczno

ci. Wszystko to jest logiczne.

li jeste

my w zgodzie ze sob

, cale nasze ciało

wyra

a t

harmoni

. Gdy targaj

nami sprzeczno

ci lub

czujemy si

nieswojo, ciało tak

e wyra

a ten stan.

Jeste

my nieufni wobec rozmówcy, wzrok pod

ąż

a za

nim, ale głowa si

od niego oddala. Rozmówca

odczuwa nasze złe samopoczucie, nie pojmuj

c wszak

przyczyny, zwłaszcza kiedy udajemy,

e wszystko jest w

porz

dku. Je

li si

miechamy, mo

e nawet uzna

nas

za hipokrytów.

Doszli

my wła

nie do najwa

niejszych cech, dzi

którym osoby uwodzicielskie odró

niaj

od innych.

Chc

c si

podoba

rozmówcom, musimy by

wobec nich

uczciwi. Ludzie umiej

cy panowa

nad sob

nie my

tym,

eby kierowa

oczy i głow

w tym samym kierunku

podczas rozmowy. Osoby szczere i zaanga

owane

czyni

to w sposób naturalny i nie

wiadomy i dlatego s

uwodzicielskie. Osoby czaruj

ce nie zawsze wyró

niaj

nadzwyczajnym wygl

dem, ale ich ciała i twarze s

zawsze harmonijne.

Gdy ju

wiemy,

e nasz rozmówca jest uwa

ny i

szczery, z jego twarzy i ciała mo

emy odgadn

ąć

, jakie

ywi do nas uczucia. W tym wzgl

dzie nieocenionych

informacji dostarcz

nam oczy.

Pragnienie czyta si

w spojrzeniu

li uwa

nie przyjrzymy si

oczom rozmówcy, odczytamy

jego pragnienie z trzech ró

nych znaków, które mog

wzajemnie wzmacnia

•

Z samych oczu

•

Z okolicy oczu

•

Ze spojrzenia.

Pragnienie mo

na odczyta

z oczu

Błysk w oku... Ten mały szczegół podpowie wam, na
którym z dwóch obrazków poni

ej Syner uwodzi, a na

którym nie.

Łatwe? Hmm... tak! Na

drugim obrazku Syner ma oczy bardziej wilgotne. Otó

oczy osoby oczarowanej przez drug

osob

maj

skłonno

ść

do wilgotnienia i staj

bardziej promienne.

Zachwycony jakim

pomysłem, projektem lub rozmówc

Syner wyra

a swoje uczucia błyszcz

cymi oczyma. Jest

bardziej ujmuj

cy, bo „jego oczy si

iskrz

Jeszcze inny znak pozwala odczyta

uczucia z oczu.

Na którym z obrazków Syner wydaje si

wam bardziej

poci

gaj

cy?

Twarz z prawej strony wyda si

wam

zapewne sympatyczniejsza ni

ta z lewej

. Wła

ciwie nie

jeste

wiadomi

ró

nic

dzy

tymi

dwiema

fotografiami, zwłaszcza gdy spogl

damy szybko. Na

drugiej fotografii Syner ma rozszerzone

renice i to czyni

go bardziej uwodzicielskim.

Obja

nienia na temat pierwszych odkry

w tej dziedzinie mo

znale

źć

w: E.H. Hess, Pupil Size in Relation to Mentol Acti

ty duringSimple

Problem SoMng, „Science", nr 143,1964 r.

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

Poszerzone

renice wyra

pragnienie drugiej osoby wobec

nas. Niezwykle jest jednak to,

e gdy patrzymy na osob

poszerzonych

renicach, nasze poszerzaj

jeszcze bardziej.

Pragnienie innej osoby budzi nasze pragnienie.

Podczas do

wiadczenia przedstawiono publiczno

ci zło

onej z

kobiet i m

ęż

czyzn fotografie twarzy z retuszowanymi

renicami, tak

wydawały si

ksze. Twarze o retuszowanych

renicach były

tniej wybierane. Ponadto

renice oczu osób patrz

cych na

fotografie, przedstawiaj

ce bardzo powi

kszone

renice, tak

e si

powi

kszały

Kiedy patrzymy komu

prosto w oczy i nasze

renice si

po-

kszaj

, wyjawiamy mu nasze pragnienia - bezwiednie i bez

kontroli. Je

li ta osoba nie

wiadomie odczuwa nasze pragnienia, to

najprawdopodobniej dlatego,

e na poziomie nie

wiadomo

zachowała przyjemny

lad pozostawiony przez pierwsze

rozszerzone

renice, jakie widziała, gdy była jeszcze w kołysce.

Przypuszczalnie z tego powodu, w pogodnej atmosferze widok
rozszerzonej

renicy jest nie

wiadomie odbierany jak co

przyjemnego.

Pragnienie mo

na odczyta

z okolicy oczu

W obr

bie twarzy oczy s

siedliskiem pragnie

. W zale

ci jednak

od tego, czy pragnienie prze

ywamy bez skr

powania, czy nie, jest

ono przetwarzane w ró

nych cz

ęś

ciach mózgu.

Pragnienie partnera pozostaje ukryte

Gdy staramy si

nie ujawnia

uczu

zbyt otwarcie, cz

ęść

mózgu nadal

kontroluje reakcje cielesne, nawet je

li jeste

my porusze-

E.H. Hess był pierwszym naukowcem, który ukazał rol

rozszerzonych

renic w uwodzeniu. Patrz: E.H. Hess, Attitude and Pupil

Size, „Scientific American", nr 212,1965 r.

ni tym, co si

dzieje. Wiadomo,

e pewne obszary lewej półkuli s

odpowiedzialne za kontrol

reakcji emocjonalnych

Pod wpływem emocji twarz si

otwiera, ale jej prawa cz

ęść

(zarz

dzana przez lew

półkul

) pozostaje bardziej zamkni

ta, gdy

próbujemy ukry

to, co odczuwamy. Twarz wydaje si

c nieco

asymetryczna. Asymetria twarzy nie zawsze jest taka sama: zale

od tego, jakie postawy mentalne wyra

amy. Poni

ej przedstawiamy

trzy główne rodzaje asymetrii.

Fotografie ukazuj

zainteresowanie Syny rozmówcami. Nie jest

ono jednakowe wobec wszystkich, bo jej twarz nie jest tak samo
ukrwiona.

Na fotografii z lewej strony lewe oko Syny jest szerzej otwarte,

wydaje si

c bardziej „wydatne". Syna, wbrew swojej woli, jest

wzruszona przez rozmówc

i wolałaby,

eby nie było tego wida

. W

konsekwencji brwi s

wyra

nie kontrolowane. Na

rodkowej fotografii

Syna uniosła lew

brew. Jest zainteresowana rozmówc

i okazuje

to. Na fotografii z prawej lewa strona twarzy Syny jest bardziej
ukrwiona, wydaje si

c wi

ksza. Gdy si

porówna t

stron

twarzy z praw

, wi-

Antonio Damasio przeprowadził testy w celu potwierdzenia tego

faktu. Wykazał,

e symulowane emocje nie uruchamiaj

obydwu cz

ęś

twarzy wła

nie dlatego,

e lewa półkula nadal dokonuje pewnej kontroli.

Gdy emocje s

spontaniczne, obie cz

ęś

ci twarzy współpracuj

ze sob

i otwieraj

równocze

nie. Patrz: Antonio. R. Damasio. Bł

Kartezjusza, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna

, 2002 r.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

e oko i brew s

uniesione, a mi

ęś

nie okr

ęż

bardziej rozlu

nione. Syna okazuje silne pragnienie i

zainteresowanie.

Taka asymetria wynika st

e o ile mo

emy sił

woli

kontrolowa

niektóre

ęś

nie

(poprzez

nerwy

obwodowe

kory

ruchowej

komórek

piramidowych), o tyle jeste

my niezdolni oddziaływa

niektóre cz

ęś

ci mózgu (zwłaszcza kor

przedniej cz

ęś

zakr

tu obr

czy, która prowokuje widoczne tutaj

asymetrie). W chwili burzy mózgu, jak

wywołuj

silne

emocje, jedna cz

ęść

twarzy mo

e by

kontrolowana, ale

druga nie

Dostrzegaj

otwarcie

oka

reakcj

brwi,

wprowadzili

my niuans, który trzeba bra

pod uwag

przy odczytywaniu emocji. W 1970 r. Eibl Eibesfeldt

odkrył,

e kiedy ludzie nawi

zuj

ze sob

kontakt, ich brwi

unosz

w chwili, gdy si

rozpoznaj

. Ten

nie

wiadomy odruch jest powszechny.

Zmieniaj

c kształt brwi, wchodzimy

wiadomie w

kontakt z otoczeniem. Matka cz

sto stosuje ten rodzaj

komunikowania si

z dzieckiem. Otwarcie oczu wyra

wewn

trzne

stany

uczuciowe,

które

najcz

ęś

ciej

chcieliby

my ukry

. Reaguj

cy silnie emocjonalnie

człowiek, b

c wzruszony, otwiera oczy bardzo szeroko.

Spontaniczne otwarcie si

wobec rozmówcy

Kiedy jeste

my czujni i usiłujemy nie okazywa

swoich

uczu

, twarz staje si

asymetryczna. Gdy jednak dajemy

upust uczuciom i naprawd

rozlu

niamy, symetria

powraca i twarz staje si

bardziej otwarta. Spójrzcie na

fotografie poni

ej; na jednej Syna jest zainteresowana

rozmówc

, na drugiej jest bardziej zamkni

ta.

Brwi s

jednym ze

rodków komunikowania si

emy je z łatwo

opuszcza

lub unosi

. Nie

potrafimy jednak kontrolowa

równie łatwo mi

ęś

oczu. Spróbujcie dla zabawy podnie

ść

lub opu

brwi sił

woli, nie przymykaj

c ani nie otwieraj

c oka: uda

wam bez wysiłku. Je

liby

cie natomiast próbowali

szerzej otworzy

oczy, nie unosz

c brwi, zapewne

byłoby to niemo

liwe.

D. Laplane, J.D. Degos, M. Baulac i F. Gray, Bilateral Infarction ofthe

Anterior
Cingulate Gyri ofthe Fomices, „Journal ofNeurological Sciences", nr
51,1981 r.

Patrz: Irenaiiss Eibl Eibesfeldt, 1'homme programm

(Człowiek

zaprogramo
wany), Pary

, Flammarion, 1976 r.

Kto

, kto nas nie lubi, okazuje

to,

opuszczaj

dolne powieki i odkrywaj

c białko

oczu.

Zanalizujcie

fotografie

kryminalistów

gazetach.

Wbrew

przepisom nakazuj

cym przyj

ąć

odpowiedni

poz

maj

oni głow

nieco zwieszon

i wida

białko oczu,

wiadczy o bardzo negatywnych emocjach.

Białko oczu niezbyt widoczne u podstawy wyra

a du

ywienie i gł

bokie pragnienie nawi

zania kontaktu z

rozmówc

. Dolne powieki unosz

wysoko, broda jest

sto wysuni

ta w stron

rozmówcy, a je

li oczy

błyszcz

, oznacza to bez w

tpienia,

e osoba jest

oczarowana.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Powieki niektórych osób s

zawsze szeroko otwarte,

a białko oczu pod t

czówk

jest bardziej widoczne ni

kszo

ci ludzi. Niemniej jednak, w sytuacji pozytywnej

napi

cie mi

ęś

nia powoduje,

e białko oka pod t

czówk

jest niewidoczne.

Zadowolenie rozmówcy wyra

a si

równie

w inny

sposób. Spójrzcie na fotografie poni

ej: na jednej twarz

Synera jest bardzo otwarta, a na drugiej oboj

tna.

Na lewej fotografii Syner nie robi nic nadzwyczajnego,

eby nas sobie zjedna

, jego wzrok jednak pobudza jak

przesłanie podprogowe. Jest to spojrzenie pełne
wzruszenia, nasycone czuło

, o czym

wiadcz

uniesione brwi. Takie uniesienie brwi powoduje czasami
poziom

zmarszczk

na czole.

Sta

cie przed lustrem, a zobaczycie,

e nie jest

liwe uniesienie tylko mi

ęś

nia czołowego (okolicy brwi

w pobli

u nosa). Ten mi

sie

unosi si

zawsze wraz z

ęś

niem potylicznym (strefa brwi)... Nie da si

szachrowa

z czuło

: osoby, które odczuwaj

ten

błogi stan, spogl

daj

c na nas, nie maj

adnej kontroli

nad mi

ęś

niem potyliczno-czołowym, a ich brwi unosz

w okolicy nasady nosa.

Pragnienie mo

na odczyta

z oczu i z twarzy.

Spojrzenie, które zwykle zatrzymuje si

na okre

lonej

ęś

twarzy

rozmówcy,

jest

równie

jasnym

przesłaniem. Szczególny rodzaj spojrzenia zdradza
pragnienie bardziej zmysłowe.

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

Marilyn Monroe: pozorny paradoks

Marilyn Monroe (1926-1962) to mit mitów, kobieta o tak wielkiej
mocy uwodzenia,

e fascynuje

wiat je-szcze dzisiaj, ponad

czterdzie

ci lat po swojej

mierci. Jest wielce prawdopodobne,

gdyby

yta dłu

ej, nie stałaby si

mitem. Marilyn była i pozostaje

niepowtarzalna.

Pewne wyj

tkowe zjawisko przyci

ło nasz

uwag

: Marilyn

wła

ciwie nigdy nie mru

yła powiek. Mru

enie powiek pomaga, jak

wiemy, w poszukiwaniu zewn

trznych informacji i wysyłaniu ich do

mózgu. Im bardziej jeste

my zainteresowani informacjami, które do

nas docieraj

, tym cz

ęś

ciej mrugamy,

eby je analizowa

. Marilyn

z nieruchomymi powiekami ujawnia,

e jest „zamurowana" w sobie,

całkowicie odci

ta od

wiata zewn

trznego i niczego nie oczekuje od

spotka

z lud

mi. Aktorzy filmowi w sposób naturalny na

laduj

uczu-

cia postaci, które graj

. Porozumiewaj

z innymi, mrugaj

c powie-

kami, tak jak czyni

to w

yciu. Tymczasem Marilyn mrugała powieka-

mi 8 do 14 razy rzadziej ni

inni aktorzy, z którymi grała! Przyjrzyjmy

jej filmom. W pewnych scenach MM nie mru

y powiek ani razu

przez ponad półtorej minuty, podczas gdy jej partnerzy w tym czasie
zamykaj

ukradkiem oczy od 8 do 20 razy! Marilyn w sposób niezwykle

swobodny porusza natomiast brwiami. Unosi je bardzo wysoko na
czoło i opuszcza nisko na oczy. Podobnie jak mruganie powiekami, tak
i unoszenie brwi jest zjawiskiem uniwersalnym. Na całym

wiecie lu-

dzie, spotykaj

c si

, unosz

brwi w chwili pierwszego kontaktu wzro-

kowego. Poprzez ruchy brwi wysyłamy rozmówcom przesłania, lepiej
si

komunikujemy. Ruchy brwi stanowi

o sile wyrazu twarzy Marilyn

Monroe. Jest to twarz bardzo wyrazista, bardzo ruchliwa, a Marilyn
u

ywa brwi, by doda

ywiołowo

ci swym przesłaniom.

Oto paradoks:

adnych mrugni

ęć

powiek i nadzwyczajna swoboda

operowania brwiami. Pozorny paradoks. W rzeczywisto

ci twarz jest

dla Marilyn skutecznym narz

dziem uwodzenia. Dzi

ki nadzwyczajnej

zmienno

ci wyrazu, bezustannie o

ywiona, bardzo ułatwiała kontakt

wzrokowy. Co nie zmieniało faktu - rzecz zdumiewaj

ca -

e aktorka

była samotna, niezwykle samotna, bo ludzie jej nie interesowali. Nie-
ruchome powieki zdradzaj

e nie przetwarzała informacji, które mo-

gli jej przekaza

Marilyn wpadła w pułapk

swoich sił uwodzicielskich. Ogromne od-

działywanie jej wizerunku zakłócało jej relacje z innymi lud

mi, które

stopniowo stawały si

coraz bardziej puste.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz
uwiedziona

Pragnienie mo

na odczyta

ze spojrzenia

Gdy rodzi si

żą

danie, spojrzenie pada zwykle na

usta. Usta s

stref

uprzywilejowan

, uwa

a si

je za

szczególnie zmysłowe

Sygnały odczytywane z ust

Tylko jeden z tych obrazków ukazuje po

żą

danie

seksualne. Jak my

licie, który?

Pragnienie zmysłowe si

konkretyzuje, gdy spojrzenie

bezwiednie kieruje si

na usta. Wzrok zawsze pod

ąż

w stron

przedmiotu po

żą

dania. Łatwo, na przykład,

zauwa

podczas posiłku,

e osoba, której kieliszek jest

pusty, rzuca krótkie spojrzenia na butelk

, co wyra

a jej

pragnienie,

eby napełni

kieliszek.

Spogl

daj

kogo

okazujemy

zainteresowanie, rzucaj

c nie

wiadomie i spontanicznie

spojrzenia na jego usta przybli

amy si

do niego.

Spojrzenie jest ł

cznikiem. Pozwala dwojgu ludziom

porozumiewa

...

nic

nie

mówi

pozwala

komunikowa

nie

wiadomo

ci z nie

wiadomo

Poprzez ten nie

wiadomy dialog, bardziej ni

przez

dialog

wiadomy, mo

emy nie tylko zbli

do jakiej

osoby, ale tak

e odkry

jej intencje.

Patrz: Desmond Morris, Le singe nu (Naga małpa), Pary

, Grasset.

1988 r.

Na obrazku z prawej, górne siekacze przytrzymuj

doln

warg

. Jest to przejaw po

żą

dania cielesnego. Je

kto

zaciska górn

warg

, znaczy to,

e si

zastanawia.

Taka pozycja nie jest szczególnie zmysłowa. Zdarza si

e j

zykiem zwil

amy doln

warg

\ -.z* l

zyk mo

e porusza

po górnej, b

dolnej wardze, ale tylko ruchy po dolnej wardze wyra

pragnienia i tylko te przebiegaj

ce z lewej strony do

prawej, jak na ostatnim obrazku, zdradzaj

jawn

lub

ukryt

form

żą

dania cielesnego.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

miech

Johna Fitzgeralda Kennedy'ego

Najwa

niejsz

cech

szczególn

Johna

Fitzgeralda

Kennedy'ego był niew

tpliwie jego u

miech. W latach

sze

ść

dziesi

tych XIX w. Duchesne odkrył,

e prawdziwy

miech ma dwie cechy charakterystyczne. Z jednej strony,

otwarcie ust, umo

liwiaj

ce ukazanie z

bów, z drugiej za

otwarcie oczu, tworz

ce kurze łapki. U

miech Kennedy'ego

spełniał wymogi Duche-sne'a wobec u

miechu budz

cego

sympati

, był bowiem bardzo spontaniczny.

Zarówno twarz, jak i ciało Johna Fitzgeralda Kennedy'ego zdra-

dzały osobowo

ść

otwart

, a zarazem wyra

potrzeb

kontrolowa-

nia tej otwarto

ci. Lewa strona jego twarzy była zawsze bardziej

otwarta ni

prawa. Przesadne otwarcie lewego oka w stosunku do

drugiego

wiadczy jednak o jego impulsywnym charakterze. Prawa

ęść

twarzy zwykle pozostawała napi

ta. Analiza wielu filmów po-

zwoliła stwierdzi

e JFK dbał o swój wizerunek: wystarczyło,

e zo-

baczył skierowan

na siebie kamer

, a ju

zmieniał poz

, sprawdzał,

czy ma dobrze zapi

marynark

, poprawiał krawat i wkładał r

do wewn

trznej kieszeni,

eby sprawdzi

to czy tamto.

Wiele wizualnych szczegółów ujawnia dwoist

osobowo

ść

JFK:

zawsze był gotów działa

natychmiast i starał si

panowa

nad

wszystkim, aby nie popełni

bł

du. Wydawał si

bardzo otwarty,

ale prawa strona jego ciała zawsze góruj

ca nad lew

zdradzała

skłonno

ść

do autorytaryzmu.

Niektórzy ludzie cz

ęś

ciej ni

inni dotykaj

warg

zykiem. S

to osoby bardzo skupione na swoim ciele,

emocjach i na własnych doznaniach. Osoby o
nastawieniu bardziej umysłowym, bardziej „uwi

zione",

niezwykle rzadko wykonuj

takie szczególne ruchy.

Nerw twarzowy kontroluje wyraz twarzy, dwie trzecie

przedniej cz

ęś

ci j

zyka i brodawki smakowe. Odgrywa on

tak wielk

rol

w przedstawianiu na twarzy wyrazu

pragnienia i niesmaku,

e ów wyraz pragnienia

wyzwala niekiedy nawet

linotok. To nie przypadek,

oblizujemy si

łakomie.

Wyraz twarzy zdradza pragnienia, r

ce zwrócone do

rozmówców lub od nich stroni

ce dopełniaj

wiedzy o

naturze tych pragnie

Gadatliwa r

na twarzy

l warz wiele mówi sama z siebie, ale jest znacznie
bardziej elo-kwentna, gdy wspomagaj

nasze dłonie,

zatrzymuj

c si

na pewnych jej cz

ęś

ciach. Poprzez

przelotne gesty lub dłu

sze kr

ąż

enie w okolicach twarzy

ruch r

ki wyra

a to, co nie jest powiedziane.

ka we włosach

Włosy okalaj

twarz i wzmacniaj

jej harmoni

. Dlatego

zawsze, gdy chodzi o uwodzenie gesty dłoni we włosach
nabieraj

wyj

tkowego znaczenia.

Przekonanie,

e kobiety cz

ęś

ciej dotykaj

swych

włosów ni

ęż

czy

ni, jest bł

dne, podobnie jak to,

de dotkni

cie włosów jest gestem uwodzenia.

Kobiety nie dotykaj

wlosów cz

ęś

ciej ni

ęż

czy

ni. Im

włosy s

dłu

sze i bardziej dost

pne dla dłoni, tym

ęś

ciej s

dotykane, gładzone przez wła

ciciela, czy

jest to kobieta, czy m

ęż

czyzna. Obecnie m

ęż

czy

nosz

krótsze włosy ni

trzydzie

ci lat temu, a zatem

rzadziej ich dotykaj

. Tymczasem ci, którzy nosz

długie

włosy, bawi

nimi zupełnie podobnie jak kobiety z

długimi, rozpuszczonymi włosami. Spójrzmy na

kilka m

skich gwiazd naszych czasów: aktora Gerarda

De-pardieu, polityka Daniela Cohn-Bendita czy filozofa
Bernar-da-Henri'ego Levy'ego, których wtosy s

dłu

sze

włosy

kszo

ęż

czyzn.

Analizuj

c ich

wyst

pienia w telewizji, zauwa

ymy,

e bardzo cz

sto

dotykaj

włosów. Poobserwujmy teraz kobiety z

naszego otoczenia, które maj

włosy

te bardzo

krótko. One niemal wcale nie podnosz

ki do głowy.

Nie ka

de dotkni

cie włosów jest gestem uwodzenia. Osoby,

które gładz

lub pieszcz

swoje włosy, kiedy s

same,

znalazły przyjemny sposób,

eby si

sob

zaj

ąć

. Kr

cone

czy gładkie, włosy s

delikatne w dotyku. Gesty kontaktu

ze sob

, gdy si

dotykamy, pozwalaj

nam wróci

miłego

wiata łagodno

ci, i nie ma to

adnego zwi

zku z

uwodzeniem.

W pewnych okoliczno

ciach dło

we włosach jest

gestem

bardzo

sugestywnym.

atmosferze

nacechowanej zmysłowo

wyra

a zainteresowanie

jednej osoby drug

. Dzi

ki tej r

ce bawi

cej si

włosami,

dzy partnerami zawi

zuje si

czuło

ci.

Jak jednak zyska

pewno

ść

e takie przesłania

adresowane do nas

wiadcz

o pragnieniu zbli

enia?

Unikniemy pomyłki, je

li potrafimy rozró

uwodzenie

bierne od uwodzenia czynnego.

Oznaki uwodzenia biernego

W wi

kszo

ci przypadków osoba, która dotyka swoich

włosów, pragnie si

podoba

i by

uwodzicielska. Bez

ukrytych intencji chce po prostu bardziej zwróci

siebie uwag

, gładzi wi

c włosy, tak jakby mogła pie

swoje ciało, gdyby pozwalały na to normy społeczne.
Czyni

c to, przyci

ga nasze spojrzenie na górn

ęść

swojej twarzy.

Taki gest nazywamy kontaktem z samym sob

. Syna

pod-garnia włosy, nadaje im puszysto

ci, chce zwróci

nasz

uwag

, podnie

ść

swoj

warto

ść

w naszych

oczach.

Który z gestów na ilustracjach poni

ej jest gestem

rzeczywi

cie uwodzicielskim?

Oczywi

cie - ten na fotografii z prawej strony.

Na fotografii z lewej, Syna zakłada włosy za

uszy. Zdała sobie spraw

e jej wygl

d jest

zbyt swobodny, poprawia wi

c fryzur

eby

„

aden włosek nie wystawał". Zakładaj

c kosmyk

Wykazali to zwłaszcza Ekman i Friesen. Patrz: P. Ekman i W. Friesen,

Hand Movements, „Journal of Communication", nr 22.

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Gadatliwa r

ka na

twarzy

za ucho, porz

dkuje włosy, jakby chciała przywoła

porz

dku swoje pragnienie, stara si

u|ay

intymne

uczucia.

Zupełnie inn

sytuacj

prz&dstawia fotografia z

prawej strony. Gładz

c włosy, Syna wybawia na pokaz

swoje ciało, eksponuje piersi i demonstruje,,

e jest

kna, wyprostowuj

c si

, „jak gdyby nigdy nic", be

najmniejszego skr

powania.

Porównanie z innymi gestami, bardziej znacz

cymi,

pozwoli zrozumie

, dlaczego te postawy uznaje si

oznaki biernego uwodzenia.

Oznaki uwodzenia czynnego

W poprzednich sytuacjach r

ka Rozostaje bardzo blisko

twarzy. Syna nie wchodzi w przestrze

intymn

rozmówcy.

Zabawa

włosami

dostarcza

jednak

swoistego alibi, gesty w kierunku rozmówcy mog

znacznie dalej, wci

ąż

„jak gdyby nigdy nic".

Spójrzcie, jak r

ka Syny ^wysuwa si

w stron

Synera

i spróbujcie sobie wyobrazi

, jak wygl

dałby ten gest,

gdyby nie bawiła si

włosami.

Gesty z r

koma we włosach sprawiaj

e nasz

przekaz wydaje si

dobitniejszy. Wła

nie dlatego maj

moc uwodzenia. W takich sytuacjach spojrzenie jest o wiele
mniej znacz

ce ni

kierunek, jaki obiera r

ka, która gładzi lub

pie

ci włosy...

kszo

ść

osób zajmuj

cych si

mow

ciała uwa

e unosz

c r

ce do włosów, zawsze objawiamy

pragnienie,

eby nas uwodzono - albo jeszcze lepiej,

eby uwodzi

. Nie jest to jednak prawda. Popatrzcie

na gesty przedstawione poni

ej. Jeden z nich jest

oczywistym gestem uwodzenia, ale drugi wcale nie,
chocia

wydaje si

e s

to ruchy bardzo podobne.

Im dłu

sze s

włosy, tym dalejj osoba, która trzyma je w

dłoniach, mo

e nimi si

ąć

, a tym samym -je

li dobrze

czuje ze swym rozmówc

, przybli

y^ si

do niego.

100

Na pierwszej ilustracji r

ka wykonuj

ca ten gest

została skierowana w stron

rozmówcy, co oznacza

pragnienie. Otwarte dłonie

wiadcz

o otwarto

ci na

drugiego człowieka. Na ilustracji z prawej strony, Syna
oddala si

od partnera. Jest niemal pewne,

e w tej

sytuacji przestała mruga

powiekami. Poobserwujcie

kobiety i m

ęż

czyzn o długich włosach, siedz

cych na ta-

rasach kawiarni. Zdarza si

im dotyka

włosów i

muska

kosmyki, ale gdy s

pochłoni

ci my

lami,

trze ich dłoni nigdy nie jest otwarte na zewn

trz.

Inne gesty dłoni we włosach oznaczaj

zgod

i dobre

samopoczucie. Dzi

ki ju

zdobytej wiedzy o ostatnio

analizowanych postawach, powinni

my odgadn

ąć

, czy

nast

pny gest wyra

a pragnienie.

101

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Gadatliwa r

ka na

twarzy

Ten gest, nazywany „skierowaniem na przedmiot", nie

jest szczególnie zwi

zany z pragnieniem uwodzenia

Dło

Syny jest zwrócona ku rozmówcy. Wydaje si

pragnie z nim kontaktu, jej ciało jest otwarte, ale wn

trze

dłoni zamkni

te.

Ukryte pragnie

Gdy badamy zgodno

ść

pozycji r

ki i jej poło

enia w

przestrzeni, znacz

cy jest pewien szczegół. Przyjrzyjcie

tym gestom.

ka za plecami, bardzo oddalona od ciała wyra

niech

ęć

do dalszego kontaktu, pragnienie odej

cia. Syna

poci

ga si

za włosy,

eby cofn

ąć

głow

i przyspieszy

rozstanie. Ilustracja z prawej strony obrazuje natomiast
sprzeczne sygnały ciała:

Ruch ramion w stron

pleców oznacza pragnienie,

eby

odej

ść

Otwarcie dłoni w stron

rozmówcy wyra

pragnienie
pozostania.

W tym ge

cie zawarta jest grzeczno

ść

. Dło

pozostaje zwrócona ku rozmówcy, aby nadal ułatwia

porozumiewanie si

z nim. Dlaczego wi

c rami

odsuwa

za plecy? Za tym gestem ukrywa si

ęć

odej

cia...

razem z rozmówc

, poniewa

podtrzymuje komunikacj

Pawdopodobnie Syna chciałaby wyj

ść

z jednym ze

współbiesiadników. Paradoksalna pozycja jej dłoni z
pewno

lepiej ni

słowa wyra

a jej pragnienie.

Freedman i Steingard jako pierwsi wprowadzili rozró

nienie mi

dzy

„gestami skierowanymi na przedmiot" i „gestami skierowanymi na
ciało". Patrz: N. Freedman i J. Steingard, „Kinesic Internationalization
and Language Con-struction" w Psychoanafysis and Contemporary
Science, wól. IV, 1975 r., opublikowanym pod kierownictwem D.B.
Spence'a, New York University Press.

102

ka na twarzy

Kiedy kto

nam podoba, czujemy leciutkie migotania

na twarzy. Czasami mówi

one: „Pragn

". Padamy

wówczas ofiar

sprzecznych pragnie

. Rozdarci mi

dzy

pogł

bienia

znajomo

uczuciem,

lizgujemy si

w przestrze

nieco zbyt intymn

jeste

my uszcz

ęś

liwieni, a zarazem czujemy si

nieswojo. Machinalnie „drapiemy" si

w nos lub w

ucho, w brod

czy w policzek. „To sw

dzi", chocia

nie

103

J* IŁ

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

Gadatliwa r

ka na

twarzy

adnych

ladów na skórze. Sw

dzenie trwa nie wi

cej

trzy sekundy.

Co si

stało?

Rozsiane na twarzy receptory stanowi

kanały

przepływu

informacji

docieraj

cych

naszego

„wewn

trznego

rodowiska". Pewne strefy s

pod tym

wzgl

dem wra

liwsze od innych. Z nich wła

nie

najłatwiej odczyta

efekty uwodzenia. W oczach, na

przykład, szczególnie silnie odbija si

żą

danie. St

takie wyra

enia, jak: „Wpa

ść

komu

w oko" czy: „Pa

ść

oczy

czyim

widokiem". Stłumione pragnienia objawiaj

przez okre

lon

mimik

wokół receptorów twarzy. Pewne

ęś

ci twarzy wyra

skutki uwiedzenia lepiej ni

inne. Na przykład w chwilach zastanowienia podnosimy
r

do czoła, ale strefa ta nie jest zbyt kusz

ca jako

gest zalotów.

Spójrzcie na fotografie poni

ej. Jeden z ukazanych

na nich gestów wyra

a pragnienie: który? Ile

szczegółów pozwala stwierdzi

e mamy do czynienia

z uwodzeniem?

Miejsce, które „sw

dzi", jest to samo w

obu przypadkach. Syna delikatnie drapie
si

pod okiem. Tymczasem co najmniej

cztery oznaki wskazuj

e to na pierwszym obrazku,

nie na drugim, Syna znajduje si

w sytuacji uwodzenia.

Oto one:

104

Głowa si

pochyla. Na pierwszej ilustracji Syna

otwiera
ciało na komunikowanie si

, całkowicie si

rozlu

niaj

Na ilustracji z prawej natomiast, Syna zamyka si

Naj
wyra

niej postawa partnera si

jej nie spodobała.

Na pierwszej ilustracji, dło

Syny jest skierowana do

roz
mówcy. Dzi

ki pozycji odwrócenia dłoni na

zewn

trz, ro

zumiemy,

e całe ciało Syny zwraca si

partnera. Na
obrazku z prawej - Syna bardziej zamyka ciało.

Na pierwszej ilustracji, strefa sw

ca znajduje

pod

okiem i ruch r

ki kieruje si

na zewn

trz, jakby

Syna
chciała bardziej otworzy

oko,

eby „widzie

" wi

cej.

Ta
ki sam gest w okolicach brwi nie byłby gestem
uwodze
nia, chocia

wiadczyłby o takiej samej otwarto

ci.

Na pierwszym obrazku Syna u

yła

rodkowego

palca, na
obrazku z prawej - wskazuj

cego. Otó

palce

„genetycz
nie" przypisane zmysłowo

ci to przede wszystkim

palec

rodkowy i serdeczny. Nie

wiadomy wybór palca

nie po
twierdza jednak uwodzenia, je

li nie towarzysz

temu
inne znaki.

Trzeba bra

pod uwag

wiele szczegółów,

eby móc

wła

ciwie oceni

sytuacj

, ale jest to tylko kwestia

wprawy. Prowadz

c samochód, musimy skoordynowa

kilkana

cie ruchów r

k i nóg, przy równoczesnym

obserwowaniu drogi, a przecie

wszystko to czynimy

automatycznie. Do odczytania j

zyka ciała wystarczy

niespełna dziesi

ęć

logicznych i spójnych reguł.

Zademonstrowane poni

ej gesty s

gestami otwarcia.

li sytuacja sprzyja uwodzeniu, te znaki

wiadcz

pragnieniu pój

cia dalej, o ch

ci wi

kszego otwarcia si

wobec rozmówcy.

Nie s

to typowe gesty uwodzenia. Z pewno

jednak

to postawy otwarcia.

ród

krótkotrwałych

dze

twarzy

zwi

zanych

le z erotyk

, pokazane poni

ej ma bez

tpienia podtekst najbardziej erotyczny.

105

UWODZENIE N A TWARZY WYPISANE

Gadatliwa r

ka na

twarzy

Stref

nazywa

nawet „lukiem

Kupidona". Jest poło

ona w

rodkowej cz

ęś

ci ust, na

górnej wardze. Sw

dzi, gdy po

żą

danie seksualne jest

wypierane. Ten rodzaj mikrosw

-dzenia mo

e by

wywołany przez wyparte pragnienie pocałowania kogo

lub „przytulenia si

" do kogo

, gdy nerw trójdzielny jest

uwra

liwiony.

W trzech innych strefach, troch

ej na twarzy,

mog

pojawi

dzenia wyra

ce po

żą

danie lub

pragnienia bardziej dwuznaczne.

Na wszystkich przedstawionych powy

ej ilustracjach

dzenie wyst

puje w strefie nad górn

warg

. Ta strefa

ma szczególne znaczenie dla naszej wyobra

ni. Dziecko

w wieku od trzech do pi

ciu lat mo

e rysowa

swojego

ojca z w

sami, nawet je

li on ich nie nosi. W wyobra

dziecka w

sy symbolizuj

autorytet. Doro

li zachowuj

wizj

sów w umy

le. Odczuwamy mikrosw

dzenie w

rodkowej cz

ęś

ci okolic w

sów (pozycja 3) - gdy

autorytet lub czyja

władza nad nami nas ekscytuje - z

prawej lub lewej strony (pozycja l i 2), gdy raczej nas
irytuje.

Napi

cie lub rozlu

nienie mi

ęś

ni twarzy oraz mimika, a

tak

e gesty r

k wyra

ce otwarcie lub zamkni

cie

pomagaj

naszym bliskim, posiadaj

cym intuicj

i dar

obserwacji, lepiej zrozumie

bieg naszych my

li i

pragnie

. Ciało równie

le swoje komunikaty. Z twarzy

do twarzy przesyłamy pragnienie przemy

lane. Ciało

natomiast jest znacznie bardziej spontaniczne - i takie
te

wysyłane przez nie przekazy.

106

ĘŚĆ

NIECHAJ CIAŁO

WYRA

A ISTNIENIE

Iwarz obna

a prawd

o naszych pragnieniach.

Przesiania pod-progowe, wpisane w nasz

mimik

oraz

postawy, osiadaj

za siatkówk

naszych rozmówców i

wywołuj

pewne procesy chemiczne w ich mózgach.

Mózgi dostosowuj

do otrzymanych przesła

podprogowych i nie

wiadomie wysyłaj

odpowied

. W

tej operacji porozumiewania si

kora wzrokowa i kora

czuciowa s

szczególnie solidarne. Z tego powodu

pragnienia wyra

ane przez twarz objawiaj

tak

e w

mowie

ciała.

celu

odszyfrowania

przesła

zwi

zanych z tymi pragnieniami, by zrozumie

pragn

ce ciało, trzeba na nie spogl

... i pozwoli

mówi

ROZDZIAŁ

Gestykulacja - nasz
„psychologiczny
podpis"

• * ( > ,

Llestykulacja nie jest tylko uzupełnieniem słów, jest
naszym psychologicznym podpisem. To ona nadaje
gł

bszy sens naszym wypowiedziom. Obja

kwesti

, zaczynaj

c od anegdoty. Kilkana

cie lat temu,

gdy prowadziłem swoje pierwsze seminarium na temat
komunikowania si

, zale

ało mi na wprowadzeniu w

ycie tego, czego si

nauczyłem w swojej pracy, z

lektur i od moich mistrzów: bycia otwartym. Z natury
jestem raczej nie

miały, wi

c przygotowałem si

tego

wyst

pienia,

eby

wypadło

jak

najlepiej.

Przedstawiono mnie jako specjalist

od komunikacji

niewerbalnej i, wiedz

e stan

wobec niejednolitego

audytorium, powtarzałem sobie tak długo, a

nauczyłem

na pami

ęć

: u

miecha

adnych skrzy

owa

czy

zamkni

ęć

ani w górnej, ani w dolnej cz

ęś

ci ciała.

Miałem swoj

lekcj

w małym palcu i przez długie dwie

godziny utrzymałem postaw

podobn

do postawy

Synera poni

ej.

miechni

ty, otwarty, bez

adnych barier cielesnych,

byłem pewien,

e sprawiam dobre wra

enie. Nie

wiedziałem jeszcze,

e podczas przerwy b

musiał

„spu

z tonu". Uczestnicy zgromadzeni przy kawie

powiedzieli mi co

w tym rodzaju: „To dziwne, jest pan

otwarty, a jednak czuje si

w panu rezerw

!". Byłem

zakłopotany.

1
1
1

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Gestykulacja - nasz „psychologiczny podpis"

Słuchacze tego pierwszego seminarium uświadomili mi pod-

stawową zasadę, a jest to bez wątpienia podstawowa reguła
dobrej komunikacji: być aktywnym!

Otwartość sama w sobie nie jest najważniejsza. Nie może-

my przewidzieć z góry, czy w danej sytuacji będziemy otwarci,
czy nie: zobaczymy. Odkryjemy to dopiero w relacji z drugą oso-
bą. Możemy się natomiast nastawić, że będziemy ożywieni
uczestnictwem, zakotwiczeni w życiu, szczęśliwi. Wtedy ge-
stykulacja nas ożywia, a nasze komunikaty nabierają płynno-
ś

ci. Gdy się poruszamy, bezwiednie zwiększamy nasz uwodzi-

cielski potencjał.

Paradoks dobrej komunikacji

Kody uwodzenia każą nam się zmagać z prawdziwym para-
doksem naszego wychowania. Od urodzenia uczymy się dys-
cyplinować ciało i pragnienia, przestrzegać zasad dobrego wy-
chowania: „Przestań się kręcić!", „Wyprostuj się!", „Nie kładź
łokci na stole!", „Przestań huśtać nogami!", „Przestań się głupio

miać!", „Nie pokazuj palcem!", „Nie dotykaj!", „Nie zakrywaj

ręką ust, gdy mówisz!", „Podnieś głowę!", „Przestań ziewać!".
Wszystkie te dobre przykazania stopniowo robią swoje. Nasza
spontaniczność z wolna niszczeje, a im bardziej się starzejemy,
tym mniej gaf popełniamy. Czymże się jednak staliśmy, gdy
umyto nas tak do białości?

Najczęściej okazujemy się wówczas istotnie bezwonni, bez-

barwni i bezdźwięczni. Zostaliśmy ukształtowani na przekór
pewnym zasadom neurofizjologicznym. Wiemy, na przykład,
ż

e dzieci posiadają pewien mechanizm regulacji pracy serca,

który uruchamiają takimi ruchami jak huśtanie nogami. Malu-
chy często huśtają nogami, całkowicie nieświadomie, pragnąc
się uspokoić, być mniej zalęknionymi i uważniejszymi. Dzięki
temu, że bujają nogami, pozostają skoncentrowane

Gestykulacja a wizerunek

Uwodzicielscy ludzie to niewątpliwie tacy, którzy potrafią po-
rozumiewać się z innymi w sposób najprostszy. Dalecy od do-
skonałości w sposobie bycia, bywają niezręczni, miewają pew-
ne nawyki, gesty lub pozy, jakich nie odnajdziemy u innych
ludzi. Co ciekawe jednak, to właśnie dziwaczność ich komuni-
kowania czyni ich uwodzicielskimi. Dobrze znają się na tym po-
litycy. Wiedzą, że zyskują tylko na popularności, gdy pojawiają
się ich karykatury lub gdy ich niezręczności są wyciągane na
ś

wiatło dzienne w inny sposób. W naśladownictwie i karykatu-

rze ujawnia się najbardziej ludzka, wzruszająca cząstka ich
osobowości.

Oto przykład. Podczas wyborów prezydenckich we Francji,

w 1995 roku, niektórzy poważni komentatorzy polityczni roz-
ważali, czy karykatury Jacques'a Chiraca, przedstawione

Patrz: Dr Olivier Coudon, Les rythmes du corps (Rytmy ciała), Editions du Nil,

1997 r.

112

113

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Gestykulacja - nasz „psychologiczny podpis"

w „Guignols de Pinfo"

, nie nadały temu człowiekowi bardziej

ludzkiego wizerunku, który przysporzył mu głosów, chociaż
owe karykatury były bardzo surowe. Chirac był tam pokazany
jako zupełny głupiec, którego program polityczny sprowadza
się do wciąż powtarzanego sloganu: „Jedzcie jabłka".

Jean de Florette, jedna z postaci wymyślonych przez znane-

go dramatopisarza francuskiego Marcela Pagnola, chciał przeo-
rać swoje pola, żeby hodować „autentik" - roślinę, która rośnie
tylko tam, gdzie ludzie są najprostsi i prawdziwi. Otóż najbar-
dziej uwodzicielscy ludzie uprawiają właśnie tę roślinę. Dają
nam jej całe naręcza w postaci prostych gestów, których nie
tłumią.

Dlaczego używamy gestów

Gestykulacja wzmacnia więzi między ludźmi. Zwróćmy uwagę,
ż

e gdy rozmówca znajduje się poza zasięgiem naszego wzroku,

na przykład, gdy rozmawiamy z kimś przez ścianę, przestaje-
my gestykulować

. Podobnie, gdy rozmawiamy przez tele-

fon

. Gesty służą do ukazania uczuciowej zawartości naszych

przesłań, dają rozmówcom dokładne wskazówki na temat na-
szego stanu emocjonalnego.

W codziennych sytuacjach prywatnych nieświadomie staje-

my w odległości 1,30 m od rozmówcy. Dwie kolejne ilustracje
pokazują widok centralny i poboczny osoby, na wprost której
stoimy w odległości 130 centymetrów.

Gestykulacja a wizerunek

Uwodzi

to nie znaczy oddziaływa

, to znaczy wzrusza

komunikuj

c si

po ludzku.

W końcu lat dziewięćdziesiątych XX w. przeprowadzono

w Europie poważne badania dotyczące wdzięku. Uznano, że
Włosi i Włoszki są narodem najbardziej czarującym

i używa-

jącym najbogatszej gestykulacji. Gestykulacja nie zakłóca roz-
mowy. Wręcz przeciwnie, sprzyja komunikowaniu się i je
wzbogaca. Jest wibracją życia na ciele.

Program prezentowany w Canal+, mający bardzo wysoką oglądalność we

Francji. Podczas Salonu Rolniczego Jacąues Chirac z wyrachowaną naiwnością
rzucił hasło: „Jedzcie jabłka!". Wbrew wszelkim oczekiwaniom, ten prosty slo
gan, który mógł go ośmieszyć, przyczynił się do utrwalenia jego bardziej ludz
kiego wizerunku.

Wynika to z obszernego studium opublikowanego przez Larousse'a

w 1997 r. w dossier pod tytułem „Euroscopie". Patrz: Francoscopie, 1997 r.

114

W żadnej z tych sytuacji Syner nie zamyka swego ciała,

a jednak w drugiej sytuacji wydaje się znacznie bardziej ser-
deczny. Ilustracja z lewej strony nas „mrozi", chociaż żadna
część ciała Synera nie tworzy bariery między nami. Na prawej

S. Moscovici i M. Plon, Les situations: obsenations theoriqu.es et experimenta-

les (Sytuacje: badania teoretyczne i eksprerymentalne), „Bulletin de psychologie",
nr 19,1966 r.

K. Bekdache, lorganisation verbo-viscero-motrice au cours de la communica-

tion verbale selon la structure spatiale ou proxemique (Zespół werbo-trzewiowo-
-ruchowy podczas komunikacji werbalnej w zależności od struktury przestrzen
nej lub proksemicznej), praca doktorska 3 cyklu, Lyon 2.

115

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Gestykulacja - nasz „psychologiczny podpis"

ilustracji Syner „żyje", a jego ciało się porusza, on istnieje i jego
ciało to mówi.

W sytuacji komunikacji osobistej, jeśli rozmówca ma ciało

usztywnione, nie możemy zobaczyć jego rąk. Kiedy jest stosun-
kowo swobodny i zadowolony, mniej spięty, jak w przypadku
Synera na prawej ilustracji, na drugim planie dostrzegamy jego
aktywne przedramiona i dłonie.

Dłonie są ważniejszym przekaźnikiem myśli niż przedra-

miona. Dzięki nim porozumiewanie się nabiera rozmachu.
Spójrzcie na obrazki poniżej i, nie zwracając uwagi na szcze-
góły, powiedzcie, na którym z nich Syner wydaje się bardziej
obecny, bardziej pociągający.

Czy

dostrzegacie

różnicę

między osobą otwartą i osobą żywą? Gdy ramiona są
skrzyżowane, ale dłonie widoczne, rozmówca pokazuje swe
zaangażowanie. Ręce umieszczone za plecami świadczą, że
nie jest już tak obecny.

Osoby pełniące funkcje w organach władzy, jak na przykład

inspektorzy, policjanci, adwokaci i sędziowie, często zakładają
ręce za plecy. W takich chwilach utwierdzają się w swojej roli,
nie dopuszczając do głosu uczuć.

Ręce wyrażają emocje: wszyscy tego doświadczamy w chwi-

lach wzruszenia, gdy czujemy, że ręce nam drżą. Powstrzymywa-
nie się od gestów, chowanie rąk zawsze oznacza chęć ukrycia
cząstki siebie. Zwykle sądzimy, że dzięki kontroli nad swoim cia-

łem uda się nam ukierunkować rozmowę na korzystne dla nas
tory. Nie zawsze jednak jesteśmy świadomi, że nie przekazując
jasnych informacji na temat swoich stanów emocjonalnych, sto-
sujemy pewien filtr i uniemożliwiamy prawdziwe porozumie-
wanie się. Umniejszamy tym samym swoją moc uwodzenia.

Ramiona, przedramiona i dłonie wspomagają słowa. Dzięki

nim kontakty z innymi stają się bardziej serdeczne, ludzkie. To
właśnie nasze człowieczeństwo, i tylko ono czyni nas uwodzi-
cielskimi. Paradoksalnie (i na przekór temu, co zdają się sugero-
wać niektóre zasady), żeby być prawdziwie uwodzicielskim,
nie należy się kontrolować, ale dać się unieść, ujawnić drobne
nawyki, które świadczą o autentyczności naszego zachowania.
Niektóre gesty powtarzamy częściej niż inne, ponieważ są one
wizualną wykładnią często występujących kategorii myślo-
wych. Nie są to prawdziwe nawyki, a raczej wyraz naszej po-
stawy psychicznej.

Gesty znoszące dystans

Uwodzenie nie zaprząta naszych myśli bezustannie. Na co
dzień, gdy nasz sposób komunikowania jest dobry, bezwiednie
i bez żadnych kalkulacji, zbliżamy się do rozmówców. Zbliżając
się do nich fizycznie, zbliżamy się również uczuciowo. Zaga-
dnienie strefy dystansu - przestrzeni między rozmówcami jest
dobrze znane. Waha się od 50 cm, gdy jest to sytuacja komuni-
kacji osobistej, do około 130 cm, gdy jest to komunikacja spo-
łeczna

. Zbliżenie fizyczne nie jest wynikiem świadomego

działania, co nie zmienia faktu, że jest bardzo widoczne.

Amerykański antropolog Edward Hali jako pierwszy zajmował się proble-

matyką przestrzeni w komunikowaniu się. Ustalił nawet określenie „proksemia"
dla zdefiniowania swojej metody. Wyróżnia on cztery główne strefy: intymną,
osobistą, społeczną i publiczną. Patrz: Edward Hali, Ukryty wymiar, Warszawa,
Muza, 2002.

116

117

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Każdy człowiek posługuje się gestykulacją w sobie tylko

właściwy sposób i dlatego gestykulacja jest niejako naszym
psychologicznym podpisem, wyrazem naszej nieświadomości na
ciele. Gdy się spojrzy jednak z pewnego dystansu, miło jest do-
strzec również, że poprzez gestykulację nieświadomość indy-
widualna łączy się przez naśladownictwo z nieświadomością
kolektywną. Gesty innych istotnie oddziałują na nasze ciało.
Wyczuwamy to, co ktoś wyraża, gdy tylko nasze ciało przybie-
ra jego postawy ciała. I rozumiemy się wzajemnie, chociaż nie
używamy słów.

ROZDZIAŁ

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci ciała

Cjórna część ciała przenosi mnóstwo emocji. Tliłów jest stre-
fą ciała, z której płynie najwięcej serdeczności, gdy kogoś obej-
mujemy. Odwzajemniamy czułość, „biorąc w ramiona" i okazu-
jemy wspaniałomyślność, „wyciągając do kogoś rękę". Jednak
nie każda część tułowia i ramion jest nosicielką takiego samego
ładunku uczuciowego. A gdy ukrywamy nasze pragnienia,
znowu zdradzają je nasze pozy i gesty.

Ramiona, które otwierają się na uczucie

Szyja i ramiona są bardzo wrażliwe i żywo uczestniczą w oka-
zywaniu uczuć. Pozwalamy się objąć przekornemu koledze
i śmiejemy się razem z nim. Szyję i zagłębienie barku natomiast
pozostawiamy dla czułych pieszczot i pocałunków. Jeśli ręce
dotykają tych stref, zawsze oznacza to wielką serdeczność.

119

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci ciaia

W tym geście przejawia się wielka czułość osoby, która pa-

trzy, na przykład na oddalający się pociąg, z ręką na sercu. Ten
gest przyciąga nasze spojrzenie na środek gardła. Dokonuje się
oczarowanie. We wszystkich przyjemnych chwilach bariery
mentalne padają. Jesteśmy bardziej podatni na wrażenia i wy-
czuleni na postawy innych. Ciało staje się giętkie i często naśla-
duje postawę i gestykulację rozmówcy

. Przyjmujemy takie

same pozy jak on i bezwiednie wprawiamy się w stan pozwa-
lający odczuwać jego emocje. Powstaje efekt „przenikania",
transmisji informacji z ciała do ciała, nawet jeśli dzieli nas od-
ległość jednego czy dwóch metrów.

Kładąc rękę na określonej części swego ciała, przyciągamy

spojrzenie rozmówcy na strefę, której dotykamy. Głaskanie
swojego ramienia jest gestem adresowanym do partnera, jeżeli
głowa zwraca się ku rozmówcy, a nie w stronę ręki. Tak jednak
nie jest na ilustracjach poniżej.

W sytuacji silnego oczarowania

przywołujemy do siebie partnera nieświadomymi ruchami
ciała. Są to szybkie ruchy lewym barkiem.

Ten ruch wyraża wielką empatię emocjonalną. Pewna część

prawej półkuli mózgu wprawia w ruch strefę lewego barku;
głowa pochyla się nieco w lewo.

Kiedy partner Syny się pojawi naprzeciw niej

, te ruchy będą

bardziej znaczące i lepiej widoczne.

Gdy prawy bark się unosi bardzo krótko - w sposób identycz-

ny jak lewy - opisany wcześniej - osoba, z którą rozmawiacie,
jest rada z pochlebstwa. Ten bardzo ukradkowy gest należy, na
przykład, do często powtarzanych gestów George'a Busha. Po-
jawia się od czasu do czasu w języku ciała prezydenta, gdy ów

Robert Feldman i Bernard Rime, Fundamentals ofNomerbal Behmior, Nowy

Jork, Cambridge University Press, 1991 r.

Ekman i Friesen zauważyli, że w chwilach, gdy partnerzy nie są szczerzy,

często odchylają głowy w kierunku przeciwnym do tej, gdzie się znajdują osoby,
z którymi są w kontakcie. Patrz: Paul Ekman i W. Friesen, Detecting Deception from
the Body or Foce, „Journal of Personality and Social Psychology", nr 29.

120

121

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci data

poprawia swoją postawę przed rozpoczęciem przemówienia
lub gdy się przygotowuje do oficjalnych fotografii.

W innych sytuacjach pewnych informacji dostarczają nie-

wielkie swędzenia (trwające zwykle niespełna dwie sekundy).
Dzięki nim lepiej pojmujemy, że ktoś nas lubi, ale nie ośmiela
się tego powiedzieć.

Wcześniej omówiliśmy przekaz mikroswędzenia na twarzy,

przyjrzyjmy się teraz temu problemowi w odniesieniu do ciała.
Jeśli coś „swędzi", trzeba zwrócić uwagę na strefę, gdzie „swę-
dzi, a nie na rękę, która drapie swędzące miejsce".

otwartość jest bezinteresowna i prawdziwa. Gdy się drapią
w obojczyk, oznacza to ich pragnienie przyjścia nam z pomocą.

Jeśli chcemy mieć pewność, że sygnały wysyłane przez „dra-

piących" się rozmówców oznaczają pragnienia, musimy posta-
wić sobie kilka kluczowych pytań i odczytać kilka innych zna-
ków. Czy jedno oko tej osoby jest szerzej otwarte niż drugie?
Czy twarz jest asymetryczna? Czy jej oczy błyszczą i czy ma po-
większone źrenice? Czy wykonuje ruch językiem po dolnej war-
dze? Czy dotknęła ręką włosów? W którą stronę pochyliła gło-
wę? Która część jej ciała jest bardziej mobilna: prawa czy lewa?
Czy gdy ze mną rozmawia, jej dłoń odwraca się na zewnątrz?
I oczywiście, musimy uwzględnić wszystkie znaki, które zosta-
ły nam do omówienia. Jeśli wiele znaków się potwierdzi, będzie-
my pewni pragnień naszego rozmówcy, i dopiero wtedy będzie-
my mogli uznać trafność naszych spostrzeżeń.

Mikroswędzenia na poziomie obojczyka trwają nie dłużej

niż minutę czy dwie, ale łatwo je spostrzec. Rozmówcy, którzy
drapią się w okolicy obojczyka, czują, że potrzebujecie pomo-
cy - z pewnością dlatego, że daliście temu wyraz w taki czy in-
ny sposób. Poruszyliście ich i gdybyście poprosili, byliby goto-
wi pomóc.

We wczesnym dzieciństwie rodzice brali nas na ręce, trzy-

mając pod pachami. Kiedy „swędzi" w okolicach pach, powra-
ca ślad pamięciowy związany z pojęciem pomocy. Gest wywo-
łany mikroswędzeniem nie jest gestem uwodzenia, ale jasno
daje do zrozumienia, że rozmówca uważa nas za osobę bardzo
sympatyczną i chciałby móc nam pomóc. Drapiąc się w okolicy
obojczyka i pach, zatrzymajcie potok myśli, aby się zastanowić,

co naprawdę czujecie...
Lewy obojczyk i lewa
pacha

są

bardziej

uwrażliwione

niż

prawe. Osoby, które
się drapią pod pachą
lub

okolicy

obojczyka z lewej strony to osoby z natury dobre. Ich

Gdy mówi tułów, przemawia ego

Tułów reprezentuje ego. Spójrzmy na Synera, który mówi: „Ja!",
wskazując na siebie. Jeden z tych obrazków jest niezbyt prze-
konujący, prawda?

Jeśli mówimy „Ja", wskazując na ramię, a nie na mostek,

rozmówcy mogą uznać, że „coś z nami nie tak". Gdyby się jed-

Syner mówi: „Ja!".

122

123

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczuć na górnej części ciała

nak zastanowić, ten gest nie jest wcale absurdalny. Jeśli mówię
„Ja", wskazując ramię, to przecież moje ramię, czyli to jestem
ja. Ramię jest tak samo mną jak tułów, czyż nie?

Otóż tułów reprezentuje nasze Ja, środek, ego. Związek ten

ustala się w niemowlęctwie. Rodzice nie uczyili nas, że mówiąc
„Ja", powinniśmy wskazywać na swoje piersi. Ten gest ma
podłoże psychofizjologiczne. Niektóre mikroswędzenia w stre-
fie tułowia są bardzo sugestywne.

decyzje mało ważne, rezultat jest ten sam: „To swędzi"! Na tu-
łowiu można odczytać także inne znaki, ale nie odzwierciedla-
ją one w sposób tak przejrzysty potrzeby otwarcia się i zabie-
gania o względy rozmówcy.

W sferze komunikowania się i, bardziej jeszcze, uwodzenia,

ramiona wyrażają - symbolicznie

i fizycznie - więź z innymi.

Odgrywają ważną rolę w procesie nieświadomego uwodzenia.
Bardziej niż inne części ciała są narzędziami służącymi nawią-
zywaniu więzi.

Ten nieświadomy gest w

okolicach lewej piersi jest sugestywny, ale nie jest związany z
fantazjami erotycznymi. Pierś „swędzi" z zewnętrznej strony,
gdy osoba pragnie bliższego kontaktu, chce się uczuciowo
zbliżyć do rozmówcy. W odruchu wyrażającym uczucia
sprzeczne, Syna wysuwa pierś i się cofa*. Kiedy myśli są
sprzeczne, odczuwa się „swędzenie". Ileż razy w życiu,
zarówno osobistym, jak i zawodowym, chcieliśmy zatrzymać
kogoś, uznając równocześnie, że byłoby lepiej, gdyby sobie
poszedł? Ile razy kazaliśmy komuś odejść, pragnąc zarazem,
ż

eby został? Czy chodzi o poważne decyzje życiowe, czy

* Jeśli gest został wykonany na prawej piersi, jego znaczenie może być od-

czytywane zgolą odmiennie. Nie byłby przypisany do pragnienia, lecz raczej do
woli, a zatem poczucia winy.

Ramiona i przedramiona -
narzędzia nawiązywania więzi

Gdy przechodzimy od ramion do przedramion, przechodzimy
od serca (ponieważ wiązadła ramion znajdują się blisko serca
i blisko ego) do miejsca bliższego drugiej osobie (przedramiona).

Ramiona

Ramiona i przedramiona umożliwiają zbliżenie uczuciowe. Bie-
rzemy się z problemami „za bary", witamy kogoś „z otwartymi
ramionami"; przychodzimy komuś z pomocą, „podając mu
ramię".

Mikropieszczoty na ramieniu wyrażają pragnienia, które od-

czuwamy i chcielibyśmy sprawić, żeby odczuwał je także roz-
mówca. Pieścimy zewnętrzną stronę ramienia, gdy chcieliby-
ś

my być pieszczeni.

Specjaliści od interpretacji rysunków dzieci uważają, że ramiona są niewy-

czerpanym źródłem wiedzy o strukturze psychoafektywnej autorów takich ry-
sunków. Patrz: Ada Abraham, Le dessin d'une personne: Le test de Machover (Rysu-
nek osoby: test Machovera), przedmowa Juliette Favez-Boutonnier, I wydanie,
Neuchatel; Delachaux i Niestle, 1963 r. (Coli. Actualites pedagogiąues et psycho-
logiąues).

124

125

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci c/ate

Między tymi dwiema ilustracjami

istnieje ogromna różnica: odwrócona dłoń! Naprawdę
zwracamy się w stronę drugiej osoby, gdy dłonie są gotowe
„iść do" niej, jak to widać na ilustracji z prawej strony.

Na ilustracji z lewej Syna dotyka zewnętrznej części ramie-

nia i ta poza jest nacechowana czułością. Jest to jednak czułość
narcystyczna, bo Syna zajmuje się swoim ciałem dla własnej
przyjemności.

Gest Syny, ukazany poniżej, odkrywa więcej czułości niż po-

przednie.

Gesty Zygmunta Freuda

^ ^1 Liczne filmy o Zygmuncie Freudzie pozwoliły zbada

"f^fl

jego gestykulacj

. Poddali

my analizie obrazy z pie-

^ BBI H c iu t a k ic h f ilm ó w.

Lewa strona twarzy Zygmunta Freuda jest prawie zawsze bar-

dziej zamkni

ta ni

prawa. Oznacza to wielk

surowo

ść

. Podczas

wyst

pów publicznych ojciec psychoanalizy trzyma jedn

, a czasem

obie r

ce za plecami, a wi

c cz

ęść

jego

rodków wyrazu jest dla nas

niedost

pna. Ramiona zwykle ma cofni

te w stosunku do linii ciała,

a to

wiadczy,

e podchodzi z dystansem do tego, co si

dzieje.

Ponadto ramiona i łokcie s

odsuni

te od ciała, jakby tworzył stref

obronn

dzy sob

i innymi. Wszystkie te spostrze

enia s

zbie

ne z wewn

trzn

postaw

Zygmunta Freuda. Wystarczy jed-

nak,

e w jego otoczeniu pojawi

dzieci, a dynamika jego ciała

zmienia si

diametralnie. Jego ruchy staj

energiczne (nawet pod

koniec

ycia). Zainteresowanie dzie

mi i specjalne podej

cie do nich

nie wydaj

adnym przypadku udawane. Dwoisto

ść

osobo-

ci Zygmunta Freuda, zmiana postawy w ci

gu kilku sekund -

w zale

ci od tego, czy obcuje z dzie

mi, czy z dorosłymi dowo-

dzi,

e ma on ogromn

łatwo

ść

komunikowania si

i wielki dar em-

patii.

Freud w du

ym stopniu przyczynił si

do negacji potrzeby spo-

dania na ciało. Powodem takiego podej

cia nie był bynajmniej

purytanizm wielkiego my

liciela. Uwa

ał on,

e podczas psychoana-

lizy pacjent nie powinien mie

kontaktu wzrokowego z terapeut

a zatem terapeuta siada za kozetk

, na której le

y pacjent. W takiej

sytuacji zostaje zniesiona bariera wzrokowa i pacjent mo

e mówi

o swoich problemach, nie zatrzymuj

c spojrzenia na powierzchow-

ci terapeuty. Był to wielki post

p: po raz pierwszy pacjent był

naprawd

słuchany.

126

127

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci data

Gdy rozmówca się rozluźnia, jego głowa też się rozluźnia.

Nie ma reguły absolutnej, ale na ogół, im bardziej ktoś jest
skłonny do nawiązywania bliskich związków, tym łagodniej
pochyla głowę

Widząc mikropieszczoty ramion rozmówcy, musimy zwró-

cić także uwagę na głowę. Ruch ramion wyraża pragnienie czu-
łości, ale ruch głowy przynosi zasadniczą informację: wskazu-
je na stopień intensywności pragnienia.

Gesty rozluźnienia łatwiej zaobserwować u kobiet niż

u mężczyzn, choć nie ma ku temu żadnego powodu fizjologicz-
nego. Mężczyźni krępują się okazywać spontaniczność publicz-
nie, ponieważ wyklucza ona pewne postawy umysłowe,
a w konsekwencji, również wyrażające je zachowania.

Przedramiona

Kiedy dotykamy przedramienia, a nie wyższych partii ramion,
wyrażamy pragnienia bardziej skierowane do innych. Jesteśmy
dalej od strefy ego, niż gdy dotykamy ramienia. Jesteśmy mniej
skupieni na własnych potrzebach uczuciowych, a bardziej na
pragnieniu kontaktu z drugą osobą.

Spójrzcie na gesty przedstawione na następnym rysunku.

Tylko jeden z nich wskazuje na chęć nawiązania bliższego kon-
taktu. Jak sądzicie, który? Macie już wszystkie dane do tego, że-
by to odgadnąć.

Odchylenie głowy pokazuje, że rozmówca pragnie się do

nas zbliżyć.

Gdy jesteśmy w odległości ponad 2,5 m od rozmówcy, to nie linia położe-

nia głowy jest ważna, ale ogólnie jego pozycja w przestrzeni. Linia odchylenia
głowy zmienia się wówczas w zależności od tego, czy rozmówca znajduje się
bardziej na prawo, czy bardziej na lewo od nas. Patrz: Edward Hali, Handbookfor
Proxemic Research, Washington D.C., American Anthropological Association,
1974 r.

Dwa następne gesty są bardziej
sugestywne niż poprzednie.

Otwarcie przedramienia zapowiada otwarcie górnej części

ciała. Pieszcząc wewnętrzną część przedramienia, Syna pieści
wnętrze swego ciała. Otwiera się zatem bardzo sugestywnie na
swego rozmówcę, wyrażając silne pragnienie kontaktu. Na
drugiej ilustracji, głowa Syny nie podąża za głową Synera. Dłoń

nie
otwiera
się
zresztą

w kierunku dłoni Synera. Syna zachowuje kontrolę nad
sytuacją. Gdy jednak głowa się pochyla, Syna poddaje się
zmysłowości.

128

129

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci dała

Te dwa nieświadome gesty wyjawiają pragnienia bardziej

wiadome. Gesty wykonywane na przedramieniu są analogicz-

ne do tych na ramieniu. Jeśli chodzi o stopniowanie pragnienia,
mikropieszczoty na przedramieniu wyrażają potrzebę kontak-
tu, a mikropieszczoty na wewnętrznej części ramienia - pra-
gnienie większej serdeczności.

Mikroswędzenia, czyli wypieranie pragnień

Pieścimy swoje ramiona i przedramiona w chwilach dobrego
samopoczucia, mikroswędzenia zaś wywołują targające nami
sprzeczności - rezonują one na ciele, które zaczyna „swędzić".
Dzieje się tak, kiedy emocjonalna potrzeba otwarcia się nie
jest ostatecznie zaakceptowana. Dwie różne postawy mentalne
wyrażają się poprzez odmienne gesty. Oceńcie, jak się zmienia
postawa mentalna Synera między pierwszą i drugą ilustracją.

na wewnętrznej stronie ramion, ponieważ doznaje pragnienia
zbliżenia uczuciowego, przed którym się broni. Waha się, czy
otworzyć się bardziej. Odprężył jednak głowę i pochyla ją zna-
cząco w kierunku „swędzącego" ramienia. To mikroswędzenie
ukazuje, że właśnie pozbywa się ostatnich wątpliwości, aby się
do nas zbliżyć.

pierwszej

ilustracji

mikroswędzenie nie jest po prostu gestem uwodzenia. Linia
głowy Synera nie podąża za naturalnym ruchem jego ciała.
Chociaż nie zostało to powiedziane, nasz rozmówca odczuwa
potrzebę wycofania się z tej sytuacji, mimo że nie wyzbył się
pragnienia zbliżenia się.

Na ilustracji z prawej strony mikroswędzenie wyraża sprzecz-

ne pragnienia uczuciowe. Nasz partner odczuwa „szczypanie"

130

Bardzo wymowne jest mikroswędzenie na przedramieniu,

bardziej oddalonym od ciała i bardziej nieświadomie zaangażo-
wanym, gdy chodzi o odczuwanie mniej emocjonalnej, a bar-
dziej fizycznej strony związku.

Zanalizujmy gest Syny:

1. przedramiona są otwarte;
2. wnętrze dłoni jest widoczne;
3. głowa jest odchylona w stronę ramienia i „swędzi"

ramię.

Sprzeczność między sygnałem ciała o pragnieniu otwarcia

(ukrwione przedramię) i znak odmowy otwarcia (ten ruch jest
zatrzymany, a więc „swędzi") wyraża psychologiczną sprzecz-
ność między pragnieniem otwarcia się i wolą niepoddania się
temu. W tym przypadku, jeślibyście odczuwali pragnienie zbli-
ż

enia się do Syny, pozwólcie jej pokierować tymi sprzecznościa-

mi; „swędzi", więc Syna z wolna zbliża się do was.

131

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci ciała

Humanizm Dalajlamy

Gdy rozmy

lamy nad osobowo

obecnego Dalajlamy, zadajemy

sobie niezmiennie pytanie, w jaki sposób osoba tak uduchowiona,
a jednocze

nie tak obecna w naszej rzeczywisto

ci, radzi sobie

z emocjami. Odpowiedzi na to pytanie szukali

my, ogl

daj

c jedn

z jego konferencji, której nagranie filmowe na wideo zostało wpro-
wadzone do sprzeda

y z okazji drugiego tysi

clecia*.

Okazuje si

e duchowy przywódca Tybeta

czyków reaguje na

emocje równie silnie jak ka

dy z nas. Podczas konferencji, trwaj

cej

godzin

z kwadransem, bez w

tpienia 37 razy odczuł mikrosw

dze-

nia w okolicach twarzy lub na ciele. Te mikrosw

dzenia, które wy-

zwalały u Dalajlamy gesty identyczne jak u ka

dego człowieka, to

znaczy zmuszały go do drapania tych miejsc, trwały na ogół niespeł-
na dwie sekundy i wszystkie były widoczne gołym okiem. Poni

zaznaczono sw

ce punkty, których dotykała r

ka.

Mikrosw

dzenie wskazuje na pewn

dwuznaczno

ść

dzy tym,

co si

mówi. a tym, co si

czuje albo te

, w zale

ci od strefy, roz-

k mi

dzy tym, co si

widzi, a tym, co chciałoby si

widzie

Ten rodzaj mikroswędzenia jest przejawem zarówno na-

szych wahań, jak i trudności w dostosowaniu się do nazbyt
swobodnego sposobu komunikowania się. Uwodziciele (i wła-
ś

nie w tym tkwi ich siła) potrafią umiejętnie rozwiać wątpliwo-

ci swoich partnerów, skłaniając ich, aby zapomnieli o barie-

rach, jakie stwarza sytuacja. Bez względu na to jednak, czy
jesteśmy uwodzicielscy, czy nie, odczuwamy niekiedy prag-
nienie większego otwarcia się i jesteśmy rozdarci między we-
wnętrzną potrzebą wolności i zaangażowaniem uczuciowym.
I wtedy właśnie na powierzchni skóry odczuwamy owe mikro-
swędzenia, będące przejawem walki świadomości.

Ręce i palce do manipulowania szczegółami

Ludzkie ręce są niezwykle ruchliwe i niebywale zręczne. Ich ru-
chy objaśniają nam ważne aspekty naszej wrażliwości. Moto-
ryka mała palców umożliwia działania wymagające zwinności.
Motoryka mała rąk umożliwia manipulowanie szczegółami.
W chwilach, gdy się obawiamy, że zadanie się nie powiedzie,
wilgotnieją nam ręce. Kiedy osoby zajmujące różne stanowiska
w hierarchii dyskutują ze sobą, skurcz mięśni rąk podwładne-
go jest zawsze większy niż jego przełożonego

. Jak sądzicie -

komu zostanie powierzone zadanie zajęcia się drobnymi szcze-
gółami, podwładnemu czy zwierzchnikowi?

Dłonie

Kryjąc dłonie, zachowujemy przy sobie cząstkę siebie, nie
otwieramy się całkowicie. Spójrzmy na Synę i Synera w trakcie
rozmowy.

* His Holiness the 14<

Dalai Lama (Jego Świątobliwość Dalajlama XIV),

Nowy Jork, Mystic Fire Video, 1999 r. (Coli. Ethics For New Millennium).

Patrz: Albert Mehrabian, Nonverbal Communication, Chicago, Aldine-Ather-

ton, 1972 r.

132

133

Na ilustracji z lewej strony Syner ma się na baczności. Stoi

tu tak, jak inspektorzy z seriali kryminalnych podczas pogrze-
bu. Na cmentarzu, pośród rodziny i bliskich, są intruzami, prze-
szkadzają, nie przyszli po to, żeby komunikować się z innymi,
więc trzymają ręce za plecami. Wnętrze dłoni oznacza intym-
ność, której nie odsłaniamy, gdy czujemy się wykluczeni lub
gdy sami decydujemy się pozostać poza grupą. Aktorzy grają-
cy rolę inspektorów policji w filmach, znając stan umysłu swo-
jego bohatera, potrafią doskonale naśladować jego postawę
fizyczną

. Na ilustracji z prawej, Syner jest bardzo zaangażo-

wany.

Kiedy zachowujemy się z rezerwą i nie chcemy się włączyć

do rozmowy, przekazy neurobiologiczne wysyłane przez mózg
chłodzą nasze ręce.

Konstantin Stanisławski, rosyjski teoretyk teatru, aktor, reżyser i pedagog,

twórca nowoczesnych metod pracy aktora, opracował zasady sztuki aktorskiej
i odkryi nowe środki techniki teatralnej, która kładzie nacisk na przeżywanie
emocji bohatera, aby ciało aktora mogło wiernie wyrazić tę emocję (realizm psy-
chologiczny). Ta metoda stała się znana na całym świecie i została przejęta
przez Lee Strasberga i Elię Kazana, w Actor's Studio w Nowym Jorku. Już wiek
temu Stanisławski intuicyjnie wyczuł to, co odkrywamy dzisiaj namacalnie:
technikę aktorską. Patrz: Konstantin Stanisławski, Pisma, 1.1-4,1954-1956.

Na jednym z kanałów telewizji ameryka

skiej

Oprah Winfrey prowadzi program najch

tniej

ogl

dany na

wiecie.

Kody komunikacyjne wykorzystywane przez

Oprah Winfrey wyja

niaj

w du

ym stopniu, na czym polega jej

charyzma. Ta słynna prezenterka wykazuje ogromn

otwarto

ść

i mo

na by uzna

e to jej umiej

tno

ść

wyra

ania uczu

sprawia,

jest tak lubiana. W rzeczywisto

ci wcale tak nie jest. Przed kamera-

mi głow

zawsze trzyma prosto, a ramiona nie odgrywaj

wła

ciwie

adnej roli w jej sposobie komunikowania si

. Sztywno

ść

górnej cz

ci jej ciała

wiadczy,

e skrywa swoje emocje, wzbrania si

przed mówieniem o swych uczuciach. Jej ramiona pozostaj

„przy-

klejone" do ciała.

Chocia

Oprah Winfrey niewiele przekazuje z tego, co czuje, za-

dowalaj

c si

na ogół u

miechem, jest całkowicie zwrócona ku dru-

giemu człowiekowi. Jej przedramiona s

bardzo ruchliwe, a przede

wszystkim, zwraca wn

trza dłoni w stron

audytorium przez ponad

60% czasu emisji, co jest unikalne w historii telewizji.

Pokazuj

c wn

trze dłoni, prezenterka nie

wiadomie nawi

zuje

ęź

z publiczno

na sali, z telewidzami i z go

ść

mi siedz

cymi za

lub po jej bokach.

Oprah Winfrey komunikuje dokładnie to, co emanuje z progra-

mu, tworz

c wi

ęź

dzy przeci

tnymi Amerykanami,

widzami i uczestnikami programu obecnymi na sali. Maj

otwarte dłonie, staje si

jakby przezroczysta, zadowalaj

c si

rol

cznika, medium mi

dzy wszystkimi. Jest to bez w

tpienia powód

jej ogromnej popularno

ci.

Oznaki uczu

na górnej cz

ęś

ci ciała

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Dłonie Opran Wmfrey

134

135

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Oznaki uczuć na górnej części data

Dyskretne mikropieszczoty rąk

Ręce aktywnie włączają się do aktu uwodzenia. Skrywane pra-
gnienie przechodzi do ręki. Partner pragnie bliższego kontaktu,
ukrywa to - nie otwiera dłoni w waszym kierunku - ale umie-
szcza kciuk w poprzek dłoni, aby mimo wszystko komuniko-
wać się bardziej aktywnie. Nikt nie zwraca na to uwagi, bo nikt
nie wie, co się właściwie dzieje. Kiedy jednak nauczymy się za-
uważać ten gest, zdamy sobie sprawę, że jest on dosyć często
spotykany.

Spójrzcie na dwie pozycje poniżej.

Kierunek

ruchu

kciuka

wskazuje naturę pragnienia. Kiedy chcemy, żeby rozmówca
zbliżył się do nas, kciuk pociera miejsce między dużym palcem
i serdecznym, wracając do wnętrza dłoni, jakbyśmy palcem
przywoływali tę osobę ku sobie. Kiedy jednak pieścimy to
miejsce w przeciwnym kierunku oznacza to, że mamy ochotę
sami się przybliżyć do rozmówcy. Są to gesty często
wykonywane i rzadko zauważane. Pragnienie istnieje, ale gest
jest dyskretny, niemal ukryty.

Palce

Palec wskazujący jest palcem autoafirmacji, palcem, który mó-
wi: „Ja". Małe dziecko, zanim zacznie mówić, pokazuje przed-

mioty palcem - wskazującym

. W niektórych sytuacjach, chęć

zapanowania nad sytuacją przenosi się na podniesiony palec
wskazujący. Może on wtedy zastąpić w wymowie erotycznej
palec środkowy, który zazwyczaj wyraża pragnienia seksualne.
Lepiej pojmiemy jak to jest, gdy zanalizujemy sytuacje pokaza-
ne poniżej.

W sytuacjach uwodzenia, oba

te gesty wyrażają pragnienie. Syner, dotykając palcem okolicy
pod okiem, chciałby „widzieć" lepiej coś, co leży w sferze
intymnej, sekretnej. Użył palca środkowego, a zatem można się
domyślać, że pragnienie jest natury erotycznej. Trzeba jednak
wziąć pod uwagę dwa zastrzeżenia. Z jednej strony, palec
ś

rodkowy jest najdłuższy i jako pierwszy wchodzi w kontakt z

twarzą; to, że Syner położył go na twarzy, nie musi oznaczać,
ż

e chodzi o sprawy erotyczne. Z drugiej strony, palec

rodkowy jest zawsze bardziej pasywny niż wskazujący,

służący autoafirmacji. W niektórych przypadkach palec
wskazujący lepiej wyraża pragnienie. Należy być bardzo
ostrożnym, gdy analizuje się rolę palców w mowie ciała.
Rozdzielenie funkcji oraz roli palców nie jest nabyte. Zostaje
ustalone jeszcze w stadium płodowym rozwoju dziecka.

Borys Cyrulnik, la naissance du sens (Narodziny zmysłu), Hachette Uttćra-

ture, 1995 r., coli. Pluriel.

136

137

Oznaki uczuć na górnej części ciafa

Dotykanie palca środkowego od wewnętrznej strony dłoni

oznacza dwuznaczność. Coś nas denerwuje i popycha do za-
mknięcia dłoni, do „zaciśnięcia pięści". Jakieś szczegóły nam
przeszkadzają.

Ponadto, palec środkowy jasno wyraża pragnienie fizyczne.

Wahamy się, czy coś wziąć, ale nie obawiamy się, że zabraknie
nam energii, jakby to było, gdyby „swędziały" nas wnętrza dło-
ni (patrz następny rozdział). Powstrzymuje nas nie całkiem
uprawniona natura naszego pragnienia.

Palec serdeczny: palec związku

Palec serdeczny jest, jak się wydaje, palcem związku zarówno
symbolicznie

, jak i fizycznie. Staje się to jasne, gdy obserwuje-

my sposób, w jaki nasi bliscy - całkiem machinalnie - bawią się
palcami. Chwile nieświadomie wybrane do zabawy z obrączką,
równie wyraźnie pokazują więź, jaką wyraża palec serdeczny.

Gdy słyszysz, że ktoś wyraża się źle o osobie, którą kochasz,

nieświadomie zaciskasz lekko pięści. Strefa palców jest wtedy

bardziej ukrwiona i czasami zaczyna swędzieć palec serdeczny,
co wskazuje, jak trudno ci znieść tę chwilę*.

Osoba, która stojąc na wprost ciebie, bawi się obrączką i ścią-

ga ją na koniec palca, byłaby skłonna zerwać symbolicznie
wszelkie więzy, żeby się do ciebie zbliżyć. Jesteś w jej oczach
szczególnie czarujący(a), ona zaś czuje się świetnie w twoim to-
warzystwie. Jest to sytuacja podobna do tej, w jakiej znajduje się
osoba, która rozmawiając, bezwiednie z wolna zdejmuje buty.

Buty więżą stopę. Przeszkadzają nam. Gdy występują

w snach, są pełne znaczeń urojeniowych; bardzo się wiążą z ero-
tyką. Sytuacje, gdy obrączka ześlizguje się na koniec palca ser-
decznego i gdy but ześlizguje się na koniec stopy, są porówny-
walne. Są one często przedmiotem analizy psychoanalityków.
Nie zapominajmy jednak, że stan ducha, do jakiego się odnoszą,
jest zupełnie nieświadomy. Między ułudą a jej spełnieniem mie-
ś

ci się zakaz, który niewiele osób decyduje się złamać. Zdarza

się również, że obrączka zsuwa się wzdłuż palca serdecznego,
chociaż nie kryje się za tym pragnienie, tylko chęć porozumie-
wania się w sposób bardziej osobisty -jak to bywa czasami mię-
dzy dobrymi kolegami lub przyjaciółmi.

Patrz: Annick de Souzenelle, Le symbolisme du corps humain (Symbolika ciała

ludzkiego), Paryż, Albin Michel, 1991 r. (Coli. Espaces libres).

* O rozwoju palca środkowego w stadium płodowym patrz: Gerschwind,

Norman, Galaburda, Albert, Archwes ofNeurology, 1985 r., wól. 43.

138

Łokcie i nadgarstki, czyli
gi

tko

ść

pragnienia

gdybym jednak się ośmielił?" - pytamy samych siebie,

gdy czujemy się sztywni i chcielibyśmy, aby kontakt stał się
bardziej serdeczny. Sztywność umysłu przejawia się przez wi-
doczną sztywność ciała. W obliczu tej sztywności uczuciowej,
kurczą się ramiona. Jesteśmy napięci, zablokowani, „zgrabiali".
Gdy chcemy się „odblokować", mózg wysyła do stawów pole-
cenie rozluźnienia się. Łokcie i nadgarstki są tymi stawami,
które wyrażają elastyczność i energię zarazem.

Łokcie są zawsze w ubocznym polu widzenia naszych roz-

mówców, bez względu na to, czy stoimy blisko, czy daleko od
nich. Stanowią element naszego wizerunku i uczestniczą w ko-
munikowaniu pragnień.

Łokcie mogą przyspieszyć zbliżenie uczuciowe

Łokcie nadają giętkości naszym ruchom. Bez nich nie mogli-
byśmy objąć bliskiej osoby, zbliżyć się do kogoś uczuciowo.
W chwili zagrożenia, łokcie odchylają się od ciała - stwarzamy
dystans - przestrzeń między sobą i innymi. Nasze dłonie są
ustawione w pozycji nawrotnej (w dół). Mamy skłonność do za-
mykania się w sobie.

141

ROZDZIAŁ

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Łokcie i nadgarstki, czyli gi

tko

ść

pragnienia

Jeśli łokcie odstają od ciała, świadczy to o sztywności i za-

mknięciu się w sobie. Dlatego z dwóch gestów widocznych po-
niżej, ten z lewej zostanie nieświadomie odczytany jako bar-
dziej serdeczny niż ten z prawej. W drugiej pozycji, Syner się
zabezpiecza, choć z pozoru jest otwarty. Kąt prosty jego łokcia
tworzy barierę przed rozmówcą.

Odwrotnie się dzieje, gdy zwracamy się ku innym: łokcie

i dłonie otwierają się w ich stronę (ilustracja po prawej).

Kiedy wyraźnie się otwieramy, żeby kogoś przywitać, nie-

możliwe jest odrywanie łokci od ciała. Widać to na prawej ilu-
stracji poniżej, gdzie Syna ma pozę wielce dziwaczną.

Pozycje, które przyjmujemy są uwarunkowane psychofizjo-

logicznie. Na każdym etapie naszego rozwoju psychoafektyw-
nego, ciało znajdowało i przyjmowało pozycje, które najlepiej
odzwierciedlały stany psychiczne. Niektóre z tych pozycji zako-
rzeniły się głęboko. Ukazują naszą psychikę i wiele o nas mó-
wią. Wiadomo, że aby się rozluźnić po okresie stresu, mięśnie
gładkie, kierowane przez układ nerwowy wegetatywny, po-
trzebują 400 razy więcej czasu niż mięśnie prążkowane

W niektórych decydujących okresach naszego rozwoju blokady
tych mięśni wskutek przeżytych, niekiedy nieświadomie, form
agresji mogły spowodować usztywnienia ciała, które zostały
utrwalone.

Jako pierwszy wykazał to Wilhelm Reich - w swojej pracy poświęconej

analizie charakterologicznej: Charakter Analysis, Nowy Jork, 1949 r.

142

143

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Łokcie i nadgarstki, czyli giętkość pragnienia

Milczenie Hitlera

^ ^ |^ ^ A dol f H i t l er był ni ezw yk l e c har yzm at yc znym , • a

zarazem najbardziej nienawistnym człowiekiem ubiegłego wieku.

Był tak charyzmatyczny BMl dlatego,

e forma i tre

ść

tak dobrze

u niego nakładały,

e jego posta

krzyczała prawd

Hitler pod

wiadomie wiedział,

e słowa stanowi

niewielki pro-

cent przekazu (zaledwie 7%). Przed rozpocz

ciem ka

dego prze-

mówienia czekał, a

wybrzmi cisza, co trwało minut

albo półtorej,

rzadko krócej. Podczas samego przemówienia u

ywał krótkich zda

skanduj

c wci

ąż

te same słowa.

Lewa strona twarzy oraz ciała ujawnia emocje pozytywne, tym-

czasem Hitler zawsze eksponował praw

stron

swojej twarzy, (jest

to zreszt

dosy

wyj

tkowa postawa u liderów charyzmatycznych).

Nieodmiennie ko

czył swe przemówienia akcentem wr

cz histe-

rycznym, z zaci

praw

ęś

skierowan

do tłumu, zwróco-

ny do niego prawym bokiem ciała. W tym tkwiła jego siła: mówił

o nienawi

ci, maj

c twarz i ciało ziej

ce nienawi

. Cały stawał si

kul

nienawi

ci, a tłum mógł łatwo si

z nim identyfikowa

z tej pro-

stej przyczyny,

e ten przywódca wydawał si

uciele

nieniem praw-

dy, któr

głosił. Na tym polegał jego talent.

Potencjał uwodzicielski osób najbardziej czaruj

cych przejawia

poprzez otwarcie lewej strony ich twarzy i ciała, która zwraca si

ku lewej stronie twarzy i ciała rozmówcy. Hitler był całkowitym te-

go kontrprzykładem. Skoro jednak szerzył rasizm i nienawi

ść

, mowa

jego ciała była w zgodzie z jego słowami.

Obie półkule mózgu" spełniają określone funkcje i oddziału-

ją na prawą lub lewą stronę górnej części ciała. Z obserwacji
górnych kończyn zdaje się wynikać, że półkula prawa ma za-
pewniać otwartość emocjonalną, lewa zaś - kontrolowaną
uwagę

100

. Prawa strona ciała (kierowana przez lewą półkulę)

jest w pełni zaangażowana, gdy zaczynamy się kontrolować,
czyli w chwilach zamknięcia się lub agresji.

Na ilustracjach poniżej, górna część ciała jest zamknięta,

a wyprostowane łokcie są zablokowane przy ciele.

Lewe ramię jest ramieniem emocji,

ramieniem bardziej „impulsywnym". Gdy, jak tu, ramię Syny
jest wysunięte do przodu, wydaje się bardziej skłonna
otworzyć się emocjonalnie, inter-

Zjawisko wyjaśnione przez Antonio Damasio w książce Błąd Kartezjusza,

Dom Wydawniczy Rebis Poznań, 2002 r. Patrz także: G.W. Hoesen, „Emotional
Disturbances Associated with Focal Lesions of the Limbie Frontal Lobe", w Neu-
ropsychology of Human Emotion, K.M. Heilmana i P. Satza, Nowy Jork i Londyn,
Guilford Press, 1983 r.

100

Jest to neurobiologiczna hipoteza Tuckera i Williamsona. Została ona

w dużej mierze potwierdzona przez nasze analizy nagrań filmów wideo. Patrz:
D.M. Tucker i P.A. Williamson, Asymetrie Neutral Control Systems in Human SelfRe-
gulation, „Psychological Review", nr 91. Patrz też: G. Gainotti, Emotional Behavior
and Hemispheric Side ofthe Lesion, „Cortex", nr 8.

144

145

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

weniować, działać. Pierwsza ilustracja jest bardziej pozytywna
niż ta z prawej strony, nie są to jednak postawy uwodzicielskie.
Aby te pozy wyrażały pragnienie otwarcia, konieczne byłoby
otwarcie łokci i dłoni. Gesty poniżej ukazują większe otwarcie;
jeden z gestów Syny wyraża otwarcie, drugi zaś pełne zaanga-
ż

owanie.

Na pierwszej ilustracji barki, łokcie i

dłonie są skierowane ku rozmówcy, co oznacza otwarcie.
Ciało jest powstrzymywane tylko przez jedno ramię, które
zagradza dostęp do strefy intymnej.

Gdy lewe ramię tworzy zaporę, otwarcie emocjonalne jest

hamowane. Kiedy natomiast prawe ramię tworzy zaporę, emo-
cje i pragnienie otwarcia się są bardzo żywe. Ramię prawe -
kierowane przez lewą półkulę, stanowi ostatni środek kontroli,
ostatni szaniec naszej otwartości uczuciowej. Jest to autentycz-
ny gest otwartości emocjonalnej. Rozmówca postrzega go pod-
progowo jako gest uwodzenia.

Powróćmy do omówienia komunikatów, wysyłanych przez

nasze łokcie. W zależności od tego, jakie uczucia powodują oso-
bą siedzącą przed nami, może ona opierać się na jednym lub na
drugim łokciu.

Gdy twój rozmówca opiera się na lewym łokciu, sytuacja

jest bardziej emocjonalna niż wtedy, gdy wybiera prawy. Jego
lewa ręka, która otacza twarz, otwiera przed nami jego uczu-
cia. Wykonywany gest jest gestem autokontaktu. Przyciąga na-
szą uwagę na bardziej wyrazistą część twarzy, bogatszą w mi-
mikę, podatną na emocje. Jeśli rozmówca dłużej pozostaje
w takiej pozycji, nie jest to przypadkowe. W takiej sytuacji spo-
gląda on na ciebie lewym okiem, szukając kontaktu z twoim le-
wym okiem. Uwodzenie dokonuje się poprzez drobne szcze-
góły, równie niedostrzegalne jak ten.

Przeanalizujmy jeszcze sytuację wielkiego otwarcia na sku-

tek mikroswędzenia, które wyraża głębokie pragnienie otwar-
cia uczuciowego.

146

147

Łokcie i
nadgarstki

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Łokcie i nadgarstki, czyli giętkość pragnienia

Na ilustracji z lewej strony, Syner chciałby bardziej się otwo-

rzyć, ale nie wie, jak to zrobić. Swędzi go... w załamaniu łokcia.
Mikroswędzenie nastąpiło w tym właśnie miejscu, co jest zna-
czące.

Na ilustracji z prawej, odczytujemy jeszcze większą empatię

u Synera i Syny. Zauważamy to dzięki symetrycznemu ruchowi
głowy. Kiedy widzimy naśladowanie ruchów głowy i zadajemy
sobie pytanie, kto kogo naśladuje, trzeba zawsze sprawdzić,
kto mówi. W sytuacji dobrego samopoczucia osoba słuchająca
nieświadomie przyjmuje pozycję głowy osoby mówiącej. Na
drugiej ilustracji, całe ciało Synera jest odpowiednio ustawione
(mikroswędzenie po lewej stronie, głowa pochylona w lewo),
a Syna dołącza do niego.

Dłonie - łącznik z myślą

Skuteczne komunikowanie polega na nawiązaniu kontaktu
z rozmówcą, na wzmocnieniu emocjonalnej wagi słów dzięki
wyrazistej gestykulacji. Gesty rąk mają do oddegrania wielką
rolę. Im bardziej ludzie są sfrustrowani, zmęczeni, przygnębie-
ni, tym uboższe są ich gesty. Kiedy natomiast ich myśli są ży-
we, ta żywość jest jeszcze wzmocniona przez bogactwo ich ge-
stykulacji. Wiemy wszyscy, że mówca wykonuje szerokie gesty,
gdy słuchacze są od niego oddaleni, ale kiedy komunikuje się
z rozmówcami w odległości mniejszej niż półtora metra, jak to
czynimy w stosunkach osobistych, gesty stają się znacznie bar-
dziej stonowane i rozważne.

Na dwóch ilustracjach przedstawionych obok jedyną różni-

cą jest odwrócona dłoń Syny. Na prawej dłoń, odwracając się,
otwiera się ku rozmówcy.

Dłonie otwierają się w chwilach, gdy my się otwieramy, ale

nie zawsze tak było. W chwili urodzenia dziecko nie ma otwar-
tych dłoni, jego ramiona są zamknięte na piersi. Dziecko, sku-
pione na sobie, przywłaszcza sobie rozmaite przedmioty, które

mu się daje. Potem, około szóstego
miesiąca życia, nieoczekiwanie zaczyna odrzucać przedmioty.
Zdobywa świadomość tego, co zewnętrzne. Nie odrzuca ich
przez brak uwagi, decyduje się z nimi rozstać: jest gotowe się
otwierać. Spostrzega, że istnieje świat zewnętrzny

101

Specjaliści w dziedzinie psychologii rozwoju dziecka uważają,
ż

e otwarcie piąstki, nazywane także „supinacją", jest znakiem

otwarcia się na innych i na świat.

Dłonie odwrócone do wewn

trz (pronacja)

To właśnie otwierając dłonie i wprawiającje w ruch w inny

sposób, nadajemy mocy słowom, które towarzyszą tym ge-
stom. Związek słów i gestów dokonuje się przez dłonie. Wiemy,

101

Patrz: Suzanne B. Robert-0uvray, Integration motrice etdeveloppementpsychi-

que (Integracja ruchowa i rozwój psychiczny), Paryż, Desclee de Bouwer, 1997 r.

Uwaga: u dziecka ta postawa, polegająca na zdaniu sobie sprawy z istnienia

innej rzeczywistości niż jego własna, przejawia się w strategiach, jakich używa
ono, żeby się pozbyć przedmiotów.

148

149

Dłonie odwrócone na zewn

trz

(supinacj

)

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Łokcie i nadgarstki, czyli gi

tko

ść

pragnienia

e lewa półkula jest odpowiedzialna za język mówiony, a zatem

nie przez przypadek prawa dłoń jest bardziej ruchliwa niż le-
wa

102

. Ruchy lewej ręki są natomiast szersze niż prawej, mniej

bezpośrednie i prostoliniowe, obserwujemy to już w szós-
tym-ósmym miesiącu życia dziecka

103

. Nadgarstek daje dłoni

giętkość niezbędną do chwytania. Kiedy otwieramy dłonie na
zewnątrz, otwieramy nasz świat umysłu. Gdy się zamykamy
umysłowo, dłonie, zamykając się, odzwierciedlają ten stan.
Wyrażenia: „Mieć otwarty umysł" i „Mieć zamknięty umysł"
oraz „Być elastycznym", „Być sztywnym" są metaforami, które
ruchy naszych dłoni obrazują bardzo precyzyjnie.

Kobiety na ogół znacznie szczerzej otwierają dłonie, co zda-

je się świadczyć, że są one bardziej otwarte niż mężczyźni. Nie
ma ku temu podstaw fizjologicznych. Zresztą, spoglądając na
Synę i Synera na ilustracjach poniżej, najprawdopodobniej
przyznacie mi rację: Syner wydaje się przybierać postawę,
którą możemy bez wątpienia uznać za nieco „zniewieściałą".

miało

ść

Madonny

Urok Madonny cz

sto porównywano z czarem

Marilyn Monroe - z racji ich podobie

stwa

zewn

trznego.

Tymczasem,

ich

sposób

operowania ciałem ró

ni si

diametralnie. W

sytuacjach komunikowania Madonna mruga

oczami cz

ęś

ciej ni

kszo

ść

kobiet. T

niekonwencjonaln

postaw

zdradza,

e chłonie umystem wszystkie informacje, jakie

e uzyska

wiata zewn

trznego. Nie składa swej urody w

darze innym, jak miała skłonno

ść

czyni

Marilyn. Madonna jest

całkowicie pochłoni

ta tym, co si

dzieje.

Obie strony twarzy i ciała Madonny s

niezwykle symetryczne.

Jej gesty równie

. Nie ulega emocjom i zawsze nadzwyczajnie pa-

nuje nad otoczeniem, i to w taki sposób,

e nie mo

na uzna

e si

kontroluje. Wszystko to jest dla niej naturalne i oczywiste.

W chwilach uwodzenia jej głowa nigdy si

nie przechyla w kie-

runku innych (na ogół ludzie przechylaj

głow

, gdy ulegaj

wzaje-

mnie swemu urokowi). Wr

cz przeciwnie, jej ruchy s

zwykle sagi-

talne (z przodu do tyłu). Jest to raczej m

ska cecha.

Poprzez swoj

symetri

i surowo

ść

postaw Madonna wykazuje

co najmniej w równej mierze pewno

ść

siebie, co kobieco

ść

, daj

dowód na to,

e nie s

to walory wzajemnie si

wykluczaj

ce. Jej za

chowanie rozwiewa mit,

e godna po

żą

dania jest jedynie kobieta

podporz

dkowana.

102

D. Kimura i C.A. Humphrys, A Comparison

ofLeft

and RightArm Movement
during Speaking, „Neuropsychologia", nr 19,1981 r., str. 807-812.

103

H. Bloch i F. Morange „Organising Gestures in External Space: Orienting

and Reaching" w: Handbook ofSpatial Research Paradigms and Methodologies,
opublikowanej pod kierunkiem N. Foreman i R. Gillet, Hove, Psychology Press,
1997 r., wól. l.

150

151

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Łokcie i nadgarstki, czyli gi

tko

ść

pragnienia

Widoczna tu pozycja otwarcia ukazuje taki aspekt uczucio-

wości, jakiemu pewni mężczyźni z trudem pozwalają się roz-
winąć. Skrywają się jakby w skorupie

104

, niewątpliwie po to,

eby się uchronić przed cierpieniem. W naszej kulturze męż-

czyznom się wpaja, że nie należy zanadto okazywać emocji, co
dobrze ilustruje choćby żądanie, aby „nie płakali jak dziewczy-
na"! Spójrzcie na ilustracje poniżej i powiedzcie, na której
z nich Syner wydaje się bardziej otwarty.

Prawa ilustracja skłania nas do

przekonania - chociaż właściwie nie wiemy dlaczego - że
Synera ciągnie ku rozmówcy. Jego dłoń jest otwarta w jego
kierunku, jakby ktoś ją pociągał. Syner się wsłuchuje, zbliża się,
coś go pociąga... Gdy otwieramy dłonie, cała górna część ciała
otwiera się także i posuwa się naprzód, żeby się zbliżyć do
rozmówcy.

Spójrzcie teraz na inny przykład pozycji „twarzą w twarz".

Bardzo wymowna jest tutaj mowa dłoni otwartych albo nie.
Starajcie się nie patrzeć najpierw na dłonie; żeby zrozumieć
przekaz, zdajcie się na własną intuicję.

104

Te postawy zamknięcia uczuciowego stają się w końcu odczuwalne na

ciele. Wilhelmowi Reichowi zawdzięczamy najbardziej wnikliwe analizy pojęcia
skorupy cielesnej. Jego najzdolniejszy uczeń, Alexander Lowen, wykonał
później inne, równie wnikliwe analizy (patrz: Alexander Lowen, Physical Dyna-
mie ofCharacter Structure, Nowy Jork, Grune and Statton, 1958 r.).

Te pozycje są dosyć podobne.

Różnica polega jedynie na tym, że w jednym przypadku
otwarcie rąk jest o dziesięć stopni większe, w drugim o
dziesięć stopni mniejsze, ale to sprawia, że nasze wrażenia są
odmienne. Dziesięć stopni otwarcia wyraża większe otwarcie
umysłowe. Na ilustracji z lewej strony, Syner jest
zrównoważony, ale utkwił na swych pozycjach. Na drugiej
natomiast jest przede wszystkim otwarty na innych. Dłonie
prowadzą go ku rozmówcy.

152

153

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Otwarcie fizyczne przekształciło się w otwarcie uczuciowe,

wyrażające się wysuniętym ramieniem. Wszystkie warunki
sprzęgły się, by świadczyć o wielkim otwarciu: otwarte dłonie,
lewe ramię wysunięte do przodu, głowa przechylona w lewo.
Poprzez swoje ręce Syner ukazuje, że ktoś zawładnął jego my-
ś

lami, a poprzez ramię - że całkowicie poddał się uczuciowo.

Przyjrzyjcie się twarzy takiego rozmówcy: jest prawie pewne,
ż

e rozpoznacie jeszcze inne oznaki otwarcia.

Ktoś, kto próbuje nas uwieść, otwiera się na nas. Nieznacz-

ne otwarcia ciała mówią o miłości więcej niż płomienne dekla-
racje. Górna część ciała zbliża się do partnera; kierują się do
niego barki, ramiona, ręce. Giętkość ciała ukazuje całą giętkość
człowieka.

Górna część ciała zbliża nas uczuciowo do innych, gdy jeste-

my otwarci. Dolna część ciała zbliża nas do innych fizycznie.

ROZDZIAŁ

Instynktowne
pragnienia zdradzane przez
doln

ęść

ciała

W świecie uwodzenia przesłania wysyłane przez nogi są ko-
palnią informacji. W miarę rozwoju języka mówionego ludzie
przestali się interesować nogami i pozostawili im tylko zadanie
motoryczne. Na przekór temu, komunikaty wysyłane przez no-
gi stały się znacznie bogatsze, bo nóg nikt nie pilnuje!

Kiedy jesteśmy kimś oczarowani, próbujemy sięVdo niego

„zbliżyć", w sensie dosłownym i w przenośni. Nasz mózg jest
pragmatyczny: nie wyobraża sobie zbliżenia uczuciowego bez
zbliżenia fizycznego. Język obfituje zresztą w wyrażenia odsy-
łające do pojęcia zbliżenia lub oddalenia zarówno na płaszczy-
ź

nie uczuciowej, jak i w przestrzeni. Nasi serdeczni przyjaciele

są nam „bliscy". My się „oddalamy", „odnajdujemy", „łączy-
my", „zbliżamy". Poruszanie się pozwala nam się łączyć. Idzie-
my jedni ku drugim, aby nawiązać kontakt. Czyżby kochający
się ludzie byli „namagnesowani"?

Dolna część ciała służy do pokonywania przestrzeni

Dolna część ciała wysyła przekazy odmienne niż te, które po-
chodzą z górnej części ciała. Nogi są znacznie bardziej swobod-
ne niż tułów czy ramiona. Zrozumiemy to lepiej, gdy wykona-
my wspólnie mały eksperyment.

155

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Załóżmy noga na nogę - w jedną, a następnie w drugą

stronę.

Spróbujmy następnie to samo uczynić z ramionami.

Instynktowne pragnienia zdradzane przez doln

ęść

data

lub od nich oddalić. W zależności od tego, czy rozmówca znaj-
duje się z lewej czy z prawej strony, nasze gesty biegną w od-
wrotnym kierunku. Daremne byłyby zresztą próby wyjaśnienia
tego wszystkiego przez szczególny sposób funkcjonowania
półkul mózgu. Odpowiedniejsze jest pytanie, kto się znajduje
z naszej lewej czy prawej strony

105

. Także w tym wypadku nasza

lewa i prawa półkula wydają dyspozycje umożliwiające
zmianę pozycji, tyle że zasadniczym powodem tych zmian nie
jest już biologia, tylko nasz rozmówca!

Jeśli chcemy pojąć, dlaczego ruchy nóg są swobodniejsze

i nie wiążą się z ruchem ramion, musimy zapewne powrócić do
dwóch pierwszych lat naszego życia. Dziecko nabiera świado-
mości istnienia nóg znacznie później niż istnienia tułowia i ra-
mion. W wieku dziewiętnastu miesięcy próbuje wciąż wyry-
wać palce nóg, żeby je ofiarować mamie

*, chociaż już w wieku

dwunastu miesięcy przestaje wyciągać palce rąk. Między dwu-
nastym i osiemnastym miesiącem życia, równolegle z innymi
osiągnięciami poznawczymi i psychoafektywnymi, kształtuje
strukturę ego, nie uwzględniając nóg, jako że nie ma świado-
mości ich posiadania

107

. Późne odkrycie istnienia nóg ma

wpływ na psychikę. Swoiste ruchy nóg są bardziej instynktow-
ne, mniej uczuciowe, mniej emocjonalne niż ruchy górnej czę-
ś

ci ciała.

Łatwo zauważyć, że o ile

nogi bez trudu zakładamy jedna
na drugą w obie strony, o tyle
rzecz ma się zgoła inaczej z
ramionami, które krzyżujemy
zwykle

jedną

stronę.

Niektórzy nie są nawet w stanie ich skrzyżować w przeciwną
stronę albo robią to po długim namyśle i powoli.

To małe ćwiczenie uzmysławia nam, że nogi są znacznie

swobodniejsze niż ramiona, znacznie mniej uwięzione w jarz-
mie uczuciowości. Pozycje, jakie przyjmują nogi, zależą głównie
od pozycji przestrzennej rozmówców. Chcemy się do nich zbliżyć

105

Gregory Bateson jako pierwszy naprawdę zrozumiał, co się kryje za zwyk

łym ruchem założenia nogi na nogę i dał do zrozumienia, że interpretacja tego
ruchu nie musi być negatywna (wcale nie!). Patrz: Gregory Bateson, Steps to an
Ecology ofMind (Ekologia umysłu), University of Chicago Press.

106 p

rz:

Henri Wallon, Les ońgines du caractere chez ł'enfant (Kształtowanie

charateru u dzieci), Paryż, P.U.F., 1934 r.

107

Jeśli sięgacie do innych prac poświęconych mowie gestów, te informacje

pozwolą wam zdemaskować autorów nierzetelnych. Ci ostatni przypisują krzy
ż

owaniu nóg i ramion takie samo znaczenie, nie biorąc pod uwagę stadiów roz

woju dziecka. Są też autorzy, którzy wszystkie te gesty uznają za „intuicyjne"
i twierdzą, że krzyżowanie ramion i nóg jest zawsze oznaką zamknięcia. Jak się
przekonamy w dalszej części książki, jest to dalekie od rzeczywistości.

156

157

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Instynktowne pragnienia zdradzane przez doln

ęść

data

Dolna część ciała to inni

Spójrzmy na pozycje przyjęte przez Synę i Synera i sprawdźmy,
na ile ich ciała zbliżają się do siebie przy zmianie pozycji - dzię-
ki zwykłemu założeniu nogi na nogę.

Otwarcie si

Syny i Synera

Krzyżowanie nóg ma służyć zbliżeniu.

Serdeczność kontaktu daje się wyraźniej zauważyć w pozycji z
ilustracji prawej niż z lewej strony. Tymczasem różnica między
dwiema ilustracjami ogranicza się jedynie do odwrócenia
pozycji nóg. Gdyby skrzy-

Otwarcie si

Synera

Całkowite zamkni

cie

Otwarcie si

Syny

owanie nóg odbywało się w pozycji stojącej, miałoby to samo

znaczenie.

Otwarcie si

Syny i Synera

Umysłowa postawa rozmówców się

zmieniła, pozycja ich nóg także, a postęp ku otwarciu zawsze
spełnia ten sam ceł: zbliżenie się do drugiej osoby. Nasuwa się
jeszcze jedno pytanie: z jakiego powodu krzyżujemy nogi,
gdy jesteśmy sami? Z jednej strony - nigdy nie jesteśmy sami,
bo obrazy bez przerwy krążą w naszym umyśle, a z drugiej
strony - żyjemy w określonej przestrzeni. Mamy więc ochotę
albo się otworzyć,

158

159

Całkowite zamkni

cie

Otwarcie si

Synera

Otwarcie si

Syny

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Instynktowne pragnienia zdradzane przez doln

ęść

dala

albo zamknąć, wre.cz wyrwać się z tej przestrzeni. Skrzyżowa-
nie nóg nie zawsze oznacza zamknięcie się. W co drugim przy-
padku umożliwia nam zbliżenie się do rozmówcy. Dzięki niemu
tworzymy z rozmówcą przestrzeń intymną, odcinającą nas od
tego, co zewnętrzne. Skrzyżowania nóg pozwalają wytyczyć
granice przestrzeni intymnej. Zdarza się jednak, że nogi są
mniej posłuszne, zaczynają się „buntować". Wtedy powstrzy-
mujemy się od działania i zaczyna „swędzieć". Miejsce swędze-
nia wskaże naturę naszych pragnień.

Instynktowne potrzeby wyrażane
przez dolną część ciała

Porównanie ruchów nóg kobiet i mężczyzn pozwala zauważyć
znaczące różnice. Istnieją dwa powody tych różnic. Różnice bu-
dowy ciała obu płci sprawiają, że niektóre części ciała kobiet są
bardziej elastyczne niż mężczyzn, czego przykładem jest okoli-
ca kostki. Niektóre kobiece gesty były przez naszą kulturę zwal-
czane i wypierane, a w konsekwencji pragnienie jest wyrażane
przez ciało w odmienny sposób.

Kiedy kobieta i mężczyzna się pragną, nieświadomie postę-

pują ku sobie, ale według innych reguł. Specjalnie nadaliśmy
Synie i Synerowi te same pozy, ale jedno z naszych przyjaciół
wydaje się nieco śmieszne (jak już zauważyliśmy przy innej po-
zie, dotyczącej górnej części ciała). Powiedzcie: które?

Spostrzegliście zapewne - ale nie wiedząc dlaczego - że Sy-

na wygląda bardzo kobieco, Syner zaś, w tej samej pozycji, wy-
gląda dosyć pretensjonalnie. Gdy przyjrzymy się bliżej ilustra-
cjom, dostrzeżemy, że większe odchylenie jednej kostki niż
drugiej nadaje pozie żeńskiego charakteru. Jest to jedna z nie-
licznych różnic między kobiecymi ruchami nóg i męskimi.
W przeciwieństwie do mężczyzny kobieta ma skłonność do od-
chylania kostki, gdy znajduje się w sytuacji otwarcia fizyczne-
go. Jej kostki są bardziej elastyczne, mogą odchylać się bardziej.
W chwilach uwodzenia, kostka kobiety otwiera się szeroko,
mężczyzny znacznie mniej.

Kobieta, odchylając kostkę, wyraża pragnienie otwarcia.

W ten sposób zbliża się nieco do rozmówcy. Z drugiej strony nie
należy zapominać, że kostki mają ścisły związek z okolicami
genitaliów. Osoby wykonujące akupunkturę wiedzą zresztą, że
stymulacja pewnego punktu na kostce ułatwia wywołanie
porodu

108

Otwarcie kostki bez wątpienia wyraża pragnienie komuni-

kacji, potrzebę zbliżenia się do rozmówcy. Jest to gest nieświa-
domy - jak wszystkie gesty uwodzicielskie.

Mężczyzna nie otwiera na ogół kostki w taki sposób jak ko-

bieta, chociaż teoretycznie nie ma powodów, żeby tego nie ro-
bił. Ta pozycja nie jest mu „przyrodzona". Mężczyzna rozchyla
raczej lekko nogi, tak jak to robi Syner na następnej ilustracji.
Spróbujcie odgadnąć, w której z tych sytuacji jego otwartość
seksualna jest większa.

ma p

rz:

Dr F.Z. Warren i dr W.I. Fischman, Ilacupuncture sexuelle ou les points du

plasir (Akupunktura seksualna, czyli punkty rozkoszy), Paryż, Tchou, 1979 r.

160

161

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

'nstyn/ctowne pragnienia zdradzane przez doln

ęść

data

Są to pozycje otwarcia, ale na

ilustracji z lewej - z dłońmi skierowanymi do wewnątrz -
Syner trwa w swej pozycji. Jego otwarcie jest tylko
zainteresowaniem, a ciało nie wyraża otwarcia uczuciowego,
bo dłonie nie są otwarte, tak jak na drugiej ilustracji.

Obserwacja procesu uwodzenia pozwala zauważyć, że -

wbrew temu, co twierdzą niektórzy autorzy, sprowadzający
uwodzenie do zachowań czysto mechanicznych - mężczyzna
i kobieta nie dlatego zbliżają się do siebie, że kierują się popę-
dem seksualnym. Mężczyzna otwiera się, rozsuwając trochę
nogi, kobieta zaś postępuje ku mężczyźnie, wysuwając kostkę.
Te zjawiska są zresztą jeszcze bardziej wyraźne, gdy kobieta
i mężczyzna siedzą przy stole.

Kobiety i mężczyźni pozwalają sobie na znacznie swobo-

dniejsze wyrażanie uczuć, wiedząc, że ich nogi, ukryte pod sto-
łem, są niewidoczne dla rozmówcy. Siedzący mężczyźni wyra-
ż

ają czasami swe pragnienia poprzez lekkie dygotanie boczne

w strefie nóg. Kobieta wykonuje ruchy nie mniej znaczące.

Podniecenie wywołane pragnieniem

pobudza do szerokich ruchów nogi na wysokości kostki. Zdarza
się również, jak to widać na ilustracji z prawej strony, że cała
noga jest wprawiana w rytmiczny ruch (przez miednicę). Na
ilustracji z lewej, Syna, stopą skierowaną w stronę Synera,
wyraża silne pragnienie zbliżenia się do niego. Na prawej
natomiast, Syna zdradza więcej zmysłowości. Lekkimi ruchami
kostki wywołuje bezwiednie przyjemne drżenia aż do okolic
genitaliów.

Istnieje gest wyrażający pełne otwarcie wobec rozmówcy

i nie jest to gest zabarwiony erotycznie. Spójrzcie na nogi Syne-
ra na ilustracji na następnej stronie i zgadnijcie, który?

Osoby, które pokazują wewnętrzną stronę kostki w taki spo-

sób - słuchają. Okazują uwagę innym. Otwarcie kostek wyraża
wyzbycie się sztywności. Popatrzcie także na ich barki: linia
prosta się załamuje, barki są bardziej rozluźnione niż zwykle.

162

163

Całe ciało zdaje się zaokrąglać, tworzy jakby
niszę na przyjęcie rozmówcy.

W ten sam sposób wyrażamy wrażliwość na bodźce w po-

zycji stojącej.

Te pozy oznaczają dużą otwartość i nie mają podtekstu se-

ksualnego. Cała dolna część ciała jest otwarta, okolice intymne
są lepiej ukrwione. Czy trzeba dodawać, że te pozy przybiera
się zupełnie nieświadomie?

We wszystkich pozycjach opisanych do tej pory, ciało osób

pewnych, że nie są obserwowane, było bardzo ożywione. By-

___________

Instynktowne pragnienia zdradzane przez dolną część dala

wają także sytuacje, kiedy pragnienie objawia się w sposób
bardziej gwałtowny, gdy pożądanie daje o sobie znać znacznie
silniej. Niektóre mikroruchy są nader wymowne... i łatwo czy-
telne.

Instynktowne pragnienia wyparte do
dolnej części ciała

Mózg wysyła polecenia do nóg. Często są one natychmiast wy-
pierane, ale też czytelne dla tych, którzy posiedli wiedzę, jak je
rozpoznać...

Te dwa bardzo szybkie (niespełna dwie

sekundy), ale widoczne ruchy wyrażają pragnienie zbliżenia
się do atrakcyjnej kobiety. Ukazują jednak zasadniczą różnicę
między otwartością i pragnieniem. Druga sytuacja jest
bardziej przepojona erotyzmem. Wspólna chęć „posunięcia
się dalej", pójścia razem tu czy tam, przekształciła się,
poprzez mikroswędzenie na wewnętrznej stronie uda, w
pragnienie erotyczne.

Gdy rodzą się niepokoje w umyśle osoby, która uwodzi, po-

budzone zostaje także udo, wewnętrzna strona ud, wewnętrz-
na strona kolana.

164

165

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

NIECHAJ CIAŁO WYRA

A ISTNIENIE

Instynktowne pragnienia zdradzane przez doln

ęść

data

Niektóre mikroswędzenia kolana świadczą o obawie, że nie

staniemy na wysokości zadania, ale jedno jest wyraźną oznaką
pragnienia fizycznego.

eby gdzieś „iść razem". Pewien szczególny punkt na wewnę-

trznej stronie kostki wyraża potrzebę „otwarcia się na...".

Syna pragnie swego rozmówcy. Jej chęć nawiązania bardziej

intymnego kontaktu jest jednak zabarwiona obawą: „Czy temu
sprostam?", „Czy mam prawo posunąć się dalej?". Za tym mi-
kroswędzeniem kryje się lęk, że nie ma właściwie prawa posu-
wać się dalej. Owe mikroswędzenia są bardzo widoczne pod-
czas pierwszych spotkań, gdy kobieta i mężczyzna są sobie
jeszcze obcy. Chińscy mędrcy znaleźli pod kolanem miejsce,
nazwane „punktem głównym", które specjalnie pobudzają
w przypadku impotencji. Byłoby nader dziwne, gdyby mikro-
swędzenie występujące w punkcie głównym nie miało związ-
ku z obawą, że zabraknie nam śmiałości, wigoru, z lękiem, że
przerasta nas ten związek... w szerokim tego słowa znacze-
niu

109

. Na ogół mikroswędzenia umiejscowione na przednich

częściach nóg wyrażają pragnienie, żeby pójść „naprzód" albo

' Y.H. Yong, The Mirade Points, Hongkong, Enteprise Publishing, 1970 r.

Syna nieświadomie wykonała niewielki obrót odsłoniętą ko-

stką i w ten sposób poprawiła ukrwienie kroku. Chociaż to mi-
kroswędzenie wydaje się banalne i bez znaczenia, świadczy
o wypartym pragnieniu zbliżenia. Dla osoby, która dostrzega te
znaki, są one cennymi i wyjątkowymi kodami uwodzenia. Oso-
ba je wysyłająca nie czyni tego umyślnie i nie wie, że zostaną
odkodowane. To, że się „drapie", że to „swędzi", dowodzi, że
nie ujawnia pragnienia dobrowolnie, że tworzą się bariery
uniemożliwiające uwolnienie popędu. Obserwator powinien
umieć zachować swoje obserwacje dla siebie, uszanować wy-
bór osoby, która się ze sobą zmaga i nie zawsze jest gotowa po-
sunąć się dalej w kontaktach, nawet jeśli jej ciało zdradza jej
pragnienia.

Osoby uwodzicielskie, w odróżnieniu od uwodzicieli, nawią-

zują ścisłe więzi z rozmówcami bez ukrytych myśli. Ich inten-
cją jest jedynie podtrzymanie kontaktu. Dostarczają dowodów
na to, że uwodzenie jest procesem, w którym mieści się akcep-
tacja, różne etapy, kolejne otwarcia, ale też odmowy.

166

PODSUMOWANIE

i rocesy uwodzenia mają charakter podprogowy. Każdy jed-
nak może je rozpoznać, jeśli nauczy się to robić. Każdy może za-
tem zobaczyć, jakie wrażenie jego urok wywiera na innych. Jest
to jeden z najważniejszych kluczy uwodzenia: osoby najbar-
dziej uwodzicielskie potrafią w mgnieniu oka intuicyjnie oce-
nić wrażenie wywołane na rozmówcy przez ich słowa lub ich
wygląd. Dzięki temu nigdy nie „chybiają", natychmiast poj-
mują odczucia innych. Ich „instynkt wzrokowy" nieświadomie
odkodowuje stan ducha swoich rozmówców, pozwalając im
dostosować się do nich bez wielkich starań. Mogą uwodzić, na-
wet o tym nie myśląc.

Pewnie zdarzyło wam się słyszeć, jak osoba oczarowana

przez uwodzicielską kobietę czy uwodzicielskiego mężczyznę
mówi: „on(ona) przyszedł(przyszła) po mnie...", kładąc rękę na
sercu... Osoby uwodzicielskie nie używają wyszukanych okreś-
leń, skupiają się przede wszystkim na tym, aby odkryć, kim rze-
czywiście są ich rozmówcy. Rozumieją ich albo nie, ale okazują,
ż

e są zaangażowane! Zdają się na własną intuicję, która im

podpowiada, że nie wystarczy tylko słuchać, tylko wierzyć sło-
wom, bo prawda jest gdzie indziej.

Niektórzy ludzie potrafią bardziej intuicyjnie niż inni czytać

przesłania płynące z mowy ciała, każdy jednak może je obser-
wować. Warto rozwijać tę zdolność. Wystarczy niespiesznie
przyglądać się temu, co się dzieje w nas i wokół nas, wystarczy
być uważnym i obecnym, po prostu patrzeć i słuchać drugiego
człowieka.

SPIS TREŚCI

Wstęp ............................................................................. T7x 7

Część pierwsza

UWODZENIE OPIERA SIĘ NA KODACH

NIEŚWIADOMYCH................................................................. 9

Rozdział l

Nowy sposób odczytywania procesu uwodzenia ............ 11

Komunikacja i uwodzenie, czyli historia miłości

niemożliwej ............................................................................. 11

Pogarda uniemożliwia zrozumienie istoty uwodzenia ............... 11

Schematyczne myślenie ogranicza naszą wiedzę

o uwodzeniu ........................................................................... 14

Uwodzenie jest pojęciem zbyt niejasnym, aby mogło

stanowić temat badań naukowych ...................................... 14

Sposoby uwodzenia sq różne w różnych kulturach .................. 15

Uwodzenie jest łatwiejsze, gdy jest się urodziym .................... 16

Syner i Syna .............................................................................. 17

Rozdział 2

Wpływ dzieciństwa na zdolność uwodzenia ................... 19

Niezwykła skuteczność dziecięcych strategii uwodzenia ..........19

Uwodzicielskie dziecko, kobieta i mężczyzna

wobec konfliktu ............................................................. 20

Twierdzenie Axelroda: bezwarunkowa otwartość,

potem dostosowana odpowiedź ......................................... 21

Spis tre

SPIS TRE

Reakcja dziecka w razie konfliktu ........................................... 22

Uwodzenie i empatia - zwycięska para ...................................... 23

Uwodzicielskie gesty, mimika i postawy wyuczone

w dzieciństwie .....................................................................

Uwodzicielskie ciało jest otwarte ku przestrzeni .................

Mechanizmy otwarcia ........................................................

Bariera uczuciowa
Bariera krytyki ..
Bariera etyczna ..

Część druga:

UWODZENIE NA TWARZY WYPISANE

6
6
70
72

Rozdział 3

Rządy prawej półkuli .....................................................

Prawa półkula i lewe oko - wzajemne zrozumienie .................. 31

Spoglądać „lewym okiem w lewe oko"

.................................................................................................

Niesamowity Leonardo da Vinci ...........................................

Prawa półkula i gestykulacja...............................................

Lewa strona ciafa i emocje .................................................

Rozdział 4

Przekazy podprogowe właściwe uwodzeniu .................43

Anatomia potencjału podprogowego

.....................................................................................................

Obrazy czysto podprogowe wysyłane przez człowieka

Ulotne obrazy i ich działanie podprogowe.................

Zjawisko zarażania uczuciami ...............................

Uwodzenie to zainteresowanie: proces dostrojenia ..

Podprogowe działanie zmysłów

•—i---- o- -

Rola dotyku w zdo!nos'ci uwodzenia ......................................... 57

Podprogowe dziafanie/eromono'w ............................................. 60

Rozdział 5

Znieść negatywne bariery umysłowe..................................63

Stworzyć klimat sprzyjający komunikacji ...........................

Czujność: bariery do ominięcia ............................................

Rozdział 6

Twarz uwodzicielska i twarz uwiedziona

Piękno na twarzy...............................................

Oczy i spojrzenie....................................................

Czy ta osoba jest wobec mnie szczera? ...........................

Pragnienie czyta się w spojrzeniu ......................

" *

Pragnienie można odczytać z oczu..............................

Pragnienie można odczytać z okolicy oczu .....................

Pragnienie partnera pozostaje ukryte - .....................

Spontaniczne otwarcie się wobec rozmówcy ....................

Pragnienie można odczytać ze spojrzenia.......................

Sygnały odczytywane z ust ......................................

Rozdział 7

Gadatliwa ręka na twarzy

Ręka we włosach.....................

Oznaki uwodzenia biernego . Oznaki uwodzenia czynnego

Ukryte pragnienia............................. •

Ręka na twarzy Co się stało?

97
98
100
102

104

36
39
40

46
49
51
53

63
65

77
79
80
84

86
86
89
92
93

172

173

SPIS TRE

Spis tre

Część trzecia:

NIECHAJ CIAŁO WYRAśA ISTNIENIE

109

Rozdział 11

Instynktowne pragnienia zdradzane przez

dolną część ciała ...........................................

155

Rozdział 8

Gestykulacja - nasz „psychologiczny podpis"

Paradoks dobrej komunikacji .................................................... 112

Gestykulacja a wizerunek........................................................ 113

Dlaczego używamy gestów ..................................................... 115

Gesty znoszące dystans............................................................. 117

Rozdział 9

Oznaki uczuć na górnej części ciała .............................. 119

Ramiona, które otwierają się na uczucie.................................. 119

Gdy mówi tułów, przemawia ego ............................................. 123

Ramiona i przedramiona - narzędzia nawiązywania

więzi .......................................................................................... 125

Ramiona ................................................................................. 125

Przedramiona ......................................................................... 128

Mikroswędzenia, czyli wypieranie pragnień ........................... 130

Ręce i palce do manipulowania szczegółami............................. 133

Dłonie ..................................................................................... 133

Dyskretne mikropieszczoty rąk ................................................ 136

Palce ...................................................................................... 136

Palec serdeczny: palec związku ................................................. 138

Rozdział 10

Łokcie i nadgarstki, czyli giętkość pragnienia................. 141

Łokcie mogą przyspieszyć zbliżenie uczuciowe ....................... 141

Dłonie - łącznik z myślą ......................................................... 148

Dolna część ciała służy do pokonywania przestrzeni ................ 155

Dolna część ciała to inni ............................................................ 158

Instynktowne potrzeby wyrażane przez dolną część ciała ... 160

Instynktowne pragnienia wyparte do dolnej części ciała ____ 165

Podsumowanie .

. 169

174

111

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Turchet Philippe Siła Nieświadomego Uwodzenia Erotyczna mowa ciała
Michał Siłą uwodzenia jest mowa ciała
Leil Lowndes Erotyczne sygnaly czyli mowa ciala kobiety
Mowa ciała w uwodzeniu kobiet
Mowa ciała mężczyzny
Mowa Ciała a Sukces Analiza Sztuka kłamania!
Odrodzenie Feniksa (motywacja, sukces, mowa ciala)
Mowa Ciala a Sukces
Mowa Ciala a Sukces fragment 27
Mowa Ciala A Sukces
Mowa ciała Komunikacja niewerbalna
Mowa ciała a sukces
Mowa ciała ZP1 13
Mowa ciała poznać i zrozumieć
Mowa Ciała
Mowa Ciala a Sukces

więcej podobnych podstron