1
JAK POWSTAJ
LUDZKIE
POSTAWY ?
2
Istnieje wiele definicji postawy: według G.W. Allporta
termin postawa został po raz pierwszy użyty przez filozofów
Spencera i Baina, którzy przez postawę rozumieli psychiczny
stan gotowości do słuchania, uczenia się czegoś, stan który jest
warunkiem przyswojenia sobie prawdziwej wiedzy. F. Znaniecki
i W.J. Thomas poprzez termin postawa rozumieli stan umysłu
jednostki wobec pewnych wartości o społecznym charakterze.
W.M. Fuson przez postawę rozumie prawdopodobieństwo
wystąpienia w danej sytuacji określonego zachowania. Według
D. Droba postawa to psychologiczna dyspozycja jednostki do
działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów. L.L.
Thurstone przez postawę rozumie stopień natężenia
pozytywnego lub negatywnego uczucia związanego z jakimś
przedmiotem. H.A. Murray i C.D. Morgan ujmują postawę jako
trwałą dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym
występowaniem tego samego uczucia wobec pewnej całości.
S.A. Asch uważa, że postawa jest organizacją doświadczeń i
danych dotyczących jakiegoś przedmiotu. M.J. Rosenberg przez
postawę rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych
(ze zbioru przekonań dotyczących możliwości realizowania
pewnych wartości przez przedmiot postawy). D. Krech i R.S.
Crutchfield wskazuje, że postawa jest  trwałą organizacją
procesów motywacyjnych, emocjonalnych i spostrzeżeniowych,
a także innych procesów poznawczych, odnoszącą się do
jakiegoś aspektu świata otaczającego jednostkę . M.B. Smith
przez postawę rozumie strukturę złożoną z elementów
poznawczych, które składają się na zasób informacji o
3
przedmiocie postawy, z elementów afektywnych, mających
określony kierunek i siłę oraz z indywidualnego działania
nosiciela postawy wobec jej przedmiotu. S. Nowak, M. Marody i
T. Mądrzycki stoją na stanowisku, że postawa odnosi się do
określonego przedmiotu i składa się z elementów poznawczych,
emocjonalno-oceniających i z elementów behawiorystycznych
(dyspozycji do zachowania się) wobec przedmiotu czy klasy
przedmiotów. Według S. Mika postawa to względnie trwała
struktura (lub dyspozycja do pojawiania się takiej struktury)
procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do
zachowań, w której wyraża się określony stosunek wobec
danego przedmiotu.
Elementy postawy to:
1) zachowanie  tendencja do zachowania
2) uczucia, emocje
3) procesy poznawcze
Z postawą mamy do czynienia:
- raz gdy jest pewien aktualny stan wywołany przez
obecność przedmiotu postawy
- drugi raz, gdy jest to dyspozycja do systematycznego
pojawiania się tych samych stanów.
Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw.
Większość z nich nawiązuje do określonych teorii
psychologicznych.
4
Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii
poznawczych, kształtowanie i zmiana postawy polega na
przekazywaniu informacji dotyczących przedmiotu postawy, na
oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian w
zachowaniu. Każda taka zmiana wywołuje odpowiednie zmiany
w innych elementach postawy.
Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak
0
znak - +
silne średnio słab słab średnio siln
silne e e silne e
siła
Znak postawy jest jednym z podstawowych wymiarów
klasyfikowania postawy. Wyróżniamy trzy znaki postaw:
dodatni, ujemny i zerowy. Znak + (plus) wskazuje na postawę
przychylną do przedmiotu postawy, znak  (minus) na
nieprzychylną postawę do przedmiotu, a znak  0 (zero) ma
brak zdecydowania w tym zakresie.
5
W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze,
(przekonania) to dodatni znak postawy ujawnia się, gdy
przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio.
Znak ujemy postawy będzie wyrażał się w negatywnych
ocenach wartościowania przedmiotu postawy.
Postawa o znaku zero nie wyraża żadnych uczuć ani
sądów.
W przypadku emocji znak  + postawy przejawia się
pojawieniem uczuć pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak
 - postawy przejawia się w negatywnych uczuciach w stosunku
do jej przedmiotu
Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech
składnikach postawy. W przypadku postaw silnych znajdzie to
odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu pozytywnej oceny
przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu
postawy.
Przy kształtowaniu lub zmianie postawy możemy mieć do
czynienia z trzema sytuacjami:
1) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec
danego przedmiotu i próbuje się ukształtować jakąś
postawę. Tego rodzaju sytuacje występują najczęściej we
wczesnym okresie socjalizacji człowieka, kiedy tworzą się
postawy wobec bardzo wielu przedmiotów.
6
2) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej
siły bez zmiany znaku. Sytuacji takiej odpowiadają cztery
możliwości:
- może zmienić się silna postawa negatywna na słabą
postawę negatywną
- może zmienić się słaba postawa negatywna na silną
postawę negatywną
- może zmienić się słaba postawa pozytywna na silną
postawę pozytywną
- może zmienić się silna postawa pozytywna na słabą
postawę pozytywną
3) Sytuacja, w której zmiana postawy może polegać na
zmianie jej znaku. Sytuacji takiej odpowiadają
następujące możliwości:
- zmiana znaku dodatniego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak dodatni
- zmiana znaku dodatniego na znak ujemny
- zmiana znaku 0 na znak dodatni
- zmiana znaku 0 na znak ujemny
Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod
wpływem całego szeregu czynników społecznych. Wpływ
czynników społecznych na zmiany postaw można badać na
różnym poziomie ogólności:
- w badaniach opinii publicznej bada się
niejednokrotnie, w jaki sposób zmieniają się ludzkie
7
postawy w zależności od zaistnienia pewnych
wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze
społecznym
- w badaniach porównawczych (międzykulturowych)
ujawnia się zwykle różnice w postawach ludzi
żyjących w różnych kulturach
- w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób
kontrolowany przez badacza) staramy się stwierdzić
jak dany czynnik (czynniki) wpływają na proces
kształtowania się czy zmian postaw
Schemat kształtowania się postaw.
NADAWCA PRZEKAZ TREŚCI KANAA

ODBIORCA EFEKT POSTAWA
Schemat kształtowania się postaw składa się z czterech
elementów, których różne cechy mają wpływ na procesy
kształtowania się postaw i na proces ich zmian. Jest to schemat
uproszczony i niepełny.
Nadawca to rodzice, grupy rówieśnicze, nauczyciele, środki
masowego przekazu. Każdy z tych nadawców w jakimś stopniu
może wpływać na postawy odbiorców. Zasadniczą rolę w
kształtowaniu postaw odgrywają rodzice (szczególnie w okresie
dzieciństwa). Postawy rodziców i stosowane przez nich środki
wychowawcze wpływają na ukształtowanie się określonych
8
postaw u dzieci co powoduje, że niejednokrotnie postawy dzieci
są podobne do postaw rodziców. Duża zależność dziecka od
rodziców stanowi łatwość kształtowania tych postaw i ich
trwałość. Cechy nadawcy w znacznym stopniu wpływają na
skuteczność jego oddziaływania na odbiorcę.
Przekaz (treść)  produkuje go nadawca, za jego pomocą
chce wpłynąć na ukształtowanie u odbiorcy danej postawy już
istniejącej u niego. Cechy przekazu wpływają na przebieg
procesu zmian i kształtowania postaw. Przekaz w zależności od
zawartych w nim treści może mieć charakter racjonalny lub
emocjonalny, może być jednostronny lub dwustronny, może
propagować postawy mniej lub bardziej rozbieżne z postawami
odbiorcy.
Kanał  narzędzie, za pomocą którego przesyłany jest
przekaz. Takim narzędziem może być np.: słowo drukowane,
słowo mówione, obraz w telewizji.
Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy jest
ukształtowanie się określonych postaw u odbiorcy. Na to
ukształtowanie wpływają cechy wszystkich czterech elementów
tego schematu. To czy ukształtują się postawy pożądane będzie
zależało od postawy nadawcy, od cech nadawcy, cech przekazu,
kanału jak i cech odbiorcy.
Postawy mogą się kształtować pod wpływem
bezpośrednich kontaktów z przedmiotem postawy, bądz
pod
wpływem wielu różnych nadawców (rodziców, grup
rówieśniczych, nauczycieli, środków masowego przekazu).
9
Rodzice jako nadawcy mają znaczny wpływ na
kształtowanie się postaw własnych dzieci. Postawy
ukształtowane przez rodziców w dzieciństwie są postawami
trwałymi, które bardzo trudno się zmieniają.
Istotny wpływ na kształtowanie się postaw mają grupy
rówieśnicze. Grupa rówieśnicza jest bowiem ważnym nadawcą
wpływającym na kształtowanie się postaw jej członków. Jednym
z powodów wpływu grupy rówieśniczej na postawę jest
pragnienie identyfikowania się z tą grupą. Jednak w
dzisiejszych czasach największy wpływ na kształtowanie postaw
mają środki masowego przekazu, a przede wszystkim reklama.
Reklama stanowi obecnie pejzaż codziennego życia miliardów
ludzi. Jednostka nie ma wpływu na jej treść, jest jedynie
biernym odbiorcą, podmiotem oddziaływania.
Bardzo znaczący wpływ na powstawanie ludzkich postaw
ma także kształcenie, jako proces nabywania przez człowieka
wiadomości, przekonań i postaw na podstawie codziennego
doświadczenia poprzez wpływ różnych czynników
wychowawczych lub środków masowego oddziaływania.
Literatura:
1) Mika S. Psychologia społeczna
2) Aronson E. Człowiek istota społeczna
10
3) Zimbardo R. Psychologia i życie