PRAWO SPADKOWE 2011
Anna Ochała
POJ
CIE SPADKU. SKA
AD SPADKU.
�� Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka
osób stosownie do Księgi IV KC
�� Nie należą do spadku prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy, jak również
prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na ściśle oznaczone osoby, niezależnie od tego czy
są spadkobiercami
�� W skład spadku nie wchodzą prawa i obowiązki o charakterze:
a. Administracyjnoprawnym
b. Finansowo prawnym
c. Karnoprawnym
d. Prawo do świadczeo emerytalnych i rentowych
�� Prawa i obowiązki o charakterze majątkowym  są to tylko takie, które są bezpośrednio
uwarunkowane interesem ekonomicznym podmiotu uprawnionego. W skład spadku nie
wchodzą prawa i obowiązki o charakterze niemajątkowym: prawa i obowiązki osobiste, które
gasną w chwili śmierci oraz prawa i obowiązki rodzinne (do spadku należą jedynie raty
alimentacyjne, które stały się wymagalne za życia uprawnionego i które zostały zasądzone
prawomocnym orzeczeniem sądu  jednak obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na
spadkobierców)
�� Prawa ściśle związane z osobą spadkodawcy nie wchodzą w skład spadku; są to m.in.:
a. Prawo do żądania alimentów i obowiązek alimentacyjny
b. Prawa majątkowe, które mają na celu zaspokojenie indywidualnego interesu
ekonomicznego uprawnionego lub jego indywidualnych potrzeb (np. użytkowanie,
służebnośd osobista, prawo do renty przyznanej w związku z uszkodzeniem ciała lub
wywołaniem rozstroju zdrowia lub ustanowionej w drodze umowy, prawo do wyłożenia
z góry określonej sumy na koszty leczenia lub koszty przygotowania do innego zawodu,
prawo biorącego rzecz do używania w ramach umowy użyczenia)
�� Przejście roszczenia o zadośduczynienie na spadkobierców jest możliwe gdy została
spełniona jedna z dwóch przesłanek:
1. Jeżeli roszczenie zostało uznane przez dłużnika na piśmie
2. Jeżeli powództwo o to roszczenie zostało wytoczone za życia poszkodowanego
�� Przedmiotem dziedziczenia będzie konkretne roszczenie o kwotę objętą uznaniem lub
dochodzoną w powództwie.
�� W razie śmierci ulegają rozwiązaniu stosunki obligacyjne, które oparte były o szczególne
kwalifikacje lub osobiste zaufanie stron:
a. Umowa o dzieło
b. Umowa zlecenia
c. Umowa agencyjna
d. Umowa spółki cywilnej
e. Pełnomocnictwo, prokura
1
�� W skład spadku nie wchodzą prawa przechodzące na ściśle oznaczone osoby z mocy
przepisów szczególnych (przechodzą one na inne osoby poza porządkiem dziedziczenia)  to
następstwo pod tytułem szczególnym. Dotyczy to w szczególności:
1. Prawa najmu lokalu mieszkalnego  w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego
w stosunek najmu wstępują, o ile stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili
śmierci, ściśle oznaczone podmioty:
a. Małżonek niebędący współnajemcą lokalu,
b. Dzieci najemcy i jego małżonka,
c. Inne osoby, wobec których najemca był zobowiązany do świadczeo alimentacyjnych,
d. Osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.
W braku wskazanych osób prawo najmu wygasa i nie wchodzi w skład spadku
2. Służebnośd mieszkania  można zastrzec, że po śmierci uprawnionego służebnośd
mieszkania przysługiwad będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi
3. Uprawnienie do otrzymania sumy ubezpieczenia  ubezpieczający może wskazad
w umowie jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia
w razie śmierci osoby ubezpieczonej. Suma otrzymana z ubezpieczenia nie należy do
spadku po ubezpieczonym. Jeżeli w chwili śmierci ubezpieczonego nie ma osoby
uprawnionej do otrzymania sumy ubezpieczenia, suma ta przypada najbliższej rodzinie
ubezpieczonego w kolejności ustalonej w ogólnych warunkach ubezpieczenia.
4. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci (zapis bankowy)  polecenie pisemne aby
bank dokonał  po śmierci posiadacza rachunku  wypłaty z rachunku określonej kwoty
pieniężnej wskazanym przez spadkodawcę osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym
lub rodzeostwu. Dyspozycja może byd w każdym czasie zmieniona. Kwota wypłaty nie
może byd wyższa niż 20-krotnośd przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze
przedsiębiorstw. Kwota wypłacona nie wchodzi w skład spadku. Nadwyżka ponad tę
kwotę wchodzi w skład spadku.
5. Prawa majątkowe ze stosunku pracy  przechodzą w równych częściach na małżonka
oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. W braku
uprawnionych podmiotów prawa te wchodzą w skład spadku.
6. Prawo do uzyskania środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka OFE 
może on wskazad imiennie uprawnione osoby, którym po jego śmierci zostaną
wypłacone zgromadzone na rachunku środki
7. Prawo do świadczeo emerytalnych i rentowych należnych do dnia śmierci
spadkodawcy
8. Roszczenie o naprawienie szkody i zadośduczynienie za doznaną krzywdę
(za orzeczenia wydane przez organy w latach 1.1.1944 r.  31.12.1956 r.)
9. Prawo do odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub
zatrzymanie  przysługuje ono temu, kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie
niesłusznego tymczasowego aresztowania utracił należne mu od uprawnionego z mocy
ustawy utrzymanie lub stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie, jeżeli względy
słuszności przemawiają za przyznanym odszkodowaniem.
2
�� Prawa wchodzące w skład spadku:
a. Prawa rzeczowe (z wyjątkiem użytkowania i służebności osobistej),
b. Wierzytelności wynikające z: umów zawartych przez spadkodawcę, bezpodstawnego
wzbogacenia, wyrządzenia szkody majątkowej wskutek niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania albo z czynu niedozwolonego,
c. Niektóre prawa rodzinne,
d. Niektóre prawa spadkowe (np. wierzytelnośd wynikająca z zapisu, roszczenie z tytułu
zachowku),
e. Prawa majątkowe na dobrach niematerialnych (np. autorskie prawa majątkowe, prawo
do patentu),
f. Prawa kształtujące (np. prawo odkupu, prawo pierwokupu, uprawnienie do odwołania
darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, uprawnienie do przyjęcia
oferty),
g. Prawa udziałowe w spółkach handlowych.
�� Dziedziczenie ekspektatywy ą� ekspektatywa to oczekiwanie prawne polegające na
przygotowaniu i zabezpieczeniu nabycia prawa podmiotowego umożliwiającego pełne
i ostateczne zaspokojenie określonych potrzeb. Wchodzi w skład spadku tylko wtedy, jeżeli
dot. prawa podmiotowego, które spełnia kryteria decydujące o możliwości włączenia tego
prawa do składu spadku (np. ekspektatywa własności gdy przed śmiercią zmarły zawarł
jedynie umowę zobowiązującą do przeniesienia prawa własności rzeczy z zastrzeżeniem
warunku zawieszającego)
�� Dziedziczenie posiadania ą� posiadanie to stan władztwa faktycznego nad rzeczą, który
może prowadzid do nabycia rzeczy. Nabycie posiadania w drodze dziedziczenia następuje ex
lege. Jeżeli obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza, to może doliczyd
do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swojego poprzednika.
Obowiązki wchodzące w skład spadku:
1. Powstałe jeszcze za życia spadkodawcy  to obowiązki wynikające ze stosunków
cywilnoprawnych, w których spadkodawca był dłużnikiem, a które nie wygasły wskutek
śmierci spadkodawcy. W miejsce zmarłego wstępują spadkobiercy. W skład spadku
wejdą również te obowiązki, których podmiotem nie był spadkodawca, ale które
powstały na skutek rozwiązania stosunku cywilnoprawnego, z którego wynikają, przez
śmierd spadkodawcy (np. obowiązek zwrotu rzeczy będącej przedmiotem użytkowania,
obowiązek oddania majątku dziecka po ustaniu zarządu).
2. Powstałe w chwili śmierci spadkodawcy lub po otwarciu spadku  są to obowiązki
związane z dziedziczeniem, które powstają na podstawie przepisów Księgi IV KC. W skład
spadku wchodzą również:
a. Koszty pogrzebu spadkodawcy  w takim zakresie, w jakim pogrzeb odpowiada
zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Należą tu również koszty miejsca
pochówku, trumny, uroczystości pogrzebowych, nagrobka, itp. a także koszty
związane z ostatnią chorobą zmarłego. Koszty pogrzebu nie stanowią długu
spadkowego jeżeli w skutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia
nastąpiła śmierd poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien
zwrócid koszty pogrzebu temu, kto je poniósł; zobowiązany z tytułu umowy
3
dożywocia powinien, w braku odmiennej woli stron, sprawid pogrzeb własnym
kosztem, odpowiadający zwyczajom miejscowym
b. Koszty postępowania spadkowego  ponoszą sami jego uczestnicy (koszty
zabezpieczenia spadku, ogłoszenia testamentu, przesłuchania świadków testamentu
ustnego, ustanowienia wykonawcy testamentu, wykonania spisu inwentarza)
c. Obowiązek zaspokojenia roszczeo o zachowek
d. Obowiązek wykonania zapisów i poleceo
e. Inne obowiązki, np. obowiązek znoszenia, że małżonek i inne osoby bliskie
spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci są uprawnione do
korzystania w ciągu 3 m-cy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego
w zakresie dotychczasowym (art. 923 ż 1 zd. 1 KC)
f. Obowiązek dostarczania dziadkom spadkodawcy środków utrzymania przez
spadkobierców ustawowych (art. 938 KC) i testamentowych (art. 966 KC) jeżeli
spełnione są następujące przesłanki:
A. Dziadkowie znajdują się w niedostatku
B. Dziadkowie nie mogą otrzymywad należnych im środków utrzymania od osób, na
których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny
C. Dziadkowie nie zostali powołani do dziedziczenia
D. Spadkobiercy nie byli obciążeni wobec dziadków obowiązkiem alimentacyjnym
Dziadkowie mogą żądad środków utrzymania w wysokości odpowiadającej ich
uzasadnionym potrzebom. Spadkobierca może zwolnid się z tego obowiązku
jeżeli zapłaci dziadkom sumę pieniężną odpowiadającą wartości ź części
swojego udziału spadkowego.
OTWARCIE SPADKU. NABYCIE SPADKU.
�� Art. 924 KC  spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy
�� Chwila śmierci oznaczona jest w akcie zgonu lub postanowieniu sądu
�� Nie ma znaczenia ustalenie miejsca śmierci spadkodawcy, ważne jest jego ostatnie
miejsce zamieszkania.
�� Uznanie za zmarłego  postanowienie sądu w tym przedmiocie ma charakter
konstytutywny. Domniemanie  zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu
o uznaniu za zmarłego; domniemanie równoczesności śmierci w przypadku, kiedy
kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeostwa.
W postanowieniu sąd oznacza chwilę domniemanej śmierci, która według
okoliczności zaginięcia jest najbardziej prawdopodobna. Skutki prawne  z chwilą
oznaczoną w orzeczeniu  ex tunc i z tą chwilą następuje otwarcie spadku.
Postanowienie sądu stanowi podstawę do sporządzenia aktu zgonu.
�� Sądowe stwierdzenie zgonu  następuje w sytuacji, gdy śmierd osoby fizycznej jest
niewątpliwa i nie sporządzono aktu zgonu w zwykłym trybie. Postanowienie w tym
przedmiocie ma charakter deklaratywny. Sąd ma obowiązek ściśle oznaczyd chwilę
4
śmierci. Chwila śmierci oznaczona w postanowieniu sądu jest chwilą otwarcia
spadku.
�� Nabycie spadku przez spadkobierców  spadkobierca nabywa spadek z chwilą
otwarcia spadku (art. 925 KC) i następuje to ex lege. Nabycie ma charakter
tymczasowy, ponieważ spadkobierca może spadek odrzucid w określonym terminie.
Bezskuteczny upływ terminu powoduje przyjęcie spadku.
�� Dziedziczenie to sukcesja uniwersalna  pochodne nabycie praw, wskutek jednego
zdarzenia prawnego następuje przejście ogółu praw i obowiązków majątkowych na
następcę prawnego. Z chwilą otwarcia spadku, spadkobiercy nabywają prawa
i obowiązki majątkowe w takim zakresie, w jakim przysługiwały one spadkodawcy.
Jeżeli spadkobierców jest więcej niż jeden, to nabywają oni spadek jako całośd.
Udział każdego z nich w całości spadku ustalony jest za pomocą ułamka. Stosowanie
odpowiednio przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych.
Przesłanki nabycia spadku:
a) Powołanie do dziedziczenia  wynika z ustawy lub z testamentu (pierwszeostwo
dziedziczenia z testamentu). Możliwe jest dziedziczenie ustawowe co do części spadku.
b) Zdolnośd dziedziczenia. Jest to przejaw zdolności prawnej  to zdolnośd do nabycia praw
i obowiązków wchodzących w skład majątku po osobie. Zdolnośd do dziedziczenia mają
wszystkie podmioty prawa cywilnego, które posiadają zdolnośd prawną. Zdolnośd
dziedziczenia ocenia się na chwilę otwarcia spadku.
A. Spadkobiercą może byd każda osoba fizyczna, która żyje na dzieo otwarcia spadku.
Dziecko, które jest już poczęte w chwili otwarcia spadku ma warunkową zdolnośd do
dziedziczenia. Dziecko takie dziedziczy, jeżeli urodzi się żywe (art. 927 ż 2 KC) 
domniemanie urodzenia dziecka żywego, jest to warunek zawieszający. Jeżeli dziecko
urodzi się żywe to przyjmuje się, że miało zdolnośd do dziedziczenia już w dniu otwarcia
spadku.
B. Spadkobiercą może byd fundacja nieistniejąca w chwili otwarcia spadku, ale ustanowiona
przez spadkodawcę w testamencie. Może byd ona spadkobiercą jeżeli zostanie wpisana
do KRS w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu (testament musi byd ważny i skuteczny,
bez względu na jego formę)
c) Nie zachodzą okoliczności wyłączające skutecznośd powołania:
A> Uznanie za niegodnego dziedziczenia
�� O niegodności orzeka sąd w procesie
�� Przesłanki:
1. Popełnienie ciężkiego, umyślnego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Sąd
w post. cywilnym sam dokonuje oceny czy popełnione przestępstwo było
przestępstwem ciężkim (można pod tym pojęciem rozumied zarówno zbrodnię jak
i występek). Decydujące znaczenie będą miały okoliczności jego popełnienia. Na
równi z dokonaniem należy traktowad usiłowanie, pomocnictwo i podżeganie.
5
Przestępstwo musi byd popełnione przeciwko spadkodawcy, a nie innej osobie,
nawet mu bliskiej. Musi byd popełnione z winy umyślnej.
2. Nakłonienie spadkodawcy podstępem lub groz
bą do sporządzenia lub odwołania
testamentu albo w taki sposób przeszkodzenie mu w dokonaniu jednej z tych
czynności  podstawą niegodności jest tu nasuszenie swobody testowania. Podstęp
 świadome wprowadzenie w błąd spadkodawcy, tak aby sporządził testament
określonej treści, przez osobę, która ma odnieśd korzyśd majątkową po śmierci
testatora. Groz
ba musi mied charakter poważny i bezprawny  musi wzbudzad
u testatora uzasadnioną obawę, że niebezpieczeostwo osobiste lub majątkowe
skierowane przeciwko niemu lub osobie trzeciej, zostanie urzeczywistnione
3. Ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, jego podrobienie, przerobienie,
bądz
świadome skorzystanie z testamentu podrobionego lub przerobionego przez
inną osobę. Zachowania spadkobiercy muszą dotyczyd testamentu ważnego.
Przerobienie i podrobienie testamentu musi byd dokonane z zamiarem pozbawienia
go skutków prawnych. Podrobienie podpisu będzie przesłanką do uznania za
niegodnego dziedziczenia. Skorzystanie z testamentu podrobionego lub
przerobionego może nastąpid jedynie po śmierci spadkodawcy (niemożliwe jest
przebaczenie testatora)
�� Powództwo w tym przedmiocie można wnieśd w ciągu roku od dnia, w którym osoba
mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie niegodności, nie póz
niej jednak
niż przed upływem 3 lat od dnia otwarcia spadku (art. 929 zd. 2 KC). Legitymację
czynną ma każdy kto ma w tym interes oraz prokurator. Legitymowanym biernie jest
spadkobierca, który swoim działaniem wypełnił jedną z przesłanek, zapisobierca
i uprawniony do zachowku.
�� Sądem właściwym miejscowo jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania
spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalid, to sąd
miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego częśd (art. 39 KPC);
właściwośd rzeczowa zależy od wartości przedmiotu sporu.
�� Orzeczenie o niegodności ma charakter konstytutywny. Uznany za niegodnego
traktowany jest tak, jakby nie dożył chwili otwarcia spadku. Orzeczenie wywołuje
skutki ex tunc. Skutki nie rozciągają się na zstępnych niegodnego.
�� Jeżeli z powodu niegodności nie może dziedziczyd spadkobierca testamentowy, to
przeznaczony dla niego udział przypada, w braku odmiennej woli spadkodawcy, na
zasadzie przyrostu pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do
przypadających im udziałów (art. 965 KC)
�� Przebaczenie  akt uczuciowy spadkodawcy, charakter ściśle osobisty. Nie jest to
oświadczenie woli i nie jest zależne od zdolności do czynności prawnych. Musi
nastąpid z dostatecznym rozeznaniem. Spadkodawca musi znad przyczynę
niegodności dziedziczenia. Przebaczenie może nastąpid w sposób wyraz
ny lub
dorozumiany.
B> Wyłączenie od dziedziczenia na podstawie art. 940 KC (wyłączenie małżonka od
dziedziczenia, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy
małżonka, a żądanie to było uzasadnione)
C> Odrzucenie spadku przez spadkobiercę
6
D> Zrzeczenie się dziedziczenia  jest to umowa, przez którą spadkobierca ustawowy
zrzeka się dziedziczenia po spadkodawcy. W każdym czasie skutki tej umowy mogą
zostad uchylone przez zawarcie nowej umowy pomiędzy tymi samymi stronami.
Umowa powinna byd zawarta w formie aktu notarialnego ad solemnitatem.
Zrzeczenie może byd połączone z umową darowizny na rzecz zrzekającego się. Skutki:
zrzekający się jest wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku;
zrzeczenie obejmuje zstępnych zrzekającego się; zrzekający się nie ma prawa do
zachowku. Spadkobierca ustawowy, który zrzekł się dziedziczenia, może dziedziczyd
na podstawie sporządzonego następnie testamentu. Może również otrzymad zapis.
E> Testament negatywny  spadkodawca wyłącza w nim od dziedziczenia spadkobiercę
lub spadkobierców ustawowych i nie powołuje w to miejsce nikogo innego. Do
dziedziczenia dochodzą pozostali spadkobiercy ustawowi. Spadkobiercy wyłączeni
zachowują prawo do zachowku. Może byd sporządzony w każdej z form
przewidzianych przepisami KC.
DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE
�� Testament jest jednostronną czynnością prawną mortis causa  wywołuje skutki prawne
z chwilą śmierci testatora. Testament nie ma określonego adresata (spadkobiercy wskazani
w jego treści nie są adresatami).
�� Testament może zawierad oświadczenie woli tylko jednego testatora
�� Testament może sporządzid tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolnośd do czynności
prawnych. Nie można go sporządzid ani odwoład przez przedstawiciela.
�� To czynnośd prawna formalna  do ważności testamentu konieczne jest zachowanie jednej
z form przewidzianych prawem
�� Czynnośd prawna odwołalna  spadkodawca w każdej chwili może odwoład cały testament
lub niektóre jego postanowienia
�� Czynnośd prawna przysparzająca  causa donandi  wola dokonania przysporzenia na rzecz
określonej osoby bez ekwiwalentu.
Przyczyny bezwzględnej nieważności testamentu:
1. Brak zdolności testowania  zdolnośd testowania mają osoby fizyczne, pełnoletnie
i nieubezwłasnowolnione. Zdolnośd testowania oceniana jest na chwilę sporządzenia
testamentu (póz
niejsze okoliczności wpływające na zakres zdolności do czynności
prawnych nie mają wpływu na ważnośd sporządzonego testamentu).
2. Wady oświadczenia woli  nieprawidłowości występujące w podjęciu decyzji lub
wyrażeniu woli, z którymi ustawa wiąże negatywne skutki prawne. Wystąpienie wad
oświadczenia woli przy sporządzaniu testamentu zawsze powoduje jego bezwzględną
nieważnośd. Teoria woli  w przypadku sprzeczności pomiędzy wolą wewnętrzną a jej
uzewnętrznieniem decydujące znaczenie należy przypisad woli wewnętrznej. Nieważnośd
może dotyczyd całości rozrządzeo testamentowych lub tylko niektórych z nich.
Wadliwośd testamentu z powodu wad oświadczenia woli ocenia się według przepisów
obowiązujących w chwili sporządzenia testamentu.
7
2.1. Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji lub wyrażeniu woli  skuteczne
oświadczenie woli może złożyd osoba, która ma pełne rozeznanie treści i skutków
tego oświadczenia. Świadomośd obejmuje decyzję i wyrażenie woli. Przyczyny braku
świadomości lub swobody to w szczególności: choroba psychiczna, niedorozwój
umysłowy, inny rodzaj zaburzeo psychicznych (np. wynikających z działania alkoholu,
narkotyków, chorób).
2.2. Błąd  mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy lub brak takiego
wyobrażenia. Prawna doniosłośd błędu uzależniona jest od oceny, czy testator
sporządziłby testament określonej treści, gdyby nie działał pod wpływem błędu.
Istotnośd błędu ocenia się przy uwzględnieniu jedynie kryteriów subiektywnych.
2.3. Groz
ba  polega na wywołaniu u określonej osoby stanu obawy, że jej samej lub
innej osobie grozi poważne niebezpieczeostwo osobiste lub majątkowe. Testament
jest bezwzględnie nieważny, jeżeli testator złożył oświadczenie woli pod wpływem
stanu obawy, że jemu samemu lub osobie trzeciej grozi poważne niebezpieczeostwo
osobiste lub majątkowe (art. 945 ż 1 pkt 3 KC). Groz
ba nie musi byd obiektywnie
poważna.
Na nieważnośd testamentu spowodowaną wadą oświadczenia woli może powoład się
każdy mający w tym interes. Na nieważnośd z tego względu nie można powoład się po
upływie 3 lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie
nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od otwarcia spadku (art. 945 ż 2 KC)
Sąd może wziąd pod uwagę z urzędu nieważnośd testamentu z powodu wady
oświadczenia woli.
Bezskuteczny upływ terminu powoduje, że testament, mimo iż jest dotknięty wadą
oświadczenia woli, wywołuje skutki prawne, co oznacza, że krąg spadkobierców jest
ustalany na podstawie takiego testamentu.
3. Niezachowanie zastrzeżonej formy - testament sporządzony z naruszeniem przepisów
o formie testamentu jest co do zasady bezwzględnie nieważny (wyjątki mogą wynikad
z przepisu szczególnego). Dla ocen czy została zachowana forma przepisana prawem
stosuje się przepisy obowiązujące w chwili sporządzenia testamentu. Prawo spadkowe
zna testamenty zwykłe i testamenty szczególne
Testament jest bezskuteczny jeżeli:
a. Spadkobierca powołany do dziedziczenia w testamencie nie dożyje otwarcia spadku
b. Spadkobierca powołany do dziedziczenia w testamencie jest traktowany tak, jakby nie
dożył otwarcia spadku (niegodnośd dziedziczenia, odrzucenie spadku)
c. Wskazanie spadkobiercy w testamencie nastąpiło w sposób niepozwalający na jego
indywidualizację
d. Treśd testamentu ustnego nie została stwierdzona w sposób przewidziany prawem
�� Zdolnośd testowania  to możnośd sporządzenia przez osobę fizyczną testamentu oraz
możnośd skutecznego odwołania testamentu już sporządzonego. Zdolnośd testowania mają
osoby fizyczne, pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione. Testament sporządzony przez osobę,
która nie ma zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny.
8
�� Swoboda testowania  spadkodawca może dowolnie rozporządzid majątkiem na wypadek
swojej śmierci. Aspekt podmiotowy  możnośd powołania do dziedziczenia dowolnie
wybranej osoby, która posiada zdolnośd dziedziczenia; aspekt przedmiotowy  możnośd
rozporządzania całością lub częścią swojego majątku przez testatora. Testator nie ma
swobody kreowania nowych form testamentu, innych niż te przewidziane w przepisach
prawa.
�� O woli testowania może świadczyd zarówno sama treśd oświadczenia i użyte do jej wyrażenia
sformułowania jak również okoliczności złożenia takiego oświadczenia. Wykładnia
testamentu może dot. tylko jego treści. Zasady wykładni:
a. Testament należy tak tłumaczyd, ażeby zapewnid możliwie najpełniejsze
urzeczywistnienie woli spadkodawcy (art. 948 ż 1 KC)
b. Jeżeli testament może byd tłumaczony rozmaicie, to należy przyjąd taką wykładnię, która
pozwala utrzymad rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadad im rozsądną treśd  zasada
tzw. życzliwej interpretacji testamentu (art. 948 ż 2 KC).
Odwołanie testamentu może byd dokonane przez testatora aż do chwili jego śmierci. Może to
nastąpid bądz
w drodze oświadczenia woli, bądz
w drodze dokonania czynności faktycznej
(np. zniszczenie testamentu). Odwołanie może nastąpid przez:
1. Sporządzenie nowego testamentu przez spadkodawcę z jednoczesnym odwołaniem
poprzedniego,
2. Sporządzenie nowego testamentu bez zastrzeżenia, że spadkodawca odwołuje
poprzedni testament  odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego
testamentu, których nie można pogodzid z treścią nowego testamentu,
3. Zniszczenie testamentu w zamiarze odwołania lub pozbawienia testamentu cech, od
których zależy jego ważnośd,
4. Dokonanie w dotychczasowym testamencie zmian, z których wynika wola odwołania
testamentu.
�� Indywidualizacja spadkobiercy  wskazanie spadkobiercy musi nastąpid osobiście przez
spadkodawcę. Musi to nastąpid w sposób umożliwiający indywidualizację spadkobiercy (imię
i nazwisko, stosunek prawno-rodzinny)
�� Ograniczenie swobody testowania  zakaz powołania spadkobiercy pod warunkiem lub
z zastrzeżeniem terminu; takie zastrzeżenie uważane jest za nieistniejące. Jeżeli z treści
testamentu wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, to
powołanie spadkobiercy jest nieważne. Wyjątkiem jest instytucja podstawienia.
�� Powołanie kilku spadkobierców  jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej
części spadku kilku spadkobierców i nie określił ich udziałów spadkowych, to dziedziczą oni
w częściach równych (art. 960 KC).
Podstawienie:
a. Zwykłe  polega na tym, że spadkodawca powołuje spadkobiercę testamentowego na
wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy
nie chciała lub nie mogła byd spadkobiercą (nie chciała: spadek odrzuciła, zrzekła się
dziedziczenia; nie mogła: osoba nie żyje lub nie istnieje na dzieo otwarcia spadku,
9
dziecko poczęte na dzieo otwarcia spadku nie urodziło się żywe, fundacja ustanowiona
w testamencie nie została zarejestrowana terminie 2 lat od otwarcia spadku, niegodnośd
dziedziczenia, zstępny spadkobiercy ustawowego, który zrzekł się dziedziczenia)
b. Powiernicze  polega na tym, że spadkodawca w testamencie zobowiązuje spadkobiercę
do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie. Osoba, dla której
spadkobierca ma zachowad spadek jest powołana do dziedziczenia tylko wtedy, gdyby
spadkobierca ustanowiony w testamencie nie chciał lub nie mógł dziedziczyd. Jeżeli
jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że spadkobierca bez takiego
ograniczenia nie byłby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne (art. 964 KC)
Przyrost  jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce
lub nie może byd spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli, przypada
pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów (art. 965
KC).
Zapis  rozrządzenie testamentowe, mocą którego spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę
ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz
oznaczonej osoby (art. 968 ż 1 KC). Obowiązkiem takim może spadkodawca obciążyd również
zapisobiercę  dalszy zapis (art. 968 ż 2 KC). Skutkiem prawnym jest powstanie
z chwilą otwarcia spadku stosunku zobowiązaniowego między obciążonym zapisem
a uprawnionym z tytułu zapisu, na podstawie którego zapisobierca może żądad od obciążonego
spełnienia świadczenia stanowiącego przedmiot zapisu. Zapis może byd uczyniony pod warunkiem
lub z zastrzeżeniem terminu. Zapisobiercą może byd jedynie osoba, która ma zdolnośd do
dziedziczenia. Jeżeli spadkobierca otrzymuje zapis ponad swój udział spadkowy jest to tzw. zapis
naddziałowy (prelegat). Zapisobierca nie ma obowiązku realizacji roszczenia o zapis. Jeżeli osoba, na
której rzecz został uczyniony zapis nie chce lub nie może byd zapisobiercą, obciążony zapisem zostaje
zwolniony od obowiązku jego wykonania, powinien jednak, w braku odmiennej woli spadkodawcy,
wykonad dalsze zapisy (art. 973 KC). Zapis jest długiem spadkowym i obciąża wszystkich
spadkobierców stosownie do wielkości ich udziałów, chyba że spadkodawca postanowił inaczej
(art. 971 KC). W testamencie powinien zostad określony przedmiot zapisu  może byd nim tylko
określone świadczenie majątkowe. W braku odmiennej woli spadkodawcy zapis jest bezskuteczny
jeżeli:
a. Przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości i nie należy do spadku
w chwili jego otwarcia
b. Jeżeli spadkodawca był w chwili swojej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy.
Odpowiedzialnośd spadkobiercy za zapis jest ograniczona do wartości stanu czynnego spadku
(art. 1033 KC). Wykonania zapisu zapisobierca może żądad niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu.
Roszczenie o wykonanie zapisu ma charakter majątkowy i przedawnia się z upływem 5 lat od dnia
wymagalności zapisu (art. 981 KC). Bieg przedawnienia zaczyna się od dnia, w którym roszczenie
stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynnośd w najwcześniej możliwym terminie.
Wykonanie zapisu polega na spełnieniu przez obciążonego zapisem określonego świadczenia na
rzecz zapisobiercy i może to nastąpid wskutek zawarcia umowy. Jeżeli spadkobierca nie wywiązuje
się z obowiązku wykonania zapisu, to zapisobierca może żądad przed sądem jego wykonania.
Obciążony zapisem ponosi odpowiedzialnośd za wady rzeczy stanowiącej przedmiot zapisu. Jeżeli
10
przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości, obciążony zapisem ponosi względem
zapisobiercy odpowiedzialnośd za wady rzeczy jak darczyoca (art. 978 KC)  odpowiedzialnośd
ogranicza się do obowiązku naprawienia szkody, którą wyrządził spadkobierca zapisobiercy przez to,
że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie właściwym. Odpowiedzialnośd jest
wyłączona, gdy zapisobierca mógł wadę łatwo zauważyd (art. 980 KC). Na spadkobiercy ciąży również
odpowiedzialnośd na niewykonanie lub nienależyte wykonanie zapisu  opiera się ona na zasadach
ogólnych
Polecenie  to rozrządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę
obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (art. 982 KC).
Polecenie może mied charakter majątkowy lub niemajątkowy. Może byd nałożone na określoną
osobę w celu zaspokojenia interesów indywidualnych podmiotów: testatora, obciążonego
poleceniem lub osoby trzeciej, jak również interesu społecznego. Obowiązek wykonania polecenia
powstaje z chwilą ogłoszenia testamentu. Odpowiedzialnośd spadkobiercy za polecenie jest
ograniczona do wartości czynnego spadku, zapisobierca obciążony poleceniem ponosi
odpowiedzialnośd tylko do wysokości zapisu. Wykonania polecenia można dochodzid na drodze
sądowej w procesie. Niewykonanie polecenia nie pozbawia udziału w spadku ani zapisu
Wykonawca testamentu  można go ustanowid jedynie w testamencie. Może byd nim każda osoba,
byleby miała pełną zdolnośd do czynności prawnych (art. 986 ż 2 KC). Osobie powołanej na
wykonawcę testamentu sąd spadku wydaje  na jej wniosek  zaświadczenie, które jest dowodem
legitymującym tę osobę jako wykonawcę testamentu. Wykonawca testamentu jest powoływany
przez testatora w celach określonych przez spadkodawcę. Powinien on zarządzad majątkiem
spadkowym, spłacid długi spadkowe, wydad majątek spadkowy spadkobiercom. Do wzajemnych
roszczeo między spadkobiercami a wykonawcą testamentu, wynikających ze sprawowania zarządu
spadkiem, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie
wykonawcy testamentu oraz koszty zarządu majątkiem spadkowym należą do długów spadkowych
(art. 989 ż 2 KC).
�� Formy testamentu:
1. Zwykłe:
a. Testament własnoręczny  art. 949 KC
b. Testament notarialny  art. 950 KC
c. Testament allograficzny  art. 951 KC
2. Szczególne:
a. Testament ustny  art. 952 KC
b. Testament na polskim statku morskim lub powietrznym  art. 953 KC
c. Testament wojskowy  art. 954 KC
�� Testamenty zwykłe mogą byd sporządzone niezależnie od okoliczności, w których znajduje
się spadkodawca i które towarzyszą złożeniu oświadczenia woli na wypadek śmierci.
�� Sporządzenie testamentu w formie szczególnej może nastąpid tylko przy zaistnieniu
szczególnych okoliczności, tzn. jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli
zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Skutecznośd
testamentów szczególnych jest ograniczona w czasie  tracą one moc z upływem 6 m-cy od
ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że
11
spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu podlega zawieszeniu przez
czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego.
Testament własnoręczny (holograficzny)
Musi byd w całości spisany pismem ręcznym przez testatora. Z tej formy mogą skorzystad osoby,
które umieją i mogą pisad, a także rozumieją treśd pisma. Wola spadkodawcy nie może byd spisana
przez inną osobę. Nie można korzystad z maszyny do pisania i komputera. Musi byd sporządzony
w języku znanym spadkodawcy za pomocą językowych znaków graficznych. Do ważności testamentu
konieczne jest umieszczenie pod treścią rozporządzeo podpisu testatora, który z reguły obejmuje
imię i nazwisko testatora (może byd to również pseudonim o ile w sposób niebudzący wątpliwości
wskazuje na osobę testatora; może byd to podpis nieczytelny pod warunkiem, że pozwala na
identyfikację osoby składającej podpis). Jeżeli pod podpisem znajdują się dodatkowe rozrządzenia są
one nieważne. W testamencie powinna byd wskazana data jego sporządzenia (dzieo, m-c, rok)
Testament notarialny
Powszechnie uważany za najbezpieczniejszą formę. Oryginał testamentu pozostaje w kancelarii
notarialnej. Notariusz wydaje wypisy aktu notarialnego, które mają moc prawną oryginału. Funkcję
notariusza poza granicami RP może pełnid konsul RP. Notariusz ma obowiązek sporządzid akt
notarialny na żądanie testatora. Jeżeli czynnośd jest sprzeczna z prawem notariusz odmawia jej
dokonania. Notariuszowi nie wolno dokonad czynności notarialnych w następujących przypadkach:
a. Jeżeli powez
mie wątpliwośd co do zdolności do czynności prawnych testatora,
b. Jeżeli testament dotyczy samego notariusza, jego małżonka, krewnych lub powinowatych
w linii prostej bez ograniczenia stopnia,
c. Krewnych i powinowatych w linii bocznej do trzeciego stopnia włącznie,
d. Osób związanych z notariuszem z tytułu przysposobienia, opieki, kurateli lub będących
w bliskim z nim stosunku.
Ograniczenia trwają także po ustaniu małżeostwa, opieki lub kurateli.
Obowiązki notariusza:
a. Stwierdzenie tożsamości osób biorących udział w czynności notarialnej,
b. Udzielenie testatorowi niezbędnych wyjaśnieo dotyczących dokonywanej czynności
notarialnej,
c. Czuwanie nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych
osób, dla których czynnośd notarialna może powodowad skutki prawne.
Naruszenie przepisów będzie zawsze powodowad bezwzględną nieważnośd testamentu.
Testament allograficzny (administracyjny)
Testator oświadcza swoją wolę wobec osoby urzędowej w formie ustnej. Nie mogą z tej formy
skorzystad osoby głuche lub nieme (art. 951 ż 3 KC). Złożenie oświadczenia woli przez spadkodawcę
następuje w obecności osoby urzędowej i dwóch świadków. Następnie sporządzany jest protokół
obejmujący oświadczenie spadkodawcy.
12
Organy uprawnione do przyjęcia oświadczenia woli:
a. Wójt, burmistrz, prezydent miasta,
b. Starosta,
c. Marszałek województwa,
d. Sekretarz powiatu lub gminy,
e. Kierownik USC.
Świadkiem testamentu nie może byd:
a. Osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych,
b. Osoba niewidoma, głucha lub niema,
c. Osoba, która nie może czytad i pisad,
d. Osoba, która nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament  niezdolnośd
względna,
e. Osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Niezdolnośd względna polega na tym, że nie można byd świadkiem testamentu sporządzonego przez
określonego spadkodawcę lub testamentu o określonej treści. Nie może byd świadkiem przy
sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie przewidziana została jakakolwiek korzyśd,
jak również małżonek tej osoby, jej krewni i powinowaci I oraz II stopnia oraz osoby pozostające
z nim w stosunku przysposobienia. Jeżeli świadkiem jest jedna z tych osób, to nieważnością
dotknięte jest tylko to postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym
lub powinowatym albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jeżeli jednak z treści
testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego rozporządzenia spadkodawca nie sporządziłby
testamentu określonej treści, nieważny jest cały testament (art. 957 ż 2 KC).
Treśd oświadczenia testatora musi zostad spisana w protokole, który jest sporządzany przez osobę
urzędową, jednego ze świadków testamentu lub osobę trzecią. W protokole należy oznaczyd datę
jego sporządzenia. Powinien on zostad odczytany spadkodawcy w obecności świadków a następnie
podpisany przez spadkodawcę, osobę urzędową i świadków testamentu.
Testament ustny
Może zostad sporządzony tylko w okolicznościach wskazanych przez ustawę:
a. Obawa rychłej śmierci spadkodawcy (obiektywne okoliczności i subiektywne przekonanie),
b. Niemożnośd lub znaczna trudnośd w zachowaniu zwykłej formy testamentu spowodowana
szczególnymi okolicznościami (art. 952 ż 1 KC; np. działania wojenne, klęski żywiołowe,
epidemia, nieszczęśliwy wypadek spadkodawcy).
Oświadczenie testatora powinno byd złożone ustnie. Testament taki może tylko dokonad osoba,
która potrafi mówid. Testament ten mogą sporządzid również osoby głuche, nieme i głuchonieme
jeżeli mają pełną zdolnośd do czynności prawnych. Warunkiem ważności testamentu jest wykazanie,
że spadkodawca miał wolę testowania w tej formie i oświadczył swą wolę w sposób dostateczny.
13
Oświadczenie testatora powinno byd złożone w obecności co najmniej trzech świadków
(art. 952 ż 1 KC). Wymagana jest równoczesna obecnośd wszystkich trzech świadków przez cały czas
składania oświadczenia woli testatora.
Aby testament wywołał skutki prawne jego treśd musi byd stwierdzona w jeden z dwóch możliwych
sposobów:
1. Spisanie oświadczenia spadkodawcy  jeden ze świadków lub osoba trzecia spisuje
oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia. Pismo powinno zawierad
treśd wszystkich rozrządzeo testatora, miejsce i datę złożenia przez niego oświadczenia,
miejsce i datę sporządzenia pisma, podpisy spadkodawcy i dwóch świadków, a jeżeli
spadkodawca nie żyje lub nie jest w stanie złożyd podpisu, podpisy wszystkich świadków.
Nie jest osobą trzecią spadkobierca powołany do spadku w testamencie ustnym ani
małżonek takiej osoby.
2. Zgodne zeznania świadków  postępowanie nieprocesowe przed sądem spadku. Może
nastąpid jedynie w ciągu 6 m-cy od dnia otwarcia spadku. Stosuje się odpowiednio przepisy
o przesłuchaniu świadków z tym, że świadkowie nie mogą odmówid zeznao ani odpowiedzi
na pytanie, nie mogą byd zwolnieni od złożenia przyrzeczenia. W postępowaniu powinni
zostad przesłuchani wszyscy świadkowie. Sąd jednak może poprzestad na zgodnych
zeznaniach dwóch świadków (art. 952 ż 3 zd. 2 KC)
Testament podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym
Można go sporządzid przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków.
Dowódca statku lub jego zastępca spisują oświadczenie testatora, podając datę jego spisania,
a następnie pismo to odczytują spadkodawcy w obecności świadków (art. 953 KC). Musi byd ono
podpisane przez spadkodawcę, dowódcę lub jego zastępcę oraz dwóch świadków.
Testament wojskowy
Może byd sporządzony tylko w następujących okolicznościach:
a. W czasie mobilizacji,
b. W czasie wojny,
c. W czasie przebywania w niewoli.
Osoby uprawnione:
a. Żołnierze sił zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową,
b. Pracownicy cywilni zatrudnieni w siłach zbrojnych,
c. Osoby cywilne towarzyszące siłom zbrojnym:
1. Członkowie personelu stowarzyszenia PCK i innych stowarzyszeo udzielających pomocy
wojskowej służbie zdrowia,
2. Osoby wykonujące czynności duszpasterskie w siłach zbrojnych,
3. Członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz
sił zbrojnych.
14
Forma testamentu:
a. Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją
w protokole, podając miejsce i datę jego sporządzenia (podpis testatora i sędziego
wojskowego)
b. Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie
obecnych; jeden ze świadków spisuje wolę testatora ze wskazaniem miejsca i daty
sporządzenia pisma, podpisy testatora świadków
c. Spadkodawca, który nie może się podpisad oświadcza swoją wolę ustnie w obecności trzech
świadków jednocześnie obecnych, jeden z nich spisuje wolę spadkodawcy ze wskazaniem
miejsca i daty oraz przyczyny niemożności podpisania przez spadkodawcę.
d. Jeżeli wskutek szczególnych okoliczności sporządzenie testamentu w jednej z powyższych
form jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, jak również w sytuacji istnienia obawy rychłej
śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby, testament wojskowy może byd
sporządzone także w taki sposób, że:
1. Testator oświadczy swoją wolę ustnie w obecności dwóch świadków, chodby
niejednocześnie obecnych
2. Stwierdzenie treści tego testamentu nastąpi w sposób przewidziany w art. 952 ż 2 i 3 KC
DZIEDZICZENIE USTAWOWE
Może dot. całości lub części spadku:
a. Dziedziczenie ustawowe całości spadku ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie powołał
spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał nie chce albo nie może byd spadkobiercą
(spadkodawca nie sporządził testamentu, w treści testamentu nie został powołany
spadkobierca, nieważnośd testamentu, bezskutecznośd testamentu)
b. Dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie
powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do
całości spadku nie chce lub nie może byd spadkobiercą
Od 28.06.2009r. obowiązują nowe zasady dziedziczenia ustawowego. Do spadków otwartych
przed tą datą stosuje się przepisy obowiązujące w chwili otwarcia spadku.
Obecnie wyróżniamy 5 grup spadkobierców ustawowych:
1. Grupa I  dzieci i małżonek spadkodawcy, a jeśli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, to jego
zstępni
2. Grupa II  małżonek, rodzice, rodzeostwo i zstępni rodzeostwa spadkodawcy
3. Grupa III  dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni
4. Grupa IV  dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbowie), których żadne z rodziców nie dożyło
chwili otwarcia spadku
5. Grupa V  gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli ostatniego miejsca
zamieszkania spadkodawcy w RP nie da się ustalid albo ostatnie miejsce zamieszkania
spadkodawcy znajdowało się za granicą  Skarb Paostwa.
15
Grupa I
Do dziedziczenia z ustawy powoływane są na równi dzieci spadkodawcy niezależnie od tego czy są
dziedmi pochodzącymi z małżeostwa czy ze związku pozamałżeoskiego. Dzieci przysposobione
dziedziczą na równi z dziedmi biologicznymi.
Skutki przysposobienia pełnego:
a. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak jakby był dzieckiem
przysposabiającego
b. Przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak jakby przysposabiający był
rodzicem przysposobionego
c. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych; osoby te nie
dziedziczą po nim
d. Jeżeli przysposabiającym był jeden z małżonków, to skutki przysposobienia nie dot. drugiego
małżonka
e. Jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, to dziecko to dziedziczy
zarówno po przysposabiającym jak i po swoim rodzicu naturalnym, który jest małżonkiem
przysposabiającego i ich krewnych
f. Jeżeli małżonek przysposobił dziecko drugiego małżonka po śmierci rodzica naturalnego tego
dziecka, to wówczas sąd w orzeczeniu o przysposobieniu może postanowid o utrzymaniu
praw i obowiązków krewnych zmarłego wynikających z pokrewieostwa między
przysposobionym a krewnymi tego zmarłego rodzica; dziecko takie dziedziczy po krewnych
zmarłego rodzica naturalnego
Skutki przysposobienia niepełnego:
a. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziedmi naturalnymi
b. Zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym tak jak dalsi zstępni
spadkodawcy
c. Przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni
przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych
d. Rodzice naturalni przysposobionego nie dziedziczą po nim, przysposobiony dziedziczy po
swoich rodzicach naturalnych
Dzieci spadkodawcy i małżonek dziedziczą w częściach równych, jednakże częśd przypadająca
małżonkowi nie może byd mniejsza niż ź spadku (art. 931 ż 1 KC)
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał,
przypada jego dzieciom w częściach równych
Małżonek dochodzi do dziedziczenia po spadkodawcy, jeżeli na dzieo otwarcia spadku pozostawał
z nim w ważnie zawartym związku małżeoskim. Nie dziedziczy:
a. Małżonek, w stosunku do którego zapadł prawomocny wyrok rozwodowy ze spadkodawcą,
b. Małżonek, w stosunku do którego prawomocnie orzeczono separację ze spadkodawcą,
c. Małżonek, w stosunku do którego prawomocnie orzeczono unieważnienie małżeostwa ze
spadkodawcą,
16
d. Małżonek, w stosunku do którego zapadł prawomocny wyrok w procesie o wyłączenie
małżonka od dziedziczenia,
e. Małżonek, w stosunku do którego zapadło orzeczenie stwierdzające nieistnienie małżeostwa
pomiędzy nim a spadkodawcą.
Grupa II
W braku zstępnych spadkodawcy do spadku z ustawy powołani są w pierwszej kolejności jego
małżonek i rodzice (art. 932 ż 1 KC). Rodzice wyprzedzają rodzeostwo. Bracia i siostry spadkodawcy
będą dziedziczyd dopiero wówczas, jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku. Udział
spadkowy, który przypadałby zmarłemu rodzicowi przypadad będzie rodzeostwu w częściach
równych (art. 932 ż 3 KC). Udział małżonka spadkodawcy jest zawsze w tej grupie sztywny i wynosi
� spadku.
Od 28.6.2009r. ą� Udział każdego rodziców w zbiegu z małżonkiem wynosi ź spadku. W braku
zstępnych i małżonka spadkodawcy, rodzice dziedziczą w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców
nie dożyło otwarcia spadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeostwu
w częściach równych
Do 28.6.2009r. ą� rodzice spadkodawcy dziedziczyli w zbiegu łącznie z małżonkiem i rodzeostwem
spadkodawcy. Udział każdego z rodziców wynosił ź tego, co przypada łącznie na rodziców
i rodzeostwo. Jeżeli do dziedziczenia dochodził małżonek to jego udział wynosił �, pozostała częśd
pozostawała do podziału między rodziców i rodzeostwo. Jeżeli rodzice dziedziczyli w zbiegu tylko
z rodzeostwem, każde z rodziców dostawało ź spadku. Udział rodzica spadkodawcy, który nie dożył
otwarcia spadku przypada po połowie żyjącemu rodzicowi i rodzeostwu.
Jeżeli którekolwiek z rodzeostwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych,
udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym
Grupa III
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeostwa i zstępnych rodzeostwa cały spadek przypada
dziadkom spadkodawcy. Jeżeli któreś z dziadków nie dożyło otarcia spadku, udział spadkowy, który
by mu przypadał  przypada jego zstępnym. W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył
otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom
w częściach równych.
Grupa IV
W braku małżonka krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach
równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia
spadku. Zstępni pasierbów nie należą do kręgu podmiotów uprawnionych do dziedziczenia z ustawy.
Grupa V
W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia spadek przypada gminie
ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu; jeżeli ostatniego
miejsca zamieszkania spadkodawcy w RP nie da się ustalid albo ostatnie miejsce zamieszkania
spadkodawcy znajdowało się za granicą  Skarb Paostwa.
17
Ustawowy zapis naddziałowy
Przysługuje tylko małżonkowi powołanemu do dziedziczenia z ustawy (art. 939 KC). Małżonek
pozostający przy życiu może żądad ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia
domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. Przedmioty
stanowiące ustawowy zapis naddziałowy nie mogą ulec zaliczeniu na poczet przysługującego
małżonkowi udziału w dziedziczeniu ustawowym. Z chwilą otwarcia spadku małżonek nabywa udział
spadkowy, obliczony według zasad KC oraz roszczenie o przeniesienie na niego własności
przedmiotów urządzenia domowego, z których korzystał razem ze spadkodawcą lub wyłącznie sam.
Roszczenie przysługuje przeciwko pozostałym spadkobiercom ustawowym. Roszczenie nie
przysługuje, jeżeli:
a. Do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem dochodzą zstępni spadkodawcy, którzy mieszkali
razem z nim w chwili jego śmierci,
b. Wspólne pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy  separacja faktyczna, orzeczenie
separacji przez sąd wyłącza małżonka z kręgu spadkobierców ustawowych.
Wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia
Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub
separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wyłączenie od dziedziczenia następuje w tym
przypadku z mocy ustawy w drodze orzeczenia sądu. Powództwo będzie uzasadnione również
wtedy, gdy winę rozkładu pożycia ponoszą obydwoje małżonkowie. Legitymację czynną ma każdy ze
spadkobierców ustawowych dziedziczących w zbiegu z małżonkiem. Z żądaniem można wystąpid
w terminie 6 m-cy od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej niż
rok od otwarcia spadku. Wydanie wyroku zgodnego z żądaniem pozwu będzie możliwe dopiero
wtedy, gdy sąd uzna, że żądanie rozwodu lub separacji było uzasadnione, a jedyną przeszkodą do
wydania wyroku rozwodowego lub orzekającego separację była śmierd jednego z małżonków. Wyrok
wydany na podstawie art. 940 KC ma charakter konstytutywny, wywołuje skutki ex tunc. Małżonek
pozostały przy życiu nie dziedziczy z ustawy, nie otrzyma zapisu naddziałowego, nie ma prawa do
zachowku; może dziedziczyd z testamentu, może dostad zapis.
Uprawnienia dziadków spadkodawcy
Dziadkowie spadkodawcy mają roszczenie przeciwko spadkobiercom ustawowym oraz
testamentowym o dostarczenie środków utrzymania, jeżeli zostaną spełnione przesłanki:
a. Dziadkowie znajdują się w niedostatku,
b. Nie mogą otrzymad należnych im środków utrzymania od osób, na których ciążył względem
nich ustawowy obowiązek alimentacyjny,
c. Nie zostali powołani do dziedziczenia,
d. Spadkobiercy nie są obciążeni wobec dziadków obowiązkiem alimentacyjnym.
18
STATUS PRAWNY SPADKOBIERCY
�� Z chwilą otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek z mocy prawa. Ma on uprawnienie
kształtujące do przyjęcia lub odrzucenia spadku.
�� Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i SP nie mogą odrzucid spadku, spadek
uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza
�� Do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymagana jest pełna zdolnośd
do czynności prawnych.
�� Spadkobierca, który spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył
otwarcia spadku (art. 1020 KC)
�� Definitywne nabycie spadku następuje jeżeli spadkobierca złoży oświadczenie o przyjęciu
spadku lub jeżeli bezskutecznie upłynął termin do złożenia takiego oświadczenia.
�� Spadkobierca, który spadku nie przyjął:
a. Nie może zbyd spadku lub udziału w spadku,
b. Nie może uzyskad postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku,
c. Ponosi odpowiedzialnośd za długi spadkowe tylko ze spadku.
�� Termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wynosi 6 m-cy i liczony
jest od chwili, w której spadkobierca dowiedział się o swoim tytule powołania do
dziedziczenia (art. 1015 ż 1 KC)
�� Bezskuteczny upływ terminu powoduje, że spadek zostaje przyjęty wprost
(art. 1015 ż 2 zd. 1 KC)  spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczenia
odpowiedzialności
�� Wyjątkowo, bezskuteczny upływ terminu będzie powodował przyjęcie spadku
z dobrodziejstwem inwentarza. Stanie się tak w przypadku:
a. Osób fizycznych nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych,
b. Osób fizycznych, w stosunku do których istnieją podstawy do ich całkowitego
ubezwłasnowolnienia,
c. Osób prawnych,
d. Osób, które nie złożyły oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
ale dziedziczą w zbiegu z osobami wskazanymi powyżej,
e. Osób,, które nie złożyły oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
ale dziedziczą w zbiegu z osobami, które takie oświadczenie złożyły. (art. 1016 KC)
Transmisja
Jeżeli spadkobierca powołany do dziedziczenia umrze przed upływem 6 m-cy, terminu do złożenia
oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, to oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu
spadku może byd złożone przez jego spadkobierców. Zmarły spadkobierca  transmitent; jego
spadkobiercy  transmitariusze. Transmitariusze mogą złożyd oświadczenia woli co do dwóch
spadków. Termin do złożenia oświadczenia przez transmitariuszy w odniesieniu do spadku po
spadkodawcy transmitenta nie może skooczyd się wcześniej niż termin do złożenia oświadczenia
o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po transmitencie.
19
Spadkobierca może:
a. Przyjąd spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
b. Przyjąd spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie
z dobrodziejstwem inwentarza),
c. Odrzucid spadek.
Oświadczenie nie może byd złożone z zastrzeżeniem warunku lub terminu. Zastrzeżenie takie
skutkuje bezwzględną nieważnością oświadczenia (art. 1018 ż 1 KC).
Oświadczenie składa się przed sądem lub notariuszem (art. 1018 ż 3 zd. 1 KC). Można je złożyd ustnie
lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie może byd złożone osobiście lub
przez pełnomocnika  pełnomocnictwo powinno byd udzielone w formie pisemnej z podpisem
urzędowo poświadczonym. Oświadczenie składane jest w sądzie rejonowym, w którego okręgu
znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie jak również w sądzie
spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia praw do spadku.
Spadkobierca, który spadek odrzucił zostaje wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył otwarcia
spadku (art. 1020 KC). Wierzyciel spadkobiercy, którego wierzytelnośd istniała w chwili odrzucenia
spadku, może żądad, aby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego
(art. 1024 ż 1 KC). Ograniczenie dot. jedynie czasu powstania wierzytelności, nie dotyczy jej rodzaju.
Ochrona przewidziana w art. 1024 ż 1 KC nie ma zastosowania w razie pokrzywdzenia wierzycieli
przyszłych.
Termin do zaskarżenia odrzucenia spadku to 6 m-cy od chwili powzięcia przez wierzyciela
wiadomości o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę, lecz nie póz
niej niż z upływem 3 lat od
odrzucenia spadku. Spadkobierca, który odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli jest
traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Wierzyciel może dochodzid swojej wierzytelności
od tego spadkobiercy, któremu przypadł odrzucony spadek.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może byd dotknięte wadą oświadczenia woli:
1. Brakiem świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli  oświadczenie
będzie bezwzględnie nieważne,
2. Błędem,
3. Groz
bą.
2 i 3 ą� uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpid przed sądem;
spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyd, czy i jak spadek przyjmuje, czy spadek
odrzuca; spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groz
by nie złożył żadnego
oświadczenia w terminie, również przed sądem może uchylid się od skutków prawnych
niezachowania terminu. Uchylenie takie wymaga zatwierdzenia przez sąd.
Jeżeli wskutek prawomocnego zatwierdzenia przez są uchylenia się od oświadczenia ulega
zmianie krąg osób, co do których nabycie spadku zostało już stwierdzone, to sąd, po
przeprowadzeniu rozprawy, zmienia z urzędu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku
i orzeka w tym przedmiocie.
20
Zasadą jest, że spadkobierca może w całości albo spadek przyjąd albo go odrzucid. Wyjątki wynikają
z unormowao szczególnych:
a. Jeżeli spadkobierca nabywa częśd spadku jako spadkobierca podstawiony, to może on swój
udział przyjąd lub odrzucid niezależnie od udziału jaki mu przypada z innego tytułu,
b. Jeżeli spadkobierca nabywa częśd spadku jako spadkobierca powołany do dziedziczenia
w testamencie i nabywa też udział z tytułu przyrostu, to udział z tytułu przyrostu może
przyjąd tylko wtedy, gdy przyjmie spadek przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu,
c. Jeżeli spadkobierca jest powołany do dziedziczenia zarówno z testamentu jak i z ustawy, to
może spadek odrzucid jako spadkobierca testamentowy, a przyjąd jako spadkobierca
ustawowy (ar 1022 KC),
d. Jeżeli spadkobierca jest transmitariuszem to może on przyjąd spadek po transmitencie
a odrzucid po spadkodawcy transmitenta.
Sądowe stwierdzenie nabycia spadku
�� Sądem właściwym jest sąd spadku
�� Legitymację czynną ma każdy, kto ma interes w stwierdzeniu nabycia spadku
(art. 1025 ż 1 zd. 1 KC)
�� Wszczęcia postępowania może żądad również prokurator
�� Do wniosku należy dołączyd dowód śmierci spadkodawcy oraz dowody wskazujące na to, kto
jest spadkobiercą. Jeżeli dochodzi do dziedziczenia ustawowego dowodami takimi są akta
stanu cywilnego. Jeżeli tytułem powołania jest testament to on jest jedynym dowodem
powołania do dziedziczenia.
�� Tryb nieprocesowy
�� Sąd spadku z urzędu bada kto jest spadkobiercą
�� Sąd otwiera i ogłasza testament gdy ma dowód śmierci spadkodawcy
�� Sporządzany jest protokół otwarcia i ogłoszenia spadku
�� W postępowaniu za dowód, że nie ma innych spadkobierców może byd przyjęte zapewnienie
złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. Zrównane jest ono ze złożeniem zeznao pod
przyrzeczeniem. W zapewnieniu zgłaszający się powinien złożyd oświadczenie co do
wszystkiego co jest mu wiadome: o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby
znanych spadkobierców do dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, o testamentach
spadkodawcy.
�� Jeżeli zapewnienie nie zostało złożone, albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą
uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku
może zapaśd dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie.
�� Ogłoszenie takie wydaje sąd i powinno ono zawierad:
a. Imię, nazwisko i zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy,
b. Datę śmierci spadkodawcy,
c. Wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy,
d. Wezwanie aby spadkobiercy w ciągu 6 m-cy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili
i udowodnili nabycie spadu, gdyż w przeciwnym razie mogą byd pominięci
w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku.
21
�� Ogłoszenie powinno byd umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze paostwa
i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy,
w sposób w tym miejscu przyjęty.
�� Jeżeli w ciągu 6 m-cy nikt się nie zgłosi sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia
spadku.
�� Postanowienie ma charakter deklaratoryjny i obejmuje:
a. Wskazanie imienia i nazwiska spadkodawcy, jego ostatnie miejsce zamieszkania oraz
datę i miejsce zgonu,
b. Tytuł powołania do dziedziczenia,
c. Imiona i nazwiska poszczególnych spadkobierców ze wskazaniem przy dziedziczeniu
ustawowym na stosunek małżeostwa lub stopnia pokrewieostwa ze spadkodawcą,
d. Wielkośd udziałów poszczególnych spadkobierców wyrażoną w postaci ułamka.
Skutki wydania postanowienia:
1. Postanowienie stanowi wyłączny dowód przejścia praw wchodzących w skład spadku na
spadkobierców,
2. Ma charakter legitymacyjny  względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do
spadku z tytułu dziedziczenia spadkobierca może udowodnid swoje prawa wynikające
z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku,
3. Postanowienie jest podstawą domniemania, że osoba, która uzyskała stwierdzenie
nabycia spadku jest spadkobiercą,
4. Postanowienie stanowi podstawę ujawnienia praw spadkobiercy w księdze wieczystej,
5. Spadkobierca, który uzyskał stwierdzenie nabycia spadku korzysta z ochrony
dziedziczenia.
�� Jeżeli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza
prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba na rzecz której rzecz
rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że
działa w złej wierze (art. 1028 KC)
Uchylenie lub zmiana postanowienia może nastąpid z urzędu lub na wniosek.
�� Z urzędu:
a. W przypadku uchylenia postanowienia o uznaniu spadkodawcy za zmarłego lub
uchylenia sądowego stwierdzenia zgonu,
b. Jeżeli wskutek prawomocnego zatwierdzenia przez sąd uchylenia się od skutków
prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku, zmienia się krąg osób, co do
których nabycie spadku zostało już stwierdzone.
�� Wniosek dotyczy wyłącznie prawomocnych postanowieo o stwierdzenie nabycia spadku.
Jeżeli osoba, która uzyskała sądowe stwierdzenie nabycia spadku nie jest spadkobiercą lub
jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, to każdy zainteresowany może zgłosid wniosek
o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jeżeli
zainteresowany nie był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, to może
w każdym czasie żądad uchylenia postanowienia.
22
�� Jeżeli był on uczestnikiem postępowania to zmiany może żądad przy spełnieniu
następujących przesłanek:
a. Żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powoład w postępowaniu o stwierdzenie
nabycia spadku,
b. Wniosek o zmianę złoży przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał te możnośd.
�� W razie przeprowadzenia dowodu, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż
wskazana w prawomocnym postanowieniu, sąd spadku, zmieniając to postanowienie,
stwierdzi nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.
Akt poświadczenia dziedziczenia
�� Sporządza go notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych
�� Dotyczy dziedziczenia ustawowego i testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na
podstawie testamentów szczególnych. W razie złożenia testamentu notariusz dokonuje jego
otwarcia i ogłoszenia, chyba że otwarcie i ogłoszenie już nastąpiło. Z otwarcia i ogłoszenia
sporządza się protokół. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając
odpis sporządzonego protokołu. Testament wraz z protokołem przechowuje się w sądzie
spadku albo u notariusza.
�� Notariusz może sporządzid akt poświadczenia dziedziczenia gdy jeden ze spadkobierców nie
żyje
�� Sporządzenie aktu poprzedza podpisanie protokołu dziedziczenia przy udziale wszystkich
osób, które mogą wchodzid w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi
�� Notariusz poucza obecne osoby o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych
treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznao
�� Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
Jeżeli nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku.
Adnotację o sporządzeniu aktu zamieszcza się na protokole dziedziczenia.
�� Niezwłocznie po sporządzeniu aktu notariusz dokonuje jego wpisu do rejestru aktów
poświadczenia dziedziczenia przez wprowadzenie za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego ściśle określonych danych. Wpis musi byd opatrzony bezpiecznym
podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego
certyfikatu. Zarejestrowany akt ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu
nabycia spadku
�� Oryginały aktów nie mogą byd wydawane poza miejsce ich przechowania
�� Możliwośd dokonywania wypisów, odpisów i wyciągów.
Ochrona dziedziczenia
Spadkobierca ma roszczenie o ochronę dziedziczenia. Przysługuje ono w sytuacji, jeżeli spadek
posiada osoba, która spadkobiercą nie jest. Spadkobierca może żądad aby ta osoba wydała mu
spadek. To samo dot. poszczególnych przedmiotów należących do spadku (art. 1029 KC).
Poza roszczeniem o wydanie rzeczy spadkobiercy przysługują roszczenia dodatkowe:
a. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotów należących do spadku,
b. Roszczenie o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości,
c. Roszczenie o naprawienie szkody z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty tych
przedmiotów.
23
Osobie, która władała spadkiem przysługuje roszczenie względem spadkobiercy o zwrot nakładów
poczynionych na przedmioty należące do spadku.
Roszczenie o ochronę dziedziczenia jest roszczeniem majątkowym. Bieg terminu przedawnienia
roszczenia o ochronę spadku rozpoczyna się w chwilą otwarcia spadku. Jeżeli w skład spadku
wchodzi nieruchomośd, to przedawnienie roszczenia o ochronę dziedziczenia nie pozbawia
spadkobiercy możliwości żądania wydania nieruchomości, z uwagi na to, że roszczenie windykacyjne
dot. nieruchomości nie ulega przedawnieniu.
ODPOWIEDZIALNOŚD ZA DA
UGI SPADKOWE
Istnienie i zakres odpowiedzialności zależy od tego:
a. Czy spadkobierca przyjął spadek,
b. Jaką treśd miało oświadczenie o przyjęciu spadku przez spadkobiercę,
c. Jakie skutki prawne wiąże ustawa z bezskutecznym upływem terminu do złożenia
oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku,
d. Czy nastąpił już dział spadku.
Odpowiedzialnośd za długi spadkowe to odpowiedzialnośd osobista.
Ograniczenia odpowiedzialności:
a. Ograniczenie odpowiedzialności do pewnej masy majątkowej  do chwili przyjęcia spadku
majątek osobisty spadkobiercy i majątek spadkowy stanowią dwie odrębne masy majątkowe
b. Ograniczenie odpowiedzialności do pewnej określonej kwoty przy przyjęciu spadku
z dobrodziejstwem inwentarza
�� Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialnośd za długi spadkowe tylko
ze spadku (art. 1030 KC)
�� Od chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialnośd za długi spadkowe
z całego swojego majątku. Z chwilą przyjęcia spadku majątek osobisty spadkobiercy oraz
majątek spadkowy stają się jedną masą majątkową.
�� Odpowiedzialnośd spadkobiercy z tytułu zapisów i poleceo ogranicza się zawsze do wartości
stanu czynnego spadku.
�� Przyjęcie spadku wprost skutkuje nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe
�� Nieograniczona odpowiedzialnośd będzie miała również miejsce, gdy spadkobierca złoży
oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, ale podstępnie poda, że
w skład spadku wchodzą nieistniejące długi lub zatai przedmioty należące do spadku
(art. 1031 ż 2 zd. 2 KC).
24
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
�� Sąd postanawia sporządzenie spisu inwentarza na wniosek:
a. Tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą,
b. Tego, kto uprawdopodobni, że jest uprawnionym do zachowku,
c. Tego, kto uprawdopodobni, że jest zapisobiercą,
d. Wykonawcy testamentu,
e. Wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy,
f. Właściwego urzędu skarbowego.
�� Z urzędu sąd wydaje postanowienie o spisie tylko w wypadkach wskazanych w ustawie.
�� Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada za długi
spadkowe tylko do wartości stanu czynnego spadku ustalonego w spisie inwentarza.
�� Spis wykonuje na zlecenie sądu rejonowego komornik lub inny organ, w którego okręgu
znajdują się rzeczy podlegające wciągnięciu do spisu inwentarza.
�� Spis obejmuje majątek spadkodawcy, z zaznaczeniem wartości każdego przedmiotu
i wysokości długów spadkowych.
�� Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza ma obowiązek spłacenia
długów spadkowych wskazanych w spisie.
Zasady spłacania długów spadkowych:
a. Jeżeli wysokośd długów wynosi tyle co ujawniony w spisie inwentarza stan czynny
spadku lub mniej niż stan czynny spadku, to wszystkie długi spadkowe powinny byd
zaspokojone w całości
b. Jeżeli długi spadku przewyższają wartośd stanu czynnego spadku ujawnionego w spisie
inwentarza, to podlegają one proporcjonalnemu zmniejszeniu i zostaną one zaspokojone
tylko częściowo, proporcjonalnie do ich wysokości
c. Jeżeli spadkobierca spłaci tylko niektóre długi spadkowe, a następnie dowie się
o istnieniu innych długów, wówczas ponosi on odpowiedzialnośd za te niespłacone długi
tylko do wysokości różnicy między wartością ujawnionego w spisie inwentarza stanu
czynnego spadku, a wartością spłaconych już długów spadkowych
d. Jeżeli spadkobierca, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział o istnieniu innych
długów spadkowych, to ponosi on odpowiedzialnośd za te długi ponad wysokośd stanu
czynnego spadku. Odpowiedzialnośd ta jest ograniczona do wysokości w jakiej
spadkobierca byłby zobowiązany te długi zaspokoid, gdyby należycie spłacał wszystkie
długi spadkowe.
�� Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialnośd za długi
spadkowe (art. 1034 ż 1 KC). [uprawnienia wierzyciela do wyboru dłużnika, który spełni
świadczenie, regres]. Spadkobierca, który spełnił roszczenie z tytułu długów spadkowych
może żądad rozliczenia z pozostałymi współspadkobiercami do czasu działu spadku.
�� Jeżeli wierzyciel kieruje egzekucję z tytułu długu spadkowego do majątku spadkowego przed
działem spadku, to musi uzyskad tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim
współspadkobiercom.
�� Solidarna odpowiedzialnośd spadkobierców za długi spadkowe ustaje z chwilą działu spadku
 zawarcia umowy działowej lub uprawomocnienia się postanowienia sądu o dziale spadku.
�� Od chwili działu spadku każdy ze spadkobierców odpowiada samodzielnie w stosunku do
wielkości przysługującego mu udziału (art. 1034 ż 2 KC)
25
ZACHOWEK
�� Jest to roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Przysługuje tylko niektórym
spadkobiercom ustawowym  pominiętym w testamencie, o ile doszliby do dziedziczenia
z ustawy.
�� Żądanie zachowku jest skierowane zazwyczaj do spadkobierców powołanych do
dziedziczenia w testamencie
�� Spadkobiercy ustawowemu przysługuje prawo do zachowku gdy:
a. Spadkodawca nie powołał go do dziedziczenia w testamencie,
b. Spadkodawca nie uczynił za życia na jego rzecz darowizny w wysokości wartości
zachowku lub przewyższającej tę wysokośd,
c. Spadkodawca nie ustanowił na jego rzecz zapisu w wysokości równej zachowku lub
przewyższającej tę wysokośd.
�� Podmioty uprawnione:
a. Małżonek spadkodawcy o ile w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w związku
małżeoskim,
b. Zstępni spadkodawcy,
c. Rodzice spadkodawcy.
�� W pierwszej kolejności prawo do zachowku przysługuje zstępnym oraz małżonkowi
spadkodawcy. Jeżeli nie ma zstępnych prawo do zachowku uzyskują małżonek i rodzice
spadkodawcy.
�� Prawo do zachowku nie przysługuje, jeżeli ww. osoby zostały wyłączone od dziedziczenia,
tak jakby nie dożyły spadku:
A. Zostały uznane za niegodne dziedziczenia,
B. Doszło do wyłączenia małżonka w oparciu o art. 940 KC,
C. Zrzeczono się dziedziczenia,
D. Odrzucono spadek.
�� Prawo do zachowku nie przysługuje osobom wydziedziczonym w ważnie sporządzonym
testamencie
�� Co do zasady wysokośd zachowku wynosi � wartości udziału spadkowego, który przypadałby
uprawnionemu w dziedziczeniu ustawowym. Wysokośd zachowku jest wyższa  2/3 wartości
udziału spadkowego, jeżeli uprawnionym do zachowku jest małoletni zstępny spadkodawcy
lub osoba trwale niezdolna do pracy.
�� Ustalenie wysokości zachowku  etapy:
1. Ustalenie wysokości udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia
zachowku,
2. Ustalenie substratu zachowku,
3. Pomnożenie sumy substratu zachowku przez ułamek odpowiadający udziałowi
stanowiącemu podstawę obliczenia zachowku.
�� Udział spadkowy ustala się biorąc pod uwagę wszystkich spadkobierców ustawowych, w tym
niegodnych dziedziczenia, tych który spadek odrzucili. Nie uwzględnia się spadkobierców,
którzy zrzekli się dziedziczenia i tych, którzy zostali wydziedziczeni. Po ustaleniu udziału
podstawę do obliczenia zachowku (ułamek spadkowy) należy pomnożyd przez � lub 2/3 .
�� Substrat zachowku to czysta wartośd spadku powiększona o darowizny poczynione przez
spadkodawcę za życia.
26
�� Czystą wartośd spadku stanowią jego aktywa pomniejszone o długi spadkowe (nie
uwzględnia się zapisów i poleceo). Wartośd spadku ustala się według cen z daty orzekania
o roszczeniach z tytułu zachowku
�� Doliczeniu do czystej wartości spadku nie podlegają:
a. Drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte,
b. Darowizny dokonane przed wcześniej niż 10 laty, licząc wstecz od dnia otwarcia spadku
na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
�� Jeżeli zachowek przysługuje małżonkowi lub zstępnym nie uwzględnia się:
a. W przypadku zachowku dla zstępnego nie dolicza się darowizn poczynionych przez
spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych, chyba że darowizna została uczyniona
na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego
b. W przypadku zachowku dla małżonka nie dolicza się darowizn, które spadkodawca
poczynił przed zawarciem małżeostwa.
�� Doliczeniu podlegają sumy wypłacone z zapisu bankowego
�� Wartośd przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen
z chwili ustalania zachowku.
�� Odpowiedzialnośd z tytułu zachowku:
a. Spadkobiercy
b. Obdarowani
�� Jeżeli spadkobierca zobowiązany z tytułu zachowku jest jednocześnie do niego uprawniony,
jego odpowiedzialnośd ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego
własny zachowek (art. 999 KC)
�� Jeżeli spadkobierca powołany do dziedziczenia jest uprawniony do zachowku, a w skład
spadku wchodzą zapisy i polecenia, to ponosi on odpowiedzialnośd za zapisy i polecenia tylko
do wysokości nadwyżki przekraczającej wartośd udziału spadkowego, który stanowi
podstawę do obliczania należnego uprawnionemu zachowku (art. 998 ż 1 KC)
�� Spadkobierca zobowiązany z tytułu zachowku może zwolnid się z części tego obowiązku
w ten sposób, że wystąpi z żądaniem stosunkowego zmniejszenia zapisów i poleceo
o charakterze majątkowym (art. 1003 KC)
�� Zmniejszenie zapisu lub polecenia następuje w stosunku do ich wartości. Zapis ulega
zmniejszeniu o sumę, która do wysokości obciążającego spadkobiercę zachowku ma się tak
jak zapis lub polecenie do czystej wartości spadku.
�� Jeżeli spadkobierca jest sam uprawniony do zachowku, a jednocześnie zobowiązany do
zaspokojenia roszczenia o zachowek oraz wykonania zapisu bądz
polecenia, to może żądad
on zmniejszenia zapisów i poleceo w takim stopniu, ażeby pozostał mu jego własny
zachowek (art. 1005 ż 1 KC)
�� Kiedy nie można otrzymad należnego zachowku od spadkobiercy, zobowiązanymi z tego
tytułu są obdarowani (ci, których darowiznę doliczono do czystej wartości spadku)
�� Obdarowany odpowiada za zachowek całym swoim majątkiem, ale tylko w granicach
wzbogacenia, będącego skutkiem darowizny (art. 1000 ż 1 zd. 2 KC).
�� Jeżeli obdarowany posiada jeszcze przedmiot darowizny, to przysługuje mu upoważnienie
przemienne. Może on zwolnid się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do realizacji
zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny uprawnionemu do zachowku
(art. 1000 ż 3 KC)
27
�� Odpowiedzialnośd obdarowanego jest ograniczona jeżeli obdarowany sam jest uprawniony
do zachowku  ponosi on odpowiedzialnośd do wysokości nadwyżki przekraczającej jego
własny zachowek (art. 1000 ż 2 KC)
�� Jeżeli darowizną doliczoną do spadku została obdarowana została więcej niż jedna osoba, to
obdarowani odpowiadają w oznaczonej kolejności  jako pierwsi odpowiadają ci, którzy
zostali obdarowani najpóz
niej.
�� Roszczenie o zachowek jest roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniężnej
�� Postępowanie  proces
Wydziedziczenie
�� Można go dokonad w ważnie sporządzonym testamencie
�� Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikad z treści testamentu (art. 1009 KC)
�� Jeżeli z treści testamentu nie wynika przyczyna wydziedziczenia, to wydziedziczenie nie
nastąpi.
�� Spadkodawca nie może wydziedziczyd uprawnionego do zachowku jeżeli mu przebaczył
(art. 1010 ż 1 KC)
�� Przebaczenie może byd dokonane w dowolnej formie
�� Przebaczenie jest skuteczne jeżeli nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem (art. 1010 ż 2 KC)
WSPÓLNOŚD MAJ
TKU SPADKOWEGO
�� Jeżeli spadek dziedziczy więcej niż jeden spadkobierca, do wspólności majątkowej stosuje się
odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych
�� Udziały spadkobierców są określone w testamencie albo wynikają z przepisów ustawy
�� Każdy spadkobierca ma prawo do współposiadania przedmiotów spadkowych.
�� Do czasu objęcia spadku przez spadkobiercę, nad całością spadku czuwa sąd spadku,
a w razie potrzeby ustanawia się kuratora spadku
�� Jeżeli nie został ustanowiony kurator spadku, każdy ze współspadkobierców jest obowiązany
do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną
�� Spadkobierca, który spadek przyjął może zbyd całośd lub częśd przypadającego mu udziału
spadkowego (art. 1051 KC)  rozporządzenie będzie skuteczne gdy spadkobierca przyjął
spadek
�� Do zbycia udziału w spadku nie jest potrzebna zgoda pozostałych współspadkobierców
�� Każdy ze spadkobierców może za zgodą pozostałych rozporządzid udziałem w przedmiocie
należącym do spadku (art. 1036 zd. 1 KC). Zgoda powinna byd wyrażona w formie
wymaganej dla ważności dokonywanego rozporządzenia. Do czasu wyrażenia zgody
czynnośd spadkobiercy jest dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej.
�� Jeżeli spadkodawca dokona rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku
bez zgody pozostałych współspadkobierców, rozporządzenie takie może byd dotknięte
sankcją bezskuteczności względnej (art. 1036 zd. 2 KC)
28
DZIAA
SPADKU
�� Dział spadku polega na podziale majątku spadkowego między współspadkobierców
stosownie do wielkości ich udziałów w spadku. Celem jest zniesienie współwłasności
ułamkowej.
�� Powinien co do zasady obejmowad cały spadek
�� Może nastąpid w drodze porozumienia spadkobierców lub na mocy orzeczenia sądu (każdy
ze spadkobierców może wnieśd wniosek w tym przedmiocie, roszczenie o dział spadku nie
ulega przedawnieniu)
�� Przedmiotem działu są tylko aktywa spadku. Stan spadku ustala się według chwili otwarcia
spadku, wartośd spadku według cen z chwili dokonania działu.
�� Sposoby dokonania działu:
a. Podział fizyczny rzeczy wchodzących w skład spadku,
b. Przyznanie przedmiotów spadkowych jednemu spadkobiercy z obowiązkiem spłaty
pozostałych,
c. Podział cywilny  sprzedaż przedmiotów wchodzących w skład spadku i podział
uzyskanej w ten sposób sumy między współspadkobierców.
�� Umowa o dział spadku: stronami są wszyscy współspadkobiercy. Może obejmowad cały
spadek bądz
tylko jego częśd. Należy ustalid skład i wartośd majątku objętego podziałem,
a następnie wydzielid należne poszczególnym spadkobiercom schedy spadkowe.
Spadkobiercy powinni dokonad rozliczeo z tytułu posiadania przedmiotów należących do
spadku, pobranych pożytków, dokonanych nakładów oraz spłaconych długów spadkowych.
Umowa może zostad zawarta w dowolnej formie. Jeżeli w skład spadku wchodzi
nieruchomośd to umowa powinna byd zawarta w formie aktu notarialnego; przedsiębiorstwo
 forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi.
�� Sądowy dział spadku: tylko na wniosek, tryb nieprocesowy, powinien obejmowad cały
spadek. Wniosek może złożyd każdy ze spadkobierców oraz nabywca udziału spadku. Sądem
właściwym jest sąd spadku. We wniosku należy powoład postanowienie o stwierdzeniu
nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Uczestnikami
postępowania są wszyscy współspadkobiercy. Orzeczenie ma charakter konstytutywny. Po
uprawomocnieniu się postanowienia niedopuszczalne jest dochodzenie jakichkolwiek
roszczeo między uczestnikami postępowania.
�� Z chwilą działu spadku ustaje solidarna odpowiedzialnośd spadkobierców za długi spadkowe
�� Spadkobiercy są wzajemnie obowiązani do rękojmi według przepisów o rękojmi przy
sprzedaży
�� Uzupełniający dział spadku:
a. Jeżeli sąd z ważnych powodów ograniczył dział spadku tylko do jego części,
b. Jeżeli sąd dokonał działu spadku, nie obejmując postanowieniem wszystkich
przedmiotów wchodzących w skład spadku,
c. Jeżeli spadkobiercy dokonali w umowie częściowego działu spadku.
Zaliczenie darowizn na schedy spadkowe
�� Scheda spadkowa  ta częśd spadku, która przypadła konkretnemu spadkobiercy z ustawy
lub z woli testatora
�� Zaliczenie występuje jedynie przy dziedziczeniu ustawowym
29
�� Obowiązek zaliczenia zależy od woli spadkodawcy, który może od tego obowiązku zwolnid
�� Sposób zaliczenia:
a. Wartośd darowizn podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku,
która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia,
b. Wyznacza się schedy spadkowe każdego z tych spadkobierców, którzy są zobowiązani do
zaliczenia,
c. Na poczet ustalonej schedy spadkowej spadkobiercy podlega zaliczeniu darowizna
uzyskana przez spadkobiercę od spadkodawcy.
�� Zobowiązani z mocy ustawy:
1. Zstępni spadkodawcy,
2. Małżonek spadkodawcy, ale tylko wtedy, jeżeli dziedziczy w zbiegu ze zstępnymi
(Grupa I).
�� Wartośd przedmiotu darowizny podlegającej zaliczeniu oblicza się według stanu z chwili jej
dokonania, a według cen z chwili działu spadku. Przy zaliczeniu na schedę spadkową nie
uwzględnia się pożytków z przedmiotu darowizny (art. 1042 ż 3 KC)
�� Jeżeli wartośd darowizny podlegającej zaliczeniu przewyższa wartośd schedy spadkowej, to
spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki.
UMOWY DOTYCZ
CE SPADKU
�� Zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej  z wyjątkiem umowy o zrzeczenie się
dziedziczenia
�� Umowa o zbycie spadku lub udziału spadku  spadkobierca, który spadek przyjął może zbyd
ten spadek w całości lub w części, to samo dot. udziału spadkowego (art. 1051 KC).
Uprawnienie to istnieje tak długo, dopóki spadek stanowi wyodrębnioną masę majątkową.
Do zbycia nie jest wymagana zgoda pozostałych współspadkobierców.
�� Zbywcą może byd tylko ten spadkodawca, który spadek przyjął. Nabywcą spadku może byd
osoba spoza kręgu spadkobierców lub współspadkobierca
�� Treścią jest przeniesienie spadku lub udziału w spadku na nabywcę. Umowa powinna byd
zawarta w formie aktu notarialnego ad solemnitatem
�� Jest to umowa o podwójnym skutku  zobowiązująco-rozporządzająca. Uzależniona od
prawidłowej causa: donandi lub solvendi. Sukcesja uniwersalna  nabywca spadku wstępuje
w prawa i obowiązki spadkobiercy.
�� Za długi spadkowe nabywca spadku odpowiada solidarnie ze zbywcą i w tym samym zakresie
co zbywca (art. 1055 ż 1 KC)
�� Jeżeli zbycie ma charakter odpłatny, spadkobierca zobowiązany jest wobec nabywcy także
do wyrównania ubytku wartości powstałego przez zużycie lub rozporządzenie nieodpłatne
przedmiotami należącymi do spadku  zasada surogacji (art. 1054 ż 1 KC). W razie zbycia
spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne
i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku (art. 1056 KC). Nie wyłącza to
odpowiedzialności za wady prawne spadku lub udziału w spadku.
30