opiekun w domu pomocy spolecznej 346[04] z2 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alicja Klimowicz

Organizowanie różnych form spędzania czasu wolnego
346[04].Z2.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Ewa Goliszek
mgr Grażyna Mokrzycka

Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Szczepanik

Konsultacja:
dr Dorota Koprowska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[04].Z2.01.
„Organizowanie różnych form spędzania czasu wolnego”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu opiekun w domu pomocy społecznej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Pedagogika czasu wolnego – zadania i zakres zainteresowań

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Funkcje czasu wolnego

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Aktywizacja mieszkańców w domu pomocy społecznej

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Diagnoza społeczna

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Metody pracy socjalnej w aktywizacji podopiecznych domu pomocy

społecznej

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Organizacja czasu wolnego w placówkach pomocy społecznej

5.6.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekun w domu pomocy społecznej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać podczas
przystąpienia do korzystania z poradnika

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń nabędzie podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia – przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego, analizy przypadków.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

346[04].Z2

Aktywizacja osób starszych

346[04].Z2.01

Organizowanie różnych

form spędzania czasu

wolnego

346[04].Z2.02

Stosowanie terapii

zajęciowej w procesie

aktywizacji podopiecznego

346[04].Z2.03

Integrowanie

podopiecznego ze

środowiskiem lokalnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

sprawnie posługiwać się komputerem,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu gerontologii i geriatrii,

−

rozpoznać problemy społeczne ludzi starszych i niepełnosprawnych,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować z osobami starszymi,

−

współpracować indywidualnie i w grupie,

−

współpracować w zespole opiekuńczo-terapeutycznym,

−

rozróżniać wypoczynek czynny od wypoczynku biernego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

określić zasady i metody organizacji czasu wolnego,

−

dokonać wstępnej diagnozy aktywności mieszkańców w domu pomocy społecznej,

−

rozpoznać sytuację podopiecznego w aspekcie psychicznym, fizycznym, duchowym,

socjalnym,

−

stworzyć warunki do aktywnego i twórczego życia mieszkańców,

−

wykorzystać w aktywizacji podopiecznego metody pracy socjalnej,

−

zastosować formy działania służące tworzeniu więzi społecznych we wspólnocie

mieszkańców,

−

zachęcić podopiecznych do pełnienia ról w domu pomocy społecznej zgodnych

z możliwościami i zainteresowaniami,

−

zapewnić podopiecznym bierne lub czynne uczestnictwo w kulturze,

−

dobrać formy aktywizacji do indywidualnych możliwości podopiecznych i warunków

w domu pomocy społecznej,

−

zorganizować określone formy zajęć aktywizujących, ocenić przebieg procesu aktywizacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

.....................................................................

Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[04]
Moduł:

Aktywizacja osób starszych 346[04].Z2

Jednostka modułowa:

Organizowanie różnych form spędzania czasu wolnego
346[04].Z2.01

Temat: Definiowanie i analiza sposobów organizowania czasu wolnego.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności organizowania czasu wolnego dla osób starszych,

niepełnosprawnych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie czasu wolnego,

−

określić sposoby efektywnego wykorzystania czasu wolnego,

−

omówić sposoby spędzania czasu wolnego,

−

zaproponować spędzanie czasu wolnego dla osoby starszej, niepełnosprawnej.

Metody nauczania–uczenia się:
– dyskusja dydaktyczna,
– ćwiczenia w grupach.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach od 2 do 4 osób.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:
– plansze, rysunki,
– foliogramy dotyczące form i metod spędzania czasu wolnego,
– rzutnik multimedialny,
– arkusz papieru A4,
– mazaki.

Przebieg zajęć:
1. Zapoznanie uczniów z tematem oraz głównym celem zajęć,
2. Przedstawienie przez nauczyciela planszy z rysunkami: odpoczynek, rozrywka,

zainteresowania, kontakty społeczne.

3. Definiowanie wymienionych pojęć.
4. Podział uczniów na grupy.
5. Podanie uczniom przykładowego sposobu spędzania czasu wolnego przez podopiecznych.
6. Praca w grupach, uczniowie przygotowują wybrany przez siebie sposób spędzania czasu

wolnego dla podopiecznych, nauczyciel pełni rolę konsultanta w sytuacjach spornych lub
trudnych dla uczniów.

7. Przedstawienie przez uczniów wyników prac projektowych – przygotowanych sposobów

spędzania wolnego czasu podopiecznych.

Zakończenie zajęć
Podsumowanie oraz próba wspólnego zdefiniowania pojęcia czasu wolnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

......................................................................

Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[04]
Moduł:

Aktywizacja osób starszych 346[04].Z2

Jednostka modułowa:

Organizowanie różnych form spędzania czasu wolnego
346[04].Z2.01

Temat: Aktywizacja mieszkańców domu pomocy społecznej.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności z zakresu aktywizowania mieszkańców domu pomocy

społecznej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie aktywizacji,

−

określić pojęcie aktywności,

−

odróżnić pojęcie aktywności od pojęcia braku aktywności,

−

przedstawić cele aktywności

−

określić od jakich czynników uzależnione są wybory różnych form aktywności,

−

przygotować scenariusz zajęć aktywizujących mieszkańca domu pomocy społecznej.

Metody nauczania–uczenia się:
– dyskusja dydaktyczna,
– ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach po 2–4 osoby.

Czas: 1 godzina dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:
– tablice edukacyjne,
– foliogramy dotyczące aktywizacji mieszkańca DPS,
– rzutnik multimedialny,
– arkusz papieru A4,
– mazak.

Przebieg zajęć:
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu oraz głównego celu zajęć.
3. Omówienie przez nauczyciela materiału nauczania wprowadzającego w tematykę.
4. Wspólne zdefiniowanie, poprzez dyskusję, pojęć: aktywizacja, aktywność, brak

aktywności.

5. Wspólne określenie celów aktywności oraz czynników, od których uzależnione są formy

aktywizacji.

6. Podanie przez nauczyciela przykładowego scenariusza zajęć aktywizujących.
7. Podział uczniów na grupy.
8. Praca uczniów w grupach, uczniowie przygotowują przykłady zajęć aktywizujących

podopiecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Pedagogika czasu wolnego – zadania i zakres zainteresowań

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Po zapoznaniu się z rysunkami 1, 2, 3, 4 z Poradnika dla ucznia, podaj definicję czasu

wolnego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić szczególną uwagę na zamieszczone
tam rysunki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie przyjrzeć się rysunkom 1–4 zamieszczonym w materiale nauczania,
2) przygotować opisy rysunków,
3) określić definicję czasu wolnego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart

−

rysunki 1-4 z Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj propozycję spędzania czasu wolnego dla osoby starszej, niepełnosprawnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z różnymi sposobami spędzania czasu wolnego,
2) dokonać wyboru sposobów spędzania czasu wolnego preferowanych przez osoby starsze,

niepełnosprawne,

3) opisać propozycje spędzania czasu wolnego przez osoby starsze, niepełnosprawne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

−

analiza przypadku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

film z prezentacją form spędzania czasu wolnego,

−

rzutnik multimedialny,

−

ekran,

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Funkcje czasu wolnego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj różne formy spędzania czasu wolnego dla jednego podopiecznego uwzględniając

funkcje czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z różnymi forami spędzania czasu wolnego,
2) zapoznać się z funkcjami czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego,
3) przygotować możliwie szczegółową charakterystykę podopiecznego (stan zdrowia,

zainteresowania, itp.),

4) zaplanować formę spędzania czasu wolnego uwzględniając funkcje czasu wolnego

wg Z. Dąbrowskiego dla wybranego podopiecznego,

5) przygotować swoją pracę na arkuszu A4.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

−

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj projekt form spędzania czasu wolnego dla grupy podopiecznych uwzględniając

funkcję wolnego czasu wg J. Pięty.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z różnymi formami spędzania czasu wolnego,
2) zapoznać się z funkcjami czasu wolnego wg J. Pięty,
3) przygotować charakterystykę wybranych podopiecznych,
4) przygotować projekt proponowanych form spędzania czasu wolnego dla grupy

podopiecznych uwzględniając funkcję wg J. Pięty,

5) przygotować swoją pracę na arkuszu A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

−

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Aktywizacja mieszkańców domu pomocy społecznej

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj plan aktywności dla podopiecznej, na podstawie opisu przypadku.

W dniu 10.V.2007 r. została przyjęta do Domu Pomocy Społecznej nowa mieszkanka (lat 84)
poruszająca się na wózku. Mieszkanka wymaga pomocy osób drugich przy czynnościach dnia
codziennego. Wolny czas spędza czytając książki, lubi słuchać radia, szczególnie „Radio
Maryja” i oglądać seriale telewizyjne. Bardzo chce chodzić na spacery, ale sama sobie nie
radzi, potrzebuje osoby, która będzie jej towarzyszyć.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania oraz zwrócić szczególną uwagę na arkusze aktywności
mieszkańców.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ocenić aktywność mieszkanki posługując się arkuszem aktywności mieszkańca DPS,
2) wskazać rodzaj zainteresowań mieszkanki,
3) opracować pisemnie plan aktywności dla mieszkanki DPS.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

symulowana dokumentacja podopiecznego DPS,

−

arkusz aktywności mieszkańca,

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj plan aktywności dla podopiecznego domu pomocy społecznej poruszającego się

na wózku. Podopieczny jest osobą starszą, bardzo wesołą, lubi dużo czytać, interesuje się
filmem ze szczególnym uwzględnieniem filmów przyrodniczych. Chętnie opowiada o swoich
przeżyciach i dzieli się doświadczeniem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania oraz zwrócić szczególną uwagę na arkusze aktywności
mieszkańców.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić pojęcie aktywności,
2) zidentyfikować i zapisać zainteresowania podopiecznego,
3) przygotować plan aktywności zgodnie z zainteresowaniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania uczenia się:

−

analiza indywidualnego przypadku,

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

symulowana dokumentacja podopiecznego DPS,

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

arkusze aktywności mieszkańców,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Diagnoza społeczna

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj diagnozę społeczną sytuacji mieszkanki domu pomocy społecznej na podstawie

opisu sytuacji.

W dniu 14.05.2006 r. została przyjęta nowa mieszkanka (lat 90), porusza się bardzo powoli
i ostrożnie przy pomocy balkonika. Mieszkanka uskarża się, że słabo widzi i słyszy. Wymaga
pomocy w zakresie samoobsługi i utrzymania czystości w pokoju. Domaga się na stałe
przydzielenia opiekunki, która będzie jej pomagać w czynnościach dnia codziennego.
Interesuje się poezją, muzyką i życiem innych mieszkańców. Nie chce przebywać sama, ciągle
domaga się towarzystwa.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić dane o podopiecznej, dotyczące jej zainteresowań, stanu zdrowia, stopnia

aktywności w zakresie samoobsługi,

2) określić, jakie czynności codziennego życia wymagają pomocy i wsparcia,
3) ustalić potencjał, siły i możliwości jakimi dysponuje osoba starsza niepełnosprawna,
4) przy dokumentowaniu danych posłużyć się arkuszem aktywizacji mieszkańca,
5) określić najważniejsze pierwszoplanowe potrzeby.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

arkusz aktywizacji mieszkańca,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj diagnozę społeczną wybranego mieszkańca przebywającego w domu pomocy

społecznej na podstawie przeprowadzonej obserwacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić wszystkie informacje z dokumentacji mieszkańca, prowadzonych rozmów

z mieszkańcem na dotyczących stanu zdrowia, zainteresowań, stopnia aktywności
w zakresie samoobsługi

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgu,

−

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

symulowana dokumentacja podopiecznego DPS,

−

arkusz A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

arkusz aktywizacji mieszkańca,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Metody pracy socjalnej w aktywizacji podopiecznych domu

pomocy społecznej

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj propozycję gier, zabaw, konkursów aktywizujących podopiecznych cierpiących

na demencję.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania oraz zwrócić szczególną uwagę na zajęcia aktywizujące
z osobami dementywnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1) ocenić aktywność fizyczną i psychiczną podopiecznych cierpiących na demencję,
2) ustalić rodzaj zainteresowań podopiecznych dementywnych,
3) przygotować propozycje gier i zabaw oraz konkursów, które będą aktywizować

podopiecznych, poprawią ich ogólną kondycję i zapewnią trening pamięci trwałej
i świeżej,

4) opisać przygotowane gry, zabawy oraz konkursy na papierze A4,
5) zaprezentować na forum grupy przygotowane propozycje gier i zabaw.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku,

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

przykładowe formy zajęć aktywizacji podopiecznych dementywnych,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj scenariusz zajęć aktywizujących dla osób starszych, mających problemy

z samodzielnym poruszaniem się.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania oraz zwrócić szczególną uwagę na zajęcia aktywizujące
z osobami starszymi, niepełnosprawnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z różnymi formami aktywizującymi dla osób starszych,
2) ustalić rodzaj zainteresowań i potrzeb osób starszych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) przygotować różne formy aktywizacji osób starszych i zapisać je na arkuszu A4,
4) zaprezentować na forum grupy opracowany scenariusz.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

gry symulacyjne,

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

przykładowe scenariusze zajęć aktywizujących,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Organizacja czasu wolnego w placówkach pomocy

społecznej

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj dzienny plan zajęć aktywizujących dla podopiecznej w wieku 82 lat,

przejawiającej oznaki depresji, odczuwającej samotność i zrezygnowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania oraz zwrócić szczególną uwagę na podany w tym
rozdziale przykład jednodniowego planu zajęć.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować stałe godziny spożywania posiłków przez mieszkańców,
2) zaplanować godziny stałych zajęć takich jak: nabożeństwo, spotkanie z kapłanem,

psychologiem, zajęcia rehabilitacyjne itp.,

3) przygotować godzinowy plan zajęć aktywizujących na jeden dzień w formie pisemnej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

–

arkusz papieru A4,

–

flamastry,

–

tablica flipchart,

–

przykładowy dzienny plan zajęć aktywizujących,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj tygodniowy plan zajęć aktywizujących dla osoby chorej (niewydolność krążenia,

cukrzyca) przebywającej od kilku lat w DPS.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania oraz zwrócić szczególną uwagę na podany w tym
rozdziale przykład tygodniowego planu zajęć.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować aktywizację mieszkańców w ich codziennym życiu, wyrabianiu

samodzielności,

2) zaplanować zajęcia utrzymujące dobrą kondycję fizyczną i psychiczną mieszkańca,
3) zaplanować wspólne imprezy dla mieszkańców DPS i środowiska lokalnego,
4) przygotować tygodniowy plan zajęć aktywizujących na arkuszu A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru A4,

−

flamastry,

−

tablica flipchart,

−

przykładowy tygodniowy plan zajęć aktywizujących,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Organizowanie różnych form
spędzania czasu wolnego”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru zadania, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 15, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 9, 10, 13, 14, 16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. b, 4. a, 5. b, 6. a, 7. b, 8. a, 9. c, 10. d, 11. a,
12. b, 13. c, 14. d, 15. a, 16. b, 17. c, 18. d, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Określić pojęcie czasu wolnego

Wskazać sposoby spędzania czasu
wolnego

Wymienić funkcje czasu wolnego
wg Z. Dąbrowskiego

Określić podstawowe funkcje czasu
wolnego

5. Określić pojęcie aktywizacja

6. Zdefiniować pojęcie braku aktywności

Zdefiniować etapy aktywności
mieszkańca

Zaprojektować arkusz aktywności
mieszkańca

9. Określić cele arkusza aktywizacji

10. Określić zakres aktywizacji mieszkańca

11.

Określić założenia diagnozy
środowiskowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Określić znaczenie diagnozy
indywidualnej

13. Określić zasady diagnozy rodzinnej

14.

Określić zasady diagnozy społeczności
lokalnej

15.

Scharakteryzować metodę
indywidualnego przypadku

16.

Scharakteryzować metody pracy
grupowej

17.

Określić do kogo należy zadanie
organizowania czasu wolnego

18. Określić funkcje dziennego planu pracy

19.

Określić funkcje tygodniowego planu
pracy

20.

Scharakteryzować oferty spędzania
czasu wolnego

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Czasem wolnym jest

a) praca zarobkowa.
b) praca dodatkowa.
c) całokształt życia po pracy.
d) spełnianie obowiązków rodzinnych, społecznych.

2. Sposoby spędzania czasu wolnego polegają na

a) wykonywaniu pracy zawodowej.
b) wykonywaniu codziennych obowiązków rodzinnych.
c) racjonalnym wykorzystaniu czasu na odpoczynek, rozrywkę, kulturę, rozwijanie

zainteresowań.

d) wykonywaniu dodatkowej pracy zawodowej

3. Czas wolny wg Z. Dąbrowskiego spełnia funkcje

a) rekreacyjne, kulturalne.
b) wypoczynku, rozrywki, rozwojowi zainteresowań i uzdolnień, poszukiwanie własnych

miejsc w społeczeństwie.

c) edukacyjne, wychowawcze.
d) psychokompensacyjne, psychoedukacyjne.

4. Jedną z podstawowych funkcji czasu wolnego jest

a) regenerowanie sił fizycznych i psychicznych.
b) zwiększenie dóbr materialnych.
c) awans i kariera zawodowa.
d) zwiększenie grona znajomych i przyjaciół.

5. Aktywizacja w potocznym rozumieniu to

a) wyrobienie poczucia społecznej użyteczności.
b) prowadzenie aktywnego trybu życia.
c) niwelowanie agresji.
d) zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.

6. Brak aktywności objawia się

poczuciem krzywdy, izolacji i osamotnienia, nieprzydatności.

utrzymywaniem sprawności fizycznej i zdrowotnej.

utrzymaniem wiary w sens życia.

rozwijaniem różnych zainteresowań.

7. Aktywizacja mieszkańca domów pomocy społecznej przebiega w następujących etapach

a) planowanie diagnozy społecznej, realizacji planu, kontrola planu.
b) planowanie diagnozy społecznej, planowanie realizacji planu, ocena przebiegu

aktywizacji.

c) ustalenie celu, planowanie realizacja planu.
d) ustalanie indywidualnych potrzeb mieszkańca, planowanie, realizacja planu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Arkusz aktywizacji mieszkańca składa się z

a) część I – aktywności mieszkańca DPS, część II – udział w zajęciach terapeutycznych.
b) informacji dotyczącej aktywizacji mieszkańca Domu Pomocy Społecznej.
c) propozycji zajęć terapeutycznych.
d) przebiegu procesu aktywizacji i etapów terapii.

9. Arkusz aktywizacji stosuje się w celu

a) zdiagnozowania potrzeb mieszkańców.
b) przygotowania propozycji zajęć terapeutycznych.
c) zebrania informacji o mieszkańcu i uzupełniania dodatkowych czynności czy

umiejętności które nabył w czasie pobytu w DPS.

d) opracowania planu postępowania z daną osobą lub grupą osób.

10 Aktywizacja podopiecznych powinna objąć

a) czynności życia codziennego, czynności na rzecz Domu , czynności na rzecz innych.
b) czynności porządkowe i higieniczne, prace na rzecz Domu oraz czynności w zakresie

samoobsługi.

c) czynności życia codziennego, czynności na rzecz innych osób oraz czynności

porządkowe.

d) czynności życia rodzinnego, czynności higieniczne i porządkowe, wykorzystywane na

rzecz osób innych oraz na rzecz domu pomocy społecznej.

11. Diagnoza środowiskowa składa się

a) diagnozy indywidualnej, rodzinnej oraz diagnozy społeczności lokalnej.
b) analizy czynników zewnątrz rodzinnych.
c) analizy czynników wewnątrzrodzinnych.
d) analizy czynników wewnątrzrodzinnych i czynników zewnątrz rodzinnych.

12. Diagnoza indywidualna to

a) określenie, które dysfunkcje podopiecznego ograniczają rozwój i wymagają wsparcia

i pomocy.

b) zebranie informacji o dysfunkcjach i ograniczeniach oraz o potrzebach jakim

dysponuje podopieczny.

c) informacje o potencjale podopiecznego, jakie sprawności dają nadzieję na poprawę

i przywrócenie.

d) zdiagnozowanie potrzeb u osoby, u której wystąpiły ograniczenia sprawności

fizycznej, psychicznej lub umysłowej.

13. Diagnoza rodzinna dotyczy

ustalenia z jakim problemami rodzinna sobie nie radzi.

b) określenia potencjału rodzinny.
c)

oceny deficytu funkcjonowania rodziny oraz określenie potencjału rodziny.

d) analizy poziomu sprawności fizycznej i psychicznej rodziny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Diagnoza społeczności lokalnej dotyczy

a) wskazywania barier architektonicznych, przeszkód jakie napotyka niepełnosprawny

żyjący w tej społeczności.

b) wskazywania i określenie potencjału zasobów materialnych i społecznych istniejących

w środowisku.

c) wskazywania barier, typu społecznego, jak: brak tolerancji i zaakceptowania tych

osób i rodzin.

d) analizy czynników zewnętrzno rodzinnych – określenie potencjału społeczności oraz

wskazania jakie bariery architektoniczne ograniczają, przemieszczanie się osoby oraz
barier typu społecznego.

15. Metodę indywidualnego przypadku można określić

a) bezpośrednim osobistym indywidualnym kontaktem terapeuty z mieszkańcem

i dobraniem najwłaściwszych dla danej osoby zajęć terapeutycznych.

b) współpracą z podopiecznymi i ustaleniem ich potrzeb.
c) współpracą w grupie z osobami o podobnych zainteresowaniach.
d) zakresem dysfunkcji ograniczających rozwój i wymagających szczególnego wsparcia

przez opiekunów.

16. Metodą pracy grupowej jest

a) organizowanie środowiska i włączanie podopiecznego do uczestniczenia w życiu

środowiska lokalnego.

b) praca z podopiecznymi, którzy mają określone trudności ze społecznym

funkcjonowaniem w domu i łączenie ich na podstawie podobnych zainteresowań
w grupy wsparcia, wyznaniowe, terapeutyczne, itp.

c) udział podopiecznych w radzie mieszkańców domu.
d) udział mieszkańców w pracy na rzecz domu i w otoczeniu.

17. Organizacją czasu wolnego dla mieszkańców domu zajmują się

a) pielęgniarki.
b) pokojowe.
c) specjaliści tacy jak: muzycy, plastycy, terapeuci zajęciowi.
d) wolontariusze.

18. Dzienny plan pracy domu

a) obejmuje stałe zajęcia terapeutyczne.
b) uwzględnia specyfikę pór roku np. święta, wycieczki.
c) obejmuje aktywne uczestnictwo w samoopiece.
d) umożliwia mieszkańcom dopasowanie do niego osobistego rytmu codziennych

czynności oraz dokonywanie wyboru udziału w zajęciach terapeutycznych.

19. Tygodniowy plan domu pomocy społecznej

a) pozwala na planowanie stałych zajęć, wprowadza stałe dni spotkań poszczególnych

grup oraz planowanie czynności w dłuższym okresie.

b) uwzględnia specyfikę pór roku.
c) uwzględnia specyfikę działania, dopasowanie do osobistego rytmu codziennych

czynności związanych z samoobsługą.

d) pozwala na aktywne uczestnictwo w samoopiece.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Oferty spędzania czasu wolnego powinny charakteryzować się

a) stałymi i zaplanowanymi zajęciami terapeutycznymi.
b) aktywnością zapewniającą „indywidualne przeżywanie” oraz zajęciami w których

samodzielnie działa podopieczny.

c) ofertami kulturalnymi, np. wyjście do kina, oglądanie TV, słuchanie koncertu itp.
d) Obowiązkami i pracami na rzecz domu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Organizowanie różnych form spędzania czasu wolnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Organizowanie różnych form
spędzania czasu wolnego”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 8, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 7, 9, 11, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. a, 4. a, 5. b, 6. a, 7. c, 8. c, 9. d, 10. a, 11. c,
12. d, 13. b, 14. a, 15. b, 16. c, 17. b, 18. a, 19. c, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Zdefiniować pojęcie czasu wolnego

2. Wyjaśnić przeznaczenie czasu wolnego

Określić istotę aktywnego spędzania
czasu wolnego

Określić funkcje czasu wolnego
wg Z. Dąbrowskiego

5. Określić istotę aktywizacji

6. Znać cel aktywizacji w DPS

Określić czynniki ważne przy doborze
form aktywizacji

8. Określić pojęcia diagnozy społecznej

Wskazać czynniki ważne przy
opracowaniu planu aktywizacji

10.

Wskazać na czym polega ocena procesu
aktywizacji

11. Określić czynności życia codziennego

12. Określić pojęcia ergonoterapii

13. Określić pojęcia ludoterapii

14.

Wyjaśnić istotę metody indywidualnego
przypadku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Określić na czym polega praca grupowa

16. Określić funkcje zajęć rekreacyjnych

17.

Określić pojęcie usprawniania
fizycznego

18.

Określić metody organizowania
środowiska

19.

Wskazać czynności w funkcjach
edukacyjnych

20. Określić funkcje integracyjne

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

7. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Czas wolny jest

b) przeznaczony na pracę po godzinach.
c) wyjazd służbowy.
d) czas poza pracą i sen.
e) nauka.

2. Czas wolny przeznaczony jest na

a) zajęcia przymusowe.
b) obowiązki rodzinne.
c) pracę zarobkową.
d) zajęcia rekreacyjne.

3. Formy spędzania czasu wolnego powinny być zgodne z

a) zainteresowaniami podopiecznych.
b) zainteresowaniami personelu.
c) planami, zajęciami stałymi.
d) nawykami, przyzwyczajeniami.

4. Czas wolny wg. Z. Dąbrowskiego, spełnia funkcje

a) wypoczynku, rozrywki, rozwijania zainteresowań, poszukiwania własnego miejsca

w społeczeństwie.

b) edukacyjne, wychowawcze, integracyjne, rekreacyjne, kulturalne, kompensacyjne.
c) psychokorekcyjne, psychokreatywne, psychokompensacyjne.
d) edukacyjne, wychowawcze, kulturalne.

5. Aktywizacja człowieka przyczynia się do

a) zwiększenia agresji.
b) regeneracji sił fizycznych i sił psychicznych.
c) poczucia krzywdy, nieprzydatności.
d) izolacji i osamotnienia.

6. Aktywizacja mieszkańca domu ma na celu

a) utrzymanie (bądź obudzenie) wiary w sens życia, usamodzielnianie, pobudzanie

zaradności.

b) polepszenie warunków życia.
c) spowolnienie adaptacji do nowych warunków domu.
d) zwiększenie agresji i niezadowolenia.

7. Stosowanie różnych form aktywizacji w Domu Pomocy Społecznej jest uzależnione od

a) indywidualnych właściwości podopiecznych.
b) czynników związanych ze środowiskiem.
c) indywidualnych cech podopiecznych i czynników związanych z warunkami DPS.
d) podmiotowego traktowania podopiecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Postawienie diagnozy społecznej to

a) wywiad z rodziną.
b) analiza czynników wewnątrzrodzinnych.
c) dane o podopiecznym, jego zainteresowaniach, chorobie, wieku oraz problemach

i trudnościach w adaptacji do DPS.

d) zbieranie informacji o problemach i trudnościach w przystosowaniu się do nowych

warunków DPS.

9. W planie aktywizacji należy uwzględnić

a) specyfikę DPS i specyfikę pracy personelu.
b) środki materialne.
c) plan pracy indywidualnej.
d) specyfikę DPS, personelu, predyspozycje podopiecznego, środki materialne.

10. Ocena przebiegu procesu aktywizacji polega na

a) gromadzeniu danych dotyczących przebiegu procesu aktywizacji i efektów terapii.
b) zbieraniu informacji dotyczących aktywizacji podopiecznego.
c) diagnozowaniu potrzeb mieszkańców.
d) opracowywaniu planu postępowania z daną osobą lub grupą osób.

11. Czynności życia codziennego to

a) praca na rzecz innych osób.
b) praca na rzecz domu.
c) czynności w zakresie samoobsługi.
d) praca w ogródkach DPS.

12. Ergonoterapia polega na

a) spacerach, kontaktach z przyrodą.
b) udziale w grach i zabawach.
c) udziale w tańcach i spektaklach teatralnych.
d) zajęciach i pracach w pracowniach rzeźbiarskich, krawieckich itp.

13. Ludoterapia oznacza

a) czytanie książek, czasopism.
b) udział w grach i zabawach.
c) kontakt z pięknem przyrody.
d) kontakt z pięknem otoczenia.

14. Metoda indywidualnego przypadku jest formą pracy:

a) „twarzą w twarz” i naturalny dialog między ludźmi.
b) z mieszkańcami, którzy mają trudności z adaptacją.
c) grupowej w której wszyscy pomagają sobie wzajemnie.
d) w grupie zainteresowań, osób o podobnych zainteresowaniach.

15. Praca grupowa polega na

a) indywidualnej pracy z podopiecznym.
b) wzajemnym pomaganiu sobie.
c) zaspokajaniu potrzeb mieszkańców.
d) pomocy innym osobom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Funkcje rekreacyjne to

a) wyrównywanie niezaspokojonych potrzeb.
b) odpoczynek psychiczny i fizyczny.
c) wpajanie komuś określonych norm, zachowań.
d) spajanie grup rówieśniczych.

17. Usprawnianie fizyczne polega na

a) organizowaniu spotkań towarzyskich, rozmów przy herbacie.
b) codziennych aktywizujących ćwiczeniach ruchowych.
c) głośnym czytaniu książek, oglądaniu TV.
d) organizowaniu odczytów, prelekcji, pogadanek.

18. Metoda organizowania środowiska polega na

a) otwartym uczestnictwie mieszkańców w życiu lokalnym środowiska.
b) spotkaniach grup wsparcia.
c) pracy grupowej z mieszkańcami.
d) pracy indywidualnej z mieszkańcem.

19. Funkcje edukacyjne polegają na

wyrównywaniu niezaspokojonych potrzeb.

spajaniu grup rówieśniczych, towarzyskich.

bezinteresownym i nie wymuszonym poszerzaniu wiedzy, dokształcaniu.

odpoczynku czynnym i biernym.

20. Funkcje integracyjne polegają na

spajaniu grup towarzyskich, grup samopomocowych.

przyswajaniu sobie lub komuś określonych norm zachowań.

tworzeniu, przyswajaniu wartości kulturalnych.

wyrównywaniu niezaspokojonych potrzeb.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Organizowanie różnych form spędzania czasu wolnego

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Birkenbihl U.V.: Gry i zabawy umysłowe. Wydawnictwo Kos, Katowice 2006
2. Błędowski P.: Polityka społeczna RFN wobec problemów starości. Polityka Społeczna nr

10, 1996

3. Błędowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi w RFN. Interart,

Warszawa 1996

4. Bondarowicz M.: Zabawy w grach sportowych. WSiP, Warszawa 1995
5. Dąbrowski Z.: Czas wolny dzieci i młodzieży. PZWS, Warszawa 1986
6. Encyklopedia Pedagogiczna. Fundacja Innowacyjna, Warszawa 1993
7. Garlin Ch.D., Seabury B.A.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej. Warszawa 1996
8. Gurzycka A.: Rozwój i kształtowanie zainteresowań. Wyd. 2 popr. WSiP, Warszawa

1989

9. Hale G.: Poradnik dla niepełnosprawnych. Muza S.A., Warszawa 1996
10. Hulek A.: Świat ludziom niepełnosprawnym. Warszawa 1992
11. Izmańska A: Formy aktywizowania mieszkańca domu pomocy społecznej. WZPS, Chełm

1994

12. Jaroszuk Z., Czakon W.: Gry i metody. Lublin 1996
13. Kamiński A.: Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza, Wrocław 1965
14. Kawczyńska-Butrym Z.: Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej. BPS,

Katowice 1996

15. Korczak C.: Higiena. PZWL, Warszawa 1998
16. Kozaczuk L.: Terapia zajęciowa w Domach Pomocy społecznej. BPS, Katowice 1999
17. Kulesza

E.M.:

Rozwijanie

przedmiotowo-zabawowej

działalności

dzieci

niepełnosprawnych umysłowo w stopniu lekkim. Akademia Pedagogiki Specjalnej,
Warszawa 2000

18. Meder J. (red.): Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Biblioteka

Pracownika Socjalnego. Śląsk, Katowice 2002

19. Mikołajewicz W.: Pracownik socjalny jako profesjonalista – praca z indywidualnym

przypadkiem – jako nowa metoda pracy socjalnej. Praca socjalna, 1990 nr 1-2

20. Pięta J.: Pedagogika czasu wolnego. Wyższa Szkołą Ekonomiczna, Warszawa 2004
21. Pijanowski L.: Przewodnik gier. Orenda, Warszawa 1997
22. Pilch T., Lepelczyk J.: Pedagogika społeczna. Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1993
23. Pilecki J. (red.): Usprawnienie, wychowanie i nauczanie osób z głębokim upośledzeniem

umysłowym. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000

24. Ploch L.: Jak organizować czas wolny dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo?

Warszawa 1997

25. Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie

domów pomocy społecznej. Dz.U. Nr 217 poz. 1837

26. Seiwert L.J.: Jak organizować czas. Warszawa 1993
27. Skorupska S.: Mały słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1969
28. Szczepankowska B., Mikulski J. (red): Osoby niepełnosprawne w środowisku lokalnym.

Wyrównywanie szans. Warszawa 1999

29. Świetlice terapeutyczne. Biuletyn informacyjny, WZPS 1994 nr 4
30. Tetzchner S.: Wprowadzenie do wspomagających i alternatywnych sposobów

porozumiewania się: nauka znaków oraz używania pomocy komunikacyjnych przez dzieci,
młodzież i dorosłych z zaburzeniami rozwojowymi. Stowarzyszenie „Mówić bez słów”,
Warszawa 2002

31. Tomaszewski T.: Psychologia praca zbiorowa. PWN, Warszawa 1978
32. Tyszkowa M.: Aktywność i działalność dzieci i młodzieży. Warszawa 1990