1
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
im. Witelona w Legnicy
Inez Filipiak
Przemoc wobec dziecka
w rodzinie patologicznej
Legnica, 2008/2009
Pedagogika, rok 1, gr. 2
2
Spis treści:
1. Wprowadzenie do zagadnień.
2. Rola rodziców w rozwoju dziecka.
3. y
ródła przemocy.
4. Typy przemocy.
4.1. Przemoc fizyczna.
4.2. Przemoc psychiczna.
4.3. Przemoc seksualna.
4.4. Przemoc w rodzinach nadużywających alkoholu.
5. Skutki przemocy.
6. Jak zapobiegać przemocy?
6.1. Jak radzić sobie z przemocą?
7. Bibliografia.
3
1. Wprowadzenie do zagadnień.
Analizując sprawę przemocy w rodzinie należy zacząć od wyjaśnienia pojęć takich jak
przemoc oraz patologia. Według encyklopedii psychologii przemoc  we współczesnym
świecie jest zjawiskiem coraz bardziej widocznym i niepokojąco nastawiającym.
Uzasadnienie bywa pierwiastkiem wrogości, ale nie tylko. Termin ten potocznie zastępowany
jest takimi pojęciami jak: brutalność, okrucieństwo, opresyjność, przestępczość, agresja. W
psychologii przemoc rozumiana jest, jako nacisk fizycznych (siła fizyczna) lub zastosowanie
bodz
ców, które sprawiają, że podmiot działania wtrącany jest w sytuację przez niego
pożądane i staja się przedmiotem czyjegoś działania . Natomiast  patologiczny to termin
służący na określenie stanu chorobowego. Stan patologiczny to cos więcej niż a normalność,
do której nie da się go sprowadzić. Odbiegająca od normy jednostka, czy sytuacja mogą nie
mieć w sobie nic chorobliwego. Takie rzadkie zjawisko jak genialny umysł, czy sześć palców
u ręki, to nie objawy patologiczne. A normalność jest cechą znacznie różniącą się od średniej
statystycznej. Natomiast patologiczność to zmiana powodująca cierpienie jednostki .
Podsumowując powyżej przedstawione pojęcia można spostrzec, że oba hasła wiążą się z
cierpieniem jednostki lub grupy. Są one przeszkodzą w prawidłowym rozwoju oraz
funkcjonowaniu człowieka.
2. Rola rodziców w rozwoju dziecka.
Każda przemoc jest czymś brutalnym, niemoralnym wręcz nieludzkim, lecz
najstraszniejsza i najbardziej okrutna jest przemoc stosowana wobec dzieci - ponieważ dzieci
są istotami bezbronnymi, zdanymi od pierwszych chwil życia na opiekę swoich rodziców.
Rodzina w życiu każdej istoty jest czymś bardzo ważnym. Jest ona podstawową częścią
społeczeństwa, w której człowiek uczy się reguł funkcjonowania w rzeczywistości, dzięki
której poznaje tradycję i kulturę oraz przyswaja zasady pełnienia ról społecznych jemu
przypisanych. Najistotniejszą sprawą jest, więc prawidłowe funkcjonowanie rodziny, tak, aby
przygotowała ona dziecko do dorosłego życia. Opiekunowie powinni zapewnić
wychowankowi miłość szacunek, poczucie bezpieczeństwa. Jednak często zdarza się, iż w
4
strukturze rodzin powstają pewne zaburzenia. Zrozumiałe jest to, że każdy jest tylko
człowiekiem i czasem może popełniać błędy. Nieraz emocje biorą górę i rodzicowi może
zdarzyć się krzyknąć na dziecko, dać mu  klapsa , powiedzieć coś niemiłego. Lecz powinno
to być wynagradzane miłością, zrozumieniem, których powinno być o wiele więcej niż
sytuacji, w których karci się dziecko. Według książki Susan Folward, takie zachowanie jest
czymś normalnym. Z powodu tego, że każdy człowiek ma gorszy dzień, ma swoje problemy,
przez co nieraz może popełniać błędy. Jednak, jeśli zdarzenia, w których dziecko czuje
dyskomfort, poniżenie, ból psychiczny lub fizycznych i są one powtarzane staje się to
sytuacją nie normalną. Wtedy możemy mówić o pojawieniu się przemocy i wyrządzeniu
dziecku krzywdy.
3. y
ródła przemocy.
Skąd bierze się przemoc? Trudno jest to określić jednoznacznie. Ma ona bardzo wiele
z
ródeł, jednak za każdym razem wynika z problemów podłoża psychicznego, których ofiary
staja się bardzo często dzieci. Rodzic niepotrafiący poradzić sobie z własną osobą wyznacza
sobie, jako cel odreagowania dziecko. Poprzez przemoc rodzice często zaspokajają swoje
potrzeby. Zaburzenia ujawniające się w postaci stosowania przemocy wobec dzieci mogą być
bardzo różne. Powodem mogą by traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, choroba alkoholowa
oraz inne uzależniania.
4. Typy przemocy.
Najczęściej słysząc pojęcie przemoc kojarzymy je z aktem fizycznym.
5
4.1. Przemoc fizyczna.
Mowa tu o nadużyciu kar cielesnych. Przykłady takiej przemocy opisuje autorka
książki Toksyczni rodzice w rozdziale zatytułowanym Sponiewierane ciało opisuje on takie
powody bicia dziecka jak: odczuwana przez rodziców złość wobec dziecka. Normalny rodzic
powinien umieć zapanować nad swoimi odczuciami, jednak bardzo często jest odwrotnie 
opiekun, który w dzieciństwie był ofiara przemocy, przenosi ja w dorosłe życie i przelewa ją
na swoje dzieci. Upokorzenia, których doznał w przeszłości odbijają się na jego potomkach.
Autorka książki definiuje to pojęcie, jako traktowanie dziecka, jako tak zwanego  rodzica
zastępczego , który musi cierpieć za zniewagi, jakich opiekun doznał od swoich prawdziwych
rodziców. Kolejnym powodem przemocy fizycznej może być niemoc wobec własnego stresu,
rodzic rozładowuje odczuwaną agresję z powodu niepowodzeń na dziecku obwiniając je za
całe istniejące zło. Nieraz zdarza się, że za wyrządzoną dziecku krzywdą obwinia się je same.
Wmawia się, że są karane z własnej winy, że zasłużyły, na kare, bądz
uważane są za
prowokatorów zaistniałej sytuacji.  Inni tyrani zamiast obwiniać kogoś za swoje zachowanie
próbują wyjaśniać je, jako działanie w najlepszym interesie dziecka wielu rodziców nadal
wierzy, że kara fizyczna jest jedynym i skutecznym sposobem przekazywania zasad
moralnych i norm zachowania (& ) . Zdarza się, że rodzice są także winni przemocy wobec
potomka nie czyniąc jej osobiście. Opiekun taki jest nazywany  tyranem pasywnym jest to
rodzic, który zgadza się na zło wyrządzane wychowankowi. Usprawiedliwia się on strachem,
brakiem siły do walki z pojawiającymi się zdarzeniami bądz
udając, że nie widzie tego, co się
dzieje obok niego, przymyka oczy naprawdę. Mimo wszelkich usprawiedliwień jest on tak
samo odpowiedzialny za krzywdÄ™ wyrzÄ…dzonÄ… podopiecznemu jak ten, kto bije dziecko.
4.2. Przemoc psychiczna.
Kary fizyczne są szczególnym okrucieństwem, lecz nie są one wcale mniej bolesne niż
przemoc psychiczna, różnią się jedynie tym, że nie pozostawiają żadnych widocznych
obrażeń na ciele. Przemoc słowna jest czymś bardzo złym nawet, jeśli rodzic usprawiedliwia
ją, jako niewinne żarty może on ranić. Małe dziecko jest istotą bardzo wrażliwą i ufną. Nie
potrafi ono odróżniać niewinnych żartów od drwienia z jego osoby i poniżania go. Następnym
sposobem tyranii słownej jest jawne prześladowanie dziecka  ciągłe obsypywanie go
obelgami, wmawianie mu, że jest beznadziejne, głupie, brzydki, itp. Opiekunowie często
6
obniżają poczucie jego wartości wmawiając mu, że nic nie potrafi zrobić i mimo
największych starań nic mu się nie uda. Zniewagi słowne są niezwykle bolesne i pozostawiają
urazy na całe życie.
4.3. Przemoc seksualna.
Kazirodztwo jest bardzo poważnym problemem współczesnego społeczeństwa. Co w
cale nie znaczy, że dawniej problem ten nie istniał. W dzisiejszych czasach ludzie potrafią
otworzyć się na rozmowę o tym okrucieństwie. Choć i tak ogromna ilość takich deprawacji
nie ujrzy światła dziennego. Bardzo często do przemocy seksualnej dochodzi w pozornie
normalnych rodzinach. Tragedia przezywana w czterech ścianach  domowego zacisza nigdy
nie wychodzi na jaw. Mimo to ofiary przeżywają piekło, są one latami molestowane,
gwałcone, wykorzystywane, przez osobę, od których oczekują miłości, szacunku, którym
ufają. Nie potrafią one przeciwstawić się napastnikowi. Boją się rozpadu rodziny, gróz
b ze
strony oprawcy, urażenia innych członków rodziny, oraz odczuwają wstyd. Istnieją sytuacje,
gdzie napastowane ofiary godzą się na wyrządzane im krzywdy bez zająknięcia się na prośbę
osoby oprawcy, która wmawia im ze jest to np. wyszukana forma okazywania uczuć im. Nie
chcą one sprawiać przykrości oraz zakłopotania rodzicowi. Molestowanie nie musi być
kontaktem seksualnym z ofiarą tejże przemocy. Może ono przejawiać się poprzez inne
naruszenia prywatności intymnej takie jak: podglądanie dziecka podczas ubierania lub kąpieli,
robienie mu dwu znacznych zdjęć i zdjęć o podłożu seksualnym, itp. Często uważa się ofiarę,
jako osobę współwinna molestowaniu. Mówi się, że dorastające dziewczyny prowokują
swojego rodzica swoim zachowaniem oraz ubiorem do podjęcia działań seksualnych wobec
nich. Jednak, że nie jest to prawda. Nawet, jeśli zachowanie dziecka może zostać uznane za
prowokacyjne, osoba dorosła powinna umieć nad sobą zapanować.
Kazirodztwo najczęściej jest definiowane, jako współżycie między ludz
mi, których
łączą więzi krwi. W rzeczywistości przemoc seksualna wobec osoby nieletniej, z którą czują
się blisko związane np. ojczym, macocha itp. Również jest kazirodztwem. Molestowanie
dziecka wiąże się zazwyczaj z dwoma typami przemocy: fizycznej oraz psychicznej.
4.4. Przemoc w rodzinach nadużywających alkoholu.
Typem przemocy, w której bardzo często występuje znieważenie fizyczne w
pomieszaniu z torturami psychicznymi jest przemoc w rodzinach, w których występuje
7
choroba alkoholowa. Osoby wychowujące się w takim środowisku mają styczność często
nawet z kilkoma wymienionymi wcześniej okrucieństwami. Są one nękane zarówno
słownymi obelgami, często bite oraz stają się często ofiarami przemocy seksualnej.
Wymienione zostały tylko niektóre typy przemocy, istnieje ich o wiele więcej, lecz
łączy je jedno  cierpienie niewinnych istot oraz nieobliczalne skutki na przyszłość.
5. Skutki przemocy.
Skutki przemocy są przerażające  ludzie, którzy w dzieciństwie były ofiarami
przemocy nie potrafią w przyszłości normalnie funkcjonować. Nie maja one zaufania do ludzi
z zewnątrz. Nie potrafią się otworzyć, mówić o tym, co je boli. Ich związki często się
rozpadają są tak jakby odzwierciedleniem tego, co działo się w ich domu rodzinnym. Ofiary
często podświadomie wracają do tego, co miało miejsce w przeszłości, powodem tego może
być przywyknięcie do takiego sposobu życia lub próba naprawienia tego, co było nie możliwe
kiedyś np. dzieci alkoholików bardzo często tworzą związki z alkoholikami wmawiając sobie
ze tym razem uda im się pokonać chorobę. W rzeczywistości tego rodzaju  happy end y
zdarzają się bardzo rzadko. Jeśli osoba dorosła była bita lub znieważana słownie także bardzo
często przenosi to w życie dorosłe. Osoby, które w przeszłości w domu rodzinnym żyły w
przemocy, w życiu dorosłym są bardzo nieszczęśliwe. Nie potrafią one zapomnieć o
przeszłości. Traumatyczne wspomnienia wracają do nich pod wpływem jakiś zdarzeń,
przeżyć, które przynoszą im na myśl przeszłość. Mimo dorosłości często czują one się do
końca życia zależne od wpływów swoich rodziców.
8
6. Jak zapobiegać przemocy?
Obowiązkiem każdego człowieka jest być czujnym i wrażliwym na to, co dzieje się w
jego otoczeniu. Nie możemy być głusi i ślepi na to, co dzieje się obok. Społeczeństwo
powinno pomagać sobie wzajemnie - nie można czuć się odpowiedzialnym tylko i wyłącznie
za siebie i własne sprawy. Jeśli widzimy, że w najbliższym środowisku dzieje się coś
niepokojącego powinniśmy delikatnie porozmawiać z ofiarami tych naruszeń, w razie braku
otwarcia takich osób, co zdarza się bardzo często należy zgłosić to służbom pomocy
społecznej lub innym organizacjom trudniącym się w takich sprawach.
6.1. Jak radzić sobie z przemocą?
Nie możemy dać się znieważać lub zastraszać komukolwiek. Każdy człowiek
powinien walczyć o swoje prawa zdawać sobie z nich sprawę i wiedzieć, że nie jest sam. W
każdej nawet najgorszej sytuacji należy szukać rozwiązania oraz pomocy. Istnieje wiele
instytucji zajmujących się przemocą i pomagających z nią walczyć np. różnego rodzaju
schroniska dla matek z dziećmi, które zostały dotknięte przemocą w rodzinie. Organizowane
są również różnego rodzaju terapie dla osób, wobec których jest lub była stosowana przemoc.
Jeżeli boimy się bezpośredniego kontaktu możemy skorzystać z telefonu zaufania bądz

innych podobnych instytucji. Tam każdy może porozmawiać z osobami, które będą potrafiły
powiedzieć poszkodowanemu, jakie kroki powinien podjąć bądz
służyć zwyczajną rozmową
oraz wsparciem. Z każdym rodzajem przemocy należy walczyć i nigdy nie można zostawać
mu biernym, niezależnie od tego, kogo ta przemoc dotyczy.
Podsumowując jestem zadnia, iż nie można zostawiać świat takim, jakim jest.
Przysłowie  niedaleko pada jabłko od jabłoni nie może odzwierciedlać się w naszym życiu.
Należy walczyć z własnymi słabościami i stawiać im czoło. Każdy z nas jest kowalem
własnego losu, nie powinien cierpieć z powodu błędów popełnianych przez jego rodziców.
Musimy być świadomi własnej wartości oraz możliwości, które posiadamy. Nie możemy dać
nikomu zawładnąć własnym życiem. Powinno ono opierać się przede wszystkim na szacunku
wobec własnej osoby. Przemoc nie może akceptowana przez społeczeństwo, a stać się tak
może tylko i wyłącznie za sprawą uwrażliwienia jednostki na to zjawisko. Będąc otwartym na
9
drugiego człowieka możemy być pewnym, że w razie potrzeby otrzymania pomocy nie
zostaniemy sami. Każdy może stać się ofiarom przemocy. Ważne by umieć ja przezwyciężać.
W życiu powinniśmy kierować się przede wszystkim normami etycznymi i moralnymi, być
oparciem dla drugiego człowieka. Za każdym razem, gdy chcemy wyrządzić coś złego
zastanówmy się jak my czuli byśmy się na miejscu tej osoby& Nawet, jeśli zostaliśmy kiedyś
przez kogoś zranieni nie możemy zamknąć się na świat  pomoc możemy znalez
ć wszędzie.
W żadnym przypadku nie jesteśmy usprawiedliwieni w stosowaniu przemocy.
10
7. Bibliografia.
1.  Encyklopedia Psychologii , Fundacja Rozwoju Wyższa Szkoła
Społecznoekonomiczna, Warszawa 1998 r., Pod redakcją Włodzimierza Szewczuka
2.  SÅ‚ownik Psychologiczny
3.  Toksyczni Rodzice , Jacek Santorski & Agencja Wydawnicza, Warszawa 1992,Susan
Forward
4.  przemoc w rodzinie  psychoterapia sprawców i ofiar , Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, GdaÅ„sk 2002, Cloé Madanes, przekÅ‚ad: Anna Rozwadowska
5.  Powiem Ci Co Zrobić  Poradnik dla ofiar przemocy w rodzinie , Państwowa Agencja
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1995, Katarzyna Kądziela,
Małgorzata Maresz