PROTOKÓŁ PAKIETOWY

X.25

2

• Protokół X.25 jest zaleceniem określającym

warunki i procedury połączeń w sieciach z
komutacją pakietów. Powstał w roku 1974. W
Polsce wykorzystywany w sieciach POLPAK,
TELBANK i KOLPAK. Sieci X.25 mogą być
łączone ze sobą z użyciem protokołu X.75.
Pozwala to na łatwe łączenie się ze sobą
użytkowników różnych sieci. Protokół X.25
powstał wcześniej niż model ISO/OSI dlatego
jego terminologia różni się od terminologii
przyjętej przez ISO.

3

4

Poziom fizyczny

Protokół X.25 był

przeznaczony

do współpra-

cy z łączami pracującymi z szybkościami
transmisji do 64 kbit/s. W roku 1993
CCITT udoskonaliła protokół zwiększając
szybkość obsługiwanych połączeń do 2048
kbit/s. Poziom

fizyczny

oferuje użytkowni-

kowi różne rodzaje styków określanych
zaleceniami serii X lub V.

5

• Styk X.21 – podstawowy styk protokołu
• Styk X.21 bis – styk umożliwiający wyko-

rzystanie styku zgodnego z zaleceniem V.24
(RS232D). Rolę przewodów C i I styku X pełnią
przewody 109 i 105 styku V. Pozwala to na
wykorzystywanie komputerów osobistych
wyposażonych w styki V jako terminali sieci
X.25.

• Styk V.35 (ETA449) – zgodnie z zaleceniem X.21

bis.

6

Protokół HDLC

Protokół High-level Data Link Control został

opublikowany przez ISO jest zorientowanym
bitowo protokołem warstwy łącza danych dla
transmisji synchronicznej. Obsługuje transmisję
dwukierunkową i naprzemienną. Przeznaczony do
obsługi połączeń dwu i wielopunktowych. HDLC
jest protokołem nadrzędnym do całej rodziny
protokołów.

7

• SDLC – (Synchronous Data Link Control)

zorientowany bajtowo protokół opracowany przez

IBM będący protoplastą całej rodziny HDLC.

• LAP – (Link Acces Procedure) początkowo

używany w X.25.

• LAP-B - (Link Acces Procedure - Balanced)

następca protokołu LAP w X.25 przeznaczony do

komunikacji dwupunktowej – zatem nie wymaga

adresacji do identyfikacji drugiej stacji

• LAP-D (Link Acces Procedure – D chanel) do

organizacji transmisji w kanale D w sieciach

ISDN

8

• LAP-X (LAP-B Extended) – protokół używany w

systemach terminalowych.

• LAP-M (Link Acces Procedure vor Modems) –

ogłoszony jako rekomendacja V.42.

• LAP-F (Link Acces Procedure for Frame-Mode

Bearer Services) – używany w sieciach Frame
Relay.

• LLC (Logical Link Control) – protokół IEE 802.2

dla podwarstwy łącza logicznego modelu ISO/OSI
w sieciach lokalnych

9

Typy stacji protokołu HDLC:
• Nadrzędna (primary station) – zarządza

przepływem danych, wysyła polecenia i otrzymuje

odpowiedzi. W przypadku pracy wielopunktowej

jest odpowiedzialna za utrzymanie oddzielnych

sesji ze wszystkimi stacjami.

• Podrzędna (secondary station) - wykonuje

polecenia stacji nadrzędnej, nie odpowiada za

sterowanie transmisją w łączu.

• Uniwersalna (combined station) – wysyła zarówno

polecenia jak i odpowiedzi. Może utrzymywać

sesję tylko z jedną inną stacją uniwersalną

10

Tryby pracy stacji:
• Nierównoprawny (Normal Response Mode –

NRM) – W tym trybie stacja podrzędna może
transmitować tylko wtedy gdy dostanie
pozwolenie od stacji nadrzędnej. Może nadać
jedną lub więcej ramek. Ostatnia ramka musi być
odpowiednio oznaczona. Po jej wysłaniu musi
oczekiwać na ponowne zezwolenie.

• Asynchroniczny nierównoprawny (Asynchronous

Response Mode - ARM) – służy do połączenia
stacji uniwersalnych. Stacja uniwersalna może w
tym trybie sama zainicjować transmisję.

11

Konfiguracje połączeń HDLC:
• Nierównoprawne - obejmuje stację nadrzędną

oraz jedną lub kilka stacji podrzędnych. Zapewnia
transmisję dwu- lub wielopunktową
półdupleksową lub dupleksową.

• Równoprawna – składa się z dwóch stacji

uniwersalnych w połączeniu dwupunktowym
półdupleksowym lub dupleksowym.

• Symetryczna – dwie niezależne stacje w

połączeniu dwupunktowym. Każda może być
nadrzędna lub podrzędna.

12

Format ramki

Flaga

Pole

adresowe

Flaga

Pole
sterują
ce

FCS

Informacja

8 8 8 lub 16 zmienna długość 16 8

13

Flaga

Kombinacja 01111110

Kombinacje ramki są kodowane przez wtrącanie zera

po pięciu kolejnych jedynkach. Po stronie

odbiorczej wtrącone zera są usuwane.

• Wszystkie ramki zaczynają się i kończą flagą.
• Pomiędzy kolejnymi ramkami flaga jest nadawana

jako wypełniacz.

• Sekwencja siedmiu kolejnych jedynek – problemy

na łączu (abort).

• Sekwencja piętnastu jedynek – łącze w stanie

bezczynności

14

Pole adresowe

Składa się z ośmiu bitów, lecz może zostać

rozszerzone przy połączeniach wielopunktowych,
wówczas każda stacja posiada unikalny adres.

W konfiguracji nierównoprawnej pole adresowe

zawiera adres stacji podrzędnej.

W konfiguracji równoprawnej ramki z komendami

zawierają adres stacji docelowej, a ramki z
odpowiedziami adres stacji która nadała komendę.

15

Adresowanie

Stacja

uniwersalna

B

Konfiguracja nierównoprawna

Konfiguracja równoprawna

komenda (adres A)

odpowiedź (adres A)

odpowiedź (adres B)

komenda (adres B)

Stacja

uniwersalna

A

Stacja

uniwersalna

B

Stacja

uniwersalna

A

komenda (adres B)

odpowiedź (adres B)

16

Pole sterujące

17

18

Komendy i odpowiedzi

1

2

3

4

5

6

7

8

Informacyjna

0

P/F

I-ramka

I-ramka

1

0

0

0 P/F

RR

RR

1

0

0

1 P/F

REJ

REJ

1

0

1

0 P/F

RNR

RNR

1

0

1

1 P/F

SREJ

SREJ

1

1

0

0 P/F

0

0

0

U(I)

U(I)

1

1

0

0 P/F

0

0

1

SNRM

1

1

0

0 P/F

0

1

0

DISC

RD

1

1

0

0 P/F

1

0

0

UP

1

1

0

0 P/F

1

1

0

U(A)

1

1

0

0 P/F

1

1

1

TEST

TEST

1

1

1

0 P/F

0

0

0

SIM

RIM

1

1

1

0 P/F

0

0

1

FRMR

1

1

1

1 P/F

0

0

0

SARM

DM

1

1

1

1 P/F

0

0

1

RSET

1

1

1

1 P/F

0

1

0

SARME

1

1

1

1 P/F

0

1

1

SNRME

1

1

1

1 P/F

1

0

0

SABME

1

1

1

1 P/F

1

0

1

XID

XID

1

1

1

1 P/F

1

1

0

SABME

Nienumerowana

Komendy

N(R)
N(R)

Bity pola sterującego

N(R)

N(S)

N(R)
N(R)

Odpowiedzi

Format ramki

Nadzorcza

19

RODZAJE RAMEK NADZORCZYCH

RR (Receive Ready) – wskazuje gotowość stacji do
odbioru, możemy nią potwierdzić odbiór poprzednich
ramek wykorzystując sekwencję oczekiwanego numeru
ramki N(R).

RNR (Receive Not Ready) – brak gotowości do odbioru,
możemy nią potwierdzić odbiór poprzednich ramek
wykorzystując sekwencję oczekiwanego numeru ramki
N(R).

REJ (Reject) - potwierdzenie negatywne, wskazuje na
konieczność retransmisji ramki o numerach N(R) i
większych oraz potwierdza ramki o numerach
mniejszych od N(R).

20

SREJ – (Selective Reject) żądanie retransmisji wyłącznie
ramki o numerze N(R) i potwierdzenie ramek o numerach
mniejszych od N(R).

RODZAJE RAMEK NIENUMEROWANYCH

UI – (Unnumbered Information) informacja
nienumerowana, umożliwia przesłanie dodatkowych
danych w ramce nienumerowanej.

RIM – (Request Ininitiation Mode) żądanie ustalenia
początkowego trybu pracy.

SIM – (Set Initialization Mode) ustawienie początkowego
trybu pracy – wymaga potwierdzenia ramką UA.

21

SNRM – (Set Normal Response Mode) ustanowienie
nierównoprawnego trybu pracy. Stacja nadrzędna przejmuje
kontrolę nad transmisją w łączu.

DM – (Disconnect Mode) tryb rozłączenia. Ramka
podrzędna wysyła wiadomość o tym, że znajduje się w
stanie logicnego rozłączenia.

DISC – (Disconnect) komenda ustawienia stacji podrzędnej
w tryb logicznego rozłączenia.

UA – (Unnaumbered Acnowledgment) potwierdzenie
nienumerowane. Ramki nienumerowane wymagają
potwierdzenia by nie zaginęły. Ponieważ nie są numerowane
wymagają natychmiastowego potwierdzenia przed
wysłaniem następnej.

22

FRMR – (Frame Reject) odrzucenie ramki z prawidłową
sumą kontrolną o nieprawidłowej semantyce. (np. ramka
krótsza niż 32 bity, nielegalna ramka sterująca lub odbiór
ramki z polem informacyjnym przekraczającym maksymalną
długość). Ramka FRMR zawiera 24 bitowe pole
informacyjne precyzujące powód odrzucenia ramki.

RD – (Request Disconnect) żądanie rozłączenia przez stację
podrzędną.

XID – (Exchange Station Identificator) wymiana
identyfikatorów. Komenda służąca do identyfikacji stacji
podrzędnej.

UP – (Unnumbered Polls) nienumerowane przepytywanie.

TEST – zapytanie o wynik testu stacji współpracującej.

23

SARM – (Set Asynchronous Response Mode) ustanowienie
trybu asynchronicznego nierównoprawnego umożliwiającego
stacji podrzędnej na transmisję bez zezwolenia stacji głównej.

SABM – (Set Asynchronous Balanced Mode) ustanowienie
trybu asynchronicznego równoprawnego dla stacji
uniwersalnych.

SNRME – (Set Normal Response Mode Extended)
ustanowienie trybu nierównoprawnego rozszerzonego.
Komenda używana w przypadku numeracji rozszerzonej
(dwubajtowej).

SABME – (Set Asynchronous Balanced Mode Extended)
ustanowienie trybu asynchronicznego równoprawnego dla
stacji uniwersalnych w przypadku numeracji rozszerzonej
(dwubajtowej).

24

RSET – (Reset) przywrócenie stanu początkowego. Stacja
nadawcza zeruje swoją sekwencją N(S), a stacja odbiorcza
swoją sekwencję N(R). Dotychczas niepotwierdzone ramki
nadal mają status niepotwierdzonych.

Protokół HDLC wykorzystuje również mechanizm
maksymalnego czasu oczekiwania na odpowiedź (timeout).
Jeżeli w określonym czasie stacja nadrzędna nie otrzyma
odpowiedzi od stacji podrzędnej to powtarza ją z bitem P=1.
Liczba takich retransmisji jest również ograniczona.

25

Pole FCS

Pole FCS (Frame Check-Sequence) służy do sprawdzenia
poprawności transmisji. Sekwencja jest obliczana z
zawartości pola adresowego, sterującego i informacyjnego.
Wynik obliczeń z udziałem wielomianu generacyjnego
g(x)= x

16

+x

12

+x

5

+1

umieszczany jest w polu FCS.

Po stronie odbiorczej stacja dokonuje identycznych obliczeń
i porównuje wynik z odbieranym polem FCS.

Zgodność oznacza bezbłędną transmisję, zaś niezgodność
błąd i konieczność retransmisji tej ramki.

26

Protokół LAP-B

Protokół LAP-B jest protokołem warstwy łącza danych
zalecanym przez CCITT do współpracy z systemami
komutacji pakietów X.25. Jest on uproszczoną wersją
protokołu HDLC.

Przeznaczony jest do komunikacji dwupunktowej w trybie
asynchronicznym równoprawnym. Możliwe są dwa sposoby
sekwencyjnej numeracji ramek: podstawowy (modulo 8) i
rozszerzony (modulo 128).

Protokół X.25 wymaga aby LAP-B wykorzystywało unikalne
adresy DTE (stacja A) – 11000000, zaś DCE (stacja B) –
10000000.

27

Z przedstawionej tabeli ramek protokołu LAP-B wynika,
że ramka informacyjna nie może być używana jako
odpowiedź i jest używana wyłącznie jako komenda, a
zatem w polu adresowym umieszcza się wyłącznie adres
docelowy.

Format ramki

Komendy

Odpowiedzi

Informacyjna

I-ramka

RR

RR

RNR

RNR

REJ

REJ

SABM

DISC

SABME

FRMR

DM

UA

Nadzorcza

Nienumerowana

28

Poziom pakietowy

Pozim
pakieto
wy

Pozim
ramki

Pozim
fizyczny

Medium

transmisyjne

Dane

Pakiet

Ramka

Poziomy wyższych warstw

29

Połączenia wirtualne

Pakiety w sieciach X.25 przesyłane są za pomocą połączeń
wirtualnych. Połączenie wirtualne jest kanałem logicznym
łączącym dwóch użytkowników sieci. W tym połączeniu
pakiety są przesyłane kolejno i dochodzą do odbiorcy w
kolejności w jakiej zostały wysłane. Wewnątrz każdego
połączenia wirtualnego pakiety są kolejno numerowane.
Zasada numeracji jest analogiczna do sekwencyjnej
numeracji ramek protokołu HDLC.Pakiety mogą być
numerowane sekwencyjnie w trybie podstawowym
(modulo 8), lub w trybie rozszerzonym (modulo 128).
Numeracja sekwencyjna jest prowadzona oddzielnie dla
każdego kierunku transmisji.

30

Użytkownik dołączony do sieci X.25 za pomocą jednego
łącza fizycznego może na nim realizować wiele różnych
połączeń wirtualnych do innych użytkowników sieci.
Maksymalna liczba połączeń nie może przekroczyć 4096.
Protokół X.25 przypisuje każdemu połączeniu wirtualnemu
oddzielny numer LCN (Logical Channel Number).

Protokół przewiduje dwa podstawowe typy połączeń
wirtualnych:

•PVC Permanent Virtual Circuit) – stałe połączenie
wirtualne, będące odpowiednikiem łączy dzierżawionych w
sieci telefonicznej powszechnego użytku. Zaletą ich jest to,
że są zestawione na stale i nie muszą być ciągle nawiązywane
i rozwiązywane połączenia .

31

•SVC (Switched Virtual Circiut) – tymczasowe połączenia
wirtualne, jest ono nawiązywane tylko na czas trwania sesji i
rozwiązywane po jej zakończeniu. Są odpowiednikiem
połączeń komutowanych w sieci telefonicznej powszechnego
użytku. Rozróżniamy trzy typy połączeń SVC: przychodzące,
wychodzące i mieszane.

TYPY PAKIETÓW

•pakiety służące do nawiązywania i rozłączania połączeń

•pakiety danych i przerwań

•pakiety sterowania przepływem i zerowania

•pakiety restartu

•pakiety diagnostyki

•pakiety służące do rejestracji

32

od DTE do DCE

od DCE do DTE

SVC

PVC

DCE Interupt,
(przerwanie od DCE)

DTE Interupt,
(przerwanie od DTE)

x

x

dane

dane

dane

DCE Interupt
Confirm. (potwierdz.
przerwania od DCE)

DTE Interupt
Confirm. (potwierdz.
przerwania od DTE)

x

x

DCE Data, (dane od
DCE)

DTE Data, (dane od
DTE)

x

x

x

adres wywoływanego DTE,
adres wywołującego DTE,
udogodnienia

Dane i przerwania

DCE Clear Confirm.
(potwierdzenie
rozłączenia przez
DCE)

DTE Clear Confirm.
(potwierdzenie
rozłączenia przez
DTE)

adres wywoływanego DTE,
adres wywołującego DTE,
udogodnienia

adres wywoływanego DTE,
adres wywołującego DTE,
udogodnienia

adres wywoływanego DTE,
adres wywołującego DTE,
udogodnienia, przyczyna
rozłączenia, kod diagnostyczny

x

x

x

Call Request,
(żądanie połączenia)

Call Accepted,
(połączenie przyjęte)

Incoming Call,
(połączenie
przychodzące)

Call Connected,
(połączenie
dokonane)

Clear Request,
(żądanie rozłączenia)

Clear Indication,
(wskazanie
rozłączenia)

Typ pakietu

Usługa

Parametry

Ustanowienie i rozłączenie połączenia

33

od DTE do DCE

od DCE do DTE

SVC

PVC

DCE RR

DTE RR

x

x

P(R)

DCE RNR

DTE RNR

x

x

P(R)

DTE REJ

x

x

P(R)

Restart Indication
(wskazanie
wznowienia)

Restart Request
(żądanie wznowienia)

x

x

przyczyna
wznowienia, kod
diadnostyczny

DCE Restart
Indication
(potwierdzenie
wznowienia od DCE)

DTE Restart Request
(żądanie wznowienia
od DTE)

x

x

przyczyna
wznowienia, kod
diadnostyczny

Registration
Confirmation,
(potwierdzenie
rejestracji)

x

x

przyczyna, diagnoza,
adres DTE, adres
DCE, kod rejestracji

Registration
Request, (żądanie
rejestracji)

x

x

adres DTE, adres
DCE, kod rejestracji

kod diagnostyczny,
wyjaśnienie

Rejestracja

Diagnostic
(diagnostyczny)

x

x

Wznowienie

Diagnostyka

przyczyna zerowania,
kod diadnostyczny

DCE Reset
Confirmation,
potwierdzenie
zerowania od DCE)

DTE Reset
Confirmation,
potwierdzenie
zerowania od DTE)

x

x

przyczyna zerowania,
kod diadnostyczny

Reset Indication
(wskazanie
zerowania)

Reset Indication
(żądanie zerowania)

Parametry

Sterowanie przepływem i zerowanie

x

x

Typ pakietu

Usługa

34

Pakiety Interupt służą do nadawania poza kolejnością
krótkich informacji o długości do 32 bajtów. Ponieważ nie
mają nr sekwencyjnych mogą być nadane natychmiast z
pominięciem kolejki pakietów oczekujących. Muszą jednak
być potwierdzone pakietami Interupt Confirmation przed
wysłaniem kolejnego pakietu Interupt w tym samym kanale
logicznym.

Zadania pakietów RR, RNR i REJ są podobne do roli
spełnianych przez ramki o tych samych nazwach na
poziomie protokołu HDLC i LAP-B. a więc służą do
sterowania przepływem na poziomie warstwy pakietowej.

Pakiet Reset służy do przywracania utraconej sekwencyjnej
numeracji pakietów, natomiast pakiet Restart do
przywrócenia stanu początkowego we wszystkich kanałach
logicznych pomiędzy DTE a DCE.

35

Pakiet Diagnostic jest wykorzystywany przez sieć do
informacji o problemach. Nie wymaga potwierdzenia.
Wyróżnia 66 stanów identyfikujących problemy np.:

•Niezidentyfikowany pakiet

•Niedozwolony pakiet

•Pakiet o niedozwolonej długości

•Nieprawidłowy adres itp.

Pakiet Registration jest używany do uzgadniania i
potwierdzania udogodnień. Pozwala na zmianę wcześniej
uzgodnionych udogodnień bez interwencji administratora
sieci.

36

Formaty pakietów

• Maksymalne długości pakietów – 16,

32, 64, 128, 256, 512, 1024, 2048 i

4096

• Typowa długość – 128
• Minimum 3 bajty – nagłówek pakietu

(numeracja sekwencyjna modulo 8)

• Nagłówek 4 bajtowy przy numeracji

rozszerzonej (modulo 128)

• Nagłówki pakietów poszczególnych

typów mogą się różnić między sobą

37

Format ogólny pakietu

8

7

6

5

4

3

2

1

GFI

LCGN

LCN

PTI

S/D

ADRES DTE

UDOGODNIENIA

DIAGNOSTYKA

DANE

Q

D

MOD

GFI

Bit Q ma znaczenie wyłącznie w fazie wymiany danych i służy do rozbicia pakietów

na dwie klasy: pakiety normalne i pakiety specjalne. W fazie ustanawiania i likwidacji
połączenia ósmy bit pierwszego bajtu jest bitem A i określa format adresu stacji DTE
nawiązujących połączenie.

Bit D określa sposób potwierdzania pakietu:

−

0 oznacza potwierdzenie lokalne,

−

1 oznacza potwierdzenie przez odległą stację DTE.

Pole MOD (SS) określa sposób numeracji pakietów:

−

01 oznacza numerację modulo 8,

−

10 oznacza numerację pakietów modulo 128.

38

Packet type

Bit position

From DCE to DTE

From DTE to DCE

8

7

6

5

4

3

2

1

Call set-up and clearing

Incoming call

Call request

0

0

0

0

1

0

1

1

Call connected

Call accepted

0

0

0

0

1

1

1

1

Clear indication

Clear request

0

0

0

1

0

0

1

1

DCE clear confirmation

DTE clear confirmation

0

0

0

1

0

1

1

1

Data and interrupt

DCE data

DTE data

X

X

X

X

X

X

X

0

DCE interrupt

DTE interrupt

0

0

1

0

0

0

1

1

DCE interrupt confirmation

DTE interrupt confirmation

0

0

1

0

0

1

1

1

Flow control and reset

DCE RR (modulo 8)

DTE RR (modulo 8)

X

X

X

0

0

0

0

1

DCE RR (modulo 128)

DTE RR (modulo 128)

0

0

0

0

0

0

0

1

DCE RNR (modulo 8)

DTE RNR (modulo 8)

X

X

X

0

0

1

0

1

DCE RNR (modulo 128)

DTE RNR (modulo 128)

0

0

0

0

0

1

0

1

DTE REJ (modulo 8)

X

X

X

0

1

0

0

1

DTE REJ (modulo 128)

0

0

0

0

1

0

0

1

Reset indication

Reset request

0

0

0

1

1

0

1

1

DCE reset confirmation

DTE reset confirmation

0

0

0

1

1

1

1

1

Restart

Restart indication

Restart request

1

1

1

1

1

0

1

1

DCE restart confirmation

DTE restart confirmation

1

1

1

1

1

1

1

1

Diagnostic

Diagnostic

1

1

1

1

0

0

0

1

Registration

Registration Request

1

1

1

1

0

0

1

1

Registration Confirmation

1

1

1

1

0

1

1

1

39

Pakiety sterowania

przepływem i zerowania

•

RR

RR

–

–

Receive Ready

Receive Ready

– potwierdza prawidłowy odbiór

pakietów oraz do wznawia transmisje po wysłaniu RNR

RNR

•

RNR –

RNR –

Receive Not Ready

Receive Not Ready

- zawiadamia nadawcze DTE o

konieczności wstrzymania nadawania równocześnie

potwierdza odebranie wcześniejszych pakietów

•

REJ

REJ

–

–

Reject

Reject

– żadanie retransmisji pakietów (zawiera

numer pakietu od którego ma rozpocząć się retransmisja)

•

Reset

Reset

– przywracanie stanu początkowego pojedynczego

kanału logicznego, wszystkie pakiety danych i przerwań są

usuwane – używany w razie pojawienia się problemów z

transmisją. Reset Request

Reset Request

od DTE, Reset Indication

Reset Indication

od

sieci (DCE).

40

Format pakietów

Format pakietów

RR

RR

,

,

RNR

RNR

i

i

REJ

REJ



tylko nagłówek

tylko nagłówek



modulo 8 – 3 bajty

modulo 8 – 3 bajty



modulo 128 – 4 bajty

modulo 128 – 4 bajty

0

0

0 1

LCGN

LCN

P(R)

Typ

0

0

1 0

LCGN

LCN

Typ

P(R)

0

41

Pakiety danych i przerwań



DCE

DCE

Data

Data

–

– dane użytkownika



Interrupt

Interrupt

–

– nadawanie poza kolejnością

krótkich informacji o długości do 32 bajtów. Nie

mają numerów sekwencyjnych, mogą więc być

dostarczone natychmiast, z pominięciem

pakietów

Data

Data

aktualnie znajdujących się w

kolejce. Używane przy dużym obciążeniu

połączenia wirtualnego. Wymagają potwier-

dzenia pakietem

Interrupt Confirmation

Interrupt Confirmation

.

.

42

Format pakietu

Format pakietu

Data

Data



modulo 8

modulo 8



modulo 128

modulo 128

Q

D

0 1

LCGN

LCN

P(R)

M

P(S)

0

Dane

Q

D

10

LCGN

LCN

P(S)

0

P(R)

M

Dane

43

Kategorie pakietów

• Pakiety dzielą się na dwie kategorie: A

A

oraz

B

B

.

Pakiety kategorii A

A

mają maksymalną

dopuszczalną długość oraz bity M=1

M=1

i D=0

D=0

.

Wszystkie inne pakiety są pakietami kategorii

B

B

. Pakiety B

B

zawsze kończą sekwencję

pakietów. Tylko pakiety kategorii B

B

mogą mieć

D=1

D=1

w celu zapewnienia potwierdzeń między

końcowymi DTE. Pakiety A

A

wraz z

bezpośrednio występującymi po nich pakietami

B

B

mogą być w sieci łączone w jeden pakiet.

44

Pakiety służące do ustanowienia

i rozłączenia połączenia



Call Request

Call Request

(

(

Incoming Call

Incoming Call

)

)

– inicjowanie połączenia



Call Accepted

Call Accepted

– przyjęcie połączenia



Clear Request

Clear Request

– odrzucenie połączenia



DCE/DTE

DCE/DTE

Clear Confirmation

Clear Confirmation

– potwierdzenie odrzucenia

połączenia

45

Pakiet Call Request i

Incoming Call

A

D

SS

LCGN

LCN

Typ

0

0

0

0

1

0

1

1

Długość adresu

nadawczego DTE

Długość adresu

odbiorczego DTE

Adres nadawczego DTE

Adres odbiorczego DTE

0 0 0 0

Długość pola udogodnień

Udogodnienia

Dane użytkownika

46

Pakiet

Clear Request

i Clear Indication

A

D

SS

LCGN

LCN

Typ

0

0

0

1

0

0

1

1

Przyczyna rozłączenia

Diagnostyka

Długość adresu

nadawczego DTE

Długość adresu

odbiorczego DTE

Adres nadawczego DTE

Adres odbiorczego DTE

0 0 0 0

Długość pola udogodnień

Udogodnienia

Dane użytkownika

47

Wybrane kody

rozłączenia (przyczyn)

Przyczyna

Kolejne bity

8

7

6

5

4

3

2

1

numer zajęty

0

0

0

0

0

0

0

1

awaria

0

0

0

0

1

0

0

1

błąd procedury - zdalny

0

0

0

1

0

0

0

1

błąd procedury - lokalny

0

0

0

1

0

0

1

1

tryb awaryjny

0

0

0

1

0

1

0

1

żądanie niewłaściwego

udogodnienia

0

0

0

0

0

0

1

1

nieznany numer

0

0

0

0

1

1

0

1

sieć jest przeciążona

0

0

0

0

0

1

0

1

wywołany użytkownik

odmawia zaakceptowania

odwrotnego płacenia

0

0

0

1

1

0

0

1

48

Format pakietu Diagnostic

0

0

SS

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Typ

1

1

1

1

0

0

0

1

Diagnostyka

Objaśnienia diagnostyczne

49

Wybrane kody diagnostyczne

Diagnostyka

Kod

niezidentyfikowany pakiet

0

0

1

0

0

0

0

1

pakiet za krótki

0

0

1

0

0

1

1

0

pakiet za długi

0

0

1

0

0

1

1

1

nieautoryzowane przerwanie

0

0

1

0

1

1

0

0

nieautoryzowane

potwierdzenie przerwania

0

0

1

0

1

0

1

1

niepoprawny adres

wywoływany

0

1

0

0

0

0

1

1

niepoprawny adres

wywołujący

0

1

0

0

0

1

0

0

niedostępny kanał logiczny

0

1

0

0

0

1

1

1

nieznany adres

międzynarodowy

0

1

1

1

1

0

0

1

chwilowe problemy z

kierowaniem ruchem

0

1

1

1

1

0

0

0

50

Pakiet

Registration Request

A

0

SS

0

0

0

0

1

1

1

1

0

0

1

1

Typ

1

1

1

1

1

0

1

1

Długość adresu DTE

Długość adresu DTE

Adres DCE

Adres DTE

0 0 0 0

0

Długość pola rejestracji

Rejestracja

51

Udogodnienia (Facilities)

• X.25 określa różnorodne udogodnienia, z których

mogą korzystać użytkownicy sieci. Zwykle

administrator sieci określa podzbiór dostępnych

udogodnień, a pakiet Call Request

Call Request

określa, które

z udogodnień mają być przypisane do połączenia

wirtualnego.

Udogodnienia można sklasyfikować następująco:

• udogodnienia międzynarodowe zawarte w X.2

• udogodnienia specyfikowane przez CCITT dla DTE

• udogodnienia oferowane przez źródłową publiczną

sieć transmisji danych

• udogodnienia oferowane prze docelową publiczną

sieć transmisji danych

52

Kilka częściej stosowanych udogodnień:

• rozszerzona numeracja pakietów modulo 128

• modyfikacja bitu D

D

pozwala na przesyłanie

potwierdzeń między końcowymi DTE

• przesyłanie krótkich wiadomości (Fast Select

Fast Select

)

• zamknięte grupy użytkowników

• zmiana długości pakietów i/lub częstotliwości ich

potwierdzania dla wybranych połączeń

• zmiana przepustowości dla wybranego połączenia

• opłata przez użytkownika wywoływanego

• przekierowanie wywołania

• opóźnienie czasu tranzytowego

• abonent wielokrotny – podłączenie do paru

węzłów pod jednym adresem

53

Nazwa udogodnienia

Poł.

komut.

Poł.

stałe

Typ

Ograniczenia nakładane na połączenia

Blokada połączeń przychodzących

E

S

Blokada połączeń wychodzących

E

A

S

Kanał logiczny wyłącznie dla połączeń wychodzących

E

S

Zamknięta grupa użytkowników

E

S

Blokada połączeń przychodzących wewnątrz zamkniętej grupy

A

S

Blokada połączeń wychodzących wewnątrz zamkniętej grupy

A

S

Zamknięta grupa użytkowników otwarta na połączenia przychodzące

A

S

Zamknięta grupa użytkowników otwarta na połączenia wychodzące

A

S

Wybór zamkniętej grupy użytkowników

E

C

Zamknięta grupa użytkowników z wyborem połączeń wychodzących

A

C

Dwustronna zamknięta grupa użytkowników

A

S

Dwustronna zamknięta grupa użytkowników otwarta na połączenia wychodzące

A

S

Wybór dwustronnej zamkniętej grupy użytkowników

A

C

Taryfikacja

Odwrotna taryfikacja

A

C

Akceptacja odwrotnej taryfikacji

A

S

Blokada połączeń opłacanych

A

S

Identyfikacja abonenta

A

S/C

Informacje taryfikacyjne

A

S/C

Jakość usług sieciowych

Niestandardowy rozmiar pakietu

A

A

S

Niestandardowy rozmiar okna

A

A

S

Negocjacja parametrów sterowania przepływem

E

S/C

Przepustowość styku DTE-DCE

A

A

S

Negocjacje przepustowości styku DTE-DCE

E

S/C

Opóźnienie wnoszone przez sieć

E

C

Potwierdzanie pakietów

Modyfikacja bitu D

A

A

S

Wykorzystywanie bitu D w trakcie nawiązywania połączenia

A

A

S

Retransmisja pakietów

A

A

S

Rozszerzona numeracja pakietów

A

A

S

Przekazywanie połączeń

Przeszukiwanie styku DTE-DCE

A

S

Przekazywanie połączenia

A

A

S

Przekazywanie połączenia z powiadamianiem

A

C

54

Adresacja X.121



P

P

–wskaźnik

międzynarodowy(prefiks)



DNIC

DNIC

(Data Network Identifacation

Code) – identyfikator wywoływanej

sieci – 4 cyfry - 3 cyfry na DCC

DCC

(Data

Country Code) i 1 cyfra jako

identyfikator sieci w kraju



NTN

NTN

(Network Terminal Number) –

numer styku DTE-DCE wewnątrz sieci

publicznej



NN

NN

(National Number) – numer

krajowy – 1 cyfra określa numer sieci

publicznej w kraju, reszta numeru

użytkownika NTN

NTN

.



PNIC

PNIC

(Private Data Network

Identification Code) – identyfikatora

sieci prywatnej – 6 cyfr



ETN

ETN

(End Terminal Number) -

numer użytkownika tej sieci – 4

cyfry

.

.

P DNIC

NTN

P DCC

NN

P DNIC

PNIC

ETN

55

Przesyłanie

krótkich wiadomości



X.25 umożliwia także, w pewnym sensie, wykorzystanie metody

datagramowej. Polega to na przesyłaniu krótkich wiadomości w pakiecie

Call Request

Call Request.



Przesłanie krótkiej wiadomości w polu danych pakietu

Call Request

Call Request (do

128 bajtów) może towarzyszyć normalnemu ustanowieniu połączenia,

gdzie wywoływane DTE odeśle pakiet

Call Accepted

Call Accepted (który również może

zawierać do 128 bajtów danych). Stworzone jest normalne połączenie

SVC, wymiana pakietów danych i sterujących, rozłączenie. (Fast Select).



Na krótką wiadomość DTE może także odpowiedzieć pakietem

Clear

Clear

Request

Request (także ma miejsce na krótka wiadomość w polu danych, do 128

bajtów), który natychmiastowo rozłączy połączenie (rozłączenie należy

jeszcze potwierdzić pakietem

Clear Confirmation

Clear Confirmation). (Fast Select with

Immediate Clear).



Udogodnienie przesyłania krótkich wiadomości zostało wprowadzone do

X.25 aby sieć mogła dostarczać efektywnych usług komunikacyjnych dla

aplikacji jedno czy dwu transakcyjnych (np. obsługi kart kredytowych).

Nie występują wtedy zbędne opóźnienia związane z ustanawianiem i

rozłączaniem połączenia

.

.

56

Przeterminowania w DCE i

ograniczenia czasowe w DTE

• X.25 podobnie jak inne protokoły ma limity

czasowe związane z wykonywaniem

poszczególnych działań. Przekroczenie

założonych limitów czasowych zostaje zwykle

zakwalifikowane jako wystąpienie błędu i

powoduje podjęcie odpowiednich działań. Ma

to uchronić DTE lub DCE przed niezasadnie

długim czasem oczekiwania. Protokół określa

ograniczenia czasowe dla DTE oraz

przeterminowania (time-outy) dla DCE.

57

Literatura

• “Rozległe Sieci Komputerowe z Komutacją

Pakietów”

Andrzej Kasprzak, Oficyna Wydawnicza

Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1999

• “Sieci z Komutacją Pakietów od X.25 do Frame

Relay i ATM”

Praca Zbiorowa pod kierunkiem Zdzisława Papira,

Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji,

Kraków 1996

• „Interface between Data Terminal Equipment

(DTE) and Data Circuit-terminating Equipment

(DCE) for terminals operating in the packet mode

and connected to public data networks by

dedicated circuit”

ITU-T Recommendation X.25