1
Zrealizowano w Diploma.pl jako wzór pracy - Zobacz naszą ofertę!
lub Napisz do nas
Wstęp
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie i analiza działalności Straży Leśnej w
Polsce w świetle praktyki i prawa.
Niniejsza praca składa się z trzech części. Rozdział pierwszy omawia strukturę i
kompetencje Straży Leśnej, w tym Głównego Inspektora Straży Leśnej podporządkowanego
Dyrektorowi Generalnemu Lasów Państwowych oraz jednostki Straży Leśnej w Lasach
Państwowych: posterunki w nadleśnictwach i grupy interwencyjne w regionalnych dyrekcjach
Lasów Państwowych . W rozdziale drugim przedstawiono uprawnienia strażników leśnych:
do legitymowania osób podejrzanych oraz świadków przestępstwa lub wykroczenia, karania
mandatami, przeszukiwania pomieszczeń, ujmowania osób, odbierania przedmiotów,
uprawnienia procesowe w postępowaniu karnym i w sprawach o wykroczenia, noszenia
broni palnej, żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, kontroli podmiotów
gospodarczych, stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni
palnej. Rozdział trzeci prezentuje statystyki zwalczania szkodnictwa leśnego w zakresie
bezprawnego korzystania z lasu, kłusownictwa, kradzieży lub niszczenia mienia i kradzieży
drewna.
Poniższa praca została oparta na analizie aktów prawnych, takich jak: Kodeks
karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks wykroczeń, Ustawa o lasach, Ustawa o
swobodzie działalności gospodarczej, Prawo łowieckie, Rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych
uprawnień policjantów, Zarządzenie Nr 26 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z
2
dnia 28 marca 2012, w sprawie Regulaminu organizacyjnego Dyrekcji Generalnej Lasów
Państwowych, Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
Nr 45 z 28 kwietnia 1999 roku  Organizacja i Zakres działania posterunków straży leśnej
w regionalnych nadleśnictwach oraz grup interwencyjnych straży leśnej w regionalnych
dyrekcjach lasów państwowych .
W niniejszej pracy zostały wykorzystane następujące publikacje
przedmiotowe:  Kompendium dla Straży Leśnej. Przestępstwa i wykroczenia leśne.
Organizacja i kompetencje Straży Leśnej M. Bojarskiego i W. Radeckiego,  Raport
zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz. analityczna) sporządzany na zlecenie
Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych,  Administracja porządku i bezpieczeństwa
publicznego. Zagadnienia prawno  ustrojowe A. Misiuka,  Ustawa o lasach. Komentarz
W. Radeckiego,  Ustawa o lasach. Komentarz B. Rakoczego,  Wybrane problemy prawa
leśnego B. Rakoczego,  Uprawnienia Straży Leśnej R. Rzepeckiego oraz  Prawne i
kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego M. Werkowskiego i P. Sitka.
Pełen wykaz wykorzystanych w pracy publikacji zamieszczony został w przypisach
oraz bibliografii.
3
Rozdział I
Struktura i kompetencje Straży Leśnej
Główny Inspektor Straży Leśnej podporządkowany Dyrektorowi Generalnemu Lasów
Państwowych
Zgodnie z art. 74 ustawy o lasach, Strażą Leśną kieruje Główny Inspektor
Straży Leśnej podporządkowany Dyrektorowi Generalnemu1. Główny Inspektor
Straży Leśnej nie jest zatem samodzielnym organem, lecz jedynie kieruje
wyspecjalizowaną jednostką. Świadectwem braku samodzielności ustrojowej
Głównego Inspektora Straży Leśnej jest także fakt, że to Dyrektor Generalny określa
organizację oraz zakres działania posterunków i grup interwencyjnych, o jakich
mowa w ust. 1b art. 47 ustawy o lasach, a także określa szczegółowe zasady szkolenia
strażników leśnych2.
Zgodnie z Zarządzeniem Nr 26 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych
z dnia 28 marca 2012, w sprawie Regulaminu organizacyjnego Dyrekcji Generalnej
Lasów Państwowych, do kompetencji Głównego Inspektora Straży Leśnej należy
zajmowanie się sprawami ochrony lasów przed szkodnictwem leśnym oraz
zagadnieniami ochrony mienia w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych.
W szczególności, wśród zadań Głównego Inspektora Straży Leśnej można wymienić:
działania na rzecz ograniczania szkodnictwa leśnego, w tym współpraca z jednostkami
organizacyjnymi Lasów Państwowych,
monitorowanie szkodnictwa leśnego i opracowywanie z tego zakresu szczegółowych analiz,
prowadzenie sprawozdawczości w zakresie ochrony lasów przed szkodnictwem i
postępowania mandatowego,
1
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
2
B. Rakoczy, Ustawa o lasach. Komentarz, Leks Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 239.
4
przygotowywanie i przekazywanie informacji do Biuletynu Informacji Lasów Państwowych,
współpracę z właściwymi w zakresie inicjatyw legislacyjnych dotyczących Straży Leśnych w
ramach upoważnienia Dyrektora Generalnego,
kreowanie pozytywnego wizerunku Straży Leśnej, m.in. w środkach masowego przekazu,
kontrolę prawidłowości działania Straży Leśnej w jednostkach organizacyjnych Lasów
Państwowych, planowanie i nadzór merytoryczny szkoleń dla strażników leśnych,
współpracę z właściwymi ministerstwami oraz Komendą Główna Policji w sprawach
dotyczących ochrony mienia i zwalczania szkodnictwa leśnego3.
Poniższy schemat prezentuje strukturę organizacyjną Dyrekcji Generalnej Lasów
Państwowych oraz miejsce, jakie w tej strukturze zajmuje Główny Inspektor Straży
Leśnej:
Rysunek 1: Miejsce Głównego Inspektora Straży Leśnej w strukturze organizacyjnej
Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych
y
ródło: Organizacja Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, dostępny na stronie WWW: http://
bip.lasy.gov.pl/pl/bip/dg/organizacja [dostęp:12.11.2012]
3
Zarządzenie Nr 26 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 28 marca 2012, w sprawie Regulaminu
organizacyjnego Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, s. 24 (OR-013-3/2012).
5
Zadania Głównego Inspektora Straży Leśnej nie wynikają z jego kompetencji
decyzyjnych, które de facto posiada Dyrektor Generalny Lasów Państwowych.
Główny Inspektor Straży Leśnej jest jednym z organów o charakterze monitorującym,
sprawozdawczym, prowadzącym współpracę oraz kontrolnym, pozbawionym jednak
samodzielności. Jego status i obowiązki wynikają z tego, że jest pracownikiem na stanowisku
kierowniczym, kierującym określoną komórką organizacyjną.
Główny Inspektor Straży Leśnej jako pracownik na stanowisku kierowniczym
ma obowiązek: przygotowania, w zakresie swojego działania niezbędnych danych
do podjęcia decyzji przez Dyrektora Generalnego, opracowywania rozwiązań
systemowych zapewniających prowadzenie działalności statutowej Lasów
Państwowych i ich rozwój, koordynowania działalności jednostek organizacyjnych
Lasów Państwowych w zakresie zmian zadań planowanych w wypadku klęsk
żywiołowych oraz udzielanie pomocy jednostkom organizacyjnym Lasów
Państwowych w likwidacji skutków tych klęsk, ocena skutków stosowania aktów
normatywnych w zakresie swego działania, współpraca z ośrodkami badawczo
 naukowymi, zgłaszanie potrzeb badań i zlecania problemów do rozwiązania,
nadzór nad wykorzystaniem wyników badań w praktyce, inspirowanie postępu
technicznego i organizacyjnego oraz stały dozór nad sprawnością zarządzania w
jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych, zapewnienie osłony merytorycznej
funkcjonowania Systemu Informatycznego Lasów Państwowych oraz inicjowanie
zmian w systemie informacyjnym i informatycznym Lasów Państwowych, a także
współpraca z Wydziałem Kadr i Doskonalenia Zawodowego, dotycząca planowania i
organizowania szkoleń i innych przedsięwzięć mających na celu aktualizację wiedzy
pracowników z zakresu zadań dotyczących poszczególnych komórek organizacyjnych
Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych4.
Jako kierownik komórki organizacyjnej Główny Inspektor Straży Leśnej
kieruje pracą podległych mu pracowników. Za wykonanie powierzonych mu zadań
i obowiązków ponosi odpowiedzialność przed Dyrektorem Generalnym Lasów
Państwowych. Do jego zadań należy: opracowywanie szczegółowego zakresu
czynności dla poszczególnych pracowników, który zatwierdza Dyrektor Generalny
lub właściwy zastępca, zgodnie z podziałem na piony, zapewnianie, poprzez
właściwą organizację i podział pracy, równomiernego obciążenia pracowników oraz
4
Ibidem., s. 13.
6
terminowego i zgodnego z obowiązującymi przepisami wykonania przydzielonych
zadań, zapewnianie dyscypliny pracy oraz przepisów o zabezpieczeniu tajemnicy
przedsiębiorstwa oraz ochrony informacji niejawnych przez podległych pracowników,
przyjmowanie od podległych pracowników oraz zgłaszanie bezpośredniemu
przełożonemu wniosków w zakresie usprawniania organizacji i podziału pracy,
podejmowanie działań zmierzających do podnoszenia kwalifikacji i wiedzy
pracowników, wyznaczanie podległym pracownikom praw dostępu do bazy
danych systemu informatycznego oraz sprawdzanie pod względem merytorycznym
dokumentu poleceń wyjazdów służbowych5.
Główny Inspektor Straży Leśnej jest jednym z pionów struktury Straży Leśnej
wchodzącej w skład organizacji Lasów Państwowych. Jest to również stanowisko w
Służbie Leśnej.
Jednostki Straży Leśnej w Lasach Państwowych
Posterunki w nadleśnictwach
Szczegóły organizacyjne Straży Leśnej ustalił Dyrektor Generalny Lasów
państwowych, który 28 kwietnia 1999 roku wydał zarządzenie w nr 45 w sprawie
określenia organizacji i zakresu działania posterunków straży leśnej w nadleśnictwach
oraz grup interwencyjnych Straży Leśnej w regionalnych dyrekcjach Lasów
Państwowych oraz szczegółowych zasad szkolenia strażników leśnych. Zarządzenie
to nie jest aktem powszechnie obowiązującym ani zarządzenie w rozumieniu art.
93 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż kompetencja do wydawania takich
zarządzeń przysługuje jedynie Prezesowi Rady Ministrów oraz ministrom. Jednak,
zarządzenie wydane na podstawie ustawy jest obowiązujące, mimo że nie jest to
z
ródło prawa w rozumieniu konstytucyjnym, ale czymś w rodzaju instrukcji. W
świetle ustawy i zarządzenia Straż Leśna może być określona jako odpowiednio
zorganizowany ogół pracowników Służby Leśnej, będących strażnikami leśnymi w
rozumieniu art. 47 ust. 1, a więc pracownikami, którzy wykonują zadania polegające
na zwalczaniu przestępstw oraz wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego oraz
5
Ibidem., s. 17.
7
ochrony przyrody, a także wykonującymi inne zadania wchodzące w zakres ochrony
mienia6.
Posterunki Straży Leśnej w nadleśnictwach wchodzą w skład struktury
Straży Leśnej i są niejako obligatoryjnie tworzone. Działają na terenie nadleśnictw
powołanych do prowadzenia gospodarki leśnej na podstawie planu urządzenia lasu i
odpowiadających za stan lasu na swoim terenie.
Struktura organizacyjna Straży Leśnej została określona w ust. 1b art. 47
ustawy o lasach. Nie jest ona samodzielna, a jednostki podporządkowane są strukturze
Lasów Państwowych. Podstawową jednostką Straży leśnej jest posterunek w
nadleśnictwie7.
Posterunki Straży Leśnej tworzone w nadleśnictwach podlegają bezpośrednio
nadleśniczemu. W skład posterunku muszą wchodzić co najmniej dwie osoby.
Wynika to z konieczności niezbędnego zachowania elementarnych zasad asekuracji
przy podejmowanych interwencjach i prowadzeniu czynności dochodzeniowych.
Przełożonym strażników leśnych, którzy wchodzą w skład posterunku jest komendant.
Działania posterunku Straży Leśnej obejmują swoim zasięgiem obszar nadleśnictwa8.
Dyrektor Generalny Lasów Państwowych w Załączniku Nr 1 do Zarządzenia Nr
45 z 28 kwietnia 1999 roku  Organizacja i Zakres działania posterunków straży leśnej
w regionalnych nadleśnictwach oraz grup interwencyjnych straży leśnej w regionalnych
dyrekcjach lasów państwowych wskazał, że o zwiększeniu dwuosobowej obsady etatowej
posterunku obsady decyduje nadleśniczy w uzgodnieniu z dyrektorem9.
Posterunki Straży Leśnej przy nadleśnictwach są zatem z jednej strony podległe
Głównemu Inspektorowi Straży Leśnej, zaś z drugiej nadleśniczemu kierującemu danym
nadleśnictwem.
Pracownik Straży Leśnej otrzymuje polecenia ustne lub pisemne od bezpośredniego
przełożonego. Może też otrzymywać polecenia od przełożonego wyższego szczebla,
obowiązany jest wówczas je wykonać, jeżeli nie są sprzeczne przepisami prawa lub umową
o pracę i zawiadomić o tym bezpośredniego przełożonego. Zasady działania w posterunkach
oparte są na:
6
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2012, s. 325.
7
B. Rakoczy, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 239.
8
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, Wydawnictwo Wyższej
Szkoly Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi, Józefów 2007, s. 26 - 27.
9
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych Nr 45 z 28 kwietnia 1999
roku  Organizacja i Zakres działania posterunków straży leśnej w regionalnych nadleśnictwach oraz grup
interwencyjnych straży leśnej w regionalnych dyrekcjach lasów państwowych (GO-021-230/99).
8
planach pracy oraz zlecaniu przez przełożonego, podległym pracownikom, określonych
zadań,
wykonywaniu tych zadań,
podejmowaniu działań bez zlecania w sytuacjach szczególnych,
szczególnych składaniu sprawozdań z wykonanych czynności bezpośrednio przełożonemu10.
Zatrudnieni w nadleśnictwie strażnicy leśni zobowiązani są do współdziałania z
innymi pracownikami nadleśnictwa w dążeniu do osiągnięcia możliwie najlepszych wyników
ochrony lasu przed szkodnictwem leśnym i pozostałej ochrony mienia pozostającego
zarządzie Lasów Państwowych. Strażnikom leśnym w nadleśnictwie nie można przydzielać
zadań - w zakresie ochrony lasów przed szkodnictwem leśnym lub innych zadań w zakresie
ochrony mienia, pozostających w zarządzie Lasów Państwowych - na określonej części
terenu nadleśnictwa z równoczesnym obciążeniem ich osobistą odpowiedzialnością
za stan szkodnictwa leśnego i ochrony mienia na tym terenie. Strażnik ponosi osobistą
odpowiedzialność za szkody poczynione w mieniu i przedmiotach mienia, przekazanych
mu do bezpośredniego używania. Miejsce pracy strażników leśnych jest siedziba jednostki
organizacyjnej Lasów Państwowych, w której jest zatrudniony. Czas pracy pracownika Straży
Leśnej wynosi 40 godzin tygodniowo i jest określony wymiarem ich zadań11.
Zatrudnieni w posterunkach w nadleśnictwach strażnicy leśni, podobnie jak powołani
do grup interwencyjnych, muszą złożyć egzamin przed komisją, powoływaną przez
nadleśniczego lub dyrektora, którzy skład, szczegółowy sposób i tryb działania tych komisji
egzaminacyjnych. Egzamin obejmuje sprawdzenie wiedzy z zakresu:
przepisów prawnych dotyczących zwłaszcza leśnictwa i ochrony przyrody,
zasad i sposobów zarządzania oraz gospodarowania mieniem Skarbu Państwa będącymi w
zarządzie Lasów Państwowych w tym zasad i sposobów prowadzenia gospodarki leśnej,
gospodarowania gruntami innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi
z gospodarką leśną, a także prowadzenia ewidencji pozostającego zarządzie Lasów
Państwowych majątku Skarbu Państwa oraz ustalenia jego wartości, w szczególności zaś w
zakresie:
zakresie ochrony lasu przed szkodnictwem,
zasad użycia broni, jej przechowywania i konserwowania oraz zasad stosowania środków
przymusu bezpośredniego,
10
Ibidem.
11
Ibidem.
9
znajomości postanowień zarządzenia dyrektora generalnego sprawie organizacji i zakresu
działania posterunków grup interwencyjnych,
zasad sortymentacji i klasyfikacji drewna,
zasad udostępniania lasu i ochrony przeciwpożarowej,
ewidencji drewna i jego obrotu12.
Początkowo kandydaci na pracowników Straży Leśnej rozpoczynający pracę
są zatrudniani na okres próbny do trzech miesięcy poza Służbą Leśną, z bezpośrednim
podporządkowaniem komendantowi lub dowódcy grupy, celem zdobycia wiedzy i
praktycznej umiejętności zwalczania przestępstw i wykroczeń w zakresie szkodnictwa
leśnego i innych zadań w zakresie ochrony mienia. W odniesieniu do pracowników Lasów
Państwowych, w stosunku do których planuje się zaliczenie ich do straży leśnej, stosuje się,
dla osiągnięcia tych samych celów, przesunięcie w trybie Kodeksu Pracy na okres do trzech
miesięcy do pracy w bezpośrednim podporządkowaniu komendantom lub dowódcom grup13.
Wymogi dotyczące przygotowania do pracy w Straży Leśnej wynikają ze specyfiki
pracy strażników leśnych, zakresu ich odpowiedzialności oraz wagi wykonywanych zadań.
Jako jednostka administracji bezpieczeństwa i porządku publicznego Straż Leśna posiada
bowiem szereg uprawnień przysługujących służbom mundurowym, które determinują
konieczność posiadania szerokich kompetencji i wiedzy.
Grupy interwencyjne w regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych
Drugim szczeblem organizacyjnym Straży Leśnej są grupy interwencyjne w
regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych, podporządkowane nie nadleśniczemu,
ale regionalnym dyrekcjom Lasów Państwowych14.
Grupa interwencyjna może być utworzona w celu udzielania doraz
nej i
tymczasowej pomocy nadleśnictwom w zwalczaniu przestępstw i wykroczeń w
zakresie szkodnictwa leśnego, a także wykonywania innych zadań, mających na
celu ochronę mienia, w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Powołuje ją
dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Może być to stała lub doraz
na
komórka organizacyjna, która podlega bezpośrednio dyrektorowi. Taką grupą
12
Ibidem.
13
Ibidem.
14
B. Rakoczy, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 239.
10
kieruje dowódca, będący pracownikiem Straży Leśnej, zatrudnionym na stanowisku
inspektora Straży Leśnej. Dowodzi on wchodzącymi w skład grupy strażnikami
leśnym oddelegowanymi przez właściwych nadleśniczych na wniosek dyrektora.
Grupy interwencyjne obejmują swoim działaniem terytorium regionalnej dyrekcji15.
Grupy interwencyjne Straży Leśnej działają na większym terytorium niż
posterunki przy nadleśnictwach. Tworzenie tych struktur nie jest obligatoryjne.
Wynika ono z bieżących potrzeb i tylko w sytuacji ich zaistnienia ma miejsce.
M. Bojarski i W. Radecki wskazują, że jeśli cel, istota, cel oraz skuteczność
akcji lub zadania tego wymagają, za zgodą lub na polecenie Dyrektora Generalnego
Lasów Państwowych albo działającego w jego imieniu lub z jego upoważnienia
Głównego Inspektora Straży Leśnej, obszar działania grupy interwencyjnej może
przekroczyć terytorium regionalnej dyrekcji16.
Dyrektor nie może nie powołać dowódcy grup i powierzyć pełnienie
obowiązków dowódcy grupy pracownikowi Służby Leśnej w regionalnej dyrekcji,
który nie wchodzi w skład Straży Leśnej. Dyrektor, biorąc pod uwagę zagrożenie
lasów, które znajdują się w zasięgu terytorialnym regionalnej dyrekcji przestępstwami
oraz wykroczeniami z zakresu szkodnictwa leśnego ma prawo do tego, by
zrezygnować z powoływania grupy interwencyjnej jako stałej komórki organizacyjnej
i powołać, jeśli zaistnieje taka konieczność, grypę interwencyjną jako doraz
ny zespół
zadaniowy. Ponadto, dyrektor może zwrócić się do innych dyrektorów regionalnych
dyrekcji o spowodowanie delegowania przez nadzorowanych leśniczych strażników
leśnych do grup interwencyjnych tworzonych na zasadach zespołu zadaniowego17.
Zadania grupy interwencyjnej są realizowane przez należących do niej strażników
leśnych w oparciu o zatwierdzone przez Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych ramowe plany działania, które wykonuje się raz na miesiąc lub raz na kwartał
w oparciu o ż 10 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 45 Dyrektora Generalnego Lasów
Państwowych z dnia 28 kwietnia 1999 roku. Grupy interwencyjne Straży Leśnej wykonują
zadania związane z prowadzeniem całokształtu spraw związanych z ochroną mienia oraz
zwalczaniem szkodnictwa leśnego na szczeblu Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, w
tym przede wszystkim:
15
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 27.
16
M. Bojarski, W. Radecki, Kompendium dla Straży Leśnej. Przestępstwa i wykroczenia leśne. Organizacja i
kompetencje Straży Leśnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000, s. 26  27.
17
Ibidem., s. 26  27.
11
udzielanie pomocy w zwalczaniu szkodnictwa leśnego Posterunkom Straży Leśnej w
podległych nadleśnictwach,
przeprowadzanie postępowań wyjaśniających w zakresie ustalonym przez Dyrektora
Regionalne Dyrekcji Lasów Państwowych,
przygotowywanie i przeprowadzanie regionalnych i lokalnych akcji i zadań w zakresie
zwalczania szkodnictwa leśnego oraz innych zadań dotyczących ochrony mienia,
rozpoznawanie zorganizowanych grup przestępczych, działających w zakresie kradzieży
drewna lub zaboru innego mienia w zarządzie Lasów Państwowych,
prowadzenie kontroli drewna wywożonego z lasów będących w zarządzie Lasów
Państwowych zarówno w zakresie zgodności dokumentów wywozowych z przewożonym
ładunkiem, jak również w zakresie prawidłowości zastosowania przy kontrolowanym ładunku
aktualnych norm i warunków technicznych na drewno,
monitorowanie rotacji oraz konserwacji zapasów drewna znajdujących się na składach
przejściowych i w lesie,
nadzór, kontrolowanie i koordynowanie działalnością Posterunków Straży Leśnej,
analizowanie stopnia zagrożenia terenu szkodnictwem leśnym oraz zgłaszanie Dyrektorowi
wynikających z tego wniosków,
opracowywanie danych do obowiązującej sprawozdawczości oraz innych materiałów
informacyjno  analitycznych z zakresu zwalczania szkodnictwa leśnego i innych działań
zleconych przez Dyrektora,
przygotowywanie programów i organizowanie szkoleń regionalnych dla strażników leśnych z
podległych nadleśnictw,
organizowanie okresowych odpraw (narad) z komendantami Posterunków Straży Leśnej,
współdziałanie, w ustalonym przez Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych
zakresie, z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i organami administracji rządowej
na szczeblu wojewódzkim, w szczególności z właściwymi komórkami organizacyjnymi
Komendy Wojewódzkiej Policji i Prokuratury,
współdziałanie z Głównym Inspektorem Straży Leśnej w zakresie realizacji zadań
dotyczących zwalczania szkodnictwa leśnego i ochrony mienia18.
Zakres zadań grup interwencyjnych Straży Leśnej jest niezwykle szeroki. Podobnie
jak w przypadku posterunków przy nadleśnictwach wiąże się on ze zwalczaniem szkodnictwa
leśnego oraz wykonywaniem innych działań zmierzających do ochrony lasów.
18
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 27.
12
Rozdział II
Uprawnienia strażników leśnych
2.1. Legitymowanie osób podejrzanych oraz świadków przestępstwa lub wykroczenia
Jak wskazuje R. Rzepecki, strażnicy leśni zajmują się zwalczaniem przestępstw i
wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego i ochrony przyrody oraz wykonywaniem innych
zadań w zakresie ochrony mienia. Wykonując swoje zadania, mają oni między innymi prawo
do legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, jak
również świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia tożsamości19.
Do legitymowania stosowane są odpowiedni przepisy ustawy o Policji, przy czym nie
jest to jedynie sama ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990 roku, ale również akty wykonawcze
do tej ustawy. Jednym z nich jest rozporządzenie Rady Ministra z 26 lipca 2005 roku w
sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów.
Rozporządzenie to zobowiązuje policjanta, a tym samym również strażnika leśnego do tego,
by podał swój stopień, imię i nazwisko w sposób, który umożliwia odnotowanie tych danych,
a także podstawy prawne i przyczyny podjęcia czynności służbowej20.
Analogicznie do uprawnień policjanta wskazanych w rozdziale drugim wspomnianego
rozporządzenia, strażnik leśny ma prawo do ustalania tożsamości osoby legitymowanej na
podstawie dowodu osobistego, paszportu, zagranicznego dokumentu tożsamości, innego
niebudzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem
lub serią, oświadczenia innej osoby, której tożsamość została ustalona na podstawie
wspomnianych dokumentów. W przypadku legitymowania osoby znajdującej się w pojez
dzie,
strażnik leśny może, ze względów bezpieczeństwa, żądać opuszczenia pojazdu przez tę osobę
oraz inne osoby znajdujące się w pojez
dzie. Strażnik leśny może odstąpić od legitymowania
osoby, która jest mu znana osobiście. Ma on obowiązek dokumentowania legitymowania
osoby w notatniku służbowym lub na odpowiednim nośniku technicznym albo w notatce
służbowej, określając datę, czas, miejsce i przyczynę legitymowania oraz następujące dane
osoby legitymowanej: imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu, numer
PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL: datę i miejsce urodzenia oraz
19
R. Rzepecki, Uprawnienia Straży Leśnej,  Zielone Brygady. Pismo Ekologów 2006, Nr 4 (218), s. 20.
20
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 325 - 326.
13
imiona rodziców i nazwisko rodowe oraz rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na
podstawie którego ustalono tożsamość osoby legitymowanej21.
Osoba legitymowana obowiązana jest do podporządkowania się żądaniu strażnika leśnego.
Jak bowiem pisze W. Radecki:  Straż Leśna jest instytucją upoważnioną z mocy prawa do
legitymowania, a zatem odmowa udzielenie wiadomości lub dokumentów strażnikowi
leśnemu jest wykroczeniem z art. 65 ż 2 k. w., a umyślne wprowadzenie go w błąd co do
okoliczności wymienionych w art. 65 ż 2 k. w.  wykroczeniem z tego paragrafu. Należy
jednak dodać, że odmowa okazania strażnikowi leśnemu dokumentu stwierdzającego
tożsamość wyczerpuje znamiona wykroczenia z art. 65 ż 2 k. w. tylko wtedy, gdy
legitymowany ma taki dokument przy sobie i odmawia jego okazania. Jeżeli go nie ma, to za
wykroczenie nie odpowiada z tego oczywistego powodu, że nie istnieje obowiązek posiadania
przy sobie dokumentu stwierdzającego tożsamość 22.
Uprawnienia do legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub
wykroczenia, jak również świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia
tożsamości wiąże się umożliwieniem wykonywania przez Straż Leśną wyznaczonych jej
zadań z zakresu zwalczania szkodnictwa leśnego.
2.2. Uprawnienia mandatowe
W czasie wykonywania określonych w ustawie o lasach zadań strażnicy leśni mają
prawo do nakładania oraz pobierania grzywien w postaci mandatu karnego23.
Jest to ważne uprawnienie nadane Straży Leśnej przez ustawodawcę. Rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 24 września 2002 roku w sprawie zakresu wykroczeń, za które
uprawnieni pracownicy Lasów Państwowych, pracownicy parków narodowych oraz strażnicy
łowieccy są upoważnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego określa zakres
uprawnień mandatowych strażników leśnych oraz pracowników Służby Leśnej, którym
przysługują uprawnienia strażnika leśnego. Uprawnienia te można podzielić na trzy grupy.
Pierwsza z nich obejmuje wykroczenia skodyfikowane w Kodeksie wykroczeń, druga
uprawnienia występujące w ustawie o ochronie przyrody, zaś trzecia wykroczenia zawarte w
art. 51 prawa łowickiego  strzelanie do zwierzyny w odległościach mniejszych niż określa
21
Ibidem., s. 326.
22
Ibidem., s. 327.
23
A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno  ustrojowe, WPAiP,
Warszawa 2008, s. 191.
14
ten artykuł, wybieranie jaj i piskląt, niszczenie gniazd ptaków łownych, przetrzymywanie
zwierzyny bez zezwolenia, pozyskiwanie zwierzyny innej albo w innej liczbie niż określona
w upoważnieniu wydanym przez dzierżawcę albo zarządcę obwodu łowieckiego, a także
niszczenie urządzeń łowieckich24.
Wykroczenia skodyfikowane w Kodeksie wykroczeń, które strażnik leśny
może ukarać grzywną lub mandatem karnym ujęte zostały w następujących artykułach,
wskazujących rodzaj przewinienia, jaki naraża na tę karę:
art. 81  niszczenie lub uszkadzanie urządzeń służących do ochrony brzegów wód morskich
lub śródlądowych, a w szczególności wszelkie umocnienia lub roślinność ochronną,
art. 83 ż 3 oraz ż 4  rozniecanie ognia na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na
obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od nich poza
miejscami wyznaczonymi do tego celu albo palenie tytoniu, z wyjątkiem miejsc na drogach
utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi, wypalanie traw, słony lub pozostałości
roślinnych na polach w odległości mniejszej niż 100 m od zabudowań, lasów, zboża na
pniu i miejsc ustawienia stert lub stogów bądz
w sposób powodujący zakłócenia w ruchu
drogowym, a także bez zapewnienia stałego nadzoru miejsca wypalania,
art. 148 ż 1  wyrąb, niszczenie, uszkadzanie, zabór gałęzi, korzeni, krzewów, pniaków w
lesie,
art. 149  paserstwo w odniesieniu do bezprawnie pozyskanych z lasu gałęzi, korzeni,
krzewów, pniaków,
art. 152 ż 1  niszczenie lub użytkowanie kosodrzewiny,
art. 153 ż 1  drobne szkodnictwo leśne,
art. 154 ż 1 i 2  inne szkodnictwo leśne,
art. 155 ż 1  uszkadzanie urządzeń melioracyjnych,
art. 156 ż 1  niszczenie zasiewów, sadzonek, traw,
art. 159  niewykonywanie zabiegów zwalczających organizmy szkodliwe,
art. 161  wjazd pojazdem do lasu,
art. 162 ż 1  zanieczyszczenie lasu, ale bez zakopywania, zatapiania, składowania odpadów,
co jest wykroczeniem z ż 2,
art. 163  166  niszczenie grzybów, lęgowisk, nor, mrowisk, zabijanie, płoszenie, chwytanie
zwierząt, puszczanie luzem psów w lesie25.
24
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 30.
25
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 328 - 329.
15
Uprawnienia występujące w ustawie o ochronie przyrody dotyczą karania przez
Straż leśną grzywną lub mandatem karnym za wykonywanie prac ziemnych oraz innych
prac związanych z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych w
obrębie bryły korzeniowej drzew lub krzewów na terenach zieleni lub zadrzewieniach w
sposób znacząco szkodzący drzewom lub krzewom, stosowanie środków chemicznych na
drogach publicznych oraz ulicach i placach w sposób znacząco szkodzący terenom zieleni lub
zadrzewieniom, wypalanie łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków
kolejowych, trzcinowisk lub szuwarów, zabijanie zwierząt, niszczenie roślin lub grzybów,
niszczenie siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów26.
W literaturze procesowej wymieniane są dodatnie oraz ujemne przesłanki czyli
warunki postępowania mandatowego. Do przesłanek dodatnich, a więc takich, które muszą
zachodzić, aby dopuszczalne było postępowanie mandatowe, należą: uprawnienie danego
funkcjonariusza do nakładania grzywien w drodze mandatu za dane wykroczenie, co w
odniesieniu do strażnika leśnego oznacza, że musi być to wykroczeń wymienionych w
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 września 2002 roku w sprawie zakresu
wykroczeń, za które uprawnieni pracownicy Lasów Państwowych, pracownicy parków
narodowych oraz strażnicy łowieccy są upoważnieni do nakładania grzywien w drodze
mandatu karnego, przesłanki dotyczące sposoby ujawnienia wykroczenia (postępowanie
mandatowe jest dopuszczalne jeśli: schwytano sprawcę na gorącym uczynku lub
bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, funkcjonariusz stwierdził popełnienie
wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy, a nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy
czynu, na przykład pozostawienie samochodu w lesie w miejscu niedozwolonym albo
funkcjonariusz stwierdził popełnienie wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno 
pomiarowego lub urządzenia rejestrującego, a nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy czynu),
przesłanki dotyczące czasu (regułą jest, że mandat nakłada się od razu, możliwe jednak jest
przeprowadzenie czynności wyjaśniających podjętych natychmiast po ujawnieniu
wykroczenia) oraz przesłanka dotycząca zgody sprawcy (sprawca wykroczenia może zawsze
odmówić przyjęcia mandatu, a strażnik leśny za każdym razem ma obowiązek nie tylko
określić zarzucane wykroczenie i wysokość mandatu, ale również pouczyć sprawcę o prawie
odmowy przyjęcia mandatu oraz skutkach takiej odmowy, którymi jest skierowanie wniosku
o ukaranie do sądu. Wśród przesłanek ujemnych wymienia się obowiązek orzeczenia środka
karnego za wykroczenie, jeżeli zaś orzeczenie takiego środka nie jest obligatoryjne, sprawy
26
Ibidem., s. 332.
16
mandatem załatwić nie wolno, jeśli jest fakultatywne, wówczas wolno, ale strażnik musi mieć
świadomość, ze w razie załatwienia sprawy mandatem już nikt nigdy za to orzeczenie nie
orzeknie środka karnego, a zatem jeśli według oceny strażnika orzeczenie fakultatywnego
środka karnego byłoby celowe, należy skierować wniosek o ukaranie do sądu. Przesłanka
ujemną jest również zbieg idealny przestępstwa i wykroczenia, a więc sytuacja, w której czyn
będący wykroczeniem wyczerpuje również znamiona przestępstwa27.
Uprawnienie mandatowe Straży Leśnej ograniczone zostały do możliwości użycia
tego środka karania jedynie w zakresie przysługujących Straży Leśnej kompetencji z zakresu
ochrony lasów.
2.3. Kontrola środków transportu
W myśl art. 47 ust. 2 pkt 3 ustawy o lasach strażnicy leśni upoważnieni są również
do zatrzymywania i kontrolowania środków transportu na obszarach leśnych oraz w ich
bezpośrednim sąsiedztwie, w celu sprawdzenia ładunku oraz przeglądania zawartości bagaży.
Podstawą do takiego działania może być jedynie uzasadnione podejrzenie popełnienia czyny
zabronionego pod groz
bą kary, a więc przestępstwa lub wykroczenia i to jedynie w zakresie
szkodnictwa leśnego oraz przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu. Pojęcie przestępstwa
w zakresie szkodnictwa leśnego nie ogranicza się do przestępstw, które podlegają trybowi
uproszczonemu, kiedy to strażnicy leśni mogą prowadzić postępowanie, ale dotyczy
wszystkich przestępstw z zakresu szkodnictwa leśnego. Podobnie jest ze sprawa wykroczeń
 nie są to jedynie wykroczenia, za które strażnicy leśni mogą nakładać grzywny w drodze
mandatu karnego, ale wszystkie wykroczenia zaliczane do zakresu szkodnictwa leśnego. Do
tego dochodzą jeszcze przestępstwa oraz wykroczenia kłusownictwa łowieckiego, a także
przestępstwa, które polegają na bezprawnym połowie ryb, ponieważ strażnicy leśni korzystają
z kompetencji Państwowej Straży A
owieckiej i Państwowej Straży Rybackiej, ale jedynie w
sytuacjach, w których wykonują obowiązki służbowe na gruntach stanowiących własność
Skarbu Państwa, zarządzanych przez Lasy Państwowe28.
27
Ibidem., s. 334 - 335.
28
M. Bojarski, W. Radecki, Kompendium dla Straży Leśnej. Przestępstwa i wykroczenia leśne. Organizacja i
kompetencje Straży Leśnej, op. cit., s. 29  30.
17
Warunkami legalności zatrzymywania i kontrolowania środków transportu,
poza uzasadnionym podejrzeniem popełnienia czynu zabronionego pod groz
bą , a więc
przestępstwa bądz
wykroczenia są:
znajdowanie się środka transportu na obszarach leśnych lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie,
podjęcie działania w celu sprawdzenia ładunku oraz przejrzenia zawartości bagaży29.
Dodać też należy, że przeglądania zawartości bagażu strażnik leśny może dokonywać
jedynie w obecności przedstawiciela przewoz
nika i na jego żądanie zobowiązany jest do
sporządzenie odpowiedniego protokołu30.
W przypadku braku możliwości natychmiastowej obecności tych osób, można
przejrzeć zawartość bagaży lub sprawdzić ładunek bez ich obecności, jeżeli z posiadanych
informacji wynika, że zwłoka może spowodować zagrożenie dla życia, zdrowia ludzkiego
albo mienia, bądz
kiedy istnieje uzasadniona obawa zniszczenia albo utracenia rzeczy, jakie
mogą stanowić dowód w sprawie albo podlegają zajęciu w postępowaniu karnym. Na żądanie
przedstawiciela właściciela albo przewoz
nika strażnik miejski ma obowiązek sporządzić
odpowiedni protokół31.
W. Radecki wyjaśnia, że:  W literaturze procesowej podkreśla się, że wskazane
uprawnienie kontrolne jest uprawnieniem samoistnym i nie podlega rygorom określonym
w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Gdyby jednak organ prowadzący
czynności wyjaśniające w sprawie o wykroczenie chciał dokonać przeszukania, musi
dostosować się do wymogów kodeksu 32.
Przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 maja
1999 roku w sprawie kontroli ruchu drogowego Straż Leśna dokonuje zatrzymania pojazdu
w ściśle określonych przez rozporządzenie warunkach. Ustawodawca wskazał między innymi
na konieczność podania przez pieszego strażnika leśnego sygnału tarczą do zatrzymywania
pojazdów, w przypadku niedostatecznej widoczności - latarką ze światłem czerwonym33.
Kontrolowanie środków transportu przez strażników leśnych odbywać się
może jedynie na obszarach, w których wykonują oni swoje zadania i wiązać się musi z
przeciwdziałaniem wykroczeniom i przestępstwom zaliczanym do szkodnictwa leśnego.
29
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 336.
30
M. Bojarski, W. Radecki, Kompendium dla Straży Leśnej. Przestępstwa i wykroczenia leśne. Organizacja i
kompetencje Straży Leśnej, op. cit., s. 30.
31
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 336 - 337.
32
Ibidem., s. 337.
33
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 35.
18
2.4. Przeszukiwanie pomieszczeń
Na podstawie art. 47 ust. 2 pkt 4 ustawy o lasach strażnicy leśni mają prawo
przeszukiwania pomieszczeń i innych miejsc, w przypadkach uzasadnionego podejrzenia o
popełnienie przestępstwa, na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego34.
B. Rakoczy podkreśla, że w literaturze przedmiotu dominuje pogląd dotyczący
tego, że art. 47 ust. 2 ustawy o lasach ogranicza instytucję przeszukania, do jakiej zostali
upoważnieni strażnicy leśni do podejrzenia zaistnienia przestępstwa. Zdaniem autora,
podobne stanowisko wymaga akceptacji, jako że art. 47 ust. 2 pkt 4 ustawy o lasach oraz art.
44 ż 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia występują w relacji lex speciali 
lex generali (reguła powszechna  reguła szczegółowa). Dlatego też ustawodawca uprawnił
strażników leśnych do podejmowania czynności przesłuchania jedynie wtedy, gdy istnieje
uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Podobną interpretację uzasadnia
argument, że ustawa o lasach jest ustawą szczególną wobec Kodeksu postępowania w
sprawach o wykroczenia w zakresie regulacji jednego z organów prowadzących czynności
wyjaśniające w sprawach o wykroczenia. Pozycja strażników leśnych nie została
uregulowana w tej ustawie w takim zakresie, jak na przykład pozycja Policji. W stosunku do
nich ustawodawca w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia posłużył się
zbiorczym określeniem  inne organy prowadzące postępowanie . Wynika z tego, że zasadne
wydaje się uznnie, iż relacja pomiędzy tymi dwoma przepisami występuje na płaszczyz
nie
przepis szczególny  przepis ogólny. Z uwagi na unormowanie zawarte w ustawie o lasach
wyłącza ono w tym zakresie regulację określoną w Kodeksie postępowania w sprawach o
wykroczenia. Ponadto ustawodawca wyraz
nie zawęził zakres art. 47 ust. 2 pkt 4 ustawy o
lasach jedynie do przypadków wystąpienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia
przestępstwa, a nie wykroczenia35.
Dopuszczalność prowadzenia przeszukania przez określone podmioty w odniesieniu
do określonej tylko kategorii czynów dowodzi tego, że ustawodawca dał swój wyraz
konieczności ochrony konstytucyjnie gwarantowanego prawa do nienaruszalności
mieszkania, określonego przez art. 50 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
2010 roku. Przeszukanie pomieszczeń jest ograniczeniem tego prawa, dlatego ustawodawca
postarał się maksymalnie ograniczyć dopuszczalność podejmowania takich czynności. W
34
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
35
B. Rakoczy, Wybrane problemy prawa leśnego, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 154.
19
omawianym przypadku uczynił to poprzez nieprzyznawanie strażnikom leśnym uprawnień
do dokonywania tych czynności w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przez
określoną osobę wykroczenia  w takim przypadku czynności przeszukania pomieszczeń
powinny być dokonywane przez Policję36.
Należy jednak podkreślić, że art. 44 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia
upoważnia między innymi strażników leśnych, do dokonywania przeszukań w sprawach o
wykroczenia, ale wyłącznie w toku czynności wyjaśniających, w myśl art. 54 Kodeksu
postępowania w sprawach o wykroczenia Czynności wyjaśniające to
zorganizowane i obowiązkowe działania organów ścigania wykroczeń, podejmowane przed
wszczęciem postępowania, sprowadzające się do czynności wykrywczych i dowodowych w
zakresie określonym przez Kodeks. Nie wymagają oficjalnego wszczynania i zakończenia, a
czas ich trwania biegnie od ujawnienia wykroczenia, celem zaś jest ustalenie istnienia
podstaw do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie. Czynności wyjaśniające pełnią zatem w
sprawach o wykroczenia rolę podobną do dochodzenia w sprawach o przestępstwa. Poza
czynnościami wyjaśniającymi, strażnicy leśni nie mogą prowadzić przeszukania w celu
odnalezienia przedmiotów pochodzących z wykroczenia, jeśli zaś prowadzą czynności
sprawdzające, mogą dokonywać przeszukań37.
Szczegółowe zasady procedury dokonania przeszukania uregulowane zostały w Kodeksie
postępowania karnego. Art. 219 ż 1 wskazuje, że  W celu wykrycia lub zatrzymania albo
przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy
mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym,
można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione
podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują 38.
Zanim strażnik leśny rozpocznie proces przeszukania, musi on okazać osobie, u której ma być
przeprowadzone przesłuchanie, postanowienie sądu bądz
prokuratora. W szczególnych
okolicznościach, do których należą przypadki niecierpiące zwłoki, w których ze względu na
niespodziewaność zdarzeń nie ma możliwości wydania natychmiastowego przez sąd lub
prokuratora takiego postanowienia, dokonujący przeszukanie może okazać nakaz kierownika
swojej jednostki, B. Rakoczy podkreśla, że uprawnienia strażników leśnych dotyczące ich
udziału w postępowaniu karnym są ograniczone. Po pierwsze, strażnicy leśni mogą prowadzić
postępowania w sprawach o przestępstwa, których przedmiotem jest drewno pochodzące z
36
Ibidem., s. 154.
37
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 35.
38
Kodeks postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. 1997 Nr 89, poz. 555).
20
lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, a po drugie są oni uprawnieni tylko do
prowadzenia dochodzeń. Nie zostali oni zatem uprawnieni do prowadzenia postępowania
przygotowawczego o wszystkie kategorie przestępstw, których przedmiotem jest drewno
pochodzące lasów należących do Skarbu Państwa. Są oni uprawnieni do prowadzenia
postępowania w sprawach o takie przestępstwa, co do których możliwe jest w ogóle
przeprowadzenie dochodzenia39.
W zakresie ścigania przestępstw strażnicy leśni nie występują jako organ ścigania
o charakterze powszechnym, ale jako organ zajmujący się ściganiem ściśle określonych
przestępstw, których przedmiotem jest drewno. Nie podejmują oni też żadnych czynności,
jeśli przestępstwo zostało popełnione na szkodę innego niż Skarb Państwa podmiotu. W toku
prowadzonego dochodzenia strażnicy leśni upoważnieni są do przeprowadzania wszelkich
czynności postępowania przygotowawczego w danej sprawie. Jednocześnie strażnicy
leśni prowadzący dochodzenie w określonej sprawie są uprawnieni do podjęcia stosownej
decyzji na temat sposobu jego zakończenia. Mogą oni mianowicie wydać postanowienie o
umorzeniu dochodzenia, sporządzić wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania
lub o wymierzenie uzgodnionej z oskarżonym kary oraz sporządzić i wnieść do sądu aktu
oskarżenia. Mają również prawo do złożenia do sądu aktu oskarżenia40.
Jak pisze B. Rakoczy:  Strażnicy leśni mają także prawo do wniesienia oraz
popierania aktów oskarżenia przed sądem pierwszej instancji. Sądem tym jest sąd rejonowy z
uwagi na zakres spraw, które mogą prowadzić strażnicy leśni. W toku tego postępowania,
strażnicy leśni korzystają z praw strony, a mianowicie są oskarżycielami publicznymi.
Zgodnie z treścią art. 45 ż 1 k.p.k. oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest
prokurator. Jednakże, ż 2 tego przepisu przewiduje możliwość występowania innego organu
państwowego w charakterze oskarżyciela publicznego, ale tylko na mocy szczególnych
przepisów określających zakres ich działania. Przepis ten stanowi więc podstawę prawną
udziału Straży Leśnej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji w charakterze
oskarżyciela publicznego. Należy jednak pamiętać, iż co do zasady oskarżycielem
publicznym jest prokurator, który w każdej sprawie jest uprawniony do wniesienia oraz
popierania oskarżenia przed sądem. Jego udział wyłącza więc udział innych  nie-
prokuratorskich oskarżycieli publicznych. Straż leśna, która występuje w postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji przy pomocy strażników leśnych, występując w roli
oskarżyciela publicznego korzysta z wszelkich uprawnień określonych przez przepisy
39
B. Rakoczy, Wybrane problemy prawa leśnego, op. cit., s. 163 - 164.
40
Ibidem., s. 164 - 166.
21
procedury karnej. W związku z powyższym, pozycja Straży Leśnej nie odbiega od pozycji
prokuratora w tym postępowaniu 41.
Uprawnienia procesowe strażników leśnych w sprawach karnych ograniczone zostało
przez ustawodawcę do spraw dotyczących kradzieży i paserstwa drewna. W tym zakresie
strażnik leśny może prowadzić dochodzenie, sporządzić akt oskarżenia oraz wystąpić przed
sądem w charakterze oskarżyciela publicznego.
2.8. Uprawnienia procesowe w sprawach o wykroczenia
Polski ustawodawca zadecydował o możliwości udziału strażników leśnych nie
tylko w postępowaniu karnym, ale i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Związane
jest to z tym, iż strażnicy leśni podejmują czynności dotyczące ścigania zarówno wykroczeń,
jak i przestępstw. Zakres ich kompetencji w tym przedmiocie został określony w art. 47 ust. 2
pkt 7 oraz 8 ustawy o lasach. W art. 47 ust. 2 pkt 8 ustawy o lasach przewidziano udział
strażników leśnych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia. Przepis ten stanowi, że
strażnicy leśni mają prawo do prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia oraz
udziału w rozprawach przed kolegium do spraw wykroczeń w charakterze oskarżyciela
publicznego i wnoszenia środków zaskarżania do sądów rejonowych od rozstrzygnięć
kolegium w sprawach zwalczania wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego. Podkreślić
należy, że treść tego przepisu nie jest dostosowana do obecnego modelu polskiego
sądownictwa. Obecnie bowiem zlikwidowane zostały kolegia do spraw wykroczeń,
funkcjonujące w poprzednim stanie prawnym. Zgodnie z art. 237 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o
wykroczenia orzekały kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o
karze aresztu orzekał sąd. Po upływie tego okresu zlikwidowano kolegia do spraw
wykroczeń, a ich kompetencje przejęły sądy powszechne. Ponieważ omawiany artykuł
ustawy o lasach nie został znowelizowany, po użytym przez niego sformułowaniem kolegiów
do spraw wykroczeń należy rozumieć sąd rejonowy, jako że w obecnym stanie prawnym
zgodnie z art. 9 Kodeksu postępowania w sprawach wykroczeń, w sprawach o wykroczenia w
pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy42.
41
Ibidem., s. 168.
42
B. Rakoczy, Wybrane problemy prawa leśnego, op. cit., s. 158 - 159.
22
Z art. 47 ust. 2 pkt 8 ustawy o lasach wynika, że strażnicy leśni są uprawnieni do
prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenie oraz udziału w rozprawach przed
sądem rejonowym w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia środków zaskarżenia
od rozstrzygnięć tych sądów. Podkreślić jednak należy, że uprawnienia strażników leśnych
do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego są ograniczone z punktu widzenia
przedmiotowego, gdyż wspomniany artykuł wyraz
nie wskazuje, że omawiane uprawnienia
odnoszą się jedynie do zwalczania wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego43.
Do uprawnień strażników leśnych należy prowadzenie czynności wyjaśniających w sprawach
o wykroczenia. Czynności te podejmowane są na podstawie przepisów zawartych w Kodeksie
postępowania w sprawach wykroczeń. Zmierzać mają one do ustalenia, czy istnieją podstawy
do skierowania do sądu wniosku o ukaranie. Zgodnie z art. 56 ż 2 Kodeksu postępowania w
sprawach wykroczeń do podjęcia tych czynności poza Policją i prokuratorem upoważniony
jest także inny organ, gdy ustawa tak stanowi. Tym innym organem jest między innymi
Straż Leśna, gdyż omawiany przepis należy odczytywać w powiązaniu z art. 47 ust. 2 pkt 8
ustawy o lasach. Ponadto ustawodawca przewidział udział tej kategorii podmiotów także w
postępowaniu sądowym. Art. 47 ust. 2 pkt 8 ustawy o lasach stanowi o prawie strażników
leśnych do udziału w rozprawach w sądzie rejonowym w tych kategoriach spraw, w których
mogą oni występować w charakterze oskarżycieli publicznych44.
Strażnicy leśni mają również prawo do występowania w sprawach o wykroczenia w
charakterze oskarżyciela publicznego oraz zagwarantowano im udział w postępowaniu
odwoławczym. Podkreślić jednak należy, że ustawa o lasach formułuje to uprawnienie w
sposób odbiegający od aktualnego stanu prawnego wskazując dopuszczalność wnoszenia
przez strażników leśnych środków zaskarżenia do sądów rejonowych od rozstrzygnięć
kolegium. W obecnym stanie prawnym należy to rozumieć jako możliwość brania udziału
przez strażników leśnych występujących w określonej sprawie w charakterze oskarżycieli
publicznych w postępowaniu odwoławczym. Przysługuje im prawo zainicjowania takiego
postępowania w postaci wniesienia odpowiednich środków zaskarżenie od rozstrzygnięcia
sądu rejonowego, wniesienia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji oraz zażaleń od tych
postanowień, na które przysługuje taki środek zaskarżenia. Mogą też uczestniczyć w
zainicjowanym przez siebie postępowaniu odwoławczym, posiadając wszelkie uprawnienia
oskarżyciela publicznego na tym etapie postępowania45.
43
Ibidem., s. 159.
44
Ibidem., s. 160 - 161.
45
Ibidem., s. 162.
23
Uprawnienia procesowe w sprawach o wykroczenia wiążą się z obowiązkiem strażników
leśnych ścigania i przeciwdziałania wykroczeniom zaliczanym do szkodnictwa leśnego.
Podkreślić należy konieczność nowelizacji tego artykułu i dostosowania go do
obowiązującego obecnie prawa decydującego o rozstrzyganiu spraw o wykroczenia przez
sądy powszechne, a nie kolegia.
2.9. Noszenie broni palnej
Art. 47 ust. 2 pkt 9 ustawy o lasach uprawnia strażników leśnych do noszenia broni
palnej długiej i krótkiej lub gazowej oraz ręcznego miotacza gazowego46.
Analizując zapis tego przepisu należy odnieść się do ustawy z dnia 21 maja 1999 roku
o broni i amunicji. Ilekroć w ustawie jest mowa o broni, należy przez to rozumieć:
broń palną, w tym broń bojową, myśliwską, sportową, gazową, alarmową i sygnałową,
broń pneumatyczną,
miotacze gazu obezwładniającego,
narzędzia i urządzenia, których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu:
broń białą w postaci: ostrzy ukrytych w przedmiotach nie mających wyglądu broni, kastetów
i nunczaków, pałek posiadających zakończenie z ciężkiego i twardego materiału lub
zawierających wkładki z takiego materiału, pałek wykonanych z drewna lub innego ciężkiego
i twardego materiału, imitujących kij bejsbolowy,
broń cięciwową w postaci kusz,
przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej47.
W przypadku strażników leśnych dokumentem stwierdzającym legalność posiadanej
broni jest pozwolenie na okaziciela, zwane w ustawie o broni i amunicji świadectwem
broni wydane przez właściwego komendanta wojewódzkiego Policji. Szczegóły dotyczące
posiadania broni przez strażników leśnych są uregulowane są w Rozporządzeniu Ministra
Środowiska z dnia 23 lipca 2002 roku w sprawie ewidencjonowania i przechowywania w
regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych i w nadleśnictwie broni, amunicji oraz środków
przymusu bezpośredniego48.
46
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
47
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 40 - 41.
48
Ibidem., s. 41.
24
Prawo do noszenia broni przez strażników leśnych wynika z niebezpieczeństwa
zagrożeń, na jakie natknąć się może pracownik Straży Leśnej w trakcie wypełniania swoich
obowiązków służbowych. Ściganie przestępstw i wykroczeń zaliczanych do szkodnictwa
leśnego determinuje konieczność umożliwienia strażnikowi leśnemu posiadania takich
środków, które pozwolą mu na wykonywanie zadań mu powierzonych.
2.10. Żądanie niezbędnej pomocy od instytucji państwowych
Art. 47 ust. 2 pkt 10 ustawy o lasach daje strażnikom leśnym prawo żądania
niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, zwracania się o taką pomoc do jednostek
gospodarczych, organizacji społecznych, jak również w nagłych przypadkach do każdego
obywatela o udzielenie doraz
nej pomocy, na zasadach określonych w ustawie o Policji49.
Ustawodawca odsyła do zasad określonych w ustawie o Policji, co w praktyce jest
odesłaniem do rozporządzenia Rady Ministrów z 26 lipca 2005 roku w sprawie sposobu
postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów. Rozdział 7 tego aktu
prawnego został zatytułowany  Żądanie niezbędnej pomocy oraz zwracanie się o niezbędną
lub doraz
ną pomoc 50.
Analogicznie do wynikających z tego aktu uprawnień policjantów można stwierdzić, że
strażnik leśny:
może zwrócić się o niezbędną pomoc od instytucji państwowych, organów administracji
publicznej oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności
publicznej, zgłaszając żądanie udzielenia pomocy do osób pełniących funkcje tych
organów albo kierowników tych instytucji lub jednostek gospodarczych albo innych osób
upoważnionych do podejmowania decyzji koniecznych do udzielenia żądanej pomocy lub w
danym czasie dysponujących możliwościami jej udzielenia,
żądanie pomocy jest doręczane lub przekazywane drogą elektroniczną przez właściwy organ
Straży Leśnej lub strażnika leśnego działającego z upoważnienia tego organu. Żądanie
powinno zawierać powołanie podstawy prawnej żądania, określenie rodzaju i zakresu
niezbędnej pomocy, wskazanie strażnika leśnego korzystającego z pomocy oraz pouczenie
o odpowiedzialności karnej funkcjonariusza publicznego w razie niedopełnienia obowiązku
udzielenia pomocy,
49
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
50
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 349.
25
żądanie pomocy może być zgłoszone ustnie przez każdego strażnika leśnego potrzebującego
niezbędnej pomocy: w sytuacjach niecierpiących zwłoki,
strażnik leśny, zwracając się o udzielnie niezbędnej pomocy do jednostek gospodarczych lub
do organizacji społecznych, kieruje wystąpienie do osób pełniących funkcje kierowników lub
członków zarządu w tych jednostkach lub organizacjach albo do innych osób upoważnionych
do podejmowania decyzji koniecznych do udzielenia pomocy lub w danym czasie
dysponujących możliwościami jej udzielenia,
w nagłych wypadkach strażnik leśny zwraca się ustnie do każdej osoby o udzielenie doraz
nej
pomocy, powiadamiając tę osobę o nagłym wypadku51.
Uprawnienie pracowników Straży Leśnej do żądania niezbędnej pomocy od
instytucji państwowych, zwracania się o taką pomoc do jednostek gospodarczych,
organizacji społecznych, jak również w nagłych przypadkach do każdego obywatela o
udzielenie doraz
nej pomocy jest analogiczne do podobnych uprawnień przysługujących
funkcjonariuszom Policji.
2.11. Kontrola podmiotów gospodarczych
W myśl art. 47 ust. 2b ustawy o lasach strażnicy leśni są uprawnieni do dokonywania
kontroli podmiotów gospodarczych zajmujących się obrotem i przetwarzaniem drewna i
innych produktów leśnych, w celu sprawdzania legalności pochodzenia surowców drzewnych
i innych produktów leśnych52.
Strażnicy leśni są organami kontrolnymi w zakresie obrotu gospodarczego.
Kontrola polega na działaniach zmierzających do ustalenia stanu faktycznego związanego
z określonym podmiotem - zbadaniu jego stanu organizacyjnego lub zachowania się,
porównaniu tego stanu ze stanem postulowanym, na podstawie wskazanego przez prawo
kryterium, stwierdzenia ewentualnych rozbieżności między tymi stanami, ustaleniu ich
przyczyn i sformułowaniu zaleceń co do ich usunięcia i zapobiegania im w przyszłości.
Zakres przedmiotowy kontroli Straży Leśnej ustawodawca ograniczył do obrotu i
przetwarzania drewna oraz innych produktów leśnych, przy czym obrót oznacza tu zawieranie
umów, których przedmiotem jest zbywanie drewna, a przetwarzanie drewna oznacza
51
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu
niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. 2005 Nr 141, poz. 1186).
52
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
26
wszelkie formy przeróbki drewna, a ściśle  każdy rodzaj działalności prowadzonej przez
przedsiębiorcę, która polega na przerabianiu drewna. Produktami leśnymi z kolei będą takie
produkty jak żywica, choinki, karpina, kora, igliwie, zwierzyna oraz płody runa leśnego53.
Ustawodawca ograniczył również zakres kontroli do legalności pochodzenia, która
oznacza pozyskiwanie drewna i innych produktów leśnych zgodnie z prawem, a przede
wszystkim zgodnie z planem urządzenia lasu. Wykonywanie kontroli przez strażników
leśnych odbywać się powinno z zachowaniem zasad określonych w ustawie o swobodzie
działalności gospodarczej54.
W myśl art. 77 tej ustawy: kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców
przeprowadzana jest na zasadach określonych w niniejszej ustawie, chyba że zasady i tryb
kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego
prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Zakres
przedmiotowy kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy oraz organy upoważnione
do jej przeprowadzenia określają odrębne ustawy. Przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na
skutek przeprowadzenia czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie
kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, przysługuje odszkodowanie. Dochodzenie
roszczenia, o którym mowa w ust. 4, następuje na zasadach i w trybie określonych w
odrębnych przepisach. Dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z
naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy,
jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym
postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karno - skarbowym dotyczącym
kontrolowanego przedsiębiorcy55.
Uprawnienie strażników leśnych do dokonywania kontroli podmiotów gospodarczych
zajmujących się obrotem i przetwarzaniem drewna i innych produktów leśnych, w celu
sprawdzania legalności pochodzenia surowców drzewnych i innych produktów leśnych służy
możliwości zapobiegania przez pracowników Straży Leśnej potencjalnym wykroczeniom i
przestępstwom dokonywanym przez te podmioty gospodarcze.
2.12. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego
53
B. Rakoczy, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 240.
54
Ibidem., s. 240.
55
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2010 Nr 220, poz. 1447).
27
Zgodnie z art. 47 ust. 3 strażnik leśny może, wobec osób uniemożliwiających
wykonywanie przez niego czynności określonych w ustawie, stosować środki przymusu
bezpośredniego w postaci:
siły fizycznej, przez zastosowanie chwytów obezwładniających oraz podobnych technik
obrony lub ataku,
pałki gumowej służbowej,
chemicznych środków obezwładniających w postaci ręcznego miotacza gazu i broni gazowej,
kajdanek,
psa służbowego56.
Z tej samej ustawy wynika, że środki przymusu bezpośredniego mogą zostać
zastosowane przez strażnika leśnego jedynie wobec osób, które uniemożliwiają mu
wykonywanie czynności określonych w ustawie o lasach, zastosowanie środków przymusu
bezpośredniego musi odpowiadać potrzebom, które wynikają z istniejącej sytuacji, jedynym
celem ich zastosowania może być podporządkowanie się osoby wydanym poleceniom,
a użycie środków przymusu powinno być wykonywane w sposób najmniej naruszający
nietykalność cielesną osoby, wobec której środki te zostały podjęte57.
Artykuł 47 ust. 7 odsyła do przepisów ustawy o Policji w odniesieniu do użycia
środków przymusu bezpośredniego, a tym samym również do innych aktów prawnych
odnoszących się do użycia środków przymusu bezpośredniego przez Policję, między innymi
do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 roku w sprawie określenia
przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu
bezpośredniego. W rozporządzeniu tym pojawiają się istotne dla strażników leśnych
wskazówki:
zasada, że środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane dopiero po wcześniejszym
bezskutecznym wezwaniu osoby do zachowania się zgodnie z prawem oraz uprzedzeniu
o użyciu środków przymusu bezpośredniego, od czego można odstąpić, jeśli zwłoka
powodowałaby groz
bę niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego bądz
mienia,
nakaz odstąpienie od stosowania środków przymusu bezpośredniego, jeśli osoba, wobec
której użyto tych środków, podporządkowała się wydanym poleceniom,
dopuszczenie jednoczesnego stosowania różnych środków przymusu bezpośredniego, jeśli
jest to konieczne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom,
56
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
57
W. Radecki, Ustawa o lasach. Komentarz, op. cit., s. 351 - 352.
28
dopuszczenie jednoczesnego stosowania różnych środków przymusu bezpośredniego, jeśli
jest to konieczne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom,
zakaz stosowania środków przymusu innych chwyty obezwładniające wobec kobiet o
widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, starców oraz osób
o widocznym kalectwie, z dopuszczeniem stosowania innych środków, jeżeli chwyty
obezwładniające okazały się bezskuteczne, tylko w sytuacji zagrożenia życia, zdrowia lub
mienia,
zakaz zadawania uderzeń przy używaniu siły fizycznej, chyba że strażnik działa w obronie
koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub mienie,
dopuszczenie stosowania chemicznych środków obezwładniających jedynie w przypadkach:
odpierania czynnej napaści,
pokonywania czynnego i biernego oporu,
pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa,
udaremniania ucieczki skazanego, tymczasowo aresztowanego bądz
zatrzymanego
przestępcy,
przeciwdziałania niszczeniu mienia,
dopuszczenie stosowania pałki służbowej w razie:
odpierania czynnej napaści,
pokonywania czynnego oporu,
przeciwdziałania niszczeniu mienia,
zakaz stosowania pałki służbowej wobec osób stawiających bierny opór, chyba że
zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne,
zakaz zadawania uderzeń i pchnięć pałką służbową w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione
szczególnie wrażliwe części ciała oraz zakaz zadawania uderzeń rękojeścią pałki służbowej;
wyjątkowo wolno zadawać uderzenia i pchnięcia we wszystkie części ciała w celu odparcia
bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie własne lub innej osoby,
kajdanki można stosować wobec osób skazanych, tymczasowo aresztowanych lub
zatrzymanych w celu udaremniania ucieczki albo zabielenia czynnej napaści lub czynnemu
oporowi; kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu i tylko gdy osoba jest agresywna lub
niebezpieczna można założyć Kajanki na trzymane z tyłu,
zakaz stosowania kajdanek wobec osób poniżej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich powyżej 15 lat
podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu,
29
dopuszczenie wykorzystania psa służbowego (w zasadzie z założonym kagańcem; bez
kagańca psa specjalnie wytresowanego, a innego w trakcie w razie odpierania czynnej napaści
lub używanego w sytuacjach, w których wolno użyć broni palnej) do:
odpierania czynnej napaści,
pokonywania czynnego oporu,
pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa,
udaremnienia ucieczki skazanego, tymczasowo aresztowanego bądz
zatrzymanego
przestępcy58.
Strażnika leśnego, który korzysta z uprawnienia do zastosowania środków przymusu
bezpośredniego obowiązują te same zasady, co korzystającego z takich środków policjanta.
Stąd też zapisane w aktach prawnych regulacje dotyczące Policji w zakresie stosowania
środków przymusu bezpośredniego znajdują zastosowanie również do Straży Leśnej w
omawianym zakresie.
2.13. Użycie broni palnej
Art. 47 ust. 5 ustawy o lasach wskazuje na możliwość użycia przez strażnika
leśnego broni palnej, choć jednocześnie w przepisie tym potraktowano taka ewentualność
jako ostateczność, gdy zastosowanie środków przymusu bezpośredniego okazuje się
niewystarczające. Użycie broni palnej przez strażnika leśnego możliwe jest w trzech
przypadkach:
w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie strażnika leśnego albo innej
osoby,
przeciwko osobie, która wezwana do natychmiastowego porzucenia broni lub innego
niebezpiecznego narzędzie nie zastosuje się do tego wezwania, a jej zachowanie wskazuje na
bezpośredni zamiar ich użycia przeciwko strażnikowi leśnemu lub innej osobie,
przeciwko osobie, która usiłuje przemocą odebrać broń59.
Tak jak w przypadku użycia środków przymusu bezpośredniego, również w
przypadku użycia broni palnej ustawa o lasach odsyła do przepisów o Policji, w tym do
rozporządzenia Rady Ministrów z 21 maja 1996 roku w sprawie szczegółowych warunków
58
Ibidem., s. 352  354.
59
M. Bojarski, W. Radecki, Kompendium dla Straży Leśnej. Przestępstwa i wykroczenia leśne. Organizacja i
kompetencje Straży Leśnej, op. cit., s. 35.
30
i sposobu postępowania przy użyciu broni palnej przez policjantów. W myśl tych przepisów
strażnicy leśni mają obowiązek przestrzegać następujących zasad:
jako użycie broni palnej rozumiane jest oddanie strzału w kierunku osoby w celu jej
obezwładnienia,
przy podejmowaniu decyzji o użyciu broni palnej strażnicy leśni są obowiązani postępować
ze szczególną rozwagą, traktując broń palną jako szczególny i ostateczny środek przymusu
bezpośredniego,
przed użyciem broni palnej strażnicy leśni są zobowiązani: po uprzednim okrzyku  STRAŻ
LEŚNA wezwać osobę do zachowania się zgodnego z prawem, a w szczególności do
natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, zaniechania ucieczki,
odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy, w razie niepodporządkowania
się tym wezwaniom określonym, zagrozić użyciem broni palnej, wzywając:  STÓJ - BO
STRZELAM , oddać strzał ostrzegawczy w górę, jeżeli wezwania okażą się bezskuteczne,
broni palnej nie używa się w stosunku do kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd
wskazuje na wiek do 13 lat, starców oraz osób o widocznym kalectwie,
w razie zranienia osoby strażnik leśny jest obowiązany, z zachowaniem bezpieczeństwa
własnego i innych osób oraz bez zbędnej zwłoki, udzielić jej pierwszej pomocy, a następnie
spowodować udzielenie pomocy lekarskiej,
w razie śmieci osoby lub szkody na mieniu strażnik leśny jest obowiązany zabezpieczenia
śladów na miejscu zdarzenia i niedopuszczenia na to miejsce osób postronnych oraz w miarę
możliwości, ustalenia świadków zdarzenia,
o każdym przypadku użycia broni palnej strażnik leśny jest obowiązany niezwłocznie
powiadomić o tym dyżurnego najbliższej jednostki Policji60.
Analogicznie jak w przypadku użycia środków przymusu bezpośredniego, również
korzystanie przez strażnika leśnego z uprawnienia dotyczącego możliwości użycia broni
palnej związane jest przepisami obowiązującymi Policję w tej kwestii.
60
Ibidem., s. 35 - 36.
31
Rozdział III
Statystyki zwalczania szkodnictwa leśnego
3.1. Bezprawne korzystanie z lasu
Bezprawnym korzystaniem z lasu określa się wszelkie działania, polegające na
popełnianiu różnorodnych czynów zabronionych, głównie wykroczeń, jakie wiążą się
z pobytem człowieka w lesie na gruntach leśnych. Do czynów tych zalicza się przede
wszystkim:
szkodliwe pozyskiwanie produktów i surowców pochodzenia leśnego, w tym płodów runa
leśnego,
wyrządzanie różnych szkód w zagospodarowanych drzewostanach, na użytkach rolnych i
wodach śródlądowych związanych z lasami oraz częściowo w terenowej infrastrukturze lasu,
niszczenie rozmaitych składników przyrody występujących w zasobach leśnych, w tym
składników prawnie chronionych,
nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych na obszarach leśnych,
niewłaściwe zachowanie się na terenach leśnych w zakresie ładu, porządku oraz utrzymania
czystości61.
61
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 50.
32
Zgodnie z art. 26 ustawy o lasach, lasy, kttóre stanowią własność Skarbu Państwa,
udostępniane są dla ludności. Jedynie uprawy leśne do 4 metrów wysokości, ostoje zwierząt,
powierzchnie doświadczalne oraz drzewostany nasienne, z
ródliska rzek oraz potoków i
obszary zagrożone erozją są objęte stałym zakazem wstępu. Ponadto nadleśniczy może
wprowadzić okresowy zakaz wstępu do będącego własnością Skarbu Państwa lasu, jeśli
wystąpiło w nim zniszczenie lub znaczne uszkodzenie drzewostanów bądz
też degradacja
runa leśnego, w przypadku występowania dużego zagrożenia pożarowego, w okresie,
kiedy wykonuje się zabiegi gospodarcze, jakie wiążą się z ochroną lasu, ochroną lasu albo
pozyskaniem drewna. W lasach objętych stałym albo okresowym zakazem wstępu, na mocy
decyzji nadleśniczego w lasach pozostających pod zarządem Lasów Państwowych i na mocy
decyzji właścicieli w pozostałych lasach, umieszczane są tablice z napisem  zakaz wstępu
wskazujące przyczyny oraz termin obowiązywania zakazu62.
Szkodnictwo leśne, które obejmuje bezprawne korzystanie z lasu to termin, jakim
nazywa się czyny zabronione, takie jak na przykład: wjazd do lasu oraz parkowanie
w niedozwolonych miejscach, naruszanie przepisów przeciwpożarowych, śmiecenie
pozyskiwanie stroiszu, prowadzenie do niszczenia runa leśnego, nielegalne pozyskiwanie
kopalin, w tym piasku, żwiru, torfu, bursztynu, a także inne czyny, określane jako
wykroczenia63.
Poniższy wykres przedstawia ilość przypadków bezprawnego korzystania z lasu w
latach 1992 - 2011 według Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe:
Rysunek 2: Bezprawne korzystanie z lasu w latach 1992 - 2011 według Państwowego
Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 7.
W roku 2011 zarejestrowanych zostało 41 809 przypadków szkodnictwa, zaś
szkody wyniosły 493,85 tysięcy złotych. Odnotowano wzrost o 22,55% ilości zdarzeń,
kwalifikowanych jako szkodnictwo leśne w stosunku do 2010 roku, w którym szkody
wyniosły 284,80 tysięcy złotych, zaś zarejestrowano 53 988 przypadków. W roku 2009
62
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
63
Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
analityczna), Warszawa 2012, s. 6.
33
zarejestrowanych zostało 46 138 przypadków szkodnictwa, a szkody wyniosły 316,58
tysięcy złotych, w roku 2008 - 49 830 przypadków szkodnictwa, a szkody wyniosły 239,55
tysięcy złotych, natomiast w oku 2007 - 33 813 przypadków szkodnictwa oraz 275,33 tysięcy
złotych, szkód64.
Większość przypadków szkodnictwa, należących do grupy bezprawnego korzystania
z lasu była wykroczeniami bezskutkowymi, takimi jak na przykład naruszenie zakazu
wjazdu do lasu, naruszenie zakazu wstępu do lasu, parkowanie w miejscu niedozwolonym,
naruszenie przepisów przeciwpożarowych65.
Poniższy wykres prezentuje liczby przypadków bezprawnego korzystania z lasu w
2011 roku w poszczególnych regionach na podstawie danych regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych:
Rysunek 3: Bezprawne korzystanie z lasu wg regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 7.
3.2. Kłusownictwo
Zgodnie z art. 4 ustawy Prawo łowieckie z dnia 13 paz
dziernika 1995 roku,
kłusownictwo oznacza działanie zmierzające do wejścia w posiadanie zwierzyny w sposób
niebędący polowaniem albo z naruszeniem warunków dopuszczalności polowania. Ten sam
artykuł wskazuje, że polowaniem określa się tropienie, strzelanie z myśliwskiej broni palnej,
łowienie sposobami dozwolonymi zwierzyny żywej oraz łowienie zwierzyny przy pomocy
ptaków łowczych za zgodą ministra właściwego do spraw środowiska zmierzające do wejścia
w jej posiadanie66.
W art. 53 ustawy Prawo łowieckie zawarto z kolei katalog przestępstw definiowanych
jako kłusownictwo. Należą do niego następujące czyny:
polowanie na przelotne ptactwo łowne na wybrzeżu morskim w pasie 3 000 metrów od
brzegu w głąb morza lub 5 000 m w głąb lądu,
polowanie z chartami lub ich mieszańcami,
64
Ibidem., s. 6.
65
Ibidem., s. 7.
66
Prawo łowieckie z dn. 13.10 1995 r. ( Dz. U. 2005 Nr 127, poz. 1066).
34
polowanie w czasie ochronnym,
polowanie bez posiadania uprawnień do polowania,
wchodzenie w posiadanie zwierzyny za pomocą broni i amunicji innej niż myśliwska,
środków i materiałów wybuchowych, trucizn, karmy o właściwościach odurzających,
sztucznego światła, lepów, wnyków, żelaz, dołów, samostrzałów lub rozkopywania
nor i innych niedozwolonych środków,
wchodzenie w posiadanie zwierzyny bez uprawnień do polowania67.
W 2011 roku odnotowanych zostało 319 przypadków kłusownictwa. Liczba
bezprawnych działań, noszących znamiona kłusownictwa w 2011 roku wzrosła o 8,87% w
porównaniu z rokiem 2010, kiedy to odnotowano przypadki kłusownictwa. W roku 2009
zanotowanych zostało 342 przypadków kłusownictwa, zaś w roku 2008 - 369 przypadków
kłusownictwa68.
Poniższy wykres prezentuję liczbę przypadków kłusownictwa odnotowanych na
przestrzeni lat: 1992  2011:
Rysunek 4: Kłusownictwo w latach 1992 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 8.
Wartość szkód, których przyczyną było kłusownictwo wynosiła w kolejnych latach:
rok 2000  1 1000,870 złotych,
rok 2001  1 152,203 złote,
rok 2002  935,946 złotych,
rok 2003  1 138,687 złotych,
rok 2004  1 132,868 złotych69.
rok 2005  2 403,39 złotych,
rok 2007 - 2 687,46 złotych,
rok 2008 - 3 128,73 złote,
rok 2009 - 4 204,88 złotych,
67
Ibidem.
68
Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
analityczna), op. cit., s. 8.
69
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 113.
35
rok 2010 - 4 177, 47 złotych,
rok 2011 - 3 948,03 złote70.
Poniższy wykres prezentuje statystyki kłusownictwa w latach 2001  2011:
Rysunek 6. Kłusownictwo w okresie 2001 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 9.
Poniższy wykres prezentuje liczby przypadków kłusownictwa w 2011 roku w
poszczególnych regionach na podstawie danych regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych:
Rysunek 9: Kłusownictwo wg regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 10.
W okresie od 2001 roku do 2011 Pracownicy Lasów Państwowych zdjęli kilkadziesiąt
tysięcy wnyków. Odnotowano również niepokojący jest wzrost kłusownictwa za pomocą
broni palnej do 127 przypadków. Strażnicy leśni uczestniczyli w prowadzeniu 56 spraw
dotyczących kłusownictwa w obwodach polnych, w których skłusowano 42 szttuki zwierzyny
i ujęto 19 sprawców71.
Poniższy rysunek prezentuje poziom zagrożenia kłusownictwem w 2011 roku w
poszczególnych województwach:
Rysunek 8: Poziom zagrożenia kłusownictwem
70
Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
analityczna), op. cit., s. 8.
71
Ibidem., s. 9.
36
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 10.
Stwierdzono również, że najczęściej pozyskiwanie zwierzyny przez ludność w
sposób nielegalny odbywa się w celu pozyskania tusz  szczególnie widoczne jest to
na terenach niezurbanizowanych, gdzie odnotowuje się wysoki poziom bezrobocia. W
roku 2011 zarejestrowane zostały również przypadki nielegalnego odłowu ryb ze stawów
hodowlanych, które należą do Lasów Państwowych. W obwodzie Regionalnej Dyrekcji
Lasów Państwowych w Katowicach oraz w Zielonej Górze nielegalnie odłowiono 300 kg
ryb72.
3.3. Kradzież lub zniszczenie mienia
Trzecią grupa rodzajową szkodnictwa leśnego są czyny należące do grupy kradzieży
mienia Lasów Państwowych poza drewnem i zwierzyną oraz niszczenia mienia, nie objętego
w grupie bezprawnego korzystania z lasu73.
72
Ibidem., s. 10.
73
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 97.
37
W grupie szkodnictwa, która obejmujące kradzież bądz
zniszczenie mienia
nadleśnictwa, odnotowano w 2011 roku 1 338 przypadków. Było to o 18,51% więcej
przypadków niż w 2010 roku. Straty wyniosły 1 065 229 złotych i były większe o 20,56%
niż w poprzednik roku, gdy straty wyniosły 843,75 tysięcy złotych w 1 129 ujawnionych
przypadkach74.
Poniższy wykres prezentuje statystyki przypadków kradzieży i niszczenia mienia w
latach 2008  2011:
Rysunek 10: Kradzież (zniszczenie mienia) w latach 2008 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 10.
W okresie od 1992 do 2011 roku ilość przypadków kradzieży i niszczenia mienia
przedstawia się następująco:
Rysunek 11: Przypadki kradzieży lub zniszczenie mienia Lasów Państwowych w latach
1992 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 11.
Najczęściej kradzionymi składnikami mienia są elementy wyposażenia szkółek
oraz sadzonki z miejsc przechowywania podczas prac zalesieniowych, w tym szczególnie
gatunków iglastych. Zanotowane również przypadki dokonywania zniszczeń oraz kradzieży
rogatek (szlabanów), metalowych tablic informacyjnych oraz urządzeń łowieckich75.
Poniższy wykres prezentuje liczby przypadków kradzieży lub niszczenia mienia w
2011 roku w poszczególnych regionach na podstawie danych regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych:
Rysunek 12: Kradzież lub zniszczenie mienia wg regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych
74
Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
analityczna), op. cit., s. 11.
75
Ibidem., s. 12.
38
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 12.
W rejonach, w których występuje duże nasilenie ruchu turystycznego poważnym
problemem są kradzieże oraz zniszczenia wyposażenia parkingów leśnych, a także i
miejsc biwakowych - wiat, ław, placów zabaw dla dzieci, jak również innych urządzeń
turystycznych. Częstym odnotowywane są także kradzieże elementów zrobione z metali
kolorowych deszczowni na terenie szkółek leśnych - rur oraz zraszaczy, a także dewastacje
niezamieszkałych osad leśnych, nierzadko połączone z kradzieżami ich wyposażenia76.
Poniższy rysunek prezentuje poziom zagrożenia kradzieżami lub niszczeniem mienia
w 2011 roku w poszczególnych województwach:
Rysunek 13: Poziom zagrożenia kradzieżami i niszczeniem mienia
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 12.
76
Ibidem., s. 12.
39
3.4. Kradzież drewna
Kradzież drewna z obszarów lasów państwowych to główna grupa i pozycja
rodzajowa szkodnictwa leśnego we wszystkich lasach, które stanowią mienie Skarbu Państwa
z racji na rozmiary tych kradzieży, a także jej kluczowe znaczenie w bilansie strat, jakie
ponosi zarząd lasu77.
Podstawowym przepisem karnym, który ma chronić drzewostan w lesie jest art.
290 Kodeksu karnego, w myśl którego dopuszczanie się wyrębu drzewa w lecie w celu
jego przywłaszczenia podlega odpowiedzialności jak za kradzież, a w razie skazania za
wyrąb drzewa albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego sąd orzeka na rzecz
pokrzywdzonego nawiązkę w wysokości podwójnej wartości drzewa78.
Art. 120 Kodeksu wykroczeń z kolei decyduje, że kto w celu przywłaszczenia
dopuszcza się wyrębu drewna w lesie albo kradnie lub przywłaszcza sobie z lasu drzewo
wyrąbane lub powalone, jeśli wartość drzewa nie przekracza 75 złotych, podlega karze
aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. Sąd orzeka też w podobnym przypadku
nawiązkę w wysokości podwójnej wartości wyrąbanego, ukradzionego lub przywłaszczonego
drzewa, a ponadto, jeśli ukradzione lub przywłaszczone drewno nie zostało odebrane, orzeka
się również obowiązek zapłaty jego równowartości79.
Przez wyrąb drzewa rozumie się oderwanie rosnącego drzewa od podłoża, z którym
jest ono połączone za pomocą korzeni, przy czym technika dokonywania wyrębu jest tu
nieistotna. Przestępstwo wyrębu drzewa w lesie jest przestępstwem materialnym. Jego
dokonanie następuje z momentem oderwania drzewa od podłoża. W przypadku natomiast,
gdy sprawca dopiero rozpoczął etap wyrębu, zachodzi usiłowanie wyrębu w celu jego
przywłaszczenia80.
Poniższy wykres przedstawia ilość przypadków kradzieży drewna w latach 2008 
2011:
Rysunek 14: Kradzież drewna w latach 2008 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 13.
77
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 104.
78
Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88, poz. 553).
79
Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 Nr 46, poz. 275).
80
M. Werkowski, P. Sitek, Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego, op. cit., s. 104.
40
Największe straty z tytułu szkodnictwa leśnego ponosi PGL Lasy Państwowe właśnie
z powodu kradzieży drewna. W roku 2011 miało miejsce 8 870 przypadków kradzieży
drewna w Lasach Państwowych. W efekcie skradziono 26 939,41 m3 drewna, mającego
wartość 5 323,20 tysięcy złotych. W porównaniu z rokiem 2010 ilość odnotowanych
przypadków kradzieży wzrosła o 16,32%, ilość (masa) skradzionego drewna wzrosła o
23,42%, zaś straty z tego tytułu o 39,74%. W roku 2010 przypadków kradzieży drewna było
7 422, skradziono 20 628,75 m3 drewna o wartości 3 098,5 tysięcy złotych. W roku 2008
odnotowano 6 893 przypadki kradzieży drewna, skradziono 18 495,58 m3 drewna, mającego
wartość 2 864,2 tysięcy złotych. W roku 2007 odnotowano 7 587 przypadków kradzieży,
skradziono 19 164,05 m3 drewna, mającego wartość 2 567,1 tysięcy złotych. W roku
2006 odnotowano 8 888 przypadków kradzieży drewna, skradziono 25 035,59 m3 drewna,
mającego wartość 3 512,7 tysięcy złotych. W roku 2005 roku odnotowano 9 455 przypadków
kradzieży drewna, skradziono 27 899,87 m3, mającego wartość 4 149,5 tysięcy złotych81.
Poniższy wykres przedstawia statystyki kradzieży drewna w latach 2001  2011:
Rysunek 15: Kradzież drewna w latach 2001 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 14.
Poniższy rysunek prezentuje poziom zagrożenia kradzieżami drewna w 2011 roku w
poszczególnych województwach:
Rysunek 16: Poziom zagrożenia kradzieżami drewna
81
Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
analityczna), op. cit., s. 12 - 14.
41
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 14.
Wzrost wartości ukradzionego drewna w roku 2011 wynika ze zwiększonej
wykrywalności tego typu przestępstw i większej ilości ujawnionych przypadków kradzieży.
Podkreślić jednak należy, że większa w tym roku była również ilość skradzionego drewna
oraz wzrosły ceny drewna. Na wysokość szkód wpłynęły dane dotyczące kradzieży drewna,
jakie ujawniono przede wszystkim na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych
w Katowicach i Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, gdzie wykryto
zorganizowaną grupę przestępczą, która specjalizowała się w kradzieży cennego surowca
dębowego i ukradła co najmniej 169 m3 o wartości 140,4 tysięcy złotych. Sprawców ujęto w
we wrześniu 2011 roku na terenie Nadleśnictwa Oleśnica82.
Poniższe wykresy prezentują liczby przypadków kradzieży drewna w 2011 roku w
poszczególnych regionach na podstawie danych regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych,
wartość skradzionego drewna oraz jego ilość:
82
Ibidem., s. 14.
42
Rysunek 17: Ilość przypadków kradzieży drewna wg regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 15.
Rysunek 19: Wartość skradzionego drewna wg regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 15.
Rysunek 18: Ilość skradzionego drewna wg regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 15.
W okresie od 1992 do 2011 roku ilość przypadków kradzieży drewna przedstawia się
następująco:
Rysunek 20: Ilość przypadków kradzieży drewna odnotowanych w okresie 1992 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 16.
Wszystkie przypadki kradzieży drewna spowodowały wszczęcie postępowania
przygotowawczego. Straż Leśna przeprowadziła 6 060 postępowań, w tym także 5 692
dochodzenia. Umorzonych zostało 4 196 postępowań karnych83.
W okresie od 1992 do 2011 roku ilość wszczętych dochodzeń o kradzież drewna
przedstawia się następująco:
Rysunek 21: Wszczęte dochodzenia o kradzież drewna w latach 1992 - 2011
y
ródło: Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011 rok (cz.
Analityczna), Warszawa 2012, s. 16.
83
Ibidem., s. 16.
43
W roku 2011, w którym wniesiono z aktem oskarżenia 1 467, sądy umorzyły
postępowanie lub uniewinniły sprawców w 68 sprawach. Dowodzi to wysokiego poziomu
prowadzenia dochodzenia oraz sporządzenia aktów oskarżenia, ja krównież o sporej
skuteczności w postępowaniu sądowym. Dla porównania:
w roku 2010 z liczby 2 016 zostało umorzonych 32 postępowań,
w roku 2009 z liczby 1 365 zostało umorzonych 66 postępowań,
w roku 2008 z liczby 1 893 zostało umorzonych 51 postępowań,
w roku 2007 z liczby 1 317 zostało umorzonych 67 postępowań84.
W roku 2011. z tytułu ujawnionych wykroczeń Straż Leśna wniosła do sądu 2 588
wniosków o ukaranie, zaś w roku 2010 - 2 398 wniosków85.
Analizy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych dowiodły, że głównymi
przyczynami kradzieży drewna są:
wysoki poziom bezrobocia oraz zubożenie społeczeństwa, jak również zorganizowane
kradzieże drewna,
wzrost zainteresowania średniowymiarowym drewnem przeznaczonym na opał, czyli tak
zwanym drewnem kominkowym, surowcem na elementy budowlane, a także surowcem
cennym,
relatywnie łagodne sankcje w orzecznictwie sądów, powodujące poczucie bezkarności wśród
sprawców  często zdarzają się przypadki odstępowania od wymierzenia kary z uwagi na
znikomą szkodliwość czynu,
zmniejszenie na przestrzeni ostatnich lat stanu osobowego Straży Leśnej,
brak ewidencjonowania drewna w punktach przerobu,
niekontrolowany wyrąb w lasach pozostających pod innym zarządem niż Lasy Państwowe,
niecechowanie drewna pozyskiwanego w lasach prywatnych oraz duże ilości drewna
pochodzące z zadrzewień, pasów drogowych86.
Za niepokojące zjawisko uznać można również to, że coraz więcej kradzieży
popełnianych jest przez zorganizowane i wyspecjalizowane grupy przestępcze, które
posiadają samochody ciężarowe służące do wywozu, sprzęt do ścinki czy zrywki drewna.
Przykładem takiego działania były kradzieże organizowane grupy przestępcze na terenie
województwa dolnośląskiego i województwa śląskiego. Za poważny problem uważa się
kradzieże surowca wyrobionego ze stosu lub mygły z przeznaczeniem na cele opałowe. Z
84
Ibidem., s. 16 - 17.
85
Ibidem., s. 17.
86
Ibidem., s. 17 - 18.
44
jednej strony kradzieże wynikają z ubożenia ludności, zaś z drugiej strony, ciągle rośnie ilość
kradzieży drewna na zamówienie. Kradzione są pojedyncze, upatrzone wcześniej i starannie
wybrane, szczególnie wartościowe drzewa. Poza tym masowo wycinane są całe połacie
lasu bez specjalnego wyboru z jednoczesną dewastacją terenu. Złodzieje zaopatrują małe
zakłady drzewne i stolarnie oraz właściciele posesji opalanych drewnem. Grupy przestępcze
wyposażone są w nowoczesne środki łączności, posiadają odpowiedni tabor, posługują się
sfabrykowaną dokumentacją, mają zaufanych odbiorców. Wszystko to utrudnia zwalczanie
procederu kradzieży drewna, obejmujących tak nielegalny wyrąb drzew, jak wywóz drewna,
które zmagazynowano w stosach. Ilość skradzionego drewna wyrobionego w ubiegłym roku
przewyższyła ilość drewna skradzionego z pnia. Co więcej, przewiduje się, że w najbliższej
przyszłości popyt na drewno będzie rósł. Dotyczy to zarówno drewna użytkowego, jak i tego,
które przeznaczone jest na opał. Wśród sankcji za kradzież drewna wymienić można areszt,
ograniczenie wolności, grzywnę, nawiązkę w wysokości podwójnej wartości skradzionego
drewna, przepadek narzędzi oraz sprzętów użytych do kradzieży, pozbawienie wolności do
lat pięciu. Aby jednak doprowadzić do tego, że sprawca poniesie konsekwencje, wcześniej
należy przestępstwo kradzieży drewna udowodnić87.
87
Ibidem., s. 18.
45
Zakończenie
Celem niniejszej pracy było omówienie działalności Straży Leśnej w Polsce w świetle
praktyki i prawa.
W skład struktury Straży Leśnej wchodzą: Główny Inspektor Straży Leśnej
bezpośrednio podporządkowany Dyrektorowi Generalnemu Lasów Państwowych oraz
podległe mu posterunki tworzone przy nadleśnictwach, składające się z co najmniej dwóch
osób, których bezpośrednim przełożonym jest nadleśniczy a także obligatoryjnie powoływane
grupy interwencyjne Straży Leśnej przy regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych,
podporządkowane regionalnym dyrekcjom Lasów Państwowych. Obszarem działalności
posterunków są nadleśnictwa, zaś grup interwencyjnych teren podległy regionalnej dyrekcji
Lasów Państwowych.
W związku z koniecznością umożliwienia strażnikom leśnym wywiązania się z
przydzielonych im zadań i obowiązków w zakresie zwalczania szkodnictwa leśnego i ochrony
lasów, pracownicy Straży Leśnej zostali zaopatrzeni w szereg istotnych uprawnień, takich
jak: prawo do legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia,
jak również świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia tożsamości, prawo do
nakładania oraz pobierania grzywien w postaci mandatu karnego, prawo do zatrzymywania i
kontrolowania środków transportu na obszarach leśnych oraz w ich bezpośrednim
sąsiedztwie, w celu sprawdzenia ładunku oraz przeglądania zawartości bagaży, prawo
przeszukiwania pomieszczeń i innych miejsc, w przypadkach uzasadnionego podejrzenia o
popełnienie przestępstwa, na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego, prawo
do ujęcia na gorącym uczynku sprawcy przestępstwa lub wykroczenia albo w pościgu
podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa oraz jego doprowadzenia do Policji,
prawo odbierania za pokwitowaniem przedmiotów pochodzących z przestępstwa albo
wykroczenia oraz narzędzi i środków, które służą do popełniania przestępstwa albo
46
wykroczenia, prawo do prowadzenia dochodzeń oraz wnoszenia i popierania aktów
oskarżenia w postępowaniu uproszczonym, jeżeli przedmiotem przestępstwa jest drewno
pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, w trybie i na zasadach
określonych w Kodeksie postępowania karnego, prawo do prowadzenia postępowania w
sprawach o wykroczenia oraz udziału w rozprawach przed sądem powszechnym w
charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia środków zaskarżania do sądów rejonowych
od rozstrzygnięć kolegium w sprawach zwalczania wykroczeń w zakresie szkodnictwa
leśnego, prawo do noszenia broni palnej długiej i krótkiej lub gazowej oraz ręcznego
miotacza gazowego, prawo do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych,
zwracania się o taką pomoc do jednostek gospodarczych, organizacji społecznych, jak
również w nagłych przypadkach do każdego obywatela o udzielenie doraz
nej pomocy, na
zasadach określonych w ustawie o Policji, prawo do dokonywania kontroli podmiotów
gospodarczych zajmujących się obrotem i przetwarzaniem drewna i innych produktów
leśnych, w celu sprawdzania legalności pochodzenia surowców drzewnych i innych
produktów leśnych, prawo do stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia
broni palnej.
Straż Leśna wykazuje dużą skuteczność w wykrywaniu przestępstw i wykroczeń
zaliczanych do bezprawnego korzystania z lasu, kłusownictwa, kradzieży lub zniszczenia
mienia i kradzieży drewna. Statystyki dowodzą, że działalność Straży Leśnej jest niezwykle
cenna. Dzięki niej wzrasta szansa na ochronę mienia leśnego i egzekwowanie kar za szkody w
leśnictwie.
47
Bibliografia
Akty prawne:
Kodeks karny (Dz .U. 1997 Nr 88, poz. 553).
Kodeks postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. 1997 Nr 89, poz. 555).
Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 Nr 46, poz. 275).
Ustawa o lasach z dn. 28.09.1991 (Dz. U. 1999 Nr 101, poz. 444).
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2010 Nr 220, poz. 1447).
Prawo łowieckie z dn. 13.10 1995 r. ( Dz. U. 2005 Nr 127, poz. 1066).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania
przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. 2005 Nr 141, poz. 1186).
Zarządzenie Nr 26 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 28 marca 2012, w
sprawie Regulaminu organizacyjnego Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, s. 24 (OR-
013-3/2012).
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych Nr 45 z 28
kwietnia 1999 roku  Organizacja i Zakres działania posterunków straży leśnej w regionalnych
nadleśnictwach oraz grup interwencyjnych straży leśnej w regionalnych dyrekcjach lasów
państwowych (GO-021-230/99).
Opracowania:
Bojarski M., Radecki W., Kompendium dla Straży Leśnej. Przestępstwa i wykroczenia leśne.
Organizacja i kompetencje Straży Leśnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego,
Wrocław 2000.
Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Raport zwalczania szkodnictwa leśnego za 2011
rok (cz. analityczna), Warszawa 2012.
48
Misiuk A., Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno 
ustrojowe, WPAiP, Warszawa 2008.
Radecki W., Ustawa o lasach. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2012.
Rakoczy B., Ustawa o lasach. Komentarz, Leks Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
Rakoczy B., Wybrane problemy prawa leśnego, Oficyna a Wolters Kluwer business,
Warszawa 2011.
Rzepecki R., Uprawnienia Straży Leśnej,  Zielone Brygady. Pismo Ekologów 2006, Nr 4
(218).
Werkowski M., Sitek P., Prawne i kryminologiczne aspekty szkodnictwa leśnego,
Wydawnictwo Wyższej Szkoly Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi, Józefów
2007.