T

ylko przestrzeganie regulacji ustawowych wynikają-
cych z przepisów Prawa budowlanego może zapo-

biec nieprzewidzianym zdarzeniom na poszczególnych
etapach powstawania obiektu budowlanego. Według
D.W. Smitha jest to także wzorowo współpracujący zespół
odpowiednio dobranych ludzi. Najpoważniejszym zdarze-
niem dotyczącym obiektu budowlanego jest katastrofa
budowlana. W razie jej zaistnienia za wszystko, co dzieje
się na placu budowy, m.in. za odpowiednie zabezpiecze-
nie terenu wraz ze znajdującymi się na nim obiektami
budowlanymi i urządzeniami technicznymi, a także
za zapewnienie bezpieczeństwa ludzi, odpowiedzialny
jest kierownik budowy. Obowiązki kierownika budowy
oraz innych osób ściśle związanych z budową obiektu bu-
dowlanego w przypadku wystąpienia katastrofy budow-
lanej uregulowane zostały w rozdziale 7 w przepisach art.
73-79 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst
jedn. Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z późn. zm.)

Zapiski Herodota z 480 p.n.e.

O katastrofi e mostu pisał już Herodot w 480 r. p.n.e. Zda-
rzenie dotyczyło mostu przez Hellespont, zbudowanego
na rozkaz perskiego króla Kserksesa: „Kiedy już przerzucono
most, przez cieśninę morską nadeszła wielka burza, która
wszystko rozbiła i rozerwała. Kserkses był głęboko wstrzą-
śnięty tą wiadomością i rozkazał wymierzyć Hellespontowi
trzysta batów oraz wrzucić do morza parę kajdan. Co wię-
cej, wysłał równocześnie katów, aby Hellesponta napięt-
nowali rozpalonym żelazem. Przykazał też chłoszczącym
wypowiedzieć te barbarzyńskie i zuchwałe słowa: »Gorzka
wodo, nasz pan wymierza ci tę karę, boś go skrzywdziła,
nie doznawszy od niego nic złego. I król Kserkses przejdzie
cię, czy chcesz, czy nie chcesz. Tobie zaś słusznie żaden
człowiek nie składa ofi ar, boś jest zamuloną i słoną wodą«.
W ten sposób polecił ukarać morze, a tym, którzy mieli
nadzór nad budową mostu, kazał uciąć głowy”.

Katastrofa budowlana

dotyczy nie tylko samego

obiektu budowlanego

Przepisy prawne za katastrofę budowlaną uważają nie tyl-
ko zdarzenie dotyczące samego obiektu budowlanego, tj.
niezamierzone i gwałtowne zniszczenie tego obiektu lub
jego części, ale zniszczenie konstrukcyjnych elementów
rusztowań, elementów urządzeń formujących, ścianek
szczelnych i obudowy wykopów. Do katastrofy budowla-
nej przepisy nie zaliczają natomiast: uszkodzenia elemen-
tu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się
do naprawy lub wymiany oraz awarii instalacji.

Co robić

w razie zaistnienia katastrofy?

Jeśli dojdzie do katastrofy budowlanej, kierownik budowy
(robót) – właściciel albo zarządca lub użytkownik − jest
zobowiązany zorganizować doraźną pomoc dla po-

szkodowanych (wezwać służby medyczne, ratownicze
itd.) i przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy
(np. odcinając dopływy gazu i prądu). Osoba odpowie-
dzialna za obiekt musi go tak zabezpieczyć, aby dostępu
do niego nie miały osoby postronne, które mogłyby
później utrudnić postępowanie wyjaśniające na temat
przyczyn katastrofy. Obowiązkiem osoby odpowiedzialnej
za nieruchomość jest również niezwłoczne powiadomie-
nie właściwego organu nadzoru budowlanego, proku-
ratury, policji, a także inwestora, projektanta obiektu bu-
dowlanego, jeżeli katastrofa nastąpiła w trakcie budowy.

Postępowanie wyjaśniające

Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastro-
fy budowlanej prowadzi w pierwszej instancji właściwy
organ nadzoru budowlanego. Po otrzymaniu zawiado-
mienia o katastrofi e budowlanej organ obowiązany jest
niezwłocznie powołać komisję (art. 76 ust. 1 Ustawy), która
ustali przyczyny i okoliczności niezbędnych do likwidacji
zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia. Obowiąz-
kiem organu jest również niezwłoczne powiadomienie
o katastrofi e budowlanej organu wyższego stopnia oraz
głównego inspektora nadzoru budowlanego, które mogą
przejąć prowadzenie postępowania wyjaśniającego.
W skład komisji, którą powołuje organ prowadzący postę-
powanie wyjaśniające, wchodzą:
– przewodniczący;
– przedstawiciele innych zainteresowanych lub właści-

wych rzeczowo organów administracji rządowej;

– przedstawiciele samorządu terytorialnego, a w miarę

potrzeby − rzeczoznawcy lub inne osoby mające wy-
magane kwalifi kacje zawodowe.

Do udziału w czynnościach komisji mogą być ponadto
wzywani:
– inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego;
– projektant, przedstawiciel wykonawcy i producenta wy-

robów budowlanych;

– osoby odpowiedzialne za nadzór nad wykonywaniem

robót budowlanych.

Obowiązki inwestora

organizującego

proces budowlany

Do zadań inwestora należy zorganizowanie procesu budowy
z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpie-
czeństwa i ochrony zdrowia. Chodzi tu w szczególności o zle-
cenie opracowania projektu budowlanego, wyznaczenie
kierownika budowy i opracowanie planu bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia. Inwestor może ustanowić inspektora nad-
zoru inwestorskiego na budowie, a także może zobowiązać
projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego.
Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru in-
westorskiego będzie należało reprezentowanie inwestora
na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej
realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, z przepi-
sami oraz zasadami wiedzy technicznej.

Katastrofa
budowlana

Obowiązki kierownika budowy

Anna Stychlerz

„Vox Iuris” Doradztwo Prawne Szczecin
[e-mail]

Liczba katastrof
budowlanych
w Polsce cią-
gle jest wysoka
i ma tenden-
cję zwyżkową.
Z tego względu
tak ważne jest
poznanie Prawa
budowlanego
i obowiązków
poszczególnych
osób w razie
katastrofy.

36

Nowe uprawnienia nakazowe

organu nadzoru budowlanego

Zmiana prawa budowlanego wprowadzona Ustawą z dnia
10 maja 2007 r. (Dz.U. nr 99, poz. 665) poprzez dodanie
w art. 76 ust. 4 spowodowała, że organ nadzoru budow-
lanego zyskał nowe uprawnienia nakazowe, mające
zapewnić niezwłoczne zabezpieczenie miejsca katastro-
fy. W związku z wprowadzoną zmianą organ nadzoru
budowlanego, który prowadzi postępowanie wyjaśniające
w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej, może nakazać
właścicielowi lub zarządcy, w drodze decyzji, zabezpiecze-
nie miejsca katastrofy oraz obiektu budowlanego, który
uległ katastrofi e, uporządkowanie terenu lub wykonanie
innych niezbędnych czynności i robót budowlanych.
Decyzja taka posiada rygor natychmiastowej wykonalności
i może być ogłoszona ustnie. W razie niewykonania lub
nadmiernej zwłoki w wykonaniu decyzji przez właściciela
lub zarządcę obiektu budowlanego organ zapewnia jej
wykonanie na koszt i ryzyko zobowiązanego.

Obowiązki kierownika budowy

Kierownik odpowiada za to, co dzieje się na placu budowy,
m.in. za odpowiednie zabezpieczenie terenu, wraz ze znaj-
dującymi się na nim obiektami budowlanymi i urządzenia-
mi technicznymi. Jest on zobowiązany prowadzić budowę
zgodnie z projektem, pozwoleniem na budowę, przepi-
sami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku zawalenia się
konstrukcji na budowie lub niezapewnienia odpowiednich
środków bezpieczeństwa uczestnikom procesu budowla-
nego to on będzie ponosił odpowiedzialność.

Plan bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia

Kierownik budowy jest zobowiązany sporządzić przed
rozpoczęciem budowy plan bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia, uwzględniając specyfi kę obiektu budowlanego
i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym plano-
wanego jednoczesnego prowadzenia robót budowlanych
i produkcji przemysłowej.
Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie spo-
rządza się, jeżeli np. przewidywane roboty budowlane mają
trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie
przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub
pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać
500 osobodni.

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 7 lipca
1994 r. Prawo budowlane
(tekst jedn. Dz.U. z 2006 r.
nr 156, poz. 1118 z późn. zm.).

Piśmiennictwo
1. Jarominiak A., Rosset A.:

Katastrofy i awarie mostów.
Wydawnictwo WKŁ, 1986
Warszawa.

Odpowiedzialność uczestników

procesu budowlanego

w przypadku

katastrofy budowlanej

Odpowiedzialność uczestników procesu budowlanego
zależy od rozmiaru i skutków katastrofy. Wszyscy uczest-
nicy procesu budowlanego podlegają odpowiedzialności
karnej (karze grzywny lub więzienia nawet do 12 lat),
jeżeli przy projektowaniu lub wykonywaniu robót bu-
dowlanych w sposób rażący nie przestrzegają przepisów
prawa budowlanego i zasad wiedzy technicznej czy też
nie spełnili obowiązku usunięcia stwierdzonych uszko-
dzeń lub uzupełnienia braków, mogących spowodować
niebezpieczeństwo dla ludzi lub mienia bądź zagrożenie
środowiska.
Oprócz tego inżynierowie i architekci, którzy popełnili
błędy w sztuce budowlanej, mogą zostać pociągnięci
do odpowiedzialności dyscyplinarnej przed wewnętrz-
nymi sądami dyscyplinarnymi samorządu zawodowego.
Największą sankcją w tym przypadku jest odebranie
uprawnień zawodowych.

Analiza katastrof według Smitha

Analizę 143 katastrof mostów przeprowadził w 1976 r.
Smith, systematyzując je według czasu zdarzenia i według
przyczyny. Z liczby tej 23 katastrofy (tj. 16%) wydarzyły się
w czasie budowy, przy czym ponad połowę spowodowała
wadliwa konstrukcja rusztowań. Przed upływem dwóch
lat od oddania do eksploatacji katastrofom uległo siedem
mostów (5%), głównie wskutek wad materiałów i błędów
wykonawstwa. Po użytkowaniu dłuższym niż dwa lata
awarii uległo 113 mostów (79%), w tym 67 katastrof zostało
spowodowanych podmyciem podpór w czasie powodzi,
16 wynikało z wad materiałów i błędów wykonawstwa,
a 13 powstało wskutek przeciążenia konstrukcji. Z opisów
licznych katastrof wynika, że wzorowo współpracujący
zespół najlepiej gwarantuje zapobieganie zarówno błędom
projektowym, jak i niepowodzeniom wykonawstwa. Smith
stwierdził, że nie ma uniwersalnej recepty na dobór odpo-
wiedniego zespołu. Szczególnie niebezpieczna jest zmiana
zgranego zespołu w czasie budowy. Dlatego powinna ona
być akceptowana jedynie w przypadkach bezwzględnie
koniecznych. Wtedy jednak niezbędne jest dokładne i prze-
myślane opracowanie nowego planu robót, z ustaleniem
zakresu odpowiedzialności i czynności poszczególnych
członków zespołu.



m o s t y

p r a w o i a d m i n i s t r a c j a

37

fot

. Shutt

erst

ock