Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Siedzibą ETS jest Luksemburg. W jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego.
Obecnie liczy 25 sędziów i 8 rzeczników generalnych. Sędziowie i rzecznicy generalni są powoływanie
przez rządy państw członkowskich za ich wspólną zgodą. Czterech rzeczników generalnych zawsze
mianują 4 największe państwa  U.K. Niemcy., Włochy i Francja. Okres kadencji wynosi 6 lat, a po 3
następuje wymiana połowa składu. Kadencja może także się skończyć ze względu na: śmierć,
pisemnej rezygnacji lub z powodu zwolnienia. Sędziowie i rzecznicy są funkcjonariuszami
wspólnotowymi, posiadają immunitet jurysdykcyjny. Sędziowie i rzecznicy nie mogą sprawować
żadnych funkcji politycznych ani administracyjnych oraz nie mogą wykonywać żadnej innej
zarobkowej lub nie zarobkowej działalności zawodowej. Musza mieszkać w Luksemburgów w czasie
pełnienia swojej kadencji. Zadania prezesa ETS są takie same jak prezesa SPI. Podobnie jak sekretarza
ETS są takie same jak sekretarza SPI. ETS orzeka w składzie:
" izby trzyosobowej
" izbie pięcioosobowej
" pełnym składzie
" Wielkiej Izbie( pod przewodnictwem prezesa ETS i wymagane kworum wynosi 9 sędziów)
Obrady ETS odbywają się cały rok po za wakacjami i feriami świątecznymi. Jurysdykcja ETS może mieć
charakter sporny i niesporny. Do jurysdykcji spornej zaliczamy skargi:
" Przeciwko państwu członkowskiemu o nie wywiązywanie się z obowiązków traktatowych
" o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego oraz zaniechanie czynności
prawodawczych
" skarga odszkodowawcza
" spory pracownicze
" orzekanie na podstawie luzu klauzuli arbitrażowej
Jurysdykcja nie spora:
" orzeczenie wstępne
" wydawanie opinii w sprawie zgodności przewidywanej umowy międzynarodowej z
Przepisami TWE
Trybunał Sprawiedliwości
podstawy traktatowe: art. 220-245 TWE, Protokół o statucie ETS z 1957 roku,
Regulamin postępowania ETS z 1974 roku (obowiązuje wersja z maja 1981 r.)
ranga instytucji: organ główny Wspólnot
sposób orzekania: postępowanie jawne
Trybunał Sprawiedliwości, zwany również Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości czy
potocznie Trybunałem Luksemburskim powstał na mocy umowy w kwestii powołania
wspólnych instytucji w 1957 roku.
Liczba sędziów może być zwiększona jednogłośną decyzją Rady (art. 221 TWE). Są oni
powoływani spośród osób gwarantujących zachowanie niezależności i kompetentnych do
zajmowania wysokich stanowisk sędziowskich lub będących ekspertami w najwyższej randze
w zakresie prawa (profesorowie wyższych uczelni). Są oni wybierani spośród kandydatów
przedstawionych przez każde państwo na mocy wspólnego porozumienia (Zebrani w Radzie
Przedstawiciele Rządów Państw Członkowskich - art. 7 TUE). Kadencja wynosi sześć lat. W
połowie tego okresu następuje wymiana części składu członkowskiego: raz siedmiu, raz
ośmiu sędziów. Istnieje prawo reelekcji i jest w praktyce stosowane dość często. [lista
sędziów-zobacz]. Posiadają oni gwarantowaną przez Protokół w statucie ETS oraz Protokół w
sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich z 1965 r. niezależność oraz
immunitet sędziowski. Nie mogą podejmować żadnej dodatkowej działalności w czasie
trwania kadencji (robi się wyjątki dla pracy na uczelni) oraz zobowiązani są do zachowania
godnej postawy również po zakończeniu pracy w ETS-ie. Kadencja kończy się:
w wyniku upływu kadencji,
złożenia dymisji,
śmierci,
złożenia z urzędu (na mocy jednomyślnej decyzji pozostałych sędziów i rzeczników
generalnych, gdy sędzia nie spełnia obowiązków czy warunków związanych z piastowanym
stanowiskiem).
Spośród swojego grona sędziowie wybierają na trzy lata Przewodniczącego z prawem
reelekcji. ETS powołuje też Kanclerza odpowiedzialnego za sprawy proceduralne,
organizacyjne i personalne.
Pracę sędziów wspomagają rzecznicy (adwokaci) generalni.Powoływani są w takim samym
trybie jak sędziowie, również na sześć lat i z takimi samymi immunitetami. Również ich
liczba może ulec zwiększeniu na podstawie jednogłośnej decyzji Rady. Jego zadaniem jest
przygotowanie, w sposób całkowicie bezstronny, umotywowanych opinii na temat spraw
rozpatrywanych przez ETS. Rzecznik analizuje daną sprawę i sugeruje dla niej rozwiązanie.
Sędziowie nie są związani tymi opiniami jednak często, na co wskazuje praktyka, przychylają
się do stanowiska zajętego wcześniej przez rzecznika generalnego.
W sumie Europejski Trybunał Sprawiedliwości zatrudnia dzisiaj około 1000 osób. Liczba ta
obejmuje, oprócz sędziów i rzeczników generalnych: referendarzy, pracowników służby
językowej (językiem roboczym Trybunału jest francuski), pracowników sekretariatu,
pracowników biblioteki itd.
ETS obraduje:
na plenum
w izbach
Trybunał utworzył sześć izb, cztery z trzema sędziami i dwie z pięcioma. Po ostatnim
rozszerzeniu UE można również tworzyć izby składające się z siedmiu sędziów.
Przydzielanie spraw do konkretnej izby oraz wybór rzecznika generalnego należy zawsze do
uprawnień Przewodniczącego ETS-u.
Orzeczenia Trybunału zapadają zwykłą większością głosów. Plenum może być tzw. wielkie
(wszyscy sędziowie) oraz małe (dziewięciu sędziów). Postępowanie na plenum odbywa się na
specjalne życzenie strony: państwa czy organu wspólnotowego. Pozostałe sprawy rozstrzyga
się w izbach. Po ratyfikacji Traktatu Nicejskiego sesje plenarne staną się wyjątkiem.
Powołana zostanie dodatkowo tzw. Wielka Izba (jedenastu sędziów), która będzie obradowała
obowiązkowo na wezwanie państwa czy organu Wspólnot będących w sporze.
ETS rozstrzyga tylko na posiedzeniach z nieparzystą liczbą sędziów. Jeżeli jednak, z różnych
przyczyn, do głosowania stawi się parzysta liczba sędziów następuje wykluczenie z
głosowania sędziego najniższego rangą.
Zadaniem Trybunału Sprawiedliwości jest "zapewnienie przestrzegania prawa w stosowaniu
traktatu" (art. 31 TWWiS, art. 220 TWE i art. 136 EURATOM-u). Trybunał jest właściwy w
całym obszarze pierwszego filaru i we wszystkich obowiązujących normach prawnych
pierwotnego i wtórnego prawa Wspólnoty).
Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości dotyczą rozstrzygania:
sporów między organami Wspólnoty, np. między Parlamentem a Radą,
sporów między organami Wspólnoty a państwami członkowskimi,
sporów między państwami członkowskimi,
sporów między osobami fizycznymi lub prawnymi i organami wspólnotowymi.
Dodatkowo do kompetencji Trybunału Sprawiedliwości należy postępowanie w sprawie
orzeczeń wstępnych, postępowanie sui generis, np. wydawanie opinii lub postępowanie
dotyczące złożenia z urzędu członka Komisji oraz postępowanie odwoławcze od orzeczeń
Sądu Pierwszej Instancji.
Charakterystycznym rysem ETS-u jest jego rola - wykraczająca daleko poza funkcje
typowego sądu. Podejmuje on mianowicie rolę czynnika kształtującego i uzupełniającego
prawo pierwotne wspólnotowe na drodze tzw. dynamicznej metody interpretacji prawa
wspólnotowego, której celem było zapewnienie Wspólnotom pełnej zdolności do działania.
W sprawach wchodzących w zakres wykładni i stosowania prawa wspólnotowego
jurysdykcja ETS-u jest wyłączna. Jest on również instancją odwoławczą od orzeczeń Sądu
Pierwszej Instancji.
Zdolność do wnoszenia skarg posiadają trzy grupy powodów uprawnionych:
powodowie uprzywilejowani, czyli Komisja, Rada i państwa członkowskie. Mogą one wnosić
do Trybunału skargi w przypadku każdego naruszenia prawa wspólnotowego i nie muszą
wykazywać się żadnym szczególnym interesem prawnym. Mogą wnosić skargi przeciwko
wszystkim wiążącym aktom prawnym organów wspólnotowych,
powodowie nieuprzywilejowani, czyli wszystkie osoby fizyczne i prawne. Ich legitymacja
procesowa ograniczona jest do spraw dotyczących ich bezpośrednio i indywidualnie (czyli nie
mogą wnosić skarg przeciwko rozporządzeniom i dyrektywom). Nie mogą również wnosić
skarg przeciwko decyzjom skierowanym do innych podmiotów, nie dotykającym w żadnej
mierze ich interesów,
powodowie częściowo uprzywilejowani, czyli Parlament oraz Europejski Bank Centralny.
Instytucje te mogą występować ze skargami przeciwko wiążącym aktom prawnym wyłącznie
w celu obrony swoich uprawnień (vide: sprawa C-70/88 "Chernobyl").
W celu podniesienia efektywności działań w sprawach wewnętrznych i wymiaru
sprawiedliwości (trzeci filar) podczas konferencji międzyrządowej w 2000 roku powołano
Europejską Jednostkę Współpracy Sądowej - EUROJUST. Do podstawowych zadań tej
jednostki będzie należało:
zainicjowanie i koordynowanie "bliskiej współpracy" między władzami prokuratorskimi
państw członkowskich,
usprawnianie współpracy sądowniczej w przypadkach przestępstw kryminalnych o
charakterze międzypaństwowym, w szczególności w odniesieniu do przestępstw
zorganizowanych. Obejmuje to bliską współpracę EUROJUST z EUROPOL-em,
uzgodnienie zasad ekstradycji między państwami członkowskimi,
usprawnienie prac między resortami sprawiedliwości państw członkowskich w obszarze
postępowań sądowych i egzekwowania wyroków
W Traktacie Nicejskim podjęto próbę rozbudowy wspólnotowego systemu sądowniczego
poprzez powołanie dodatkowej instancji rozstrzygającej, czyli judical panel. Po ratyfikacji
Traktatu Nicejskiego do TWE zostanie włączony art. 225a oraz zostanie zmieniony art. 220
TWE, które to ukonstytuują judical panel. Szczegółowy zakres spraw, które będą mogły być
rozstrzygane przez tą nową instancję sądowniczą zostanie określony w decyzji Rady
powołującej judical panel, która również powoła jednomyślnie członków judical panel.
Odwołania od rozstrzygnięć judical panel będzie rozpatrywał Sąd Pierwszej Instancji.