JAK POWSTAJ
LUDZKIE POSTAWY ?
Istnieje wiele definicji postawy: według G.W. Allporta termin postawa został po
raz pierwszy użyty przez filozofów Spencera i Baina, którzy przez postawę rozumieli
psychiczny stan gotowości do słuchania, uczenia się czegoś, stan który jest warunkiem
przyswojenia sobie prawdziwej wiedzy. F. Znaniecki i W.J. Thomas poprzez termin
postawa rozumieli stan umysłu jednostki wobec pewnych wartości o społecznym
charakterze. W.M. Fuson przez postawę rozumie prawdopodobieństwo wystąpienia w
danej sytuacji określonego zachowania. Według D. Droba postawa to psychologiczna
dyspozycja jednostki do działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów. L.L.
Thurstone przez postawę rozumie stopień natężenia pozytywnego lub negatywnego
uczucia związanego z jakimś przedmiotem. H.A. Murray i C.D. Morgan ujmują postawę
jako trwałą dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym występowaniem tego
samego uczucia wobec pewnej całości. S.A. Asch uważa, że postawa jest organizacją
doświadczeń i danych dotyczących jakiegoś przedmiotu. M.J. Rosenberg przez postawę
rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych (ze zbioru przekonań dotyczących
możliwości realizowania pewnych wartości przez przedmiot postawy). D. Krech i R.S.
Crutchfield wskazuje, że postawa jest  trwałą organizacją procesów motywacyjnych,
emocjonalnych i spostrzeżeniowych, a także innych procesów poznawczych, odnoszącą
się do jakiegoś aspektu świata otaczającego jednostkę . M.B. Smith przez postawę
rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych, które składają się na zasób
informacji o przedmiocie postawy, z elementów afektywnych, mających określony
kierunek i siłę oraz z indywidualnego działania nosiciela postawy wobec jej przedmiotu.
S. Nowak, M. Marody i T. Mądrzycki stoją na stanowisku, że postawa odnosi się do
określonego przedmiotu i składa się z elementów poznawczych, emocjonalno-
oceniających i z elementów behawiorystycznych (dyspozycji do zachowania się) wobec
przedmiotu czy klasy przedmiotów. Według S. Mika postawa to względnie trwała
struktura (lub dyspozycja do pojawiania się takiej struktury) procesów poznawczych,
emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyraża się określony stosunek wobec
danego przedmiotu.
Elementy postawy to:
1) zachowanie  tendencja do zachowania
2) uczucia, emocje
3) procesy poznawcze
Z postawą mamy do czynienia:
- raz gdy jest pewien aktualny stan wywołany przez obecność przedmiotu postawy
- drugi raz, gdy jest to dyspozycja do systematycznego pojawiania się tych samych
stanów.
Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw. Większość z nich nawiązuje do
określonych teorii psychologicznych.
Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii poznawczych, kształtowanie i
zmiana postawy polega na przekazywaniu informacji dotyczących przedmiotu postawy,
na oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian w zachowaniu. Każda taka
zmiana wywołuje odpowiednie zmiany w innych elementach postawy.
Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak
 0
znak - +
silne średnio silne słabe słabe średnio silne silne
siła
Znak postawy jest jednym z podstawowych wymiarów klasyfikowania postawy.
Wyróżniamy trzy znaki postaw: dodatni, ujemny i zerowy. Znak + (plus) wskazuje na
postawę przychylną do przedmiotu postawy, znak  (minus) na nieprzychylną postawę do
przedmiotu, a znak  0 (zero) ma brak zdecydowania w tym zakresie.
W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze, (przekonania) to dodatni
znak postawy ujawnia się, gdy przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio.
Znak ujemy postawy będzie wyrażał się w negatywnych ocenach wartościowania
przedmiotu postawy.
Postawa o znaku zero nie wyraża żadnych uczuć ani sądów.
W przypadku emocji znak  + postawy przejawia się pojawieniem uczuć
pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak  - postawy przejawia się w negatywnych
uczuciach w stosunku do jej przedmiotu
Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech składnikach postawy. W
przypadku postaw silnych znajdzie to odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu
pozytywnej oceny przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu
postawy.
Przy kształtowaniu lub zmianie postawy możemy mieć do czynienia z trzema
sytuacjami:
1) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec danego przedmiotu i
próbuje się ukształtować jakąś postawę. Tego rodzaju sytuacje występują
najczęściej we wczesnym okresie socjalizacji człowieka, kiedy tworzą się postawy
wobec bardzo wielu przedmiotów.
2) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej siły bez zmiany znaku.
Sytuacji takiej odpowiadają cztery możliwości:
- może zmienić się silna postawa negatywna na słabą postawę negatywną
- może zmienić się słaba postawa negatywna na silną postawę negatywną
- może zmienić się słaba postawa pozytywna na silną postawę pozytywną
- może zmienić się silna postawa pozytywna na słabą postawę pozytywną
3) Sytuacja, w której zmiana postawy może polegać na zmianie jej znaku. Sytuacji
takiej odpowiadają następujące możliwości:
- zmiana znaku dodatniego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak dodatni
- zmiana znaku dodatniego na znak ujemny
- zmiana znaku 0 na znak dodatni
- zmiana znaku 0 na znak ujemny
Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod wpływem całego
szeregu czynników społecznych. Wpływ czynników społecznych na zmiany postaw można
badać na różnym poziomie ogólności:
- w badaniach opinii publicznej bada się niejednokrotnie, w jaki sposób
zmieniają się ludzkie postawy w zależności od zaistnienia pewnych
wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze społecznym
- w badaniach porównawczych (międzykulturowych) ujawnia się zwykle
różnice w postawach ludzi żyjących w różnych kulturach
- w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób kontrolowany przez
badacza) staramy się stwierdzić jak dany czynnik (czynniki) wpływają na
proces kształtowania się czy zmian postaw
Schemat kształtowania się postaw.
NADAWCA PRZEKAZ TREŚCI KANAA
ODBIORCA EFEKT
POSTAWA
Schemat kształtowania się postaw składa się z czterech elementów, których różne
cechy mają wpływ na procesy kształtowania się postaw i na proces ich zmian. Jest to
schemat uproszczony i niepełny.
Nadawca to rodzice, grupy rówieśnicze, nauczyciele, środki masowego przekazu.
Każdy z tych nadawców w jakimś stopniu może wpływać na postawy odbiorców.
Zasadniczą rolę w kształtowaniu postaw odgrywają rodzice (szczególnie w okresie
dzieciństwa). Postawy rodziców i stosowane przez nich środki wychowawcze wpływają na
ukształtowanie się określonych postaw u dzieci co powoduje, że niejednokrotnie postawy
dzieci są podobne do postaw rodziców. Duża zależność dziecka od rodziców stanowi
łatwość kształtowania tych postaw i ich trwałość. Cechy nadawcy w znacznym stopniu
wpływają na skuteczność jego oddziaływania na odbiorcę.
Przekaz (treść)  produkuje go nadawca, za jego pomocą chce wpłynąć na
ukształtowanie u odbiorcy danej postawy już istniejącej u niego. Cechy przekazu
wpływają na przebieg procesu zmian i kształtowania postaw. Przekaz w zależności od
zawartych w nim treści może mieć charakter racjonalny lub emocjonalny, może być
jednostronny lub dwustronny, może propagować postawy mniej lub bardziej rozbieżne z
postawami odbiorcy.
Kanał  narzędzie, za pomocą którego przesyłany jest przekaz. Takim narzędziem
może być np.: słowo drukowane, słowo mówione, obraz w telewizji.
Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy jest ukształtowanie się określonych
postaw u odbiorcy. Na to ukształtowanie wpływają cechy wszystkich czterech elementów
tego schematu. To czy ukształtują się postawy pożądane będzie zależało od postawy
nadawcy, od cech nadawcy, cech przekazu, kanału jak i cech odbiorcy.
Postawy mogą się kształtować pod wpływem bezpośrednich kontaktów z
przedmiotem postawy, bądz
pod wpływem wielu różnych nadawców (rodziców, grup
rówieśniczych, nauczycieli, środków masowego przekazu).
Rodzice jako nadawcy mają znaczny wpływ na kształtowanie się postaw własnych
dzieci. Postawy ukształtowane przez rodziców w dzieciństwie są postawami trwałymi,
które bardzo trudno się zmieniają.
Istotny wpływ na kształtowanie się postaw mają grupy rówieśnicze. Grupa
rówieśnicza jest bowiem ważnym nadawcą wpływającym na kształtowanie się postaw jej
członków. Jednym z powodów wpływu grupy rówieśniczej na postawę jest pragnienie
identyfikowania się z tą grupą. Jednak w dzisiejszych czasach największy wpływ na
kształtowanie postaw mają środki masowego przekazu, a przede wszystkim reklama.
Reklama stanowi obecnie pejzaż codziennego życia miliardów ludzi. Jednostka nie ma
wpływu na jej treść, jest jedynie biernym odbiorcą, podmiotem oddziaływania.
Bardzo znaczący wpływ na powstawanie ludzkich postaw ma także kształcenie,
jako proces nabywania przez człowieka wiadomości, przekonań i postaw na podstawie
codziennego doświadczenia poprzez wpływ różnych czynników wychowawczych lub
środków masowego oddziaływania.
Literatura:
1) Mika S. Psychologia społeczna
2) Aronson E. Człowiek istota społeczna
3) Zimbardo R. Psychologia i życie