Cyfrowe tonowanie
Oglądając stare rodzinne albumy z autentycznymi fotografiami czarno-białymi,
czy też wydawnictwa z reprodukcjami zdjęć mistrzów fotografii, po dokładniej-
szym przyjrzeniu się tym obrazom, często stwierdzamy, że nie są one czarno-
-białe lecz mają jakiS
barwny odcień, co nadaje im specyficznego charakteru.
Czy taki efekt możemy uzyskać cyfrowymi technikami?
WiększoS
ć starych zdjęć, wykonanych na przełomie dzie-
więtnastego i dwudziestego wieku, jest utrzymana w ciepłej,
tytoniowo-brązowej tonacji. Nie wynika to jednak ani z panu-
jącej w tamtych czasach mody, ani z maniery artystycznej. Po-
wody są zupełnie inne  bardziej prozaiczne, choć można na-
wet nazwać je wzniosłymi. W owych czasach nie  pstrykano
fotek bezmyS
lnie w setkach, tysiącach i milionach sztuk, tak
jak dzisiaj. Wizyta w atelier fotograficznym w celu wykonania
fotografii była doniosłym wydarzeniem. Efekt tego wydarze-
nia  odbitka fotograficzna  musiał przetrwać w niezmienio-
nym stanie przez wiele, wiele lat. A fotografowie nie dyspo-
nowali wówczas tak doskonałymi materiałami, produkowany-
mi przy użyciu zaawansowanych technologii, jakimi może cie-
szyć się dzisiaj każdy miłoS
nik fotografii. Odbitki trzeba było
dodatkowo zabezpieczyć. Poddawano je więc kąpieli w związ-
kach siarki. Pod wpływem tych działań srebro tworzące obraz
fotograficzny zamieniało się w siarczek srebra, który jest bar-
dzo odporny na wpływ szkodliwych warunków zewnętrznych,
a czarno-biała odbitka nabierała owej charakterystycznej, tyto-
niowo-brązowej barwy.
Tonowanie odbitek nie należało do rzeczy najprzyjemniej-
szych. Wykorzystywane do tego celu związki wydzielają bo-
wiem bardzo przykrą i równie szkodliwą dla zdrowia woń siar-
kowodoru (zgniłych jaj). W produkowanych obecnie tonerach
sepiowych najczęS
ciej wykorzystuje się tiomocznik  kąpiele
tonujące nie mają już toksycznego fetoru. Oprócz sepii i brązu
często spotykanymi odcieniami obrazów  czarno-białych
jest ciepły fiolet, czerwień i kolor granatowy. Pierwszy jest
efektem stosowania kąpieli w stężonym roztworze tonera se-
foto 68
lenowego. Drugi i trzeci kolor otrzymujemy wykorzystując do-
syć kosztowny toner złoty, zawierający chlorek złota. Aby uzy-
skać odcienie od różu poprzez czerwień do pomarańczowego.
przed użyciem tonera złotego należy poddać odbitkę sepiowa-
niu. Gdy naszym zamiarem jest nadanie obrazowi odcienia
chłodnego, lub wręcz granatowego, powinniS
my odbitkę (naj-
lepiej na papierze  warmtone ) wywołać w wywoływaczu
ciepłotonowym i dopiero potem zastosować toner złoty. Wy-
mienione sposoby barwienia odbitek mają na celu głównie
nadanie im archiwalnej trwałoS
ci. OczywiS
cie, istnieje wiele
innych tonerów, w których możemy barwić nasze odbitki, jed-
nak uzyskane kolory nie są tak trwałe.
foto 69
Obecnie, zamiast tradycyjnej technologii otrzymywania ob-
razów czarno-białych, wielu fotografów stosuje technologię
cyfrową. R
miało można powiedzieć, że technika wydruku
zdjęć czarno-białych została doprowadzona do perfekcji.
W technologii tej również jesteS
my w stanie uzyskać  tono-
wane zdjęcia czarno-białe w ciepłym, neutralnym, bądx
zim-
nym odcieniu, a to dzięki specjalnym rodzajom atramentów
produkowanych przez firmy Lyson i PermaJet. Ale w jaki spo-
sób można uzyskać obrazy o bardziej zdecydowanych odcie-
niach barwnych? Możemy oczywiS
cie posłużyć się technolo-
gią wydruku barwnego, jednak przedtem należy przygotować
zdjęcie za pomocą jednego z programów do obróbki fotogra-
fii. Polecić tu można takie aplikacje jak Adobe Photoshop,
Photoshop Elements, Corel PhotoPaint, GIMP lub Paint Shop
Pro. W tym artykule do prezentacji wprowadzanych zmian po-
Propozycja 2. Barwienie.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
2
.
B
a
r
w
i
e
n
i
e
.
Polecenie ADJUST / HUE AND SATURATION / HUE SATURATION
służą nam Paint Shop Pro 9.0 i Adobe Photoshop 7.0.
LIGHTNESS.
 Tonowanie
Po zaznaczeniu opcji Colourise możemy dokonywać podobnych zmian jak
opisano wyżej, a ponadto wpływać na jasnoS
ć obrazu.
przy użyciu programu Paint Shop Pro
Paint Shop Pro to niedrogi program do obróbki grafiki bitma-
powej cieszący się sporym uznaniem wS
ród osób zajmujących
się projektowaniem stron internetowych. Choć uznawany jest
za aplikację przeznaczoną głównie dla fotoamatorów, to jego
możliwoS
ci obróbki i retuszu fotografii są naprawdę imponujące.
Do naszych doS
wiadczeń może posłużyć dowolne zdjęcie
kolorowe lub czarno-białe pochodzące z aparatu cyfrowego
lub analogowego  w tym drugim przypadku oczywiS
cie po
zeskanowaniu w trybie barwnym RGB. Zdjęcie czarno-białe
wykonane aparatem cyfrowym w trybie skali szaroS
ci również
musimy przy pomocy programu graficznego przekonwerto-
wać na tryb RGB wybierając polecenie IMAGE / INCREASE
COLOUR DEPTH / 16 MILLION COLOURS (24 bit). Zdjęcia
barwne zapisane w trybie RGB zamieniamy na czarno-białe
przy użyciu polecenia ADJUST / HUE AND SATURATION /
HUE SATURATION LIGHTNESS sprowadzając wartoS
ć para-
Propozycja 3. Mikser kanałów.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
3
.
M
i
k
s
e
r
k
a
n
a
ł
ó
w
.
metru Saturation do zera. W ten sposób otrzymujemy zdjęcie
Polecenie ADJUST / COLOUR BALANCE / CHANNEL MIXER.
czarno-białe, które przez komputer  widziane jest jako kolo-
rowe. Wszystkie przedstawione dalej operacje  cyfrowego Regulując wartoS
ciami kanałów wejS
ciowych RGB (przy dowolnie wybra-
nym kanale wyjS
ciowym) zmieniamy proporcję barw całego obrazu.
tonowania możliwe są bowiem do przeprowadzenia tylko na
zdjęciach kolorowych zapisanych w trybie RGB.
Propozycja 1. Koloryzacja (barwienie). Propozycja 4. Ręczna korekcja barwy.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
1
.
K
o
l
o
r
y
z
a
c
j
a
(
b
a
r
w
i
e
n
i
e
)
.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
4
.
R
ę
c
z
n
a
k
o
r
e
k
c
j
a
b
a
r
w
y
.
Polecenie ADJUST / HUE AND SATURATION / COLOURISE. Polecenie ADJUST / COLOUR BALANCE / MANUAL COLOUR
CORRECTION.
Do dyspozycji mamy dwa suwaki regulujące płynnie wartoS
ć parametrów
barwy (hue) i nasycenia (saturation). Ponadto możemy skorzystać również Możemy skorzystać z kilkunastu ustawień predefiniowanych, wybierając
z kilku gotowych ustawień predefiniowanych, dostępnych na rozwijalnej li- dodatkowo opcje zachowania stałej jasnoS
ci oraz nasycenia, lub zmienić
S
cie umieszczonej u góry ekranu. Korzystając z tego polecenia możemy do- barwę, nasycenie i jasnoS
ć całego obrazu podobnie jak to miało miejsce
wolnie zmieniać barwę i jej nasycenie dla całego obrazu. w Propozycji 2. Do dyspozycji mamy kilka ustawień predefiniowanych.
foto 70
Propozycja 5. Kanały RGB.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
5
.
K
a
n
a
ł
y
R
G
B
.
Polecenie ADJUST / COLOUR BALANCE / RED, GREEN, BLUE.
Zmieniając jednoczeS
nie wartoS
ci wszystkich trzech kanałów RGB w zakre-
sie +/ 100% regulujemy barwę obrazu. Także i w tym przypadku istnieje
kilka ustawień predefiniowanych.
Propozycja 6. Równowaga barw.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
6
.
R
ó
w
n
o
w
a
g
a
b
a
r
w
.
Polecenie ADJUST / COLOUR BALANCE / COLOUR BALANCE.
Wprowadzamy takie same zmiany jak w Propozycji 5 z tym, że oddzielnie
dla partii S
wiateł, półtonów i cieni. Skorzystać można z ustawień predefinio-
wanych.
Propozycja 7. Zmiana temperatury barwowej obrazu.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
7
.
Z
m
i
a
n
a
t
e
m
p
e
r
a
t
u
r
y
b
a
r
w
o
w
e
j
o
b
r
a
z
u
.
Polecenie ADJUST / COLOUR BALANCE / GREY WORLD COLOUR
BALANCE.
Dobierając dowolną wartoS
ć temperatury barwowej ocieplamy lub ochła-
dzamy tonację obrazu.
foto 71
Wybrałem do modyfikacji kanał czerwony (RED). Po umieszczeniu kursora
w S
rodku wykresu uniosłem krzywą do góry powodując w ten sposób za-
barwienie całego obrazu na kolor czerwony. Opuszczenie wykresu krzywej
w dół spowodowałoby zabarwienie obrazu na kolor niebieskozielony (CY-
AN). Ponieważ odchylenie wykresu krzywej jest niewielkie, zatem i nasy-
cenie barwy czerwonej jest małe.
Propozycja 8. Sepiowanie.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
8
.
S
e
p
i
o
w
a
n
i
e
.
Polecenie EFFECTS / ARTISTIC EFFECTS / SEPIA TONING.
Bardzo proste narzędzie pozwalające na dobór intensywnoS
ci efektu sepio-
wania.
Jeżeli górną częS
ć krzywej przesuniemy do góry a dolną ku dołowi, to zobaczy-
my, że S
wiatła przybiorą zabarwienie czerwone, a cienie  niebiesko-zielone.
Propozycja 9. Korekcja tonalna  krzywe.
P
r
o
p
o
z
y
c
j
a
9
.
K
o
r
e
k
c
j
a
t
o
n
a
l
n
a

k
r
z
y
w
e
.
Polecenie ADJUST / BRIGHTNESS AND CONTRAST / CURVES.
To najbardziej twórcze narzędzie zmiany barwy obrazu posiadające wręcz
nieograniczone możliwoS
ci. Użytkownik programu ma wpływ jednoczeS
nie
na zmianę barwy, jasnoS
ci i kontrastu obrazu niezależnie dla partii S
wiateł
półtonów lub cieni.
W dalszej kolejnoS
ci wybrałem do modyfikacji kanał zielony. Kursorem poS
rod-
Aby łatwiej zrozumieć zasadę działania narzędzia  Korekcja
ku górnej częS
ci wykresu uniosłem krzywą do góry. Gdybym przeprowadził tę
tonalna  krzywe , przyjrzyjmy się po kolei wprowadzanym
czynnoS
ć na niezmodyfikowanym czarno-białym zdjęciu, spowodowałoby to
zabarwienie S
wiateł na kolor zielony. Ponieważ jednak uprzednio S
wiatła uzy-
zmianom na konkretnym przykładzie.
skały zabarwienie czerwone, to zmieszanie barwy czerwonej z zieloną spowo-
Wszystkie zmiany barw dokonywane przy użyciu krzywych
dowało sumaryczne zabarwienie tychże S
wiateł na kolor żółty.
lub balansu kolorów opierają się na jednej zasadzie:
R (czerwony) G (zielony) B (niebieski)
C (niebiesko-zielony) M (purpurowy) Y (żółty)
Zmniejszając lub zwiększając nasycenie którejkolwiek bar-
wy z górnego wiersza powodujemy odpowiednio zwiększenie
lub zmniejszenie nasycenia barwy z jej dolnego wiersza (zmia-
ny dotyczą par barw w kolumnach R-C, G-M, B-Y). A więc
zwiększenie nasycenia barwy czerwonej powoduje zmniej-
szenie nasycenia barwy niebiesko-zielonej i na odwrót. Zatem
jeżeli na wykresie krzywej lub na suwaku balansu kolorów
 odejmiemy czerwieni, to spowodujemy powstanie zabar-
wienia niebiesko-zielonego. Podobnie dzieje się w przypadku
Kontynuując modyfikację krzywej kanału zielonego, umieS
ciłem kursor po-
zmiany nasycenia pozostałych barw.
S
rodku dolnej częS
ci krzywej i opuS
ciłem wykres do dołu. Rezultatem prze-
prowadzenia tej operacji na niezmodyfikowanym czarno-białym zdjęciu by-
łoby zabarwienie cieni na kolor purpurowy (magenta). Jednak cienie miały
już zabarwienie niebiesko-zielone, więc po zmieszaniu barwy purpurowej
z niebiesko-zieloną uzyskałem barwę niebieską (granatową).
foto 72
Wszystkie wymienione dotychczas propozycje wprowadze-
nia zmiany odcienia fotografii czarno-białej można w bardzo
podobny  lub taki sam  sposób przeprowadzić przy użyciu
innych aplikacji graficznych, na przykład Corel Photo Paint,
GIMP, czy Photoshop Elements.
 Tonowanie
przy użyciu programu Adobe Photoshop
Unikalnym sposobem  cyfrowego tonowania , możliwym
do zastosowania tylko w programie Adobe Photoshop, jest
wykorzystanie trybu bichromii, trichromii i kwadrychromii.
Materiałem wyjS
ciowym jest w tym przypadku zdjęcie czarno-białe zapi-
sane w trybie skali szaroS
ci (grayscale). Wybieramy polecenie OBRAZEK
/ TRYB / BICHROMIA. Na ekranie pojawi panel  Opcje bichromii ,
w którym ustalamy, przy użyciu jakiej liczby kolorów składowych będzie-
my  kolorować , a następnie drukować nasze zdjęcie. Jeżeli wybierze-
my opcję bichromii, będą to dwa kolory. Po wybraniu trichromii będą to
trzy kolory, a w przypadku kwadrychromii  cztery. Odpowiedni kolor wy-
bieramy zaznaczając kursorem kolorowe kwadratowe ikony. Po zazna-
czeniu takiej ikony pojawi się rozwijalna lista z kolorami dostępnymi we
wzornikach farb drukarskich, na przykład Pantone. Możemy również wy-
brać odpowiedni kolor z próbnika kolorów lub wprowadzić jego wartoS
ci
Kilka słów na zakończenie
liczbowe.
W panelu  Opcje bichromii obok kwadratowych ikon z kolorami znajdu-
ją się jeszcze kwadratowe ikony z symbolem wykresu krzywej. Po zazna-
Modyfikacja odcienia czarno-białych fotografii przy użyciu
czeniu tej ikony na ekranie pojawi się panel  krzywej bichromii , w któ-
rym będziemy mogli na wykresie krzywej ustalić poziom danego koloru technologii cyfrowych jest z pewnoS
cią mniej ryzykowna niż to-
w cieniach, półtonach i S
wiatłach naszego zdjęcia.
nowanie chemiczne. Cały proces mamy pod S
cisłą kontrolą, a
także w dowolnym momencie możemy go przerwać i powrócić
do punktu wyjS
cia, aby rozpocząć wszystko od nowa. Zmiany
obserwujemy na ekranie monitora komputerowego. W przypad-
ku chemicznego tonowania odbitek fotograficznych, aby uzy-
skać pożądany efekt wymagane jest spore doS
wiadczenie, któ-
re się nabywa dopiero po przebyciu dosyć kosztownej drogi
prób i błędów. Jednak tradycyjne odbitki wykonane na papierach
barytowanych i poddane obróbce w tonerach archiwizujących
mają znacznie wyższą trwałoS
ć niż wydruki. R
wiadczą o tym
chociażby dzieła mistrzów fotografii zgromadzone
w muzeach i galeriach na całym S
wiecie, lub zdję-
cia w naszych rodzinnych albumach.
Robert Urbański
R
o
b
e
r
t
U
r
b
a
ń
s
k
i
W artykule wykorzystano zdjęcia z albumu ro-
W
a
r
t
y
k
u
l
e
w
y
k
o
r
z
y
s
t
a
n
o
z
d
j
ę
c
i
a
z
a
l
b
u
m
u
r
o
-
dzinnego autora wykonane w latach 1910-1919.
d
z
i
n
n
e
g
o
a
u
t
o
r
a
w
y
k
o
n
a
n
e
w
l
a
t
a
c
h
1
9
1
0
-
1
9
1
9
.
foto 75