dr inż Krzysztof
Marszałkiewicz
Politechnika Poznańska
Instytut Elektroenergetyki
jakość
napięcia
w sieciach elektroenergetycznych
zasilających odbiorniki zakłócające
stawcÄ… energii i jej odbiorcÄ…. sieci, czy odbiorniki te nie spo-
Podstawowym problemem
Różnorodność typów urzą- wodują pogorszenia parame-
zwiększenia efektywności
dzeń przemysłowych i sprzę- trów jakości dostarczanej ener-
tu, z powodu zastosowania no- gii elektrycznej innym od-
rozdziału energii jest
woczesnej elektroniki, moder- biorcom, czy konieczne będzie
minimalizowanie ujemnych
nizacji wielu starych stanowisk zastosowanie środków zarad-
technologicznych i tradycyjne- czych poprawiających jakość
oddziaływań odbiorców na
go wyposażenia, ujemnie wpły- energii ?
wspólną sieć. Uzyskanie danych
wa na jakość energii elektrycz- Aktualnie w Polsce doku-
nej w sieciach przemysłowych mentami regulującymi zagad-
o rzeczywistych poziomach
oraz dystrybucyjnych [5,8,10]. nienia jakości energii elektry-
parametrów jakości napięcia Użytkowanie typowych urzą- cznej są: Prawo Energetyczne
dzeń elektrycznych jest najbar- [1] oraz Rozporządzenie Mini-
zasilajÄ…cego w sieciach
dziej racjonalne przy sinusoi- stra Gospodarki [2]. Nakłada-
dalnych przebiegach napięcia ją one na operatora sieci (spó-
dystrybucyjnych umożliwia
i prÄ…du. Å‚ki dystrybucyjne) obowiÄ…zek
planowanie i podejmowanie
Wiele współczesnych te- dotrzymania gwarantowanego
chnologii, które nie wymuszają poziomu obsługi. Operator sy-
działań zmierzających do
prądów sinusoidalnych, dostar- stemu rozdzielczego powinien
ograniczania zagrożeń. Wiele
cza znaczących korzyści w in- określić poziom dopuszczal-
nych dziedzinach, włączając nych zakłóceń, jakie odbiorcy
urządzeń odznacza się dużą
wzrost sprawności energetycz- mogą wprowadzać do sieci
wrażliwością na jakość
nej i bardziej rozważne zużycie i za ich przekroczenie stoso-
energii. wać sankcje finansowe oraz
dostarczanej energii elektrycznej.
Dla niektórych użytkowni- stosować upusty za dostarcza-
ków wartości dopuszczalne, nie energii o pogorszonych pa-
rzy utrzymaniu dynamiki ciem. Znaczące straty ekono- określone przez normy są wię- rametrach.
wdrażania nowoczes- miczne powstają w przypadku ksze od tolerowanych przez Obecnie istotnymi zakłóce-
Pnych technologii energo- zakłóceń w zasilaniu, w ukła- ich sprzęt. Dlatego należy szu- niami sieciowymi są:
oszczędnych, przyjdzie czas na dach transmisji i sterowania. kać odpowiedzi na pytanie: odkształcenia napięcia,
oczyszczenie sieci z zakłóceń Technologiczne i ekonomi-  czy możliwe jest przyłączanie wahania napięcia,
i poniesienie znacznych kosz- czne ograniczenia powodują nowych odbiorników zakłóca- zapady i krótkotrwałe wzro-
tów związanych z ich usunię- wzrost powiązań między do- jących do obecnej struktury sty napięcia,
48
www.elektro.info.pl 7/2003
 krótkotrwałe i długotrwałe względu na odporność na zała-
przerwy w zasilaniu, mania napięcia definiowane ilo-
przepięcia, czynem głębokości (%wartości
asymetria napięć. szczytowej napięcia) i szeroko-
Należy zaznaczyć, że od- ści (0el) załamania.
kształcenia napięć i prądów
powodujÄ… znaczÄ…ce problemy
z kompensacją mocy biernej, oddziaływanie
wymiarowaniem kabli, transfor- z
ródeł
matorów oraz zbędnym działa- zakłócających
niem zabezpieczeń przy prą-
dach poniżej wartości rozruchu Dynamicznie zmieniające się
[3÷5,9]. obciążenia odbiorników linio-
Urządzenia mogą reagować wych i coraz częściej nieli-
na zmiany wartości (amplitudy, niowych pobierających prądy
RMS) różnych wielkości zaró- odkształcone, powodują za-
wno w sferze programowej, jak chwianie kompatybilności ele-
i sprzętowej, np. algorytmy ktromagnetycznej w eksploato-
działania zabezpieczeń. Wiele wanych sieciach. Strefy i po-
urządzeń jest wrażliwych na za- ziomy oddziaływania takich od-
pady (uskoki) i krótkotrwałe biorów zależą od mocy, zmien-
przerwy w zasilaniu. Można ności obciążeń, generowanych
przyjąć, że większość urządzeń harmonicznych, konfiguracji
prawidłowo działa przy prze- sieci, sprzężeń elektromagnety-
rwach krótszych niż 1,5÷2 okre- cznych, tworzenia lokalnych fil-
sów lub zapadach napięcia do trów w sieci i wzmacniania
40, 50%. Urządzenia klasyfiko- zjawisk rezonansowych, wrażli-
Rys. 1 Oddziaływanie odbiorników zakłócających na sieć elektroenergetyczną
wane są również na klasy, ze wości odbiorów zasilanych
z danej sieci. Ze względu na to, elektromagnetycznym, bez normalnych warunków pracy.
(1)
że użytkownicy stali się bardziej wprowadzania do tego środo- Powinny być określane śre-
wrażliwi na jakość dostarczanej wiska niedopuszczalnych za- dnie wartości skuteczne harmo-
energii elektrycznej, konieczne burzeń [11]. Całkowite odkształcenie na- nicznych w ciągu 10 minut,
jest pozyskiwanie szczegóło- Wrażliwość elektromagnety- pięcia (zawiera interharmonicz- a w warunkach normalnych
wych informacji na temat pla- czna  niezdolność do działania ne; total harmonic distortion)  w ciągu tygodnia 95% pomia-
nowanych przyłączeń nowych bez obniżenia jakości w obec- stosunek wartości skutecznej rów nie powinno przekraczać li-
odbiorców, modernizacjach ności zaburzenia elektromagne- wyższych harmonicznych i in- mitów wartości poszczególnych
urządzeń u odbiorców, którym tycznego. terharmonicznych badanego harmonicznych, przy czym
wydano warunki w przeszłości, Poziom odporności elektro- przebiegu napięcia do wartości współczynnik odkształcenia
stanie technicznym sieci, nasy- magnetycznej  maksymalny skutecznej harmonicznej pod- THD < 8%.
ceniu sieci odbiornikami zakłó- poziom określonego zaburzenia stawowej: Asymetria napięć  stosu-
cającymi. Skutki oddziaływania elektromagnetycznego, oddzia- nek składowych symetrycz-
(2)
odbiorników na sieci elek- łującego na urządzenie, zestaw nych kolejności: przeciwnej do
troenergetyczne pokazano na urządzeń lub system, przy któ- zgodnej napięcia. W normal-
rysunku 1. rym jest ono jeszcze zdolne do Przy małym udziale interhar- nych warunkach, w ciągu ty-
Dystrybucja energii obejmu- pracy z wymaganą jakością. monicznych, THD jest stosun- godnia 95% pomiarów (uśred-
je znacznie zróżnicowane ob- Wadliwe działanie  utrata kiem wartości skutecznej wyż- nione wartości skuteczne ko-
szary i dla zapewnienia pra- zdolności sprzętu do spełnienia szych harmonicznych badane- lejności zgodnej i przeciwnej
widłowego funkcjonowania zamierzonych funkcji lub wyko- go przebiegu napięcia do war- napięcia mierzone w czasie
urządzeń odbiorców konieczne nywanie niezamierzonych fun- tości skutecznej harmonicznej 10 minut) nie powinno prze-
jest utrzymywanie parametrów kcji przez ten sprzÄ™t. podstawowej: kraczać U2% = (U2/U1) ·100%
napięcia w określonych grani- Wspólny punkt połączenia < 2%.
cach. Ciągle opracowywane są z publiczną siecią zasilającą Wahania napięcia  seria
(3)
w zakresie kompatybilności (PCC  point of common coup- zmian wartości skutecznej lub
elektromagnetycznej nowe nor- ling)  punkt w sieci zasilajÄ…- obwiedni przebiegu czasowego
my i ich aktualizacje oraz roz- cej, do którego rozpatrywany gdzie: napięcia. Norma określa war-
porządzenia. Normy dotyczące system lub odbiorca ma być k  rząd harmonicznych, tość graniczną Plt, w cyklu ty-
kompatybilności elektromagne- przyłączony i w którym ma być URMS, U1, Uk  wartości skute- godniowym, która nie powinna
tycznej [11÷25] można podzie- rozpatrywana kompatybilność czne caÅ‚ego przebiegu, harmo- być przekroczona w czasie
lić na związane z: elektromagnetyczna. nicznych podstawowej i rzędu 95 % okresu pomiaru. Wyma-
systemami i układami zasi- Subharmoniczne i interhar- k napięcia, gany wskaz
nik długookresowy
lającymi, moniczne składowe, których N  należy przyjąć 40. migotania Plt=1 [6,12].
związane z urządzeniami, częstotliwość jest mniejsza od Współczynnik odkształcenia Plt  wskaz
nik długookreso-
w tym z: składowej podstawowej lub nie napięcia jest użyteczny do zdefi- wego migotania 2 godz. Suma-
 poziomami emisji zakłóceń, są jej całkowitymi wielokrotno- niowania skutków działania har- ryczny zaburzający efekt pracy
 odpornością na zakłócenia. ściami. monicznych na napięcie sieci za- kilku odbiorników o losowym
Poniżej przedstawiono wy- Współczynnik indywidual- silającej. Przepisy normy EN charakterze lub odbiornika
brane określenia i definicje nej harmonicznej napięcia (in- 50160 [12] dotyczą parame- o długim cyklu pracy, np. pieca
związane z kompatybilnością dividual harmonic distortion) trów napięcia zasilającego łukowego:
(EMC) oznaczającą zdolność  stosunek wartości skutecznej w publicznych sieciach rozdziel-
urządzeń lub systemów do za- harmonicznej napięcia rzędu czych (do 1 kV i od 1 do 35 kV): (4)
dowalającego działania k e" 2 do wartości skutecznej wartości mierzonych w pun-
w określonym środowisku harmonicznej podstawowej: kcie dostawy,
gdzie: Pst  wskaz
nik krótko-
okresowego migotania w ciÄ…gu
Tabela 1 Zarejestrowane w czasie badań wartości THDu%
10 minut (walcownie, pompy,
sprzęt domowy).
Współczynnik odkształcenia napięcia THDu [%]
Migotanie światła (flicker)
Poziom
napięcia  skutek wahań napięcia. Su-
Obiekty Budownictwo Stacje MST Oświetlenie
biektywne odczucie zmian stru-
komercyjne komunalne ulic
mienia świetlnego na poziomie
1,4 - 3,1 1,3 - 3,9% 2,8 - 3,3%
0,4 kV 1,5 - 3,5%
niskiego napięcia.
10,3 - 21,7 4,1 -10,5% 14,2 -17,0%
Współczynnik oddziaływa-
1,2 - 3,6%,
6, 15, 20 kV
Wartości zależą od konfiguracji i nasycenia sieci odbiornikami nia na transformator zasilający
5,3 - 7,5%
nieliniowym
 suma kwadratów względnych
110 kV 0,5 - 1,7 (2,6)%
prądów harmonicznych po-
50
www.elektro.info.pl 7/2003
Rys. 2 Przebieg prÄ…du pobieranego przez oprawÄ™ Rys. 3 Zjawiska rezonansowe w obwodzie Rys. 4 Zarejestrowane chwilowe widma harmoni-
świetlówkową skompensowaną 2x58 W oświetleniowym wyposażonym w oprawy cznych prądu i napięcia fazy L2 w rozdziel-
kompensowane nicy 0,4 kV zasilajÄ…cej urzÄ…dzenia
wentylacyjno klimatyzacyjne
mnożonych przez kwadraty Długie przerwy w zasilaniu
rzędów harmonicznych, odnie- (U < 1 % Un, czas trwania
sionych do sumy kwadratów > 3min)  nie dotyczą
względnych prądów harmoni- przerw planowanych,
cznych: Dorywcze i przejściowe
przepięcia.
Badania przeprowadzone
(5)
w Wielkiej Brytanii wykazały,
że głównymi przyczynami
przerw w procesach technolo-
gdzie: k  rząd harmonicznej, gicznych były w:
I (%)  udziały procentowe har- 29% uskoki (zapady) napię-
monicznych prądu (Ik/I1). cia (prawdopodobnie udział
Współczynnik K jest miarą większy),
dodatkowych strat mocy pocho- 9% harmoniczne,
dzących od wyższych harmo- 2% przebiegi przejściowe.
nicznych. Współczynnik K uw-
zględnia wpływ częstotliwości
na straty mocy w transformato- parametry
rach. W USA i Wielkiej Bryta- jakości energii
nii budowane sÄ… transformato- elektrycznej
ry przystosowane do obciążeń
nieliniowych o wartościach K W [2] rozróżnia się następu-
= 4, 9, 13, 20, 30, 40, 50. jące parametry jakości energii
Przykładowo do zasilania sieci elektrycznej:
komputerowych, obwodów a) standardowe
z urządzeniami do transmisji częstotliwość 50 Hz z odchy-
danych powinny być stosowane leniami (49,5 do 50,2) Hz,
transformatory z K_20. średnie odchylenie napięcia
Parametry napięcia ze od wartości znamionowej
wskazanymi wartościami pro- w ciągu 15 minut:
gowymi:  400 V d" U < 110 kV (+5 do
Zapady (uskoki) napięcia 10% Un),
(1% < U < 90% Un),  110 kV d" U d" 220 kV
Krótkie przerwy w zasilaniu (510% Un), (od 1.01.2004 r.
(U < 1 % Un, czas trwania w sieciach niskiego napięcia
< 3 min), 230/400 V Ä… 10%),
51
7/2003 www.elektro.info.pl
 współczynniki odkształcenia metru. Większość parametrów
napięcia oraz zawartość po- jest charakteryzowana przez:
szczególnych harmonicznych wymagany czas trwania po-
odniesionych do harmonicz- miarów (najczęściej 1 ty-
nej podstawowej nie mogą dzień),
przekraczać odpowiednio dla pomiarowe okresy odniesie-
miejsc przyłączenia w sie- nia (dla większości parame-
ciach o napięciu: trów czasy uśredniania 10
 U > 110 kV: 1,5% i 1,0%, min),
 30 < U d" 110 kV: 2,5% indywidualne dopuszczalne
i 1,5%, wartości progowe.
 1 < U d" 30 kV: 5,0%
i 3,0%,
Rys. 5 Zmiany wartości skutecznych napięcia na szynach 0,4 kV stacji MST
 U d" 1 kV: 8,0% i 5,0%, poziomy zakłóceń
przerwy w zasilania (nieciÄ…g-
łość) dla IV i V grupy przyłą- Wiele zjawisk sieciowych
czeniowej (grupy I-III, VI zgo- związanych jest z odkształcenia-
dnie z umową sprzedaży), mi napięć i prądów. Jak wspo-
nie mogą przekroczyć od mniano, przepływowi harmoni-
1.01.2005: w ciągu roku 48 cznych prądów towarzyszą: od-
h, w tym jednorazowej 24 h. kształcenia napięcia, dodatkowe
b) inne niezdefiniowane, nagrzewanie przewodów i trans-
które strony powinny ustalić formatorów, wzrost strat czyn-
w umowie sprzedaży: nych, przeciążenia przewodów
szybkozmienne zmiany na- neutralnych, pojawianie siÄ™ na-
pięcia (wahania, powodujące pięć między przewodami neutral-
zjawisko flickeru), nymi a ochronnymi, uszkodze-
Rys. 6 Wartości długookresowego wskaz
nika migotania światła Plt
wprowadzane do sieci prądy nia sprzętu elektronicznego,
w stacji 15/0,4 kV
odkształcone, zjawiska rezonansowe, prze-
asymetrię zasilania w sie- ciążenia i uszkodzenia baterii
ciach trójfazowych. kondensatorów, pojawienie się
W zależności od potrzeb mocy odkształcenia i obniżenie
w zakresie standardów jakościo- współczynnika mocy, przegrze-
wych powinny być określone: wanie i wyłączanie elementów
wymagania w zakresie za- instalacyjnych oraz błędne dzia-
bezpieczenia sieci przed po- łanie regulatorów sterujących
wodowaniem zakłóceń elek- pracą urządzeń grzewczych oraz
trycznych przez urzÄ…dzenia interferencje w sieciach telefoni-
lub instalacje; cznych.
wyposażenie urządzeń, in- Większość nowoczesnych
stalacji lub sieci, związane ze urządzeń pobiera prąd impulso-
Rys. 7 Interharmoniczne napięcia fazowego o częstotliwości 210,19
współpracą z siecią, do któ- wo z dużymi udziałami harmo-
Hz w sieci 15 kV
rej są one przyłączane; nicznych rzędu k = 3n sumują-
Rys. 8 Uskoki i szybkie zmiany napięcia w polu pomiaru sekcji 15 kV
możliwości dostarczania cymi się w przewodzie neutral-
energii elektrycznej w wa- nym. Prąd ten może przekraczać
runkach odmiennych od wartości prądów fazowych. Po-
standardowych. mierzone udziały harmonicznych
Wskaz
niki jakości powinny nieparzystych, w tym o krot-
być zdefiniowane w sposób je- nościach 3 często wynoszą:
dnoznaczny i spójny oraz I3/I1=78÷90%, I9/I1=36÷70%,
uwzględniać procedury sprawo- a współczynnik odkształcenia
zdawczości, koszty gromadzenia, prądu osiąga wartości THDi=
przetwarzania i opracowywania 120÷200%, zaÅ› przy dużym
danych. Norma PN-EN 50160 zgrupowaniu tego typu urządzeń
definiuje maksimum poziomu zagrożony może być transforma-
niezgodności (ogólnie 5%) dla tor zasilający (współczynnik od-
każdego specyfikowanego para- działywania na transformator
52
www.elektro.info.pl 7/2003
K H" 21÷60). Stosowanie urzÄ…- W tabeli 1 przedstawiono wnioski Skutki oddziaÅ‚ywania zakłóceÅ„
dzeń spełniających warunki do- wartości współczynników od- mogą objawiać się jako zbędne
puszczalnych poziomów emito- kształcenia napięcia spotykane Energetyka na świecie po- działania zabezpieczeń, przekła-
wanych harmonicznych prądu w Polsce [7]. szukuje sposobów przekonania mania w transmisji danych, pod-
(dla emisji urządzeń PNEN Badania jakości napięcia swoich klientów do ogranicza- wyższone tony pracy silników ma-
61000-3-2 [20]), może w okreś- zasilającego i występujących nia wprowadzanych zakłóceń łej mocy, zawieszanie się sterowni-
lonych warunkach sieciowych zjawisk przeprowadza się naj- do sieci elektroenergetycznej. ków, odpadanie styczników, kłopo-
prowadzić do znacznie większych częściej w celu identyfikacji Limity parametrów jakości na- ty z rozruchami silników, wyłącze-
odkształceń niż dopuszczalne. odbiorów zakłócających i stref pięcia zasilającego dotyczą do- nia odpowiedzialnych instalacji te-
Przykładowo kompensowane ich oddziaływania lub rozpoz- stawców energii. chnologicznych lub ujawniające się
oprawy świetlówkowe indywi- nania panującej sytuacji na Wydawanie decyzji przez w dłuższym okresie czasu upale-
dualnie zachowują się zgodnie określonym obszarze działania spółki dystrybucyjne o przyłą- nia wyprowadzeń przewodów neu-
z wymaganiami norm (rys. 2), spółek dystrybucyjnych. Jedną czeniu do sieci nowych odbior- tralnych z transformatorów w wy-
natomiast zainstalowane w du- z uciążliwości dla odbiorców ców i odbiorców występujących niku oddziaływania harmo-
żych ilościach, w konkretnej sie- energii elektrycznej jest migo- o zwiększenie mocy, powinno nicznych prądu o krotności 3,
ci, mogą istotnie wzmacniać zja- tanie światła. Na rys. 5 poka- odbywać się z uwzględnieniem wzrosty temperatury i zmniejsze-
wiska rezonansowe (rys. 3). zano zarejestrowane zmiany możliwości generowania zakłó- nie mocy silników w wyniku po-
Wiele urządzeń klimatyzacyj- napięcia na szynach 0,4 kV ceń w punkcie wspólnego przy- wstawania pól magnetycznych
nych zainstalowanych w wenty- stacji MST 15/0,4 kV, nato- Å‚Ä…czenia. o przeciwnym kierunku wirowania
latorniach, np. biurowców miast na rys. 6 odpowiednie Rejestrowane liczne awarie w stosunku do pola głównego, os-
komercyjnych, wykorzystuje wartości długookresowego bądz
błędne działania urządzeń łabienia izolacji prowadzące do po-
przemienniki częstotliwości. Na wskaz
nika migotania światła bardzo często wskazują na przy- wstawania zwarć.
rys. 4 przedstawiono typowy Plt w tej stacji. Zmiany napię- czyny tkwiące w odkształce- Zakłócenia w napięciu zasila-
wypadkowy przebieg prądu po- cia spowodowane były pracą niach napięcia i prądu, usko- jącym trwające kilka milisekund
bieranego przez urządzenia kli- zgrzewarek. kach (zapadach) napięcia, często decydują o funkcjono-
matyzacyjne. Należy zwrócić Wartości wskaz
nika w dniach przepięciach oraz krótko i dłu- waniu obwodów regulacji i ste-
uwagę na znaczne odkształcenie wolnych od pracy były rzędu gotrwałych zanikach napięcia. rowania energoelektronicznych
prądu oraz współczynnik oddzia- Pst=0,2, a w dni robocze
ływania na transformatory równy przekraczały wartości dopusz-
K=9,54. Dla sinusoidy wartość czalne Plt DOP =1,0.
współczynnika wynosi K=1,0. Na rys. 7 pokazano przykła-
I NST Y T UT E NE RGE T Y KI
W prÄ…dzie dominujÄ… harmonicz- dowe impulsy interharmonicz-
ul. Mory 8, 01-330 Warszawa
ne rzędu k = 5 (51,9%) nych w napięciu fazowym
i 7 (30,4%), przy całkowitym 15/"3 kV. Rejestrację przepro-
LABORATORIUM WIELKOPR
DOWE
odkształceniu prądu wynoszą- wadzono dla progu wyzwala-
tel. [phone],
cym THD=60,6%. nia 450 V. Interharmoniczne na-
fax. [phone]
Napięcie odkształcone jest pięcia wystąpiły dla częstotliwo-
Kierownik: mgr inż. Lidia Gruza, [e-mail]
Z-ca kierownika: mgr inż. Tadeusz Wiśnik,
w niewielkim stopniu i w tym przy- ści 210,19 Hz, osiągając war-
[e-mail]
padku wynosiło THD=1,87% (wy- tość 0,93 kVRMS.
stępujący powszechnie poziom W czasie badań rejestruje
LABORATORIUM URZ
DZEC

tła w sieci). się jednocześnie wiele parame-
ROZDZIELCZYCH
Z analizy wyników przedsta- trów, w tym zbierane są dane
tel. [phone],
wionych przebiegów odkształ- statystyczne dotyczące odchy- 0272110386, fax. [phone]
Kierownik: mgr inż. Lidia Gruza, [e-mail]
conych wynikają różnice leń napięcia, uskoków (zapa-
Z-ca kierownika: dr inż. Stanisław Maziarz,
w wartościach nie tylko sa- dów) napięcia, wzrostów na-
[e-mail]
mych harmonicznych, ale także pięcia, krótkotrwałych i długo-
mocy (współczynników mocy: trwałych przerw w zasilaniu.
Laboratoria prowadzą działalność dla potrzeb energetyki  wykonują prace
True Power Factor PF oraz dla Umożliwia to analizowanie głę-
badawczo-rozwojowe; kompleksowe badania typu urządzeń elektroener-
harmonicznej podstawowej Di- bokości, intensywności oraz getycznych nn i wn; badania osprzętu kablowego i osprzętu do linii napo-
wietrznych; badania narażenia i wytrzymałości urządzeń nn i wn, elementów
splacement PF1). Osoby zaj- czasów trwania zmian bada-
konstrukcyjnych, osprzętu na działanie łuku elektrycznego dużej i małej mocy,
mujące się projektowaniem sie- nych wielkości. Przykład poka-
badania elektromechaniczne, trwałości mechanicznej i działania mechanicz-
ci powinny uwzględniać powy- zano na rys. 8.
nego przy specjalnych obciążeniach także w naturalnych warunkach napo-
ższe fakty, szczególnie przy do- W tym przypadku można
wietrznych, konsultacje w zakresie doboru urządzeń; analizy właściwości tech-
borze kompensacji mocy bier- stwierdzić, że największe zmiany
nicznych urządzeń w celu stwierdzenia ich przydatności do instalowania
nej (sygnały do regulatora, zja- trwały od 10 ms do 2 s, a na- w krajowych przedsiębiorstwach elektroenergetycznych. Badania typu są wy-
konywane wg norm PN, PN-EN, IEC, EN, ANSI, GOST, VDE, CENELEC.
wiska rezonansowe, dławiki pięcia przekraczały także dwu-
rozstrajające, filtry) [3,4,9]. krotnie napięcia Un.
53
7/2003 www.elektro.info.pl
II Konferencja Naukowotechniczna Compatibility levels for low-
układów napędowych oraz po- literatura
 Straty energii w Spółkach Dystry- frequency conducted disturbances
wszechnie wykorzystywanych
[1] Prawo Energetyczne, ustawa
bucyjnych , PTPiREE, Poznań, 24- and signalling in public lowvoltage
układów mikroprocesorowych.
z 10.04.1997 r., Dz. U. Nr 54 (Dz.
25 czerwca 2002 r., s. 129-137. power supply systems Załącznik
Wytwórcy sprzętu oryginal- U. Nr 54, Nr 158; z 1998 r. Nr 94,
krajowy NB w PrPNEN 6100032.
[10] Marszałkiewicz K., Urządzenia
Nr 106 i Nr 162; z 1999 r. Nr 88,
nego wydajÄ… siÄ™ coraz bardziej
Kompatybilność elektromagnety-
elektryczne potrzeb własnych jako
Nr 91 i Nr 110 oraz z 2000 r. Nr
niechętni do deklarowania
czna (EMC). Poziomy kompatybil-
z
ródła zakłóceń harmonicznych, II
43 i Nr 48) wraz z nowelizacjÄ…
 wrażliwych poziomów odpor- Ogólnopolska Konferencja 2000 ności harmonicznych w sieciach
z dnia 24.07.2002 r. Dz. U. Nr 135
 Potrzeby Własne w Elektroener- niskiego napięcia.
ności urządzeń na zakłócenia.
poz. 1144 art. 37.
getyce , Politechnika Warszawska,
[19] PN-EN 61000-2-4 (1997, zm.
Nieuchronnie nadchodzi czas
[2] RozporzÄ…dzenie Ministra Gospo-
Ośrodek Promocji Badań Energoe-
A1, A2, A12 /99). Kompatybilność
na oczyszczanie sieci z zakłóceń
darki z dnia 25 września 2000 r.
lektroniki, Szklarska Poręba, 21-23
elektromagnetyczna. Åšrodowisko.
spowodowanych użytkowaniem w sprawie szczegółowych warun-
listopada 2000 r., s. 917.
Poziomy kompatybilności doty-
ków przyłączenia podmiotów do
nowoczesnych technologii ener-
[11] PN-T-01030 (1996, zm. 1999). czące zaburzeń przewodzonych
sieci elektroenergetycznych, obro-
gooszczędnych i poniesienie ko-
Kompatybilność elektromagnety- małej częstotliwości w sieciach
tu energią elektryczną, świadcze-
sztów związanych z ich usunię- czna. Terminologia.
zakładów przemysłowych.
nia usług przesyłowych, ruchu sie-
ciem, które szacuje się na pozio- [12] PN-EN 50160 (1998, 2002).
[20] PN-EN 61000-3-2. Kompatybil-
ciowego i eksploatacji sieci oraz
Kompatybilność elektromagnety- ność elektromagnetyczna (EMC).
mie od 70÷300 EUR/kVA zak-
standardów jakościowych obsługi
czna. Parametry napięcia zasilają- Dopuszczalne poziomy (część 3).
łóceniowy.
odbiorców. (Dz. U. Nr 85 poz. 957
cego w publicznych sieciach roz- Dopuszczalne poziomy emisji har-
Efektywne rozwiÄ…zanie pro- z dnia 13 paz
dziernika 2000 r.)
dzielczych.
monicznych prÄ…du arkusz 2 (fazo-
[3] Andruszkiewicz J., Lorenc J., Mar-
blemów EMC wymaga dużej
[13] PN-EN 50081 (XII 1996). Kompa- wy prÄ…d zasilajÄ…cy odbiorni-
szałkiewicz K., Nowe spojrzenie na
wiedzy i doświadczenia w oma-
tybilność elektromagnetyczna. Wy- ka<= 16 A). [IEC 6100032 (08-
zagadnienie zabezpieczenia baterii
wianym zakresie.
magania ogólne dotyczące emisyj- 2000) Electromagnetic compatibi-
kondensatorów, Automatyka Elek-
ności (norma obowiązkowa). lity (EMC) Part 32: Limits Limits
troenergetyczna, nr 3, 1995,
for harmonic current emissions
50081-1: Åšrodowisko mieszkalne,
s. 17-19.
(equipment input current <= 16
handlowe i lekko uprzemysłowione.
[4] Andruszkiewicz J., Kordus A., Lo-
A per phase)]
50081-2: Środowisko przemysło-
renc J., Marszałkiewicz K: Sposób
we. (Zakłócenia w zakresie czę- [21] PN-EN 61000-3-3 (1997) Kom-
sterowania załączaniem członów
stotliwości: 0 Hz do 400 GHz). patybilność elektromagnetyczna
baterii kondensatorów dla zmniej-
Dopuszczalne poziomy Ogranicza-
szenia strat mocy czynnej w ob- [14] PN-EN 50082-1 (1996). Kompa-
nie wahań napięcia i migotania
wodzie zasilającym odbiorniki pa- tybilność elektromagnetyczna.
światła powodowanych przez od-
tent udzielony 6.08.1997 r. przez 50082-1: Wymagania ogólne do-
biorniki o prÄ…dzie znamionowym
Urząd Patentowy RP z mocą od tyczące odporności na zakłócenia
d" 16A w sieciach zasilajÄ…cych ni-
18.04.1994 r., nr P. 303 061. Åšrodowisko mieszkalne, handlowe
skiego napięcia.
[5] Januszewski S., Serafin S., Har- i lekko uprzemysłowione (obo-
[22] IEC 61000-3-8 (091997). Ele-
wiÄ…zkowa).
moniczne, interharmoniczne
ctromagnetic compatibility (EMC)
i subharmoniczne w układach 50082-2: (1997) Wymagania
Part 3: Limits Section 8: Signalling
energoelektronicznych, WE, 2000 ogólne dotyczące odporności na
on lowvoltage electrical installa-
nr 7, s. 360-363. zaburzenia Åšrodowisko przemys-
tions Emission levels, frequency
[6] Hanzelka Z., Kowalski Z., Dopusz- Å‚owe.
bands and electromagnetic distur-
czalne wahania napięcia, Jakość [15] PN-EN 55014-2 (1999, zm. A1,
bance levels.
i UEE, t. 3, Z. 1, 1997. A2/2000). Kompatybilność elek-
[23] IEC 61000-3-9. Electromagnetic
[7] Marszałkiewicz K., Trzeciak A., An- tromagnetyczna (EMC) Wymaga-
druszkiewicz J., Groński M., Po- nia dotyczące przyrządów po- compatibility (EMC) Part 39: Li-
ziomy parametrów jakości napię- wszechnego użytku, narzędzi elek- mits for interharmonic current
emissions (equipment with input
trycznych i podobnych urządzeń
cia zasilającego w sieci spółki
Odporność na zaburzenia elektro- power <= 16 A per phase and
dystrybucyjnej, II Konferencja
magnetyczne Norma grupy wyro- prone to produce interharmonics
 Jakość energii elektrycznej
bów. by desing).
w sieciach elektroenergetycznych
w Polsce. Zmiana napięcia w sie- [16] PN-EN 55024 (2000). Kompaty- [24] IEC 61000-3-11 (08-2000). Ele-
ciach nN PTPiREE, Jelenia Góra, bilność elektromagnetyczna ctromagnetic compatibility (EMC)
8-9.05.2003 r., s. 141-149. (EMC) UrzÄ…dzenia informatyczne Part 311: Limits Limitation of volt-
Charakterystyki odporności Po- age changes, voltage fluctuations
[8] Marszałkiewicz K., Możliwości do-
ziomy dopuszczalne i metody po- and flicker in public lowvoltage
starczania energii elektrycznej przez
miaru. supply systems Equipment with
spółki dystrybucyjne przy wyma-
ganym współczynniku odkształce- [17] PN-EN 55020 (1996). Kompaty- rated current <= 75 A and sub-
nia napięcia, Wiadomości Elektrote- bilność elektromagnetyczna Od- ject to conditional connection
chniczne, nr 8, 1999, s. 394-398. porność elektromagnetyczna od- [25] PNEN 61000-4-2 (1999). Kom-
biorników i urządzeń dodatko- patybilność elektromagnetyczna
[9] Marszałkiewicz K., Trzeciak A., An-
wych (obowiÄ…zkowa).
druszkiewicz J., Grzybulski A., Wy- (EMC) Metody badań i pomiarów
korzystanie baterii kondensatorów [18] IEC 61000-2-2 (051990). Ele- Badanie odporności na wyładowa-
do kompensacji mocy biernej na ctromagnetic compatibility (EMC) nia elektrostatyczne Podstawowa
obszarze osiedli mieszkaniowych, Part 2: Environment Section 2: publikacja EMC.
54
www.elektro.info.pl 7/2003