Neuroleptyki
(leki przeciwpsychotyczne)
Farmakologia
Ćwiczenie 4
III rok
Neuroleptyki
Antagoniści receptorów dopaminergicznych D2
Efekty działań neuroleptyków
1/ Działanie p/psychotyczne (układ mezolimbiczny DA)
Znoszą objawy wytwórcze jak omamy,
urojenia
Znoszą tzw. objawy osiowe, np. rozszczep
osobowości, stępienie uczuciowe, autyzm
Znoszą objawy depresyjne (nie wszystkie)
Nie wpływają istotnie na świadomość i
zdolności intelektualne
Inne efekty kliniczne blokady
receptorów D2
2/ działanie p/wymiotne (blokada D2 w obszarze
chemorecepcyjnym opuszki)
3/ wzrost wydzielania prolaktyny (blokada
receptorów D2 w podwzgórzu)
4/ zaburzenia termoregulacji (blokowanie
przekaz
nictwa w podwzgórzu)
Działania te są częstsze po neuroleptykach
klasycznych
Blokowanie innych typów receptorów
" Blokowanie receptorów ą1
 Działanie uspokajające
 Hipotonia
" Blokowanie receptorów muskarynowych (M)
 Suchość w jamie ustnej
 Zaparcia
 Tachykardia
 Osłabienie blokady receptora D2 (mniej objawów
pozapiramidowych)
" Blokowanie receptora 5-HT2A
 Osłabienie blokady receptora D2
Wskazania
Schizofrenia
Psychozy urojeniowe
Stany maniakalne
Oraz:
Stany lękowe, napięciowe, dysforyczne
Wymioty
Premedykacja
Są też stosowane w otępieniach
Działania niepożądane
neuroleptyków
1/ Zaburzenia pozapiramidowe
(efekt blokady receptorów D2 w prążkowiu)
Są to:
a/ parkinsonizm polekowy
b/ dyskinezy
c/ akatyzja
d/ złośliwy zespół poneuroleptyczny
a/ polekowy zespół Parkinsona
" Wzmożone napięcie mięśni (sztywność)
" Spowolnienie ruchowe (brady- lub akatyzja)
" Maskowata twarz
" Drżenia mięśniowe
" Zaburzenia wegetatywne
 Ślinotok
 Wzmożone wydzielanie gruczołów łojowych
b/ zespół dyskinetyczny
" Wczesne dyskinezy, np.: " Póz
ne dyskinezy, np.:
 grymasy  Zespół hiperkinetyczny
 wysuwanie języka  Ruchy stereotypowe
 ruchy gałek ocznych  Ruchy mimowolne, np.:
" Kręcz karku
" Cmokanie
na początku leczenia
" Układanie ust w  ryjek
" Wysuwanie żuchwy
" Wysuwanie języka
" Chrząkanie
" Bruksizm
c/ akatyzja polekowa
" Niepokój ruchowy (kończyn górnych, dolnych,
tułowia)
" Nieustanna potrzeba poruszania się
d/ złośliwy zespół poneuroleptyczny
(ZZN)
" Stan zagrożenia życia
" Objawy:
 Sztywność mięsni
 Hipertermia
 Zaburzenia świadomości
 Śpiączka
 Ślinienie
 Potliwość
 Drżenie
 Tachykardia
 Arytmia
 Zaburzenia krążeniowo-oddechowe
Powikłania ruchowe mogą być spowodowane:
1/ przewlekłym stosowaniem neuroleptyków
2/ gwałtownym ich odstawieniem
2/ hiperprolaktynemia
Mlekotok
Ginekomastia
Brak miesiączki
Zaburzenia owulacji
Zaburzenia libido
Osteoporoza
3/ układ sercowo-naczyniowy (wynik hamowania
receptorów ą-adrenergicznych)
Hipotonia ortostatyczna
Zaburzenia rytmu i przewodnictwa
4/ mielotoksyczność
Leukopenia
Agranulocytoza
5/ objawy wynikające z działań cholinolitycznych
(blokowanie receptorów muskarynowych M1)
Zaparcia atoniczne jelit
Działanie wrzodotwórcze
Zaburzenia oddawania moczu
Zaburzenia akomodacji
Suchość w jamie ustnej
Tachykardia
6/ objawy ze strony OUN
Sedacja-nadmierne zahamowanie ruchowe-senność
Niepokój ruchowy-bezsenność
Depresja polekowa (haloperidol, chlorpromazyna)
Ośrodkowy zespół cholinolityczny (zaburzenia przytomności,
majaczenie)
Napady padaczkowe (obniżenie progu drgawkowego)
7/ inne
Wzrost masy ciała
Hiperglikemia
Uszkodzenia wątroby
8/ fotosensybilizacja
Podział neuroleptyków
1/ klasyczne
Mają wysokie powinowactwo do receptorów D2
Duże ryzyko objawów pozapiramidowych!!!
2/ atypowe
Są częściowymi agonistami receptorów D2
(Im mniej całkowicie lek blokuje receptory D2, tym mniej
daje objawów pozapiramidowych)
Oraz antagonistami receptora 5-HT2A
(Większa skuteczność w leczeniu objawów schizofrenii)
Neuroleptyki  klasyczne
1/ Pochodne fenotiazyny
a/ alifatyczne
b/ piperydynowe
c/ piperazynowe
2/ pochodne butyrofenonu
3/ pochodne tioksantenu
4/ pochodne benzamidu
1/ Pochodne fenotiazyny
a/ pochodne alifatyczne
p/psychotyczne
Silnie sedacyjne
a1-adrenolityczne
Cholinolityczne
p/wymiotne
p/histaminowe
obniżają nastrój (w czasie leczenia może wystąpić
depresja)
Chlorpromazyna
Fenactil
Tabl. 0.025 (3x25-50mg)
Amp. 0.025/5ml lub 0.05/2ml (25-50mg w głębokim
wstrzyknięciu domięśniowym, można powtarzać co 6-8h)
Roztwór doustny 0.04/ml
Promazyna
Promazin
Tabl 0.025/0.05/0.1
Amp. 0.1/2ml
Lewomepromazyna
Tisercin
Tabl 0.025
b/ pochodne piperydynowe
Słabe działanie p/psychotyczne
Mniejsze ryzyko objawów pozapiramidowych
Tiorydazyna
Mapazyna
Mezorydazyna
Perymetazyna
c/ pochodne piperazynowe
Silne działanie p/psychotyczne
Działają aktywizująco
Duże ryzyko działań pozapiramidowych
Thietylperazyna
Torecan
Tabl, Amp. (i.m., i.v.), Czopki 0.0065
Stosowana jako lek p/wymiotny
Wskazania: objawowe leczenie wymiotów,
nudności, zawrotów głowy
Dawkowanie 3x1tabl. (czopek. Amp)
Nie stosować <15 r.ż.
Flufenazyna
Perfenazyna
Perazyna
2/ pochodne butyrofenonu
Haloperidol
Haloperidol
Tabl 0.001
Krople doustne 0.002/ml (1ml=20kropli)
Dawkowanie: 1-3mg x 2-3/dobę
Decadol  amp. 0.05/ml (dawkowanie co 30dni)
50 razy silniejszy od chlorpromazyny
Silne działanie p/wymiotne
Może wywołać depresję
Duża skuteczność przy niepokój na tle zmian
organicznych
Droperidol
Amp. 0.025/10ml
Działanie p/wymiotne (1.25-2.5mg i.v., i.m.),
uspokajające, p/lękowe i słabe p/psychotyczne
Stosowany w anestezjologii do NLA
(neuroleptoanalgezja) 5-10mg i.v. Powoli w
połączeniu z fentanylem (0.1mg powtarzane
co 30min.)
Neuroleptoanalgezja (NLA)
" Rodzaj znieczulenia, w którym podaje się
dożylnie krótkodziałający analgetyk narkotyczny
(np. Fentanyl) oraz silny neuroleptyk (np.
Droperidol 5-10mg i.v. powoli), uzyskując
analgezję (znieczulenie) i silną sedację
(uspokojenie) bez utraty przytomności.
" NLA jest stanem, w którym pacjent nie odczuwa
bólu i lęku, jest uspokojony psychicznie i
ruchowo, pozbawiony emocji i obojętny na
bodz
ce zewnętrzne. Jednocześnie ma zachowaną
świadomość i utrzymuje kontakt z otoczeniem.
3/ pochodne tioksantenu
Chorprotiksen
Chlorprothixen
Tabl. 0.015; 0.05
Działanie p/depresyjne, p/lękowe, słabe
p/psychotyczne
Klopentiksol
4/ pochodne benzamidu
Sulpiryd
Selektywny antagonista D2
Działa p/psychotycznie i p/depresyjnie
Zwiększa napęd, poprawia nastrój
Stosowany w chorobach psychosomatycznych, np. Chorobie
wrzodowej żołądka i XIIstnicy  małe dawki
Oraz w zaburzeniach afektu, schizofrenii  duże dawki (0.6-1.2g)
Chętnie stosowany u starszych pacjentów ze względu na małą
kardiotoksyczność
Sulpiryd
Tabl 0.05; 0.1; 0.2
Ogólna zależność
Im większa aktywność neuroleptyczna tym
silniejsze działania pozapiramidowe i słabsze
uspokajające oraz wynikające z wpływu na układ
autonomiczny
Dotyczy tylko neuroleptyków klasycznych. Nie
dotyczy neuroleptyków atypowych
Porównanie siły działania
p/psychotycznego neuroleptyków (vs.
Chlorpromazyna=1)
Sulpiryd 0.2
Promazyna 0.5
Tiorydazyna 0.5
Chlorprotiksen 0.7
CHLORPROMAZYNA 1
Haloperidol 50
Zasada dawkowania:
Start low, go slow
Przeciwwskazania bezwzględne
Ostre zatrucia środkami działającymi na OUN (BZD,
barbiturany, narkotyki) i alkoholem
Przebyty złośliwy zespół poneuroleptyczny
Choroba Addisona
Przeciwwskazania względne:
Uszkodzenie układu białokrwinkowego
Niewydolność serca
Jaskra
Przerost gruczołu krokowego
Choroba Parkinsona
Neuroleptyki atypowe
Charakteryzują się małym ryzykiem pozapiramidowych
działań niepożądanych, co wynika z nieselektywnego
blokowania receptora D2
Sulpiryd
Aripiprazol
Klozapina
Kwetiapina
Ziprasidon
Olanzapina
Risperidon
Uważa się, że leki II generacji (atypowe) są lepiej
tolerowane przy co najmniej takiej samej
skuteczności leczenia.
Częściej natomiast powodują:
Przyrost masy ciała
Zaburzenia węglowodanowe
Zaburzenia lipidowe (zwłaszcza po klozapinie i olanzapinie)
Klozapina
Olanzapina
Zolafren, Olzapin, Zalasta, Zyprexa
Tabl. 0.005; 0.01
Dawka dobowa: 5-20mg, średnio: 10mg
Dawkowana 1x dziennie
Metoclopramid, cisaprid
Antagoniści receptorów serotoninowych i
dopaminergicznych
Mogą powodować zaburzenia ruchowe
(głównie parkinsonizm)
Średnie dawki neuroleptyków (mg)
LEK Schizofrenia Ch. Parkinsona Otępienie
Haloperidol 5-7 X 1.5-2
Promazyna 60-200 10-15 15-60
Tiorydazyna 50-200 30-50 15-50
Klozapina 50-150 25-50 25-50
Risperidon 2-3 0.25-1 0.25-2
Olanzapina 10-20 5-7.5 5-7.5
Leki normotymiczne
I generacja
Lit
Kwas walproinowy
Karbamazepina
II generacja
Lamotrygina (lek p/padaczkowy)
Olanzapina, kwetiapina, aripiprazol (neuroleptyki
atypowe)
Są podstawowymi lekami stosowanymi w chorobie
afektywnej dwubiegunowej (ChAD). Skuteczne zarówno w
okresie depresji (klasyczne NL mogą ją nasilać), jak i w
okresie manii (leki p/depresyjne mogą ją nasilać.