I – nervi olfactorii

II – nervus opticus

z mózgowia

–

–

m

-c

e

w

ej

.

/w

y

j.

z czaszki

lamina cribrosa

canalis opticus

ruchowe

–

–

czuciowe

–

–

JĄ

D

R

O

przywspółczulne

–

–

P

R

Z

E

B

IE

G

po przejściu przez blaszkę
sitową i przebiciu opony
twardej wstępują do opuszki
węchowej, tworzą tam
rozgałęzienia, które spotykają
się z rozgałęzieniami komórek
mitralnych

z neuronów tych

komórek postaje pasmo
węchowe, ciągnące się do
trójkąta węchowego

4 odcinki:
- wewnątrzgałkowy

ma przebieg esowaty,

- wewnątrzoczodołowy
- wewnątrz kanału wzrokowego,

objęty pochewkami

odpowiadającymi oponom mózgowia
zewn., śr., wewn.

- wewnątrzczaszkowy.

W kanale wzrokowym opona
twarda mózgowia rozszczepia
się na 2 warstwy:
- zewn. (

okostna oczodołu)

- wewn. (

okrywa nerw

wzrokowy).

Między pochewką zewn., a śr. znajduje
się przestrzeń międzypochekowa
(odpowiada przestrzeni
podtwardówkowej) – nie ma większego
znaczenia dla komunikacji z
przestrzenią wewnątrzczaskową.
Natomiast płyn krążący w przestrzeni
między pochewką śr., a wewn.
(odpowiada przestrzeni
podpajęczynówkowej) łączy się z
podpajęczynówkowym płynem
wewnątrzczaszkowym

III – nervus oculomotorius

IV – nervus trochlearis

z mózgowia

dół międzykonarowy, powyżej górnego brzegu mostu dwoma grupami pęczków

ku dołowi od wzgórka dolnego blaszki

pokrywy i obok wędzidełka zasłony

rdzeniowej górnej

m

-c

e

w

ej

.

/w

y

j.

z czaszki

fissura orbitalis superior

fissura orbitalis superior

ruchowe

w nakrywce śródmózgowia,

do przodu od wodociągu mózgu Sylwiusza, na wysokości wzgórków górnych blaszki pokrywy

w nakrywce śródmózgowia,

poniżej jądra NC III, do przodu od

wodociągu mózgu Sylwiusza, na wysokości

wzgórków dolnych blaszki pokrywy

czuciowe

–

–

JĄ

D

R

O

przywspółczulne

jądro dodatkowe – leży przyśrodkowo i ku tyłowi od jądra ruchowego

–

PRZEBIEG

- grupa przyśrodkowa włókien – z bruzdy przyśr. odnogi mózgu;
- gr. boczna – obok z odnogi mózgu.
- połączenie pęczków

biegną do przodu i w stronę boczną między t. górną móżdżku, a t. tylną mózgu.

- bocznie od wyr. pochyłego tylnego – nerw przebija oponę twardą,
- ściana boczna zatoki jamistej – biegnie w górnym brzegu,
- wchodzi do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną,
- przechodzi przez pierścień ścięgnisty wspólny, przyśr. od n. odwodzącego i nosowo-rzęskowego
- po wejściu do oczodołu dzieli się na dwie gałęzie

- obejmuje łukowato konar mózgu,
- pow. podstawna mózgowia,
- do tyłu od wyrostka pochyłego tylnego i pod
przednim pasmem namiotu móżdżku przebija
oponę twardą /porus nervi trochlearis/
- ściana boczna zatoki jamistej - biegnie poniżej
n. okoruchowego i ponad nerwem ocznym,
- krzyżuje NC III po jego bocznej stronie,
- szczelina oczodołowa górna (bocznie i ku górze
od pierścienia ścięgnistego wspólnego)

GAŁĘZIE

- górna (słabsza) – unerwia:
........ m. dźwigacz powieki górnej
........ m. prosty górny
- dolna (silniejsza) – unerwia:
......... m. prosty przyśrodkowy
......... m. prosty dolny
......... m. skośny dolny
└ odchodzą od niego włókna do zwoju rzęskowego stanowiąc jego korzeń przywspółczulny.
Jako włókna pozazwojowe w nerwach rzęskowych krótkich

gałka oczna,

biegną do między twardówką a naczyniówką, wytwarzając w ciele rzęskowym splot rzęskowy i
unerwiają:
......... m. zwieracz źrenicy
......... m. rzęskowy

NC IV dochodzi do m. skośnego górnego,
unerwiając go.

PORAśENIE

- powieka górna opada /ptosis/
- gałka oczna kieruje się bocznie i ku dołowi (bo działa m. skośny górny

strabismus divergens)

- wypadnięcie składników przywspółczulnych

źrenica ulega rozszerzeniu zaburzenia

akomodacji oka

RZADKIE
- słaby zez (lekkie odchylenie gałki ocznej
ku górze i przyśrodkowo, widzenie
podwójne – przy patrzeniu w dół
i przyśrodkowo)

NC V – nervus trigeminus

PORTIO MAIOR – dośrodkowe włókna czuciowe
PORTIO MINOR – odśrodkowe włókna ruchowe
(?) przypuszczalnie – własne włókna układu autonomicznego

WEWNĄTRZCZASZKOWY PRZEBIEG
Wyjście z mózgowia – przednio-boczna powierzchnia mostu, w m-cu odejścia konara środkowego móżdżku.

korzeń grubszy – cz. większa – czuciowa
korzeń cieńszy – cz. mniejsza – ruchowa /przylega do tylno-przyśrodkowej strony części większej/

GANGLION TRIGEMINALE
- odpowiada zwojowi rdzeniowemu nerwów segmentalnych – ma jednak charakter bardziej luźny
- położony w dole środkowym czaszki, na pow. przedniej piramidy żłobi wycisk.
- leży w kieszonce opony twardej (ma tu ona budowę dwublaszkową)

JAMA MECKELA

- korzenie NC V (częściowo też sam zwój) są położone w zbiorniku podpajęczynówkowym podstawnym

JĄDRA NC V
- ruchowe (żwaczowe – nucleus masticatorius) – w śr. cz. mostu, przyśrodkowo od jądra czuciowego górnego n. trójdzielnego,
- czuciowe:

nucleus sensorius principalis nervi trigemini – w śr. odcinku mostu w obrębie przedniej cz. dołu równoległobocznego,
nucleus tractus spinalis – dolnym końcem wstępuje do szyjnych segmentów rdzenia kręgowego, a górnym do dolnego odcinka mostku,
nucleus tractus mesencephalici – biegnie w przedłużeniu jądra czuciowego głównego, położone w górnej cz. mostu i przedłuża się w obręb śródmózgowia.

mają wspólną drogę do szczytu piramidy k. skroniowej
- tu grubieje cz. większa wytwarzając zwój trójdzielny.

V

1

– NERVUS OPHTHALMICUS

V

2

– NERVUS MAXILLARIS

V

3

– NERVUS MANDIBULARIS

m-ce wej. /wyj.

z czaszki

fissura orbitalis superior

foramen rotundum

foramen ovale

charakter

czuciowy

czuciowy

mieszany – czuciowy i ruchowy

Przebieg

po odejściu

od zwoju

- ściana boczna zatoki jamistej (poniżej NC IV,
bocznie od NC VI)
- szczelina oczodołowa górna

- ściana boczna zatoki jamistej,
- otwór okrągły – do dołu skrzydłowo
podniebiennego

- dół podskroniowy

GAŁĘZIE

Przed wejściem do oczodołu:
-

ramus tentorius

– unerwia oponę twardą:

........ namiotu móżdżku
........ zatoki skalistej górnej , poprzecznej, prostej.

W oczodole:
-

nervus lacrimalis

(biegnie wzdłuż bocznej cz.

sklepienia oczodołu, do przodu, w kier. kąta
bocznego oka)
└

gał. górna

– unerwia czuciowo:

........gruczoł łzowy,
........spojówkę,
........skórę okolicy bocznej kąta oka i powieki
górnej.
└

gał. dolna

– łączy się z n. jarzmowym (

otrzymuje

wydzielnicze włókna przywspółczulne dla gruczołu łzowego –
biegną one: n. pośredni

n. skalisty większy zwój

skrzydłowo-podniebienny

włókna pozazwojowe

parasympatyczne

n jarzmowy

).

-

nervus frontalis

(biegnie w przedłużeniu pnia

n. ocznego, pod sklepieniem oczodołu na
m. dźwigaczu powieki górnej)
└

n. supratrochlearis

└

gał. górna

└

gał. dolna

- przeważnie zespala się z n. podbloczkowym

└

n. supraorbitalis

└

gał. przyśrodkowa

└

gał. boczna

Nerwy te unerwiają skórę
........ przyśrodkowego kąta oka,
........ czoła (aż do szczytu głowy),
........ nasady i grzbietu nosa,
........ spojówkę górnej powieki i przyśrodkowego
kąta oka,

Przed wejściem do dołu skrz.-podn.:
-

ramus meningeus

– unerwia oponę twardą:

… przedniego dołu czaszki,
… przedniej części dołu śr. czaszki

W dole skrzydlowo-podniebiennym:
-

n. zygomaticus

oczodół, przez szczelinę oczodołową dolną –
oddaje:
└

gał. łączącą do n. łzowego

/włókna przywspółczulne/
kanalik kości jarzmowej, przez otwór
jarzmowo-oczodołowy
└

gał. jarzmowo-skroniowa

└

gał. jarzmowo-twarzowa

Gałęzie te wychodzą w kości jarzmowej przez
jednoimienne otwory i unerwiają:
… skórę okolicy jarzmowej
… skórę okolicy skroniowej

-

nervus infraorbitalis

– w przedłużeniu pnia V

2

/

oczodół, przez szczelinę oczodołową dolną

pow. przednia szczęki, przez otwór
podoczodołowy (dół nadkłowy)/

– oddaje:
└

nn alveolares superiores

└ gałęzie zębodołowe górne tylne

(odchodzą przed wejściem do oczodołu,

przez otworki zębodołowe,
wchodzą do kanałów zębodołowych)

- przez splot zębowy górny – unerwiają:
… górne zęby trzonowe,
… dziąsła (od str. policzkowej)

W dole podskroniowym:
-

ramus meningeus

(= n. spinosus) – wchodzi

przez otwór kolcowy do dołu śr. czaszki unerwiając
… jego oponę twardą
-

grupa przednia

– głównie wł. ruchowe

(!!! n. buccalis – czuciowe i autonomiczne)
└

n. massetericus

(przez wcięcie żuchwy)

… m. żwacza
└

nn. temporales profundii

, anterior et posterior

… m. skroniowy
└

n. pterygoideus lateralis

… m. skrzydłowy boczny
└

n. pterygoideus medialis

… m. skrzydłowy przyśrodkowy
└ n. m. napinacza podniebienia miękkiego
└ n. m. napinacza błony bębenkowej
/ unerwia te mięśnie /
└

n. buccalis

– jego gałęzie końcowe przebijają

m. policzkowy, ale go nie unerwiają,
- unerwiają one natomiast:
… skórę i błonę śluzową dolnej cz. policzka
-

grupa tylna

– głównie włókna czuciowe

(!!!

n. mylohyoideus

– czuciowe i ruchowe)

└

n. lingualis

przebieg
- między mm. skrzydłowymi, przyśr. od t. szczękowej
/– tu dochodzi do niego struna bębenkowa prowadząca
włókna czuciowe (smakowe) i współczulne
(wydzielnicze) od NC VII
- pod dolnym brzegiem m. skrzydłowego bocznego
/– tu wstępuje między gał. żuchwy, a m skrz. przyśr./
- trójkąt podżuchwowy /– oddaje tu korzeń czuciowy do
zwoju podżuchwowego/
- jama ustna – na poz. 3. zęba trzonowego
- brzeg boczny języka – rozpad na gałęzie końcowe:

........ błonę śluzową zatoki czołowej.
-

nervus nasociliaris

(biegnie do przodu i przyśr.

dochodząc do brzegu przyśrodkowego oczodołu –
między m. prostym górnym a nerwem wzrokowym,
potem między m. skośnym górnym, a m. prostym
przyśrodkowym). Unerwia częściowo jamę nosową
i gałkę oczną.
└ cz. rzęskowa
└

gał. łącząca ze zwojem rzęskowym

–

korzeń czuciowy tego zwoju,
└

nn. rzęskowe długie

– unerwiają:

…błonę zewn. i śr. gałki ocznej

└ cz. nosowa
└

n. ethmoidalis posterior

(wyj. - otwór sitowy

tylny) – unerwia:
… błonę śluzową komórek sitowych tylnych
… błonę śluzową zatoki klinowej

└

n. ethmoidalis anterior

(wyj. - otwór sitowy

przedni)
└

gałęzie nosowe wewnętrzne

– unerwiają:

… błonę śluzową przednio-górnej cz. jamy
nosowej (

błonę śluzową ściany bocznej – gałęzie

nosowe przednie boczne, błonę śluzową przegrody nosa

– gałęzie nosowe przednie przyśrodkowe

)

└

gałąź nosowa zewnętrzna

– unerwia:

… skórę grzbietu nosa

└

n. infratrochlearis

└

gał. powiekowa górna

– zwykle

zespala się z n. nadbloczkowym

└

dolna

– unerwia:

… okol. przyśrodkowego kąta oka,
… mięsko łzowe,
… woreczek łzowy,
… skórę pow. bocznej nasady nosa.

└ gał. zębodołowa górna środkowa

(odchodzi w obrębie bruzdy podoczodołowej,
biegnie w swoim kanaliku)

- przez splot zębowy górny – unerwia:
… górne zęby przedtrzonowe,
… dziąsła (od str. policzkowej)

└ gałęzie zębodołowe górne przednie

(odchodzą w obrębie kanału podoczodołowego,

biegną w kanalikach kostnych)

- przez splot zębowy górny – unerwia:
… kieł i siekacze górne
… dziąsła (od str. wargowej)

Gałęzie zębodołowe górne tworzą w wyr.
zębodołowym szczęki

splot zębowy górny

(zespalający się z jednoimiennym splotem
strony przeciwległje) – oddaje:

└ gałęzie zębowe górne,

└ gałęzie dziąsłowe górne,
└ gałęzie do błony śluzowej zat. szczękowej

└

gałęzie końcowe

(tworzą gęsią stopkę mniejszą)

– unerwiają:
… skórę bocznej pow. nosa (gg. nosowe zewn.)
… skórę nozdrzy przednich i przedsionka nosa
(gg. nosowe wewn.)
… skórę powieki dolnej (gg. powiekowe dolne)
… skórę górnej cz. policzka (gg. policzkowe)
… skórę i błonę śluzową wargi górnej
(gg. wargi górnej)

- nn. pterygopalatini

– jako 2-3 krótkie gałązki odchodzą od pnia n.
szczękowego w dole skrzydłowo-podniebiennym i
po krótkim przebiegu dochodzą do zwoju
skrzydłowo-podniebiennego, tworząc korzeń
czuciowy tego zwoju.

└

gałęzie cieśni gardzieli (migdałkowe)

… błona śluzowa gardzieli
… błona śluzowa migdałków podniebiennych
… błona śluzowa cz. tylnej dna jamy ustnej
└

n. podjęzykowy – n. sublingualis

… ślinianka podjęzykowa
… błona śluzowa cz. przedniej dna jamy ustnej
└

gałęzie językowe

… błonę śluzową przednich 2/3 języka

└

n. alveolaris inferior

przebieg
- ku tyłowi, dołowi i bocznie od n. lingualis
- między mm. skrzydłowymi
- między więzadłem klinowo-żuchwowym i żuchwą
- kanał żuchwy – przez otwór żuchwy

└

n. mylohyoideus

… m. mylohyoideus
… venter anterior m. digastrici
… skóra okolicy bródkowej i podbródkowej
W kanale żuchwy:
└

gałęzie zębowe dolne i gałęzie dziąsłowe dolne

tworzą

splot zębowy dolny

który łączy się

z drugostronnym) – oddaje:

└ gałęzie zębowe dolne,

└ gałęzie dziąsłowe dolne.

└

n. mentalis

… skóra okolicy bródkowej (

gg. bródkowe

)

… skóra i błona śluzowa wargi dolnej
(

gg. wargowe dolne

)

└

n. auriculotemporalis

przebieg
- zwykle odchodzi dwoma korzeniami, poniżej otworu
owalnego,
- korzenie obejmują t. oponową środkową,
- poł. korzeni we wspólny pień – owija się on od tyło dokoła
wyr. kłykciowego żuchwy
- pod górną cz. ślinianki przyusznej
- dochodzi do okolicy skroniowej

└

gg. skroniowe

do stawu skr.-żuchwowego

└

gg. naczyniowe

do t. oponowej śr. i innych

└

n. przewodu słuchowego zewnętrznego

… skóra górnej i przedniej ściany przewodu
- od gałęzi górnej tego nerwu odchodzi
gałąź błony bębenkowej
… pow. boczna błony bębenkowej

└

nn. uszne przednie

… skóra bocznej pow. małżowiny usznej
└

gg. skroniowe powierzchowne

… skóra okolicy skroniowej
└

gg. łączące z n. twarzowym

/doprowadzają

włókna czuciowe dla skóry policzków/
└

gg. przyusznicze

– prowadzą włókna

wydzielnicze ze zwoju usznego
… ślinianka przyuszna

NC VI – NERVUS ABDUCENS

NC VII – NERVUS FACIALIS

z mózgowia

między piramidą, a mostem

kąt móżdżkowo- mostowy

(ku dołowi od NC V, przyśrodkowo od NC VIII, bocznie od NC VI)

m

-c

e

w

ej

.

/w

y

j.

z czaszki

fissura orbitalis superior

foramen meatus acustici interni,

foramen stylomastoideum

ruchowe

wzgórek n. twarzowego, na dnie

dołu równoległobocznego

do przodu i bocznie od jądra NC VI,

na granicy rdzenia przedłużonego i mostu

czuciowe

–

jądro pasma samotnego

JĄ

D

R

O

przywspółczulne

–

jądro ślinowe górne

PRZEBIEG

- zbiornik podpajęczynówkowy
mostu,
- w pobliżu szczytu piramidy kości
skroniowej przechodzi przez szczeline
opony twardej i wchodzi do zatoki
jamistej (biegnie poniżej i bocznie od
t. szyjnej wewnętrznej, otoczony
śródbłonkiem zatoki)
- szczelina oczodołowa górna
- pierścień ścięgnisty wspólny

- neuryty komórek jądra ruchowego obejmują jądro ruchowe n. odwodzącego tworząc kolano nerwu twarzowego
- n. intermedius tworzą:

neuryty komórek jądra ślinowego górnego,
neuryty komórek zwoju kolanka dochodzące do jądra pasma samotnego.

- przewód słuchowy wewnętrzny (przez otwór słuchowy wewnętrzny)
- pole górne przednie dna przewodu (=area nervi facialis)
- canalis nervi facialis (w obrębie piramidy k. skroniowej)
- kanał dochodzi do rozworu n. skalistego większego, zawraca pod kątem prostym ku tyłowi i tworzy kolano nerwu
twarzowego – leży ono nad przyśrodkową ścianą jamy bębenkowej i znajduje się w nim czuciowy zwój kolanka
- następnie biegnie w kanale ku tyłowi, a potem w dół, na ścianie przyśrodkowej jamy bębenkowej między wyniosłoscią
kanału półkolistego bocznego i okienkiem przedsionka
- wychodzi z kanału przez otwór rylcowo-sutkowy, na zewn. powierzchni podstawy czaszki
- przechodzi przez miąższ ślinianki przyusznej , kierując się ku dołowi, bocznie od t. szyjnej zewnętrznej.

GAŁĘZIE

Biegnie do

m. prostego bocznego,

unerwiając go.

W przebiegu przez canalis nervi facialis:

- n. petrosus maior - charakter przywspółczulny, odchodzi od kolana

przechodzi przez swój kanał, następnie przez rozwór kanału nerwu skalistego większego

wchodzi do dołu śr. czaszki

przebiega w jednoimiennej bruździe, przebija chrząstkozrost klinowo-skalisty i przechodzi przez otwór poszarpany, a następnie wchodzi do kanału
skrzydłowego, gdzie wspólnie z n. petrosus profundus tworzy n. canalis pterygiodei. Nerw ten pprowadzi korzeń współczulny i przywspółczulny do
zwoju skrzydlowo-podniebiennego

- n. stapedius – charakter ruchowy, odchodzi w okol. wyniosłości piramidowej jamy bębenkowej
… m. stapedius

- chorda tympani – zawiera włókna przywspółczulne i czuciowe (smakowe), odchodzi nad otworem rylcowo-
sutkowym

przez swój kanał wchodzi do jamy bębenkowej, biegnąc między rękojeścią młoteczka i odnogą długą kowadełka,
przez szczelinę skalisto-bebenkową przechodzi do dołu podskroniowego, gdzie od tyłu i góry dochodzi do n. lingualis

Struna prowadzi:
- … dośrodkowe włókna czuciowe z brodawek smakowych (grzybowatych) przednich 2/3 języka
- włókna przywspółczulne przedzwojowe, które tworzą korzeń przywspółczulny zwoju podżuchwowego

Po wyjściu z otworu rylcowo-sutkowego:

- n. auricularis posterior – ku górze i tyłowi
└ gał. uszna
… szczątkowe mm. małżowiny usznej
└ gał. potyliczna
… brzusiec potyliczny m. naczasznego

- gał. dwubrzuścowa – ku dołowi
└…brzusiec tylny m. dwubrzuścowego
└ gał. rylcowo-gnykowa do … m. rylcowo-gnykowego
└ gał. łącząca z n. językowo-gardłowym

- splot przyuszniczy (utworzony przez nerw twarzowy, który rozpada się na dwie gałązki, a te na mniejsze
gałązki, które następnie się łączą tworząc splot)

Od gał. górnej odchodzą:
└ skroniowe
└ jarzmowe
└ policzkowe

Od gał dolnej odchodzą:
└ gał. brzeżna żuchwy
… mm. wargi dolnej,
… mm. bródki,
… mm. dolnej cz. policzka.
└ gał. szyi
… m. szeroki szyi

PORAśENIE

- strabismus convergens (zbieżny)
przy złamaniach podstawy
czaszki

najczęściej występuje porażenie obwodowe.
całkowite porażenie jednostronne:
- twarz asymetryczna – przeciągnięta w stronę zdrową,
- nie zamyka się szpara powiek,
- nie ma odruchowego zamykania powiek i mrugania.
- łzawienie,
- kąt szpary ust opuszczony po str. porażonej

- przy uśmiechu kurczą się mięśnie po str. zdrowej,
- chory nie może gwizdać,
- przy dmuchaniu uwypukla się policzek po str. chorej,

porażenie włókien czuciowych: zniesienie czucia smaku na 2/3 przedniej cz. języka
porażenie włókien wydzielniczych zaopatrujących gruczoły jamy nosowej
porażenie n. strzemiączkowego – wrażliwość słuchowa /na niskie tony/

porażenie ośrodkowe

porażenie połowiczne (dot. dolnej gał. n twarzowego) – możliwe jest:

marszczenie czoła i zamykanie powiek.

… mm. otaczające oczodół
… mm. wargi górnej
… mm. górnej cz.policzka

NC VIII – NERVUS VESTIBULOCOCHLEARIS

NC IX – NERVUS GLOSSOPHARYNGEUS

z mózgowia

kąt móżdżkowo-mostowy

bruzda boczna tylna rdzenia przedłużonego

z czaszki

foramen meatus acustici interni

foramen iugulare

ruchowe

–

j. dwuznaczne

czuciowe

j. ślimaka: brzuszne i grzbietowe
j. przedsionkowe: przyśr., boczne, grzbietowe, brzuszne

j. pasma samotnego

JĄ

D

R

O

przywspółczulne

–

j. ślinowe dolne

PRZEBIEG

Pars vestibularis
- z baniek przedniego i bocznego przewodu półkolistego

n. ampullaris ant.

n. ampullaris lat.

- z plamki łagiewki

n. utricularis

- z bańki przewodu półkolistego tylnego

n. ampullaris post.

- z plamki woreczka

n. saccularis

Pars cochlearis
- pocz. – wypustki obwodowe oplatające komórki słuchowe narządu
spiralnego
- włókna biegną przez przestrzenie międzykomórkowe narządu
spiralnego (Cortiego)
- przez blaszkę spiralną kostną wnikają do

- wypustki dośr. komórek zwoju wstępują do przewodu słuchowego
wewnętrznego
- przechodzą pęczkami włókien przez otworki w dnie przewodu
słuchowego wewnętrznego ułożone w pasmo spiralne dziurkowate
- pęczki łączą się tworząc

- opuszcza czaszkę przez przyśrodkową cz. otworu szyjnego – w otworze leży zwój
czuciowy nerwu – górny (=wewnątrzczaszkowy)
- w dołku skalistym k. skroniowej leży zwój dolny (=zewnątrzczaszkowy, skalisty),
- między t. a ż. szyjną wewnętrzną, wzdłuż tylnego brzegu m. stylohyoideus, krzyżuje
ten mięsień,
- zatacza łuk wypukły ku dołowi i tyłowi, wchodzi między m. stylopharyngeus
i styloglossus, dzieląc się na gg. końcowe, które wnikają do podstawy języka.

Ogólny zakres unerwienia:
- włókna czuciowe:
… błona śluzowa jamy bębenkowej z wewnętrzną pow. błony bębenkowej,
… trąbka słuchowa,
… łuki podniebienne,
… migdałek podniebienny,
… błona śluzowa nasady języka, cz. nosowa i ustna gardła,
… zatoka szyjna,
… kłębek szyjny.

- włókna smakowe:
… tylna 1/3 cz. języka (brodawki okolone i liściaste)

- włókna ruchowe:
… m. zwieracz górny gardła
… m. rylcowo-gardłowy
… m. podniebienno-gardłowy
… m. podniebienno-językowy
… m. dźwigacz podniebienia miękkiego

- włókna przywspółczulne:
… ślinianka przyuszna,
… gruczoły policzkowe,
… gruczoły nasady języka.

n. utriculoampullaris

n. sacculoampullaris

pars superior

pars inferior

GANGLION

VESTIBULARE

n. vestibuli

GANGLION

SPIRALE

n. cochleae

n. vestibulocochlearis

Nerw wychodzi z mózgowia bocznie od n. twarzowego i bocznie od oliwki dwoma
korzeniami:
- korzeń górny – odpowiada korzeniowi n. przedsionka i przylega do n. pośrednioego,
- korzeń dolny – odpowiada korzeniowi n. ślimaka i z zewnątrz obejmuje konar dolny

GAŁĘZIE

UNERWIA:
… nabłonek zmysłowy ślimaka
… nabłonek zmysłowy łagiewki, woreczka
i przewodów półkolistych

- n. bębenkowy – od zwoju dolnego, bierze udział w tworzeniu splotu
bębenkowego – unerwia:
… przywspółczulnie – śliniankę przyuszną
… przywspółczulnie – gruczoły policzkowe
… czuciowo – błonę śluzową jamy bębenkowej i trąbki słuchowej

- g. zatoki szyjnej – otrzymuje włókna od n. błędnego i z pnia współczulnego
… zatoka szyjna
… kłębek szyjny

- gg. gardłowe – biorą udział w tworzeniu splotu gardłowego
… m. zwieracz gardła górny
… błona śluzowa położona na wys. w/w mięśnia

- g. m. rylcowo-gardłowy
… m rylcowo-gardłowego
… błona śluzowa gardła przylegającego odcinka gardła

- gg. migdałkowe – tworzą na pow. migdałka podniebiennego splot migdałkowy
Od splotu odchodzą gałązki do
… błony śluzowej migdałka, gardzieli i sąsiednich części podn. Miękkiego

- gg. językowe (końcowe) – zespalają się z włóknami str. przeciwległej tworząc
sploty
… czuciowo – błona 1/3 tylnej cz. języka
… przywspółczulnie – gruczoły okolicy 1/3 tylnej cz. języka
… smakowo – brodawki okolone i liściastych.

PORAśENIE

RZADKIE
- brak czucia w górnej cz. gardła i w tylnej cz. języka
- bóle przy łykaniu
- podniebienie miękkie unosi się niedostatecznie

mowa nabiera dźwięków

nosowych

NC XI – NERVUS ACCESSORIUS

NC XII – NERVUS HYPOGLOSSUS

z mózgowia

korzeń czaszkowy: między oliwką, a konarem dolnym móżdżku,
korzeń rdzeniowy: między przednimi, a tylnymi korzeniami nn.
rdzeniowych

z bruzdy przednio-bocznej,

między piramidą, a oliwką rdzenia przedłużonego

z czaszki

wej.: foramen magnum

wyj.: foramen iugulare

canalis nervi hypoglossi

ruchowe

przedłużenie jądra dwuznacznego (NC X i NC XII) aż do C

5

-C

7

+ jądro rdzeniowe w rdzeniu kręgowym

rdzeń przedłużony,

trójkąt n. podjęzykowego

czuciowe

–

–

JĄ

D

R

O

przywspółczulne

–

–

PRZEBIEG

Korzeń rdzeniowy wychodzi kilkoma włókien, które tworzą wspólny
pień – n. accessorius spinalis – przez otwór wielki wchodzi do dołu
tylnego czaszki

Z obu korzeni powstaje pień nerwu dodatkowego, opuszcza on czaszkę
przez cz. boczną otworu szyjnego i dostaje się do

przestrzeni

przygardłowej – tu dzieli się na 2 gg. końcowe.

- neuryty wychodzą 10-15 włóknami, które połączone w 2-3 pęczki przechodzą przez
kanał nerwu podjęzykowego, wytwarzając w nim jednolity pęczek
- po przejściu przez kanał n. podjęzykowego wchodzi do przestrzeni przygardłowej
- biegnie początkowo razem z n. vagus,
- wchodzi do trójkąta t. szyjnej leżąc wzdłuż bocznego obwodu t. szyjnej wewn. i zewn.
- zatacza łuk na zewn. pow. t. szyjnej zewn. i wchodzi do trójkąta podżuchwowego
nad tylnym brzegiem m. mylohyoideus wchodzi do jamy ustnej – unerwia mm. języka

GAŁĘZIE

- gał. wewnętrzna – głównie z włókien cz. czaszkowej
- łączy się z pniem n. vagus
- niesie dodatkowe włókna zaopatrujące gardło (m. zwieracz
górny gardła) i prawdopodobnie także krtań oraz przełyk

- gał. zewnętrzna – głównie z włókien cz. rdzeniowej
… m. sternocleidomastoideus
… m. trapezius

- ramus meningeus – wchodzi do dołu tylnego czaszki, gdzie unerwia:
… oponę twardą
… ściany zatoki potylicznej

- rami linguales – stanowią końcowe rozgałęzienia nerwu, zaopatrując
wszystkie mięśnie języka

PORAśENIE

jednostronne m. sternocleidomastoideus
- głowa ustawiona skośnie z bródką skierowaną ku górze i w str.
porażoną
obustronne m. sternocleidomastoideus
- głowa przegina się ku tyłowi
m. trapezius
- utrudnione unoszenie kończyny górnej powyżej poziomu

zwykle ma m-ce porażenie jednostronne
- przy wysunięciu języka – odchylenie w str. porażoną,
- język cofnięty – zbacza w str. zdrową.