Bez tytułu 1 Strona 1 z 20
DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI
do końca staro\
ytności % średniowiecze i odrodzenie % barok i oświecenie % 1815-1914 % 1914-1989
jak i z czego studiować filozofię % moje wykłady % Wittgenstein % filozofowie i socjologowie nauki
ok. ~130 000 Pojawienie się, prawdopodobnie w centralnej Afryce, gatunku homo sapiens.
ok. ~35 000 Początki malarstwa jaskiniowego.
ok. ~12 000 Ziemię zamieszkuje ok. 5 milionów ludzi.
Na terenie krajów "\
yznego półksię\
yca" (Egipt, Syria, Mezopotamia) ludzie zaczynają uprawiać rolę i
udomawiać zwierzęta.
[[ok. ~6 000]] Początki garncarstwa, wytopu ołowiu i miedzi.
ok. ~3500 Ziemię zamieszkuje ok. 20 milionów ludzi.
Powstają pierwsze cywilizacje: państwo Sumerów w Mezopotamii, potem Egipt.
[[ok. ~3500]] Sumerowie wynalez
li koło, zaczynają produkować szkło i brąz.
ok. ~3100 W Mezopotamii pojawia się pismo: piktograficzne, póz
niej klinowe.
ok. ~3000 Pismo hieroglificzne w Egipcie. Początki produkcji papirusu.
[ok. ~2900] W Egipcie sporządzono pierwszą znaną mapę.
W Mezopotamii pierwsze zapiski dotyczące zjawisk na niebie.
ok. ~2800 Sumerowie grają na lirze.
ok. ~2770 W Egipcie wprowadzono kalendarz: rok miał 365 dni (12 miesięcy po 30 dni i 5 dni
dodatkowych).
ok. ~2700 W Mezopotamii powstaje Epos o Gilgameszu, zawierający m.in. opowieść o
Potopie.
ok. ~2600-~2580 W Egipcie wzniesiono piramidę Cheopsa.
ok. ~2600 początki cywilizacji Indusu (zwanej te\
, od pozostałości dwóch du\
ych miast, cywilizacją
Harappy i Mohend\
o Daro).
~2600 W Egipcie powstają Teksty Piramid, ok. 1000 rytualno-magicznych zaklęć.
[ok. ~2500] Pierwsze znane teksty matematyczne w Mezopotamii. Liczby zapisywane są
w systemach dziesiątkowym i sześćdziesiątkowym. Oblicza się pola figur i objętości brył,
pierwiastki kwadratowe i odwrotności liczb.
~2334 Początek panowania Sargona I Wielkiego, zało\
yciela państwa Akadu w Mezopotamii
(zniszczonego ok. 2210).
ok. ~2200 Początki cywilizacji minojskiej na Krecie (zniszczonej przez wybuch wulkanu w 1628 p.n.e.).
[[ok. ~2200]] Pierwszy znany przyrząd u\
ytkowy wykonany z \
elaza: znaleziony w Turcji
sztylet.
ok. ~2150-2000 Odrodzone państwo sumeryjskie w Mezopotamii.
ok. ~1900 W południowej Mezopotamii powstaje państwo babilońskie.
ok. ~1815 W północnej Mezopotamii powstaje państwo staroasyryjskie.
ok. ~1800 Kalendarz babiloński: kolejny miesiąc zaczynał się z nowiem Księ\
yca, trwał więc 29 lub 30 dni;
aby uzgodnić ten księ\
ycowy kalendarz z cyklem słonecznym dodawano w ciągu 19 lat 7 razy po jednym
miesiącu.
[ok. ~1800] Pierwsze znane teksty matematyczne i medyczne w Egipcie.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 2 z 20
~1792-1750 Panowanie Hammurabiego w Babilonii.
Powstaje Kodeks Hamurabiego, zbiór przepisów prawnych oparty na czci dla bogów i boskiego władcy, a
tak\
e na zasadzie odpłaty (oko za oko, ząb za ząb).
ok. ~1750 Schyłek, z niewiadomych przyczyn, cywilizacji Indusu.
[ok. ~1750] Powstaje megalityczne "obserwatorium" astronomiczne Stonehenge
(Anglia). (Okrąg, otoczony rowem i wałem, wykonano w tym miejscu ok. ~3000.)
ok. ~1600 powstanie cywilizacji mykeńskiej na Peloponezie.
ok. ~1600 Pierwsze teksty egipskiej Księgi umarłych - zbioru magicznych zaklęć i
modlitw.
[[ok. ~1600]] W Babilonii i Asyrii produkuje się wyroby ze szkła.
ok. ~1500 Ariowie wkraczają na tereny Indii. Z tego czasu pochodzą najstarsze hymny
Rigwedy (wybór w przekładzie Franciszka Michalskiego).
Ziemię zamieszkuje ok. 100 milionów ludzi.
[ok. ~1400] W Syrii pojawiają się pierwsze wyroby z \
elaza.
ok. ~1375 Faraon Amenofis IV (Echnaton) ogłasza, \
e Aton jest jedynym Bogiem. Na
krótko w Egipcie zapanowuje pierwsza znana religia monoteistyczna.
ok. ~1210 Upadek Troi.
Zaraz potem upada cywilizacja mykeńska, której przedstawiciele mieli zwycię\
yć w wojnie trojańskiej.
W dziejach Hellady następują cztery "wieli ciemne".
ok. ~1200 Powstają pierwsze fenickie miasta-państwa.
Wkrótce Fenicjanie zakładają pierwsze kolonie na wybrze\
ach Morza Śródziemnego, sięgające a\
po
Gibraltar.
ok. ~1124-1103 Nabuchodonozor I władcą Babilonii.
ok. ~1000 Ariowie wkraczają na równiny wokół Gangesu.
Powstają BRAHMANY - obszerne komentarze do WED.
ok. ~1050 Fenicjanie tworzą alfabet fonetyczny.
[ok. ~1000] Feniccy \
eglarze docierają, przez Morze Czerwone, do Indii.
po ~900 W Chinach powstaje Księga przemian - księga wró\
b, która w przyszłości da
początek chińskiej filozofii.
~X-IX w. W Judzie powstają teksty "jahwistyczne", włączone póz
niej do historycznych
ksiąg Biblii hebrajskiej.
ok. ~850 Według opowieści biblijnych w Królestwie Izraela działają prorok Eliasz
(zabrany \
ywcem na rydwanie do nieba), a potem jego uczeń, prorok Elizeusz.
~814 Fenicjanie zakładają Kartaginę.
ok. ~800 W Indiach powstają pierwsze ARANIAKI, komentarze do WED przeznaczone
dla pustelników.
~VIII w. W Izraelu powstają teksty "elohistyczne" (dziś fragmenty Księgi Rodzaju:
opowieści o Abrahamie w rozdz. 20-23, sen Jakuba z rozdz. 28 i Księgi Wyjścia:
Dekalog 20.1-17; Kodeks Przymierza 20.22-23.33; niewielkie fragmenty w innych
księgach biblijnych).
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 3 z 20
~776 Pierwsze Igrzyska Olimpijskie.
Hellada (z łaciny: Grecja) wyłania się z "wieków ciemnych".
Hellenowie \
yją wpolis (miastach-państwach) rozproszonych na wybrze\
ach Morza Egejskiego, a tak\
e w
głębi półwyspu.
Wkrótce powstaną pierwsze kolonie helleńskie na wybrze\
ach Morza Czarnego, na Sycylii i w południowej
Italii.
~753 Legendarna data zało\
enia Rzymu.
ok. ~750 HOMER tworzy, wykorzystując istniejące wcześniej pieśni, Iliadę i Odyseję
ok. ~738-700 W Judzie (Królestwie Południowym), jako doradca królów, działa prorok
Izajasz. Jego wypowiedzi wypełniają dziś, prawdopodobnie, rozdziały 1-23 i 28-33
Księgi Izajasza.
~721 Wojska asyryjskie niszczą Izrael (Królestwo Północne). Dziewięć mieszkających tam, według Biblii,
plemion Izraela zostaje deportowanych do obcych krajów - i ślad po nich ginie.
Archeolodzy twierdzą jednak, \
e Jerozolima, która do tej pory była du\
ą wsią, szybko przekształca się w
tym okresie w kilkunastotysięczne miasto - co zapewne wywołane było napływem do Judy uciekinierów z
Izraela - którzy przywiez
li ze sobą teksty elohistyczne (zob. ~VIII w.).
~710 Wojska asyryjskie, dowodzone przez Sargona II, zdobywają Babilon.
ok. ~700 HEZJOD tworzy Narodziny bogów (Theogonia) oraz Prace i dnie.
~667 Wojska asyryjskie, pod wodzą Asurbanipala, podbijają Egipt.
ok. ~650 Na Peloponezie ukształtowało się państwo spartańskie. Rządzący spartiaci podporządkowują
sobie helotów i periojków.
Ateny panują nad całą Attyką.
Zaczynają odbywać się misteria eleuzyńskie.
ok. ~640-610 W Judzie reformy religijne Jozjasza czynią z Jerozolimy jedyne miejsce
kultu Jahwe. Powstają teksty "deuteronomistyczne" (dziś większość ksiąg
Powtórzonego Prawa, Jozuego, Sędziów, Samuela i Królewskich, liczne fragmenty w
innych księgach). Po połączeniu ich z tekstami jahwistycznymi i elohistycznymi rodzi się
zarys historycznych ksiąg BIBLII HEBRAJSKIEJ.
ok. ~VII w. W Indiach powstają pierwsze UPANISZADY: Brihadaranjaka (fragmenty w
przekładzie F. Michalskiego), Czhandogja (fragmenty), póz
niej inne (zob. Kathaka,
fragmenty i Kena, fragmenty). Opowiadają o samsarze (wędrówce dusz), przebiegającej
zgodnie z prawem karmicznym (czyniący dobro staje się dobry, czyniący zło staje się
zły), a tak\
e o moksza, czyli wyzwoleniu z samsary, gdy atman, pojąwszy swą
to\
samość z brahmanem, osiąga stan określany jako sat-czit-ananda (byt-świadomość-
błogość).
~612 Upadek Asyrii.
~605 Babilon podbija Syrię, Fenicję i Palestynę i, pod panowaniem Nabuchodonozora II, osiąga szczyty
swej potęgi.
ok. ~627-586 W Judzie działa prorok JEREMIASZ. Odradza zbrojną walkę o
niepodległość: czcijcie tylko Jahwe i Jemu ufajcie, a On was wyzwoli.
ok. ~594 W Atenach, w wyniku reform SOLONA, uwolniono chłopów z poddaństwa, a z jednostek
uczyniono obywateli.
~588 Irański prorok, ZARATUSZTRA (gr. Zoroaster), otrzymuje - według tradycji -
pierwsze objawienie. (Niektórzy badacze twierdzą jednak, \
e Zaratusztra \
ył ok. X w.
p.n.e.) To i kolejne objawienia miał spisać wGathah, najstarszej części świętej księgi
zaratusztrian, AWESTY. Czytamy w nich, \
e Bóg Najwy\
szy, Ahura Mazda, stworzył
niegdyś dwa duchy, z których jeden wybrał dobro, prawdę oraz światło - i stał się
Duchem Świętym (Spenta Mainju), a drugi wybrał zło, kłamstwo oraz mrok - i stał się
Duchem Złym (Angra Mainju). Obaj powołali do istnienia zastępy pomocników, armię
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 4 z 20
anielską z jednej, a diabelską z drugiej strony. Nasz świat powstał jako teren walki sił
dobra z siłami zła, a ludzie mogą opowiedzieć się po którejś ze stron. Siły dobra
zwycię\
ą, a do rozstrzygającej walki poprowadzi zrodzony z dziewicy Zbawiciel Świata
(Saoszjant). Potem nastąpi powszechne zmartwychwstanie i Rozdzielenie (Wizariszin)
ludzi na tych, którzy trafią do Domu Pieśni, oraz tych, którzy znajdą się na zawsze w
Domu Kłamstwa. W ten sposób chyba po raz pierwszy w dziejach pojawiła się idea
zmartwychwstania i wiecznej nagrody bądz
kary.
po ~600 LAOZI (Lao tsy), Daode jing (Tao te king, Księga drogi i cnoty), tworzy w
Chinach podstawy taoizmu - doktryny społeczno-religijnej.
[~596] śeglarze feniccy opływają Afrykę.
~587/586 Wojska babilońskie zdobywają i niszczą Jerozolimę. śydzi, którzy wcześniej nie uciekli do
Egiptu, zostają przesiedleni do Mezopotamii. Od tej pory (a\
po dzień dzisiejszy) większość Narodu
Wybranego mieszkać będzie w diasporze.
~593-ok.571 W Judei, a póz
niej w Mezopotamii, działa prorok EZECHIEL. Jego
proroctwa, zebrane i przeredagowane zapewne w V w. p.n.e., zło\
yły się na Księgę
Ezechiela. Jest to chyba najwcześniejszy tekst biblijny, w którym otwarcie głosi się
monoteizm: Jahwe jest Bogiem jedynym. Jest Bogiem tylko Izraelitów: w przyszłości inne
narody zostaną zniszczone lub poddane w niewolę.
ok. ~590-550 W Milecie działają pierwsi filozofowie: TALES z Miletu (świat powstał z
wody), ANAKSYMANDER (świat powstał z bezkresu), ANAKSYMENES (świat powstał z
powietrza). Rodzi się naturalistyczny pogląd na świat (trzęsienia ziemi, pioruny itd. to nie
efekt interwencji bogów, ale zdarzenia naturalne).
ok. ~VI w. Ze zmieszania Etrusków i Latynów powstają Rzymianie.
~539 Wojska perskie pod wodzą Cyrusa Wielkiego podbijają Babilon.
Wkrótce potem Cyrus pozwala śydom wrócić do Palestyny.
ok. ~550-~520 Anonimowy prorok, zwany umownie DEUTERO-IZAJASZEM, pisze tekst,
stanowiący dziś rozdziały 40-55 Księgi Izajasza. Nie tylko twierdzi, podobnie jak
Ezechiel, \
e Jahwe jest Bogiem jedynym, ale zapowiada, \
e w przyszłości, dzięki
zbawczej ofierze Izraela, wszystkie narody uznają Jahwe za swego Boga.
ok. ~540 W Helladzie powstają pierwsze pisma orfickie.
ok. ~530 W Krotonie działa związek religijno-filozoficzny, kierowany przez
wpółlegendarnego PITAGORASA z Samos. Pitagorejczycy wierzą w reinkarnację, a
tak\
e w to, i\
świat jest zbudowany z liczb i \
e liczby rządzą światem.
ok. 530 KONFUCJUSZ (Kong Qiu) w Chinach tworzy podstawy doktryny społeczno-
politycznej, która póz
niej nabierze te\
charakteru religijnego. Według tradycji miał
napisać Pięcioksiąg konfucjański; jego nauki zebrano w Dialogach konfucjańskich.
ok. 536 p.n.e. pierwsze przedstawienia teatralne w Atenach
ok. 520 Ezop piszeBajki
~528 (data tradycyjna, bardzo niepewna) Nad Gangesem GAUTAMA SIDDHARTHA
doznaje oświecenia (sanskr.bodhi) - i staje się BUDD
(sanskryckiebuddha =
"przebudzony", "oświecony"). Wkrótce potem w Benares pięciu ascetom ogłasza Cztery
Prawdy Szlachetne - i w ten sposób puszcza w ruch Koło Prawa, co daje początek
buddyzmowi.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 5 z 20
ok. ~520 KSENOFANES z Kolonu krytykuje tradycyjne wyobra\
enia o bogach ("Gdyby
jednak woły, konie czy lwy miały ręce i potrafiły nimi rysować lub czynić to, co umieją
ludzie, konie namalowałyby obrazy bogów podobnych do koni, woły do wołów"),
zastępując je wyobra\
eniem abstrakcyjnym ("Jeden bóg, spośród bogów i ludzi
największy, wcale niepodobny do ludzi, ni ciałem, ni myślą").
ok. ~500 W Indiach Mahawira WARDHAMANA (Dz
ina = "Zwycięzca") daje początek
dz
inizmowi. Jest to religia ateistyczna, odrzucająca wiarę w Boga, który by stworzył
świat i nim kierował, a tak\
e ustanawiał prawa moralne. W istniejącym odwiecznie
świecie wcią\
rodzą się, z prymitywnych form roślinnych, nowe dusze, które następnie,
oblepione materią karmiczną, skazane są na wędrówkę od jednego ciała do drugiego.
Część dusz będzie odradzać się przez całą wieczność, część natomiast, dzięki skrajnej
ascezie - której kulminacją jest śmierć głodowa - uwalnia się od materii i wznosi na szczyt
świata, gdzie na zawsze pozostaje w stanie szczęśliwości.
ok. ~500 GOŚALA MASKARIPUTA tworzy ruch religijny ad\
iwików, charakteryzujący się
skrajnym determinizmem i związanym z tym fatalizmem.
ok. ~500 ĆARWAKA tworzy w Indiach system filozofii materialistycznej.
ok. ~500 Powstaje (z połączenia co najmniej trzech ró\
nych tekstów) Księga Hioba.
ok. ~500 HERAKLIT z Efezu: wszystko płynie, nie mo\
na wejść dwa razy do tej samej
rzeki, ale tymi zmianami rządzi rozumna moc, logos ("słowo").
ok. ~500 PARMENIDES z Elei: jest to, co jest, nie ma tego, czego nie ma. Powstawanie i
ginięcie, a tak\
e wielość rzeczy, są pozorem. To, co jest, jest jedno, kuliste i nieruchome.
Tezy te szeregiem argumentów uzasadnia uczeń Parmenidesa, ZENON z Elei.
~490 Wojska ateńskie pokonują Persów pod Maratonem
~480 Klęska Spartan broniących przed Persami przesmyku Termopile.
Ale flota perska zostaje pokonana przez flotę ateńską pod Salaminą.
~479 Hellenowie zwycię\
ają Persów pod Platejami i Mykale.
Amfiteatr Dioniziosa w Atenach mieści kilkanaście tysięcy widzów.
~472 Ajschylos, Persowie
ok. ~480 Tradycyjna data I soboru buddyjskiego w Radz
agryha.
ok. ~460 EMPEDOKLES z Akragas: kulisty świat jest zbudowany z czterech elementów -
ziemi, wody, powietrza i ognia - cyklicznie łączonych przez Miłość, a potem rozdzielanych
przez Waśń. Pierwsza antycypacja darwinowskiej teorii ewolucji: organizmy \
ywe
powstają w wyniku przypadkowego łączenia się części, prze\
ywają te z nich, które są
nale\
ycie zbudowane.
ok. ~450 ANAKSAGORAS z Kladzomen: świat jest zbudowany z nieskończonej liczby
elementów, ich łączeniem i rozdzielaniem się rządzi Umysł, mający "wiedzę o wszystkim
i największą moc".
[ok. ~450] OJNOPIDES z Chios ponoć jako pierwszy ustanawia regułę, \
e konstrukcje
czysto geometryczne to te, których dokonuje się przy u\
yciu jedynie linii i cyrkla. Podaje
m.in. sposób na wykreślanie przechodzącej przez dany punkt prostej prostopadłej do
prostej danej.
ok. ~450 Zasady prawa karnego, cywilnego, procesowego i sakralnego zostają w Rzymie skodyfikowane w
postaci
prawa dwunastu tablic.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 6 z 20
{ok. ~450} HERODOT, Dzieje - historia wojen perskich, z interesującymi opisami
geograficznymi.
ok. ~430 Pitagorejczyk FILOLAOS z Krotonu buduje model świata: w jego środku
znajduje się Ogień Centralny, wokół którego krą\
ą Ziemia, Przeciw-Ziemia, Słońce
(będące rodzajem lustra), Księ\
yc, Merkury, Wenus, Mars, Jowisz, Saturn, a dalej
gwiazdy "stałe".
ok. ~430 Sofista PROTAGORAS twierdzeniem: "Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy,
będących, \
e są, a nie będących, \
e nie są" daje początek filozoficznemu relatywizmowi.
Sofista GORGIASZ radykalizuje jego pogląd: "Niczego nie ma; gdyby nawet coś było,
człowiek nie mógłby tego poznać; gdyby nawet mógł to poznać, nie mógłby tego wyrazić
i przekazać innym".
~443-429 Perykles kieruje polityką Aten.
Demokracja ateńska osiąga szczyty swego rozwoju.
~431-~404 Wojna peloponeska między Atenami a Spartą, w którą wciągnięte zostają prawie wszystkie
helleńskie polis.
ok. ~447-438 FIDIASZ, wielki posąg Ateny Partenos.
~441 SOFOKLES, Antygona.
~423 ARYSTOFANES w Chmurach oskar\
a Sokratesa o bezbo\
ność i demoralizowanie młodzie\
y.
ok. ~435-430 FIDIASZ, posąg Zeusa Olimpijskiego w Olimpii.
~431 EURYPIDES, Medea.
~429 SOFOKLES, Król Edyp.
~413 EURYPIDES, Elektra.
[ok. ~430] HIPPOKRATES z Chios pisze Elementy geometrii, dzieło zaginione, ale jego
fragmenty weszły, być mo\
e, do dwóch pierwszych ksiąg Elementów Euklidesa.
Wykazuje, chyba za pomocą metody "wyczerpywania", \
e pole powierzchni koła jest
proporcjonalne do kwadratu promienia. Próbuje dokonać kwadratury koła, co jest, jak
dziś wiemy, zadaniem nierozwiązywalnym, natomiast udaje mu się dokonać kwadratury
niektórych "księ\
yców".
[ok. ~430] TEODOR z Cyreny dowodzi, \
e - we współczesnej terminologii - pierwiastki
kwadratowe z 3, 5, 6, ..., 17 są liczbami niewymiernymi. (Kto wcześniej dowiódł, \
e
pierwiastek kwadratowy z 2 jest liczbą niewymierną, nie wiadomo.)
[ok. ~420] BRYSON z Heraklei, próbując dokonać kwadratury koła, wpisuje weń i opisuje
na nim ciąg wielokątów foremnych o wcią\
rosnącej liczbie boków.
[ok. ~420-~370] HIPOKRATES z Kos tworzy słynną szkołę medyczną. W ciągu
następnych stu lat powstanie zbiór ok. 58 pism medycznych określany mianem
KORPUSU HIPPOKRATEJSKIEGO.
{ok. ~410} TUKIDYDES, Wojna peloponeska. Genialna opowieść historyczna o
pierwszych latach wojny między Atenami a Spartą.
ok. ~410 LEUKIPPOS, a za nim DEMOKRYT z Abdery: jest to, co jest (niezmienne
atomy) i jest to, czego nie ma (pró\
nia). Gdy poruszające się w pró\
ni atomy łączą się,
powstają z nich widzialne rzeczy, gdy się rozłączają, rzeczy giną. Barwy, zapachy itp. nie
istnieją, są jedynie zjawiskami, zale\
nymi od konfiguracji i ruchów atomów.)
[ok. ~400] ARCHYTAS z Tarentu próbuje wyznaczyć długość boku sześcianu o objętości
dwukrotnie większej od objętości sześcianu danego. Problem ten jest, jak dziś wiemy,
metodami geometrycznymi nierozwiązywalny, ale szereg wyników uzyskanych przez
Archytasa weszło, jak się zdaje, do VIII księgi Elementów Euklidesa.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 7 z 20
~399 Z wyroku sądu ludowego w Atenach ginie SOKRATES, oskar\
ony o bezbo\
ność i
demoralizowanie młodzie\
y.
~399-386 PLATON w Megarze i na Sycylii tworzy literacki portret Sokratesa w dialogach,
z których najwa\
niejsze to:
Obrona Sokratesa (fr. o tym, jak Sokrates stwierdził, \
e jest najmądrzejszym z ludzi)
Protagoras (fr. o tym, \
e cnota jest wiedzą)
Następnie w dialogach:
Gorgiasz (fr. Kalikles kontra Sokrates)
Menon (fr. o tym, czego szuka Sokrates i \
e poznanie to przypominanie sobie)
zaczyna formułować zasady własnej filozofii.
~387 PLATON zakłada w Atenach Akademię. W ciągu kilkunastu następnych lat
powstają jego najwa\
niejsze dialogi:
Fajdros (fr. o upadku duszy i jej powrocie)
Fedon (fr. o nieśmiertelności duszy oraz o Tartarze, Hadesie i Wyspach Szczęśliwych)
Państwo (Księga VI: o stra\
nikach i filozofach, a tak\
e o mniemaniu i wiedzy; Księga
VII, m.in. alegoria jaskini oraz z Księgi X o kolejnych narodzinach)
Uczta (fr. o właściwym rozwoju miłości).
[ok. ~350] EUDOKSOS z Knidos tworzy pierwszy matematyczny model ruchów planet.
Model ten, rozwinięty przez KALLIPPOSA, będzie podstawą obrazu świata jako całości
zbudowanego przez Arystotelesa: kulista Ziemia tkwi nieruchomo w środku kulistego
świata, koncentryczne sfery niebieskie wirują wokół Ziemi w taki sposób, \
e ka\
da
przejmuje ruch sfery wobec niej zewnętrznej i dodaje do tego własny, jednostajny ruch
wirowy wokół właściwej dla siebie osi i z właściwą sobie prędkością.
[ok. ~350] HERAKLIDES z Pontu: Ziemia wiruje wokół własnej osi.
~367-347 PLATON - mo\
e pod wpływem przebywającego wówczas w Akademii
Arystotelesa - pisze dialogi krytyczne w stosunku do własnej filozofii, z których
najwa\
niejsze to:
Parmenides
Prawa.
Pisze te\
słynny tekst, o którym wówczas powiadano, \
e jest plagiatem - tak czy inaczej
ma on niewiele wspólnego z wcześniejszymi dialogami:
Timajos.
~347 Wkrótce po śmierci Platona jego najwybitniejszy uczeń, ARYSTOTELES ze
Stagiry, opuszcza Akademię (gdy\
bardziej nale\
y cenić prawdę ni\
przyjaciół). W Assos,
a póz
niej na Lesbos, wraz ze swym uczniem i przyjacielem, Teofrastem, zaczyna
badania nad zwierzętami. Zapewne te badania dadzą początek jego wielkiemu
systemowi filozoficznemu.
~343 Arystoteles zostaje wychowawcą syna Filipa II Macedońskiego, Aleksandra.
~338 Po zwycięstwie pod Cheroneą nad połączonymi wojskami Aten i Teb
Filip II Macedoński opanowuje całą Helladę.
~334 Syn Filipa i uczeń Arystotelesa, Aleksander III Wielki,
wkracza na czele 35-tysięcznej armii macedońsko-helleńskiej do Azji.
~333 Wojska Aleksandra zwycię\
ają armię perską pod Issos.
~331 Perskie królestwo Achemenidów upada.
~327 Aleksander Wielki dociera ze swą armią nad Indus.
~335-323 ARYSTOTELES ze Stagiry, korzystając zrazu z poparcia i pieniędzy
Aleksandra, zakłada w Atenach Liceum i kieruje nim; w tym czasie powstaje zapewne
większość tekstów, z których w I w. p.n.e. Andronikos z Rodos utworzył KORPUS
ARYSTOTELESOWSKI. A
ącząc tematycznie zapiski o roboczym najczęściej charakterze
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 8 z 20
- zarówno pisma Arystotelesa, jak i jego uczniów i współpracowników - Andronikos
stworzył dzieła, które zgodnie z uwagami Arystotelesa nale\
y podzielić na cztery grupy.
Organon, czyli zbiór pism z zakresu logiki, ma charakter propedeutyczny; najwa\
niejsze
z nich to:
Kategorie (zob. rozdz. 4 i 5)
Hermeneutyka (zob. rozdz. 1, 2, 4)
Analityki pierwsze
Analityki wtóre (zob. Księga I, rozdz. 1-4; Księga II, rozdz. 8-10 i 19)
Topiki
Filozofia teoretyczna zawarta jest w zbiorach, z których najwa\
niejsze są:
Fizyka (zob. fragmenty Księgi II o przedmiocie i przyczynach zmian naturalnych; księgi
IV o miejscu, nieistnieniu pró\
ni, a tak\
e o prawach ruchów naturalnych; księgi VII o
prawach ruchów wymuszonych; Księgi VIII o wieczności ruchu)
O niebie
O powstawaniu i niszczeniu (fragmenty o przemianach ciał i roli ruchów
kosmicznych)
Meteorologika (fragmenty o meteorach, kometach, deszczach, wiatrach itd.)
Zoologia
O częściach zwierząt
O ruchu zwierząt
O rodzeniu się zwierząt
O duszy (zob. fragmenty Księgi, Księgi II i Księgi III)
Metafizyka (zob. fragmenty Księgi I i Księgi XII)
Filozofia praktyczna wyło\
ona jest w zbiorach:
Etyka nikomachejska (zob. fragmenty z Księgi II o cnocie jako środku między
wadami i z Księgi X.6-9 o kontemplacji teoretycznej jako najwy\
szej formie \
ycia)
Etyka eudemejska
Etyka wielka (o wątpliwej autentyczności)
Polityka (zob. fragmenty Ksiąg I i III)
Do filozofii wytwórczej nale\
ą:
Poetyka (rozdz. 6, 9, 13)
Retoryka.
[~330-325] Pyteasz z Massalii dopływa prawdopodobnie do Norwegii, a Nearch od ujścia
Indusu do ujścia Eufratu.
~326 Zwycięstwo w II wojnie samnickiej czyni z Rzymu najpotę\
niejsze państwo w Italii.
~323 Śmierć Aleksandra Wielkiego. Rozpad jego imperium na państwa Ptolemeuszów (Egipt), Seleucydów
(m.in. Syria i Palestyna) i Antygonidów.
ok. ~325 PIRRON z Elidy zakłada szkołę filozoficzną. Wg relacji Cycerona (najstarszej z
zachowanych) miał być moralistą, relacje póz
niejsze przedstawiają go jako inicjatora
sceptycyzmu "pirrońskiego".
~322-~287 Scholarchą Liceum jest TEOFRAST Z Eresos. Z jego pism zachowały się
m.in.
Badania nad roślinami
O przyczynach w świecie roślinnym
O kamieniach
O ogniu
Metafizyka.
~312 Rzymianie zaczynają budować Via Appia (z Rzymu do Kapui), pierwszą ze słynnych dróg, jakie w
przyszłości splotą imperium.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 9 z 20
~307-~270 EPIKUR z Samos zakłada pod Atenami Ogród i naucza tam do śmierci.
Filozofię dzielił na trzy części: kanonikę, fizykę i etykę; dwie pierwsze pełniły funkcje
słu\
ebne wobec trzeciej. W Kanonie zawarł rozwa\
ania, które dziś zaliczylibyśmy do
teorii wiedzy. Fizykę, czyli teorię bytu, przedstawił w liczącym 37 ksiąg dziele O
przyrodzie. W O sposobie \
ycia i O najwy\
szym dobru przedstawił zasady etyki.
Wszystkie wymienione dzieła zaginęły. Z jego dorobku zachowały się:
Główne myśli (o \
yciu szczęśliwym i nie tylko, całość)
List do Herodota (o atomach i pró\
ni, o duszy i wra\
eniach zmysłowych, fragmenty)
List do Pytoklesa (dotyczący astronomii i zjawisk meteorologicznych, fragmenty)
List do Menoikeusa (na tematy etyczne, całość).
ok. ~300 ZENON z Kition zakłada szkołę stoików. śadne z jego pism - z których
najwa\
niejszy był prowokacyjny traktat O państwie - nie zachowało się.
[ok. ~295] W Aleksandrii zało\
one zostaje Muzeum, w którym pracować będą wielcy
uczeni staro\
ytni: matematycy, astronomowie, geografowie, optycy, fizjolodzy i inni (ale
nie będzie wśród nich filozofów). Zało\
ono te\
Bibliotekę, największy w staro\
ytności
księgozbiór - w szczytowym okresie gromadzono w nim kilkaset tysięcy zwojów z
tekstami greckimi, hebrajskimi, perskimi, indyjskimi, etiopskimi i innymi.
[ok. ~290] W Aleksandrii EUKLIDES - o którym jako o człowieku nic nie wiadomo - pisze
Elementy, zawierające aksjomatyczny system geometrii w postaci tak doskonałej, \
e
niczego właściwie do niego nie dodano a\
do XIX w. Ale ró\
nice stylu między
poszczególnymi księgami ka\
ą podejrzewać, \
e albo jest to praca zbiorowa, albo \
e
Euklides dość niewolniczo korzystał z prac swych poprzedników.
~286-~269 scholarchą Liceum jest STRATON z Lampsakos, zwany Fizykiem. Zaraz po
jego śmierci Liceum bezpowrotnie podupada.
[ok. ~286-269] ARYSTARCH z Samos, na podstawie pomiarów (dziś mo\
na część z
u\
ytych przez niego sposobów kwestionować) ustala, \
e Słońce jest 19 razy dalej od
Ziemi ni\
Księ\
yc, a Księ\
yc jest oddalony od Ziemi o ok. 10 jej średnic. Wkrótce potem
(ten jego tekst zaginął, znamy jedynie krótkie relacje Archimedesa, Plutarcha i innych)
formułuje teorię heliocentryczną: Ziemia, wraz z innymi planetami, obiega Słońce
dookoła, a gwiazdy są niesłychanie daleko (nie dostrzegamy bowiem rocznej paralaksy
gwiezdnej).
[ok. ~280] HEROFILOS z Chalkedonu i ERASISTRATOS z Keos prowadzą słynne
badania anatomiczne. Dokonują sekcji zwłok, a tak\
e wiwisekcji. Opisują budowę
mózgu, rozró\
niają nerwy sensoryczne i motoryczne. Badają budowę oka, serca,
wątroby, dwunastnicy i innych narządów wewnętrznych. Pokarm, po mechanicznym
rozdrobnieniu w \
ołądku jest rozprowadzany przez \
yły po całym organizmie. Natomiast
tętnicami rozchodzi się powietrze. Ich prace bez wyjątku zaginęły.
ok. ~268 scholarcha Akademii ARKEZYLAOS Z Pitane skierowuje szkołę na tory
sceptycyzmu. Twierdził: "niczego nie wiem, nawet tego, \
e nie wiem". Pism po sobie nie
pozostawił. Póz
niej jego "akademicki" sceptycyzm przeciwstawiano sceptycyzmowi
"pirrońskiemu" (zob. ~325).
[[ok. ~260]] KTESIBIOS konstruuje pompy tłokowe, organy hydrauliczne, precyzyjne
zegary wodne.
~284-247 W Aleksandrii powstaje SEPTUAGINTA, przekład ksiąg BIBLII HEBRAJSKIEJ
na język grecki. Przekład ten - który miał powstać w cudowny sposób, a przez wielu
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 10 z 20
myślicieli chrześcijańskich pierwszych wieków uwa\
any był za natchniony - "ufilozoficznił"
tekst, w miejsce wyra\
eń antropomorficznych podstawiając abstrakcyjne.
~250 III sobór buddyjski w Patalipurze, zwołany przez cesarza Aśokę - który wcześniej
zjednoczył Indie - ustala kanon TRIPITAKI (spisany dwa wieki póz
niej na Cejlonie w
języku pali).
~246 Aśoka ogłasza buddyzm religią państwową. Na skałach wykute zostają Edykty
cesarza Aśoki, zawierające etyczne wskazania buddyzmu.
ok. ~III w. W Indiach następuje ostateczna redakcja Bhagawadgity (zob. całość w
przekładzie i opracowaniu Stanisława F. Michalskiego, a tak\
e w przekładzie i
opracowaniu Wandy Dynowskiej).
~232-208 CHRYZYP z Soloi staje na czele szkoły stoickiej i na podstawie dość
chaotycznych pism Zenona opracowuje zwarty system filozoficzny ("gdyby nie było
Chryzypa, nie byłoby Stoi"). śadne z jego dzieł nie zachowało się. (Jego pisma zaginęły,
poglądy znamy jedynie z omówień powstałych w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Zob.
Sekstus Empiryk o przedstawieniach, w szczególności kataleptycznych.)
[ok. ~230] ERATOSTENES z Kurene, na podstawie pomiaru kąta, pod jakim w
Aleksandrii w dniu przesilenia letniego świeciło Słońce i wiedzy, \
e w Sjene świeci ono
wtedy pionowo, podał poprawną wartość obwodu Ziemi. Sporządził wzorcowe mapy
wielu krain, próbował te\
określić daty najwa\
niejszych wydarzeń od upadku Troi. W
matematyce sformułował ideę "sita Eratostenesa".
[ok. ~240-~212] ARCHIMEDES z Syrakuz tworzy najznakomitsze w staro\
ytności dzieła
matematyczne, oparte na metodzie wyczerpywania i dowodach m.in. metodą redukcji do
absurdu. Zachowały się:
O wymierzaniu koła (zawiera wzór na powierzchnię koła i podaje, \
e wartość 
mieści się między 3 10/71 a 3 10/70);
O kuli i walcu (zawiera m.in. wzory na pole powierzchni i objętość sto\
ka, walca i
kuli);
O konoidach i sferoidach (szereg twierdzeń dotyczących krzywych sto\
kowych);
O spiralach (dwadzieścia kilka dowiedzionych twierdzeń na temat stycznych do spiral
i pól powierzchni ich wycinków);
Kwadratura paraboli (24 dowiedzione twierdzenia, m.in. "pole powierzchni
dowolnego segmentu paraboli jest równe czterem trzecim trójkąta mającego tę samą
podstawę co ów segment i taką samą wysokość" [17]);
O liczeniu piasku (abstrakcyjny tekst, wspominający heliocentryczną koncepcję
Arystarcha, w którym faktycznie chodzi o znalezienie sposobu zapisu niesłychanie
wielkich liczb);
Metoda twierdzeń mechanicznych (tekst odkryty w 1907 r.; wyprowadza się nim
wzory na pola powierzchni figur, zawieszając je na ramieniu dz
wigni dwustronnej, na
której drugim końcu wisi figura o znanej powierzchni, figury są cięte na nieskończenie
wiele pionowych linii, które równowa\
one są parami, a następnie sumowane by policzyć
pole; analogiczna metoda stosowana jest w celu obliczania objętości brył; współczesny
matematyk uzna to za procedurę całkowania, jednak Archimedes przedstawia swoją
metodę jedynie jako wstęp do rozwa\
ań "prawdziwie" matematycznych).
Pisze te\
dwie genialne rozprawy z zakresu statyki i hydrostatyki:
O równowadze płaszczyzn (aksjomatyczny tekst, zawierający dowody 25 twierdzeń
dotyczących głównie poło\
eń środków cię\
kości trójkątów, wycinków parabol i innych
figur),
O ciałach pływających (aksjomatyczny tekst, zawierający prawo wyporu: "Jeśli
dowolne ciało stałe l\
ejsze ni\
ciecz zostanie w niej umieszczone, to zanurzy się ono tak
głęboko, \
e waga tego ciała będzie równa wadze wypartej cieczy [twierdzenie 5]; "Jeśli
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 11 z 20
ciało stałe cię\
sze ni\
ciecz zostanie w niej umieszczone, opadnie na dno i będzie, gdy
zwa\
y się je w cieczy, l\
ejsze od swej prawdziwej wagi o wagę wypartej
cieczy" [twierdzenie 7]; w Księdze II znajduje się szereg dowiedzionych twierdzeń o
paraboloidach obrotowych zanurzonych w cieczy).
~218 Wojska kartagińskie dowodzone przez Hannibala przechodzą przez Alpy, a w ~216 zwycię\
ają
Rzymian pod Kannami.
~212 Rzymianie zdobywają Syrakuzy - i zabijają Archimedesa (krą\
ą legendy o tym, jak wcześniej,
podczas oblę\
enia, budowane przez niego dz
wigi wywracały rzymskie statki, a wklęsłe zwierciadła
zapalały ich \
agle).
~217 początek budowy Wielkiego Muru w Chinach.
~213 Spalenie w Chinach ksiąg konfucjańskich. Prześladowanie konfucjanistów.
[ok. ~200] APOLLONIOS z Perge, Konika (Sto\
kowe, zachowały się pierwsze cztery
księgi po grecku i trzy kolejne w przekładzie arabskim, księga VIII zaginęła), a w niej
teoria przecięć sto\
kowych. Apollonios sformułował te\
teorię ruchu Słońca po
ekscentrycznym okręgu i dał początek teorii epicykli i deferentów w astronomii.
[~II w.] SELEUCUS z Babilonu - jedyny w staro\
ytności znany nam zwolennik
heliocentrycznego systemu Arystarcha - wyjaśnia przypływy i odpływy mórz wpływem
Księ\
yca.
~167 Profanacja Świątyni Jerozolimskiej doprowadza do wybuchu w Palestynie
powstania machabejskiego przeciw panowaniu Seleucydów. Przez następne sto lat
istnieć będzie niepodległe państwo śydów. Szczególnie wa\
ną rolę odgrywać w nim
będzie związane z kapłanami stronnictwo saduceuszy. Część z kapłanów, którzy utracili
wpływy, przenosi się na pustynię i tworzy stronnictwo esseńczyków. W Palestynie i w
diasporze powstaje stronnictwo faryzeuszy.
~167-~137 Scholarchą Akademii jest sceptyk KARNEADES z Cyreny. Krytykował
zwłaszcza poglądy Chryzypa ("gdyby nie było Chryzypa, nie byłoby mnie"). Pism po
sobie nie pozostawił. (Zob. jego krytyka stoickich "przedstawień kataleptycznych" w
ujęciu Sekstusa Empiryka.)
~146 p.n.e. Rzymianie ostatecznie unicestwiają swego głównego wroga, Kartaginę; w tym samym czasie
podporządkowują sobie Macedonię i Grecję.
~146/145 Prześladowanie Greków w Aleksandrii. Uczeni pracujący w Muzeum opuszczają miasto. Kończy
się złoty okres nauki aleksandryjskiej.
[ok. ~145-~126] HIPPARCH z Nikai tworzy mapę nieba, zawierającą poło\
enia co
najmniej 850 gwiazd, a u\
ywając jej i zestawiając wyniki obserwacji z okresu 160 lat
odkrywa precesję punktów równonocy. Ustala długość roku na 365 + 1/4 - 1/300 dnia.
Wykorzystując wyniki obserwacji zaćmienia Słońca dokonanych jednocześnie w
Hellesponcie i Aleksandrii oblicza, \
e średnia odległość Ziemia-Księ\
yc wynosi ok. 67
promieni ziemskich (dziś przyjmujemy ok. 60). Wzorując się na teorii Apolloniosa
opracowuje matematyczną teorię ruchu Księ\
yca. A wreszcie podejmuje próbę
modyfikacji teorii ruchów ciał Arystotelesa, która podjęta po wiekach przez Jana
Filoponosa (VI w.) i Jana Buridana (XIV w.) doprowadzi do ukształtowania się pojęcia
ruchów bezwładnych.
ok. ~145-~130 PANAJTIOS z Rodos, reprezentant "średniego" stoicyzmu, przebywa w
Rzymie, w otoczeniu Scypiona młodszego. Przekazuje Rzymianom eklektyczną wersję
stoicyzmu, zmieszanego z platonizmem i arystotelizmem. Jego dzieła zaginęły.
~136 Po okresie prześladowań (zob. ~213) konfucjanizm zostaje w Chinach ogłoszony
religią państwową.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 12 z 20
~86 Zdobycie i złupienie Aten przez Sullę. Być mo\
e wtedy z miasta wywieziono skrzynię z rękopisami
Arystotelesa i jego uczniów.
Od tego czasu wybitniejsi filozofowie działają poza Atenami.
ok. ~90-~50 POSEJDONIOS z Apamei, drugi wybitny przedstawiciel "średniego
stoicyzmu", prowadzi badania nad ruchami ciał niebieskich, znajdując m.in. w zjawisku
przypływów i odpływów mórz potwierdzenie dla astrologii. Jego pisma zaginęły.
ok. ~80 ANTIOCH z Askalonu łączy poglądy Platona, Arystotelesa i stoików w
eklektyczny system: twierdzili ono to samo, u\
ywali jedynie ró\
nej terminologii.
~I w. AINEZYDEMOS w zaginionych Dyskursach pirrońskich formułuje dziesięć tropów
sceptycznych (zob. Sekstus Empiryk,Zarysy pirrońskie ks. I,1-14).
od ~70 W słynnych mowachPrzeciw Werresowi,Przeciw Katylinie i innych
Cyceron broni ideałów republikańskich przeciwko tym, którzy państwo rzymskie przekształcą w Cesarstwo
~63 Rzymianie zajmują Judeę i włączają ją do prowincji syryjskiej.
ok. ~60 Księga Mądrości - włączona do katolickiego i prawosławnego Starego
Testamentu, choć nie ma jej w Biblii hebrajskiej i protestanckiej - wprowadza Bo\
ą
Mądrość niemal jako istotę odrębną od Boga, a pośredniczącą między Nim a światem.
~60 Cezar, Marek Krassus i Pompejusz Wielki zawierają I triumwirat.
~58-51 Cezar podbija Galię (tereny dzisiejszej Francji).
ok. ~55 LUKRECJUSZ (Titus Lucretius Carus) w poemacie O naturze wszechrzeczy
przedstawia podstawy filozofii epikurejskiej.
{ok. ~55-50} CYCERON (Marcus Tullius Cicero) w O oratorze, O państwie, O prawach
dokonuje najgłębszej analizy systemu rządów w państwie rzymskim, jaka powstała w
staro\
ytności.
~46-44 CYCERON tworzy podstawy filozoficznej łaciny w eklektycznych rozprawach, z
których najwa\
niejsze to Paradoksy stoickie, O naturze bogów, O przeznaczeniu,
Zagadnienie najwy\
szego dobra, O powinnościach. ~43, za krytykowanie w
Filipikach Marka Antoniusza, zostaje zabity.
~46 Cezar wprowadza kalendarz juliański. Rok trwa 365 dni i dzieli się na 12 miesięcy, raz na cztery lata
dodawany jest jeden dzień.
~44 Zabójstwo Cezara.
~42-39 Wergiliusz, Bukoliki (Eklogi).
~35-30 Horacy, Satyry, Epody (Jamby).
~31 Po morskiej bitwie pod Akcjum zwycięski Oktawian przekształca Egipt (~30) w prowincję rzymską.
~27 Oktawian otrzymuje tytuł Augusta ("Wzniosłego").
Mimo zachowywania przez jakiś czas pozorów Rzym staje się cesarstwem.
~37-~4 Herod Wielki królem Judei.
~20 Początek rozbudowy Świątyni Jerozolimskiej.
~29-~17 Wergiliusz, Eneida
~20-~13 Horacy,Pieśni
~29-~17? Na Cejlonie, w języku pali, spisana zostaje TRIPITAKA ("trójkosz"),
kanoniczne teksty buddyzmu therawady (hinajany). Ponoć teksty, przekazywane ustnie,
zostały ustalone w połowie III w. p.n.e. Dzielą się na trzy kosze. Winaja-pitaka ("kosz
dyscypliny") zawiera reguły obowiązujące mnichów. Monumentalna Sutta-pitaka ("kosz
kazań") podzielona jest na pięć części; do piątej, Khuddaka-nikaja ("zbiór drobnych
tekstów"), nale\
y Dhammapada (Słowa o prawie, przeło\
ył Franciszek Michalski).
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 13 z 20
Abhidhamma-pitaka ("kosz wy\
szej doktryny") zawiera dodane póz
niej objaśnienia,
klasyfikacje, definicje.
między ~II a IV w. wg tradycji filozof i mistyk PATAC
Dy
ALI spisuje Jogasutry, czyli
"Traktat o jodze" (przeło\
ył Leon Cyboran). Joga jest to "powściągnięcie zjawisk
świadomości" [1,2], prowadzące do wyzwolenia puruszy (ducha) z więzów prakryti
(świata widzialnego).
[[~13]] WITRUWIUSZ, O architekturze ksiąg dziesięć. Wa\
ne z
ródło informacji o
technice w staro\
ytności.
[[przed ~7]] CELSUS, O lecznictwie.
[ok. 1] STRABON, Geographika. Dzieło geograficzne w 17 księgach.
6 Rzymianie włączają Palestynę do prowincji syryjskiej.
Ogłoszony przez Kwiryniusza, w celu ustalenia nale\
ności podatkowych, spis ludności
prowadzi do wybuchu - krwawo stłumionego - powstania pod wodzą Judy Galilejczyka.
ok. 20-50 śyd FILON z Aleksandrii pisze szereg dzieł, w których elementy judaizmu łączy
z ideami myślicieli helleńskich i hellenistycznych.
ok. 27 Z powodów politycznych w Judei ginie prorok JAN Chrzciciel.
między 28 a 33 W Galilei przez rok (według ewangelii synoptycznych) naucza
JEHOSZUA z Nazaretu, który w kilka dni po przybyciu do Jerozolimy (z niejasnych
powodów) ginie ukrzy\
owany. Według innej relacji (Ewangelia Jana) jego nauczanie
trwało dwa lub trzy lata, a miało miejsce zarówno w Galilei, jak i w Judei.
Wkrótce potem w Jerozolimie zaczyna działać grupa \
ydochrześcijan, kierowana przez
Jakuba brata Jezusa, Szymona zwanego Piotrem i Jana. Głoszą, \
e Jehoszua był
Mesjaszem ("Pomazańcem") przysłanym przez Boga do śydów.
ok. 38-65 "Apostoł narodów" PAWEA
z Tarsu (nawrócony na chrześcijaństwo faryzeusz
ze szkoły Hillela), czyni w chrześcijaństwa - mimo protestów Jakuba i Piotra - religię
uniwersalistyczną, skierowaną do wszystkich ludzi. W Antiochii, a tak\
e w trakcie
podró\
y misyjnych po Azji Mniejszej i Grecji, pisze listy:
Pierwszy List do Tesaloniczan (ok. 50)
List do Galatów (ok. 54)
Pierwszy List do Koryntian (zob. Hymn o miłości)
Drugi List do Koryntian
List do Rzymian (ok. 60)
List do Filipian
List do Filemona
Autorstwo przypisywanych mu jeszcze sześciu lub siedmiu listów jest wątpliwe. W tych
pisanych po grecku tekstach Paweł u\
ywa imienia Iesous (stąd pochodzi m.in. polskie
Jezus). Twierdzi, \
e Jezus był Pomazańcem (po grecku: Chrystusem), który swą
męczeńską śmiercią odkupił grzech Adama, a przez zmartwychwstanie pokonał śmierć,
umo\
liwiając tym, którzy w niego uwierzą, zbawienie wieczne. Od czasu przyjścia wiary
nie jesteśmy ju\
poddani Prawu Moj\
eszowemu.
[ok. 40] DIOSKURIDES Pedanios, De materia medica. Traktat o środkach leczniczych,
zwłaszcza o ziołach, u\
ywany do XVII w.
[55-68] HERON z Aleksandrii, Pneumatyka, O budowie machin miotających pociski,
O budowie automatów. Dziś niektórzy twierdzą, \
e Heron był tylko kompilatorem, który
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 14 z 20
streszczał znajdujące się w Bibliotece dzieła sprzed wieków. W ka\
dym razie nic nie
wskazuje na to, \
eby opisywane przez niego maszyny (m.in. młynek parowy) były
stosowane w praktyce.
64 Wielki po\
ar Rzymu, po którym cesarz Neron zarządza prześladowania chrześcijan, oskar\
ając ich o
podpalenie miasta.
Zabito ich chyba ok. 300, w tym - według dość wiarygodnego przekazu - Pawła z Tarsu i Piotra.
ok. 63-65 Senator rzymski, stoik SENEKA, pisze swe najwa\
niejsze dzieło, Listy
moralne do Lucyliusza. Wkrótce potem, po nieudanym zamachu na \
ycie Nerona,
popełnia samobójstwo.
66 W Palestynie wybucha powstanie przeciwko Rzymianom.
70 Rzymianie burzą zbuntowaną Jerozolimę, a wraz z nią Świątynię (z której pozostał tylko fragment muru
oporowego, zwany dziś "Ścianą Płaczu").
ok. 70 Nieznany autor spisuje Ewangelię Marka. Opowiada w niej o nauczycielskiej
działalności Jezusa; pierwotny tekst kończył się na 9 wierszu 16 rozdziału (a więc nie
zawierał relacji dotyczących spotkań z Jezusem wskrzeszonym z martwych).
70-82 Budowa Koloseum w Rzymie.
[79] Usiłując nieść pomoc mieszkańcom mieszkańcom Pompejów ginie dowodzący flotą
PLINIUSZ STARSZY. Pozostała po nim monumentalna Historia naturalna, a w niej,
przejęta od filozofów i uczonych greckich, kosmologia, geografia, wywody o człowieku,
zwierzętach, roślinach, medycynie, minerałach. (Zob. fragmenty o budowie świata.)
ok. 70-100 Powstają Ewangelia Mateusza (zob. Kazanie na górze, a tak\
e mowę
Jezusa o końcu świata i Sądzie Ostatecznym) i Ewangelia A
ukasza (a tak\
e jej dalszy
ciąg, czyli Dzieje Apostolskie). Do obu włączono ok. 90% tekstuEwangelii Marka,
dodając (w du\
ym stopniu te same, choć inaczej skomponowane) mowy Jezusa, a tak\
e
(niezgodne ze sobą) relacje o jego cudownych narodzinach i o spotkaniach z Jezusem
wskrzeszonym z martwych.
ok. 100 Powstaje Ewangelia Jana.
ok. 100 synod \
ydowski w Jabne (Jawne, Jamnia) ustala kanon BIBLII HEBRAJSKIEJ
(włączono do niej 39 ksiąg), prawdopodobnie ogłasza te\
, \
e Jehoszua z Nazaretu nie
był Masjaszem - i wyklucza \
ydochrześcijan z synagogi.
96 Początek panowania cesarskiej dynastii Antoninów (do 192).
Cesarstwo Rzymskie - zamieszkałe przez ok. 80 milionów ludzi - osiąga szczyty swojej potęgi.
po 100 Ze zmieszania filozofii pitagorejsko-platońskiej, hellenistycznego judaizmu,
chrześcijaństwa, a tak\
e religii egipskich, perskich i indyjskich, rodzi się gnostycyzm.
ok. 100-120 PLUTARCH, Moralia, a tak\
e śywoty sławnych mę\
ów.
{ok. 100-120} TACYT, Dzieje, Roczniki i inne dzieła historyczne.
120-130 BAZYLIDES w Aleksandrii tworzy jedną z najbardziej wpływowych szkół
gnostyckich.
ok. 130 Umiera były niewolnik, filozof stoicki, EPIKTET. Rzymski arystokrata, Arrianus,
publikuje (dziś w połowie zaginione) notatki z jego wykładów, Diatryby, a tak\
e ich
streszczenie, czyli Encheiridion (tekst w przekładzie Leona Joachimowicza).
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 15 z 20
132-135 W Judei antyrzymskie powstanie Bar Kochby - w którym rabbi Akiba rozpoznał Mesjasza.
Krwawo stłumione, doprowadza do wysiedlenia resztek śydów z Judei.
140-150 W Rzymie powstaje gnostycki ruch WALENTYNA.
[ok. 150] Wielki geograf i astronom PTOLEMEUSZ w dziele Megale syntaxis, znanym
bardziej pod zarabizowanym tytułem Almagest, daje wykład systemu astronomicznego,
w którym rozwija idee Apolloniosa i Hipparcha (~III-~II). Pisze te\
jeden z najbardziej
wpływowych podręczników astrologii, Tetrabiblios. W dziele Nauka geograficzna
przedstawia mapę zamieszkanego świata.
144-160 MARCJON z Synopy zakłada swój gnostycki kościół.
ok. 150-167 JUSTYN Męczennik, a Apologii (fragmenty) podejmuje pierwszą wa\
ną
próbę pogodzenia chrześcijaństwa z grecką filozofią. W Dialogu z śydem Tryfonem
(fragmenty) podejmuje rozprawę z tradycją judaistyczną.
ok. 180 TACJAN Syryjczyk, być mo\
e uczeń Justyna Męczennika, pisze Mowy
przeciwko Grekom, w których - wbrew poglądom swego mistrza - twierdzi, \
e rzekome
dokonania filozofów to "cudzoło\
ne" plagiaty zKsiąg Moj\
eszowych.
161-180 MAREK AURELIUSZ cesarzem. W trakcie wypraw wojennych robi, w duchu
stoickim, zapiskita is heauton = "dla siebie samego", znane jako Rozmyślania
(fragmenty).
[ok. 165-201] GALEN, lekarz gladiatorów w Pergamonie, a następnie rodziny cesarskiej
w Rzymie, tworzy dzieła z zakresu medycyny i anatomii. Jego zachowane prace zajmują
dziś ok. 10 000 stron druku, najsłynniejszą jest chyba podręcznik lekarski Protreptyk.
przed 200 Julian TEURG (?), Wyrocznie chaldejskie. W tym dziele platonizm przyjmuje
postać objawienia religijnego. Uwidacznia się w nim wpływ wierzeń mezopotamskich.
Stało się podstawą magicznych praktyk teurgicznych, stosowanych przez wielu filozofów
neoplatońskich jako środki nawiązywania łączności z bogami.
ok. 200 Powstaje 17 traktatów, przypisywanych legendarnemu HERMESOWI
Trismegistesowi ("po trzykroć wielkiemu"), które łącznie tworzą Corpus Hermeticum.
Mieszają się w nich wpływy greckie z egipskimi. Uwa\
ane za objawione, miały
wtajemniczonych wznosić do boskości dzięki wykorzystaniu energetycznej jedności
kosmosu. Wywarły wielki wpływ na filozofię póz
nej staro\
ytności, a tak\
e m.in. na
praktyki alchemiczne.
ok. 195-220 TERTULIAN w De anima (O duszy), Przeciw Marcjonowi, Przeciw
Prakseaszowi i innych pismach tworzy podstawy chrześcijańskiej łaciny. Ostrzega przed
łączeniem chrześcijaństwa z filozofią: "Ateny nie mają nic wspólnego z Jerozolimą, a
Akademia (Platońska) z Kościołem", nale\
y za Apostołem Narodów, Pawłem z Tarsu,
"kłaść szczególny nacisk na unikanie filozofowania", "po Chrystusie nie potrzebujemy ju\

\
adnych badań". Na tej podstawie ukuto powiedzeniecredo quia absurdum (wierzę, bo
to, w co wierzę, jest absurdem).
ok. 150-250 NAGARDśUNA tworzy podstawy madhjamaki, jednej z najwa\
niejszych
szkół buddyzmu mahajany. Dokonał się "drugi obrót koła Dharmy".
ok. 200 Rabin JUDA HA-NASI dokonuje ostatecznej redakcji Miszny, zbioru praw
religijnych uzupełniającego Prawo Moj\
eszowe, a przekazanych w tradycji ustnej.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 16 z 20
ok. 200 SEKSTUS EMPIRYK, Zarysy pirrońskie (zob. fragmenty Księgi I). W tym
dziele, a tak\
e w księgach Przeciw logikom, Przeciw fizykom i Przeciw etykom,
Sekstus przedstawił podstawowe zało\
enia i strategie staro\
ytnego sceptycyzmu, m.in.
dziesięć tropów Ainezydemosa.
ok. 200 ALEKSANDER z Afrodyzji pisze pierwsze wielkie komentarze do CORPUS
ARISTOTELICUM (zob. ~335-323), zapoczątkowując w ten sposób tradycję, która trwać
będzie do XV w. Zachowały się komentarze Aleksandra do ksiąg I-V Metafizyki, księgi
A Analityk pierwszych, Topik, O zmysłach, Meteorologiki, a tak\
e parę traktatów
teoretycznych.
ok. 200-250 DIOGENES LAERTIOS, śywoty i poglądy słynnych filozofów. Jedyna
zachowana staro\
ytna historia staro\
ytnej filozofii greckiej, obejmująca okres od ~VI do
~I w. Pełna mitów i błędów, ale nieoceniona zwłaszcza jako z
ródło wiedzy o filozofii
Epikura i stoików.
220-230 ORYGENES, odsłaniając w O zasadach "duchowy" - ukryty za dosłownym -
sens Pisma Świętego, tworzy pierwszy wielki system filozofii chrześcijańskiej (zob.
fragmenty ks. IV o niezbędności alegorycznej interpretacji Pisma).
244-270 PLOTYN, Enneady (zob. I. 6 O pięknie oraz VI. 9 O Dobru lub Jednem).
248 ORYGENES, Przeciw Celsusowi. Najwybitniejsza apologia wczesnego
chrześcijaństwa.
ok. 242-276 W Persji prorok MANES lub MANI daje początek manicheizmowi, religii
będącej syntezą zaratusztryzmu, buddyzmu, judaizmu i chrześcijaństwa. Świat powstał
ze starcia Boga (Ojca Światłości) z Szatanem (Księciem Ciemności). Nasze dusze, jako
odpryski boskości, zostały uwięzione w mrokach tego świata, skąd dzięki nauce
Maniego, ascezie i innych praktykom religijnym mają zostać wyzwolone. Po
zamordowaniu Maniego stworzona przezeń religia zyska du\
e wpływy w Cesarstwie.
(Elementy manicheizmu, pod koniec staro\
ytności zniszczonego wskutek prześladowań,
trwać będą w ró\
nych nurtach chrześcijaństwa do XVI w.)
od 270 Aby zjednoczyć religijnie Cesarstwo, prze\
ywające serię kryzysów
wewnętrznych, podjęte zostają próby wprowadzenia kultuSol Invictus (Słońca
Niezwycię\
onego).
między 270 a 305 PORFIRIUSZ z Tyru, uczeń Plotyna, wydaje we własnym układzie
jego pisma, uzupełniając je wprowadzeniem O \
yciu Plotyna oraz o układzie jego
ksiąg. Pozostały te\
po nim Isagoga (ogromnie wpływowy, jeszcze w średniowieczu,
podręcznik logiki Arystotelesa), Przeciw chrześcijanom i szereg innych tekstów.
284-305 Cesarz Dioklecjan, aby ratować pogrą\
one w nieustających kryzysach imperium, podejmuje dzieło
wielkich reform.
W ich ramach następują od 297 prześladowania manichejczyków, a od 303 chrześcijan. Szacuje się, \
e na
łączną liczbę 10-15 tysięcy męczenników chrześcijańskich pierwszych wieków połowa poniosła śmierć
właśnie za panowania Dioklecjana.
po 300 Przerwanie prac nad TALMUDEM JEROZOLIMSKIM, tekstem Miszny (zob. ok.
200) uzupełnionym o komentarze, czyli Gemarę.
po 300 powstają buddyjskie sutry Sandhi-nirmoćana ("uwolnienie ukrytego znaczenia"),
Lankawatara-sutra ("objawienie na Lance") i inne. Zaczyna się "trzeci obrót koła
Dharmy".
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 17 z 20
306-337 Cesarz Konstantyn I Wielki jednoczy imperium - i zaczyna przeobra\
ać je w państwo
chrześcijańskie.
(W tym czasie chrześcijanie stanowili ok. 10-15% ludności Cesarstwa.)
311 Część biskupów afrykańskich kwestionuje wybór na biskupa Kartaginy Cecyliana,
gdy\
udzielił ich mu biskup, który w czasach prześladowań Dioklecjana zdradził.
Wyświęcono innego biskupa, którego następcą został Donat, przywódca ruchu
religijnego, który zyskał miano donatyzmu. Miał to być "czysty kościół męczenników", w
przeciwieństwie do katolickiego "skalanego kościoła zdrajców". Kościół ten skupiał
przede wszystkim ludy mówiące po punicku i niezadowolone z panowania rzymskiego. W
IV i V w. w okolicach Kartaginy więcej było donatystów ni\
katolików.
313 Konstantyn Wielki i Licyniusz ogłaszają tolerancyjny "edykt mediolański". Wkrótce potem Konstantyn
zaczyna wspierać chrześcijaństwo, czasem kosztem dawnych wiar.
po 315 W Aleksandrii wybucha konflikt między patriarchą a kolegium prezbiterów o
prymat. Pretekstem staje się atak na prezbitera Ariusza, który - m.in. za Ewangelią Jana -
twierdził, w zaginionym dziele Thalia, \
e Syn jest mniejszy od Ojca.
325 Zwołany przez Konstantyna Wielkiego I sobór nicejski (uczestniczyło w nim ok. 250
biskupów, prawie wyłącznie z prowincji wschodnich) przyjmuje, pod presją cesarza, anty-
ariańskie wyznanie wiary.
ok. 325 Pachomiusz zakłada w Egipcie pierwszą wspólnotę cenobitów - prototyp
przyszłych klasztorów.
327-335 Budowa ufundowanej przez Konstantyna Wielkiego bazyliki Grobu Świętego w Jerozolimie.
W tym czasie powstają te\
pierwsza Bazylika św. Piotra w Rzymie, bazylika Narodzenia w Betlejem i
szereg innych.
330 Konstantynopol, wzniesiony właśnie w miejscu osady Bizancjum, zostaje ogłoszony drugą stolicą
Cesarstwa.
połowa IV w. Zmiany klimatyczne w Azji Środkowej wywołują wielką migrację Hunów na zachód.
375 Hunowie nacierają na Gotów, zamieszkujących ziemie na północ od Morza Czarnego. Zaczyna się
Wielka Wędrówka Ludów.
378 Wizygoci zwycię\
ają wojska rzymskie pod Adrianopolem, cesarz Walens ginie w bitwie.
po 370 Trzej Ojcowie Kapadoccy łączą filozofię Orygenesa z dogmatem Trójcy św.:
BAZYLI Wielki zakłada pierwsze klasztory chrześcijańskie i spisuje Reguły dla
mnichów; Trójcę określa słowami  jedna natura, trzy hipostazy (mia physis, treis
hypostaseis).
GRZEGORZ z Nyssy w Nauce katechetycznej daje drugi po Orygenesie system filozofii
chrześcijańskiej, w O stworzeniu człowieka tworzy podstawy chrześcijańskiej
antropologii, wa\
ny jest te\
jego dialog z umierającą siostrą O duszy i
zmartwychwstaniu.
GRZEGORZ z Nazjanu, 5 mów teologicznych. Obrona dogmatu Trójcy św.: jedność
natury Boga i ró\
ność osób boskich.
379-395 Panowanie cesarza Teodozjusza I Wielkiego.
380 Teodozjusz Wielki ogłasza chrześcijaństwo religią państwową w Cesarstwie.
381 I sobór konstantynopolitański rozszerza nicejskie wyznanie wiary m.in. o dogmaty na
temat Ducha Świętego.
385-420 Św. HIERONIM dokonuje przekładu Pisma Świętego na łacinę - tak powstaje
WULGATA, do połowy XX w. podstawowa dla katolików wersja BIBLII.
386-388 Św. AUGUSTYN, dawny manichejczyk, a potem sceptyk, nawracając się na
chrześcijaństwo pisze - genialne - dialogi filozoficzne: O \
yciu szczęśliwym, Przeciw
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 18 z 20
akademikom, O porządku, Soliloquia (neologizm: rozmowy z samym sobą), O
wielkości duszy, O nauczycielu, O wolnej woli, O prawdziwej wierze.
391-2 Teodozjusz Wielki zakazuje kultów pogańskich. W Aleksandrii wywołuje to wybuch powstania, co
kończy się zburzeniem Muzeum i Biblioteki.
395-396 Św. AUGUSTYN, O nauce chrześcijańskiej, księgi I, II i część III. Rozprawa z
zakresu metodologii studiów biblijnych.
397-400 Św. AUGUSTYN, Wyznania (zob. opowieść o własnym nawróceniu: Księga VI,
13-16 i VII, oraz filozoficzną Księgę XI o czasie). Autobiografia najwybitniejszego filozofa
wczesnego chrześcijaństwa.
406 PELAGIUSZ, De natura (O naturze). W tym zaginionym dziele Pelagiusz twierdzi, \
e
natura ludzka jest dobra, a choć mamy wolną wolę, to natura nasza kieruje nas ku Bogu.
Chrzest nie zmywa grzechów (w tym pierworodnego) i nie jest koniecznym warunkiem
zbawienia.
415 Św. AUGUSTYN, O naturze i łasce. W tym antypelagiańskim piśmie Augustyn
dowodzi, \
e wskutek grzechu Adama natura ludzka została tak ska\
ona, \
e bez łaski,
jakiej Bóg udziela wybranym, nikt nie mo\
e zostać zbawiony. Nieochrzczone niemowlęta
trafią na wieczne męki.
418 W wyniku starań św. Augustyna cesarz Honoriusz wydaje dekret przeciw
pelagianizmowi.
Na Ziemi \
yje 200-250 milionów ludzi.
410 Wizygoci pod wodzą Alaryka zdobywają Rzym, zaczyna się szybki proces upadku Cesarstwa
Zachodniego
415-427 Św. AUGUSTYN, Państwo Bo\
e. Ksią\
ka o dziejach aniołów i ludzi, od Dnia
Stworzenia do Dnia Sądu Ostatecznego.
429 Wandale wkraczają do rzymskiej wcześniej Afryki i tworzą własne państwo.
434-453 Hunowie pod wodzą Attyli pustoszą obie części Cesarstwa.
431 Sobór w Efezie jako pierwsza kulminacja sporu o dwie natury i jedną osobę w
Chrystusie, a tak\
e o prawomocność kultu maryjnego.
po 445 Opat klasztoru w Konstantynopolu, EUTYCHES, głosi monofizytyzm: boskość
Jezusa wchłonęła jego człowieczeństwo, tak \
e miał on jedną - boską - naturę (był
Bogiem, ale nie był człowiekiem).
449 Sobór w Efezie popiera Eutychesa. Wkrótce potem zostaje uznany za "zbójnicki" i
skreślony z listy soborów.
451 Sobór w Chalcedonie przyjmuje Definicję wiary, potępiając zarówno nestorian, jak i
monofizytów.
ok. V w. ASANGA i jego młodszy brat WASUBANDHU tworzą podstawy jogaczary,
jednej z najwa\
niejszych szkół buddyzmu mahajany. Dokonał się "trzeci obrót koła
Dharmy". (Zob. Wasubandhu, Trzydzieści strof, przekład anonimowy.)
476 Wódz germański Odoakr składa z tronu ostatniego cesarza Rzymu.
między 440 a 485 PROKLOS z Konstantynopola, ostatni wielki neoplatonik, stojący na
czele odrodzonej nieco wcześniej Akademii, pisze komentarze do Platona (zachowały się
komentarze do Timajosa, Państwa, Parmenidesa, Kratylosa i pseudo-Platońskiego
Alkibiadesa), do podręcznika arytmetyki Nikomachosa, do astronomicznych traktatów
Ptolemeusza i szereg innych tekstów. Własną wersję neoplatonizmu przedstawia w
dziełach Elemety teologii i Teologia platońska.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 19 z 20
między 485 a 520 Podający się za ucznia św. Pawła syryjski mnich, znany dziś jako
PSEUDO-DIONIZY AREOPAGITA, tworzy, wykorzystując idee Proklosa, wersję
neoplatonizmu chrześcijańskiego w dziełach Hierarchia niebiańska, Hierarchia
kościelna, Imiona boskie i Teologia mistyczna (ponadto zachowało się dziesięć
listów).
ok. 500 Zakończenie prac nad TALMUDEM BABILOC
SKIM.
493 W Italii powstaje państwo Ostrogotów, rządzone przez Teodoryka Wielkiego. (Miało kontynuować
tradycje Cesarstwa, w administracji zatrudniano przedstawiciele arystokratycznych rodów rzymskich.)
506-507 Chlodwig I, który dziesięć lat wcześniej miał przyjąć chrzest, jednoczy Galię (tereny dzisiejszej
Francji).
525/6 Zabity zostaje znakomity tłumacz dzieł myślicieli greckich na łacinę, BOECJUSZ.
Krótko przed śmiercią napisał O pocieszeniu, jakie daje filozofia.
527-565 Justynian I Wielki, jako cesarz bizantyński,
podejmuje nieudane próby odbudowy Cesarstwa w dawnych granicach.
529 Dekret Justyniana zakazuje prowadzenia szkół pogańskich. Poniewa\
sześciu
ostatnich filozofów pogańskich, pracujących w zało\
onej w Atenach przez Platona
Akademii, odmówiło przyjęcia chrztu, uczelnia zostaje zamknięta.
529 Św. Benedykt zakłada klasztor benedyktynów na Monte Cassino.
532-537 Kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu.
ok. 532-540 SIMPLIKIOS, jeden z sześciu filozofów Akademii, którzy po jej zamknięciu
podjęli nieudaną próbę osiedlenia się w Persji, pisze najbardziej uczone komentarze do
CORPUS ARISTOTELICUM, jakie pozostawiła nam staro\
ytność. Zachowały się
komentarze do O niebie, Fizyki, Kategorii i O duszy (a tak\
e komentarz do
Encheiridionu Epikteta), niezwykle dla nas cenne z uwagi na umieszczone w nich cytaty
z zaginionych dzieł najdawniejszych filozofów.
ok. 515-565 Jan FILOPONOS, chrześcijanin z Aleksandrii, pisze komentarze do Corpus
Aristotelicum. Zachowały się komentarze do O powstawaniu i ginięciu, O duszy,
Kategorii, Analityk pierwszych, Analityk wtórych, Fizyki, Meteorologiki, a tak\
e
rozprawy teologiczne o stworzeniu świata, polemiki na temat wieczności świata
wymierzone w Proklosa i Arystotelesa, fragmenty traktatu o Trójcy Świętej (jego doktryna
tzw. tryteizmu została potępiona jako heretycka), komentarz do podręcznika arytmetyki
Nikomachosa. W komentarzu do Fizyki znajdują się niezwykle ciekawe krytyki
Arystotelesowskiej teorii, zgodnie z którą ruch np. rzucanego kamienia jest, po utracie
kontaktu z dłonią, podtrzymywany przez powietrze. W zamian Filoponos formułuje
hipotezę, i\
pierwotny sprawca przekazuje ciału pewną siłę poruszającą, która po
oderwaniu dłoni utrzymuje pocisk w ruchu. W XIV w. Jan BURIDAN i inni rozwiną ten
pomysł w teorię impetus, która z kolei utoruje drogę Newtonowskiej zasadzie
bezwładności.
ok. 547-549 KOSMAS Indikopleustes, Christianike kosmografia (Kosmografia
chrześcijańska). Zestawiając rozmaite fragmenty ksiąg biblijnych, autor - który wcześniej
odwiedził Indie i Cejlon - dowodzi, \
e Ziemia jest płaska, a niebo rozpięte nad nią niczym
namiot. Biorąc proporcje namiotu, jaki Moj\
esz na rozkaz Jahwe rozpinał nad Arką
Przymierza, Kosmas precyzował, \
e Ziemia ma kształt prostokąta, który jest dwukrotnie
dłu\
szy ni\
szeroki, zaś niebo wznosi się nad nią niczym wieko kufra. Całość rozpada się
na sferę ziemską=ludzką i niebiańską=anielską.
2009-10-20
Bez tytułu 1 Strona 20 z 20
553 II sobór konstantynopolitański przeprowadza czystki ideologiczne, potępia m.in.
Orygenesa.
po 536 Wojny Bizantyjczyków z Ostrogotami rujnują Italię.
568-569 Italia zostaje opanowana przez dzikich Longobardów.
Na Zachodzie rozpoczynają się "wieki ciemne".
2009-10-20