Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Charakterystyka egzaminu pisemnego

na poziomie rozszerzonym

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Poziom rozszerzony

Na poziomie rozszerzonym egzamin pisemny jest jednoczęściowy
i sprawdza umiejętność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej lub dokonywania
interpretacji porównawczej utworów literackich .

Wypowiedź argumentacyjna/szkic

Sprawdza, czy zdający potrafi twórczo wykorzystać wypowiedzi, takie jak np.: recenzja, szkic,
artykuł, esej.
Tworząc wypowiedź argumentacyjną, zdający korzysta z tekstu dołączonego do tematu i
odwołuje się do różnorodnych kontekstów kulturowych. W ocenie wypowiedzi argumentacyjnej
za najważniejsze uznaje się określenie problemu podjętego w tekście i sformułowanie
stanowiska wobec rozwiązania przyjętego przez autora tekstu.

Interpretacja porównawcza

Sprawdza, czy zdający potrafi zaprezentować podobieństwa/różnice w całościowych sensach
utworów.
Tworząc interpretację porównawczą dwóch tekstów literackich, zdający powinien nadać jej
formę wypowiedzi argumentacyjnej (postawić tezę/hipotezę interpretacyjną dotyczącą obu
porównywanych utworów i uzasadnić ją).
W ocenie interpretacji porównawczej za najważniejsze uznaje się sformułowanie koncepcji
porównywania utworów i uzasadnienie tezy interpretacyjnej.

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Wypowiedź pisemna

Wypowiedź

argumentacyjna

Rozprawka

Interpretacja

Inne (szkic, esej)

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Rozprawka

• Czy szczególne okoliczności mogą usprawiedliwiać postępowanie

sprzeczne z podstawowymi zasadami etyki? Rozważ problem i
uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do fragmentu Innego
świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i do innych tekstów
kultury.

Z PROBLEMEM OKREŚLONYM W POLECENIU

• Określ,

jaki

problem

podejmuje

Witold

Gombrowicz

w podanym tekście. Zajmij stanowisko wobec rozwiązania
przyjętego przez autora, odwołując się do tego tekstu oraz innych
tekstów kultury.

BEZ OKREŚLENIA PROBLEMU W POLECENIU

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Odmiany gatunkowe rozprawki

Odmiana

z określonym problemem

w poleceniu

bez określonego problemu

w poleceniu

Poziom

podstawowy

rozszerzony

Przedmiot
wypowiedzi

Cały lub autonomiczny fragment utworu
literackiego i inne teksty kultury dowolnie
wybrane i/lub cała lektura obowiązkowa

Fragment tekstu historycznoliterackiego,
teoretycznoliterackiego lub
krytycznoliterackiego i inne teksty kultury
dowolnie wybrane

Temat

Wskazany w problemie, związany z treścią
i/lub formą dołączonego utworu literackiego

Związany z treścią dołączonego tekstu

Problem

Dany w poleceniu

Dany w dołączonym tekście, wymaga
odtworzenia

Schemat globalnej
organizacji tekstu

Interpretacja problemu + sformułowanie
tezy/hipotezy + uzasadnienie (argumenty +
przykłady) + wnioski (konkluzja)

Sformułowanie problemu + interpretacja
problemu + sformułowanie tezy/hipotezy +
uzasadnienie (argumenty + przykłady) +
wnioski (konkluzja)

Interpretacja
problemu

Świadcząca o zrozumieniu istoty problemu
danego w poleceniu

Świadcząca o zrozumieniu tekstu danego w
zadaniu (odtwarzająca tok myślenia jego
autora i zawierająca ocenę zaproponowanego
rozwiązania)

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Interpretacja

• Zinterpretuj podany utwór. Postaw tezę interpretacyjną i

uzasadnij ją.

POJEDYNCZEGO UTWORU

• Dokonaj interpretacji porównawczej podanych tekstów.

PORÓWNAWCZA

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Odmiany gatunkowe interpretacji

Odmiana

pojedynczego utworu poetyckiego

porównawcza

Poziom

podstawowy

rozszerzony

Przedmiot
wypowiedzi

Autonomiczny utwór poetycki

Zestawienie dwóch tekstów poetyckich albo epickich,
albo dramatycznych lub ich autonomicznych
fragmentów.

Schemat globalnej
organizacji tekstu

Teza/hipoteza interpretacyjna + uzasadnienie (argumenty + przykłady) + wnioski (konkluzja)

Teza/hipoteza

Teza/hipoteza interpretacyjna odnosi się
do pojedynczego utworu.

Teza/hipoteza interpretacyjna odnosi się do obu
porównywanych utworów.

Uzasadnienie

Odczytanie sensów cząstkowych
w kontekście nadrzędnego sensu całego
utworu

Odczytanie sensów cząstkowych w każdym utworze w
kontekście jego sensu nadrzędnego, na tej podstawie
znalezienie sensów wynikających
z zestawienia tekstów (argumentacja i przykłady
potwierdzające podobieństwa i/lub różnice między
porównywanymi tekstami.)

Wnioski

Wynikające z sensów cząstkowych

Wynikające z przedstawionych podobieństw
i/lub różnic

Wypowiedź argumentacyjna

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Wypowiedź argumentacyjna

Sprawdzenie umiejętności:

• rozumienia załączonego do polecenia tekstu krytycznoliterackiego,

historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego,

• określania głównego problemu przedstawionego w tekście,
• rozważania różnych aspektów podjętego problemu,
• oceny rozwiązania problemu, które przedstawił autor tekstu,
• odwołania się do załączonego tekstu oraz do innych, wybranych tekstów

kultury,

• przygotowania wypowiedzi pisemnej (np. w formie rozprawki lub szkicu),

którą powinien cechować widoczny zamysł kompozycyjny wyrażający się w
funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu tekstu ze względu na wybrany
przez zdającego gatunek wypowiedzi.

Cel pisania wypowiedzi argumentacyjnej

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

1. Polecenie wskazujące czynności i zakres treści:

Określ, jaki problem podejmuje Jerzy Stempowski w
podanym tekście. Zajmij stanowisko wobec rozwiązania
przyjętego przez autora, odwołując się do tego tekstu oraz
innych tekstów kultury.

2. Wymóg minimalnej długości:

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 słów.

3. Załączony tekst.

Konstrukcja zadania

Wypowiedź argumentacyjna

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

A

B

C

D

E

F

G

H

Określenie

problemu

Sformułowanie

stanowiska

wobec

rozwiązania

przyjętego

przez autora

tekstu

Poprawność

rzeczowa

Zamysł

kompozycyjny

Spójność

lokalna

Styl tekstu

Poprawność

językowa

Poprawność

zapisu

9

Określenie

problemu zgodne
z tekstem i

pełne

9

Stanowisko

adekwatne do

tekstu i pełne

2

Brak

błędów

rzeczowych

6

Kompozycja

funkcjonalna

2

Pełna spójność

wypowiedzi lub

nieznaczne

zaburzenia

spójności

4

Styl stosowny

4

Brak

błędów lub

nieliczne

błędy

nierażące

4

Zapis w

pełni

poprawny lub

nieliczne

błędy

nierażące

6

Określenie

problemu zgodne

z tekstem, ale

niepełne

6

Stanowisko

adekwatne do

tekstu, ale

niepełne

3

Zaburzenia

funkcjonalności

kompozycji

1

Znaczne

zaburzenia

spójności

2

Styl

częściowo

stosowny

2

Liczne

błędy

nierażące lub

nieliczne

błędy

rażące

2

Liczne

błędy

nierażące lub

nieliczne

błędy

rażące

3

Określenie

problemu

częściowo

zgodne z tekstem

3

Stanowisko

częściowo

adekwatne do

tekstu

0

Brak określenia

problemu lub

problem

niezgodny

z tekstem

0

Brak stanowiska

lub stanowisko
nieadekwatne

do tekstu

0

Jeden

błąd lub

więcej błędów

rzeczowych

0

Brak

zamysłu

kompozycyjnego

0

Wy

powiedź

niespójna

0

Styl niestosowny

0

Liczne

błędy

rażące

0

Liczne

błędy

rażące

Kryteria oceniania wypowiedzi argumentacyjnej

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

A.

Określenie problemu.

Zdający powinien zrozumieć, jaki problem podejmuje autor w przedstawionym
fragmencie tekstu oraz sformułować ten problem.

Określenie problemu jest oceniane ze względu na to, czy jest zgodne z tekstem i czy
jest pełne.

Pełne określenie problemu – praca zawiera zarówno odtworzenie problemu, jak i jego
interpretację, czyli umieszczenie tego problemu w odpowiednim kontekście.
Interpretacja problemu powinna być uzasadniona.
Niepełne określenie problemu – praca nie zawiera interpretacji trafnie rozpoznanego
problemu.

Określenie problemu jest częściowo zgodne z tekstem, jeśli zdający nie w pełni
rozpoznaje problem główny lub wydobywa z tekstu problem drugorzędny.

Objaśnienie kryteriów oceniania – A.

Wypowiedź argumentacyjna

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

B. Sformułowanie stanowiska zdającego wobec rozwiązania przyjętego przez autora
tekstu. Zdający powinien przedstawić i ocenić rozwiązanie zaproponowane przez
autora w przedstawionym tekście.

Sformułowanie stanowiska zdającego wobec rozwiązania przyjętego przez autora
tekstu jest oceniane ze względu na to, czy jest adekwatne do tekstu i czy jest pełne.

Sformułowanie stanowiska wobec rozwiązania przyjętego przez autora tekstu
częściowo adekwatne do tekstu zniekształca rozwiązanie proponowane przez autora.

Sformułowanie stanowiska wobec rozwiązania przyjętego przez autora tekstu uważa się
za pełne, gdy zawiera ono odtworzenie rozwiązania przyjętego przez autora tekstu oraz
trafne odwołania do innych tekstów kultury uzasadniające stanowisko zdającego.
Sformułowanie stanowiska wobec rozwiązania przyjętego przez autora tekstu uważa się
za niepełne, kiedy brak trafnego odwołania do innych tekstów kultury uzasadniających
stanowisko zdającego.

Objaśnienie kryteriów oceniania – B.

Wypowiedź argumentacyjna

Interpretacja porównawcza

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Interpretacja porównawcza

Sprawdzenie umiejętności:

• odczytania dwóch utworów należących do jednego rodzaju literackiego,

czyli zaprezentowania sensów zawartych w tych tekstach, a następnie
ustalenia podobieństw i/lub różnic między nimi i przedstawienia wniosków
wynikających z ich zestawienia;

• uzasadnienia postawionej tezy/hipotezy interpretacyjnej dotyczącej obu

porównywanych utworów przez wskazanie rzeczowych argumentów z
tekstu i kontekstów;

• przygotowania pisemnej wypowiedzi argumentacyjnej, którą powinny

cechować: widoczny zamysł kompozycyjny, wyrażający się w funkcjonalnej
segmentacji i uporządkowaniu tekstu,

spójność znaczeniowa i logiczna, oraz

spójność, stosowność i funkcjonalność stylistyczna.

Cel pisania interpretacji porównawczej

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

1. Polecenie wskazujące czynności i zakres treści:

Dokonaj interpretacji porównawczej podanych utworów.

2. Wymóg minimalnej długości:

Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 słów.

3. Załączone teksty.

Konstrukcja zadania

Interpretacja porównawcza

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

A

B

C

D

E

F

G

H

Koncepcja

porównywania

utworów

Uzasadnienie

tezy

interpretacyjnej

Poprawność

rzeczowa

Zamysł

kompozycyjny

Spójność

lokalna

Styl tekstu

Poprawność

językowa

Poprawność

zapisu

6

Koncepcja

niesprzeczna

z utworami

i

spójna

12

Uzasadnienie

trafne,

pogłębione

2

Brak

błędów

rzeczowych

6

Kompozycja

funkcjonalna

2

Pełna spójność

wypowiedzi lub

nieznaczne

zaburzenia

spójności

4

Styl stosowny

4

Brak

błędów lub

nieliczne

błędy

nierażące

4

Zapis w

pełni

poprawny lub

nieliczne

błędy

nierażące

4

Koncepcja

niesprzeczna

z utworami

i

częściowo

spójna

8

Uzasadnienie

trafne, ale

niepogłębione

3

Zaburzenia

funkcjonalności

kompozycji

1

Znaczne

zaburzenia

spójności

2

Styl

częściowo

stosowny

2

Liczne

błędy

nierażące lub

nieliczne

błędy

rażące

2

Liczne

błędy

nierażące lub

nieliczne

błędy

rażące

2

Koncepcja

częściowo

sprzeczna
z utworami

4

Uzasadnienie

częściowo

trafne

0

Koncepcja

sprzeczna

z utworami lub

brak koncepcji

0

Brak trafnych

argumentów

uzasadniających

interpretację

porównawczą

0

Jeden

błąd lub

więcej błędów

rzeczowych

0

Brak

zamysłu

kompozycyjnego

0

Wy

powiedź

niespójna

0

Styl niestosowny

0

Liczne

błędy

rażące

0

Liczne

błędy

rażące

Kryteria oceniania interpretacji porównawczej

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

A. Koncepcja interpretacji porównawczej jest efektem poszukiwania sensów

wynikających z zestawienia tekstów (w istotnych obszarach porównania).

Koncepcja jest oceniana ze względu na to, czy jest niesprzeczna z utworami i spójna.

Koncepcja niesprzeczna z utworami znajduje potwierdzenie w obu tekstach
(porównywane obszary są dla tekstów trafne i istotne);
- częściowo sprzeczna z utworami – znajduje potwierdzenie jedynie we fragmentach
tekstów lub porównywane obszary są drugorzędne;
- całkowicie sprzeczna z utworami – nie znajduje potwierdzenia w tekstach.

Koncepcja jest spójna, gdy wypowiedź w sposób wystarczający dla uzasadnienia
tezy/hipotezy interpretacyjnej obejmuje i łączy w całość sensy obu utworów;
- częściowo spójna – wypowiedź obejmuje i łączy sensy obu utworów, ale w sposób
niewystarczający dla uzasadnienia tezy;
- niespójna – wypowiedź obejmuje sensy każdego tekstu, ale ich nie łączy (dwie
niepowiązane ze sobą interpretacje).

Brak koncepcji to brak wskazania zasady zestawienia utworów.

Objaśnienie kryteriów oceniania – A.

Interpretacja porównawcza

Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

B. Uzasadnienie interpretacji jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne i czy jest
pogłębione.

Uzasadnienie jest trafne, jeżeli zawiera wyłącznie powiązane z tekstami argumenty na
rzecz odczytania sensów wynikających z zestawienia utworów, - częściowo trafne,
jeśli w pracy – oprócz argumentów niepowiązanych z tekstami lub/i niewynikających
ze sfunkcjonalizowanej analizy – pojawi się przynajmniej jeden argument powiązany z
tekstami i wynikający ze sfunkcjonalizowanej analizy.

Uzasadnienie interpretacji jest pogłębione, jeśli znajduje potwierdzenie w tekstach i
w kontekstach (zdający powinien choć częściowo rozwinąć przywołany kontekst, aby
uzasadnić jego pojawienie się),
- niepogłębione jeśli argumenty są sfunkcjonalizowane, ale przywołane tylko z
tekstów albo tylko z kontekstów.

Objaśnienie kryteriów oceniania – B.

Interpretacja porównawcza

Egzamin pisemny
Ocenianie w kryterium A - organizacja wypowiedzi

Forma wypowiedzi

Kryterium A

Organizacja wypowiedzi

Akapity

Rozprawka
problemowa PP

Sformułowanie
stanowiska wobec
problemu
podanego
w poleceniu

Wstęp/
sformułowanie
problemu/teza/
hipoteza

Wprowadzenie do
problematyki
wypowiedzi/sformułowanie
problemu badawczego i
przyjęcie kierunku jego
rozwiązania.

Przykładowe warianty
rozwiązań.

1. zdanie/zdania
wprowadzające;
2. wstępne rozpoznanie
problemu;
3. Sformułowanie
stanowiska/tezy/
hipotezy w akapicie
wprowadzającym
lub akapicie podsumowującym;
4. Formułowanie
stanowiska/tezy/hipotezy w
kolejnych/różnych częściach
wypowiedzi (przyjęcie zamysłu
kompozycyjnego).

Interpretacja
wiersza PP

Koncepcja
interpretacyjna

Wypowiedź
argumentacyjna PR

Określenie
problemu

Interpretacja
porównawcza PR

Koncepcja
porównywania
utworów

Egzamin pisemny
Ocenianie w kryterium B - organizacja wypowiedzi

Forma
wypowiedzi

Kryterium B

Organizacja
wypowiedzi

Akapity

Rozprawka
problemowa PP

Uzasadnienie
stanowiska

Rozwinięcie/
argumenty/
przykłady.
Podsumowanie/
wnioski.

Formułowanie
argumentów
powiązanych z
tekstami kultury.
Funkcjonalność
formułowanych
argumentów.
Wnioski cząstkowe
w rozwinięciu i
wnioski
uogólniające w
podsumowaniu.

Akapity analityczne:

1.

nawiązanie do

tezy/hipotezy/problemu;
2.argumentacja zilustrowana
przykładami z tekstu;
3.

wnioski cząstkowe z nawiązaniem

do tezy/hipotezy/problemu.

Akapity tranzytywne:

1.

zdanie sumujące poprzednie

rozważania;
2.

zdanie otwierające kolejne

rozważania.

Akapit sumujący:

1.

nawiązanie do

tezy/hipotezy/problemu;
2.syntetyczne podsumowanie
wniosków cząstkowych i przyjęcie
stanowiska rozstrzygającego;
3.

sformułowanie dodatkowego

problemu „na po czytaniu”.

Interpretacja
wiersza PP

Uzasadnienie
tezy
interpretacyjnej

Wypowiedź
argumentacyjna
PR

Sformułowanie
stanowiska
wobec
rozwiązania
przyjętego przez
autora tekstu

Interpretacja
porównawcza
PR

Uzasadnienie
tezy
interpretacyjnej

Egzamin pisemny
Ocenianie w kryterium D - organizacja wypowiedzi

Forma wypowiedzi

Kryterium D

Organizacja wypowiedzi

Akapity

Rozprawka
problemowa PP

Zamysł
kompozycyjny

Istota zamysłu
kompozycyjnego.

Funkcjonalność powiązań
kolejnych części wypowiedzi:
-

porządek linearny
(trójdzielny/
wielowątkowy);

-

porządek nielinearny,
asocjacyjny (skojarzenia
interpretacyjne
podsumowane
porządkującymi
wnioskami końcowymi

Realizacja zamysłu
kompozycyjnego.

Spójność międzyakapitowa
– powiązania treściowe z
dominantą kompozycyjną;
stała obecność problemu
głównego we wszystkich
częściach wypowiedzi.
Tranzycje.

Interpretacja
wiersza PP

Wypowiedź
argumentacyjna PR

Interpretacja
porównawcza PR

Egzamin pisemny
Ocenianie w kryterium E - organizacja wypowiedzi

Forma wypowiedzi

Kryterium E

Organizacja
wypowiedzi

Akapity

Rozprawka
problemowa PP

Spójność lokalna

Wyznaczniki
spójności.
Logiczne
podporządkowanie
akapitu
interpretowanemu
zagadnieniu
/elementowi
analizy/wybranej
części problemu.

Spójność składniowa i
znaczeniowa.
Łączenie zdań wewnątrz
akapitów;
wskaźniki zespolenia
składniowego.

Interpretacja
wiersza PP

Wypowiedź
argumentacyjna PR

Interpretacja
porównawcza PR