Wytyczne dla rolników i innych profesjonalnych użytkowników

pestycydów dotyczące magazynowania

Dokument ten został przetłumaczony i zaadoptowany za zgodą Health and Safety Executive (HSE),
z oryginału opublikowanego przez ww. instytucję i dostępnego na stronie internetowej

http://www.hse.gov.uk/pubns/ais16.pdf

Tłumaczenia dokonano uwzględniając uwarunkowania krajowe, należy się jednak upewnić, czy odpowiednie
polskie prawodawstwo, normy i wymagania zostały w pełni uwzględnione.
Przytaczanie informacji zawartych w dokumencie jest dozwolone pod warunkiem powołania się na tłumaczenie i
oryginał.
Autorzy zarówno oryginalnego dokumentu, jak i tłumaczenia, nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie
informacji w nim zawartych.

Wprowadzenie

Niniejsze informacje zawierają wytyczne na temat zasad magazynowania pestycydów i są
przeznaczone dla osób używających ich w celach zawodowych. Przestrzegając tych zaleceń,
profesjonalni użytkownicy pestycydów mogą mieć pewność, że spełniają wymagania
nakładane przepisami prawa. Podano tutaj porady na temat:
•

nieruchomości przeznaczonych na magazyny, w tym budynków zaprojektowanych
specjalnie do tego celu, budynków zaadaptowanych lub ich części, oraz składowania na
małą skalę w szafach, skrzyniach, itd.

•

magazynów ruchomych, wykorzystywanych do krótkotrwałego przechowywania
pestycydów z dala od zabudowań, takich jak: samochody, opryskiwacze, itd.

•

składowania małych ilości określonych pestycydów, których niebezpieczne właściwości
chemiczne wymagają przedsięwzięcia dodatkowych środków ostrożności.

Informacje te nie obejmują magazynowania bromku metylu, magazynowania pestycydów
przez dostawców (w tym kontrahentów dostarczających pestycydy), ani też transportu
pestycydów od dostawców do docelowych odbiorców. Osoby prowadzące któryś z
wymienionych rodzajów działalności powinny zapoznać się z kodeksem postępowania dla
dostawców pestycydów na potrzeby rolnictwa, ogrodnictwa i leśnictwa. W warunkach
polskich właściwe jest tu rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia
24 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i
magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-
-mineralnych (DzU nr 99, poz. 896).
Rolnicy i inni „profesjonalni użytkownicy”, stosujący środki ochrony roślin,
powinni – przed ich użyciem, a także w razie konieczności magazynowania –
zapoznać się z treścią etykiety-instrukcji umieszczonej na opakowaniu oraz
stosować się do umieszczonych tam zaleceń.

1

W znaczeniu używanym w tych wytycznych „profesjonalny użytkownik” to osoba stosująca
pestycydy w ramach swojej działalności gospodarczej lub działalności firmy, jako
pracodawca lub osoba samozatrudniająca się.

Magazyny stałe

Wymagania dotyczące magazynów

Wielkość magazynu
•

Magazyn musi być wystarczająco duży, aby pomieścić pestycydy potrzebne przy
maksymalnym zapotrzebowaniu, pojemniki z częścią lub resztkami niewykorzystanych
pestycydów oraz produkty niewykorzystane z powodu niekorzystnych warunków
pogodowych.

•

Należy oszacować prawdopodobną, całkowitą ilość materiałów składowanych
jednorazowo, w tym takich pestycydów, jak: środki przeciwko ślimakom, środki
gryzoniobójcze i impregnaty do zabezpieczania drewna.

•

Należy sprawdzić, czy konieczne jest zapewnienie dodatkowych magazynów na
specjalne rodzaje pestycydów wymienione na końcu tych wytycznych.

•

Należy wziąć pod uwagę konieczność magazynowania innych potencjalnie szkodliwych
chemikaliów i zarezerwować miejsce na przypuszczalną ich ilość.

•

Należy zapewnić wystarczającą przestrzeń do składowania wypłukanych, pustych
pojemników przed wyrzuceniem ich na wysypisko.

•

Należy zapoznać się z etykietą-instrukcją dotyczącą stosowania danego pestycydu i
sprawdzić, czy wymagane są jakieś inne udogodnienia (np. magazyn na
zanieczyszczony sprzęt i środki ochrony indywidualnej, umywalnie, itd.).

•

Należy pamiętać, że przy zbyt małej przestrzeni magazynowej pracownicy zmuszeni są
pracować w nieodpowiednich warunkach – często przemieszczać jedne produkty, aby
mieć dostęp do innych.

Lokalizacja magazynu
Przed budową nowego magazynu należy:
•

sprawdzić w wydziale ds. zagospodarowania przestrzennego w urzędzie władz
lokalnych, czy potrzebne jest zezwolenie na tego rodzaju magazyn

•

sprawdzić w urzędzie ds. ochrony środowiska, czy planowana inwestycja nie znajduje
się na obszarze szczególnej ochrony środowiska, takim jak strefa ochrony wód
gruntowych lub obszar zbierania wody do celów użytkowych.

Magazyn należy zlokalizować z dala od obszarów zagrożonych wybuchem pożaru
i w odległości co najmniej 4 m od:

2

•

stert siana i słomy, zbiorników ropy, olejów, farb i nawozów sztucznych, magazynów
papieru, stert drewna, pojemników z gazem i innych materiałów łatwo palnych

•

zabudowań mieszkalnych lub źródeł zapłonu, takich jak suszarki do ziarna, oraz od
miejsc prowadzenia takich prac jak spawanie czy szlifowanie.

Należy sprawdzić, gdzie będzie odpływać skażona woda, użyta do gaszenia pożaru, i nie
budować magazynów w pobliżu ścieków, cieków wodnych, studni i odwiertów oraz obszarów
zagrożonych powodzią.

Spełniając powyższe zalecenia, pomagasz chronić ludzi, zwierzęta i środowisko naturalne.

Należy zadbać o to, aby:
•

szafy i regały do magazynowania pestycydów nie znajdowały się w budynkach
mieszkalnych, pomieszczeniach do handlu detalicznego, pomieszczeniach dla
personelu, biurach lub miejscach składowania albo przetwarzania żywności dla ludzi lub
zwierząt

•

dostęp do magazynu pestycydów, znajdującego się w większym budynku, nie
prowadził przez żaden z wyżej wymienionych obszarów

•

wszyscy pracownicy wiedzieli, co należy robić w razie rozlania chemikaliów lub pożaru

•

istniał łatwy dostęp dla dostawców pestycydów oraz dla służb ratunkowych.

W razie wypadku wszelkie rozlane substancje należy odgrodzić i zebrać, używając do tego
celu obojętnych substancji pochłaniających, np. trocin, ziemi okrzemkowej lub piasku.
Skażone materiały lub płyny należy usunąć zgodnie z zasadami bezpieczeństwa, po
zasięgnięciu porady w lokalnym urzędzie ds. ochrony środowiska.

Konstrukcja magazynu

Magazyn na pestycydy musi mieć konstrukcję wytrzymałą w razie pożaru, zdolną do
zatrzymania wyciekających/rozlanych substancji (np. w razie stopienia się pojemników
w czasie pożaru), musi być suchy, odporny na przemarzanie, zabezpieczony przed dostępem
osób nieupoważnionych. Brak którejś z tych cech może przyczynić się do powstania szkody
dla ludzi lub środowiska. Należy uwzględnić następujące, wymienione dalej czynniki.

Ogólne zasady dotyczące wszelkich magazynów
•

Magazyn, w tym wszystkie jego drzwi, ale nie dach, powinien być wykonany z
materiałów o wytrzymałości ogniowej wystarczającej na 30 minut lub dłużej.

•

Magazyn lub budynek, w którym jest on zlokalizowany musi zatrzymać wyciekające lub
rozlane substancje o objętości wynoszącej do 110% ogólnej objętości produktów, jakie
mogą być w nim składowane (oraz 185% objętości składowanych produktów, jeżeli

3

znajduje się na obszarze, na którym obowiązuje szczególna ochrona środowiska).
Najczęściej stosowaną metodą zapewnienia takiej ochrony jest utworzenie zapory.

•

Zapora powinna być solidnie zbudowana, z wytrzymałych materiałów odpornych na
przemiękanie i przedostawanie się płynów, np. z metalu, betonu, cegieł, kamienia lub
półfabrykatów betonowych. Konieczne może być wykonanie obrzutki lub uszczelnienie
materiałów budowlanych, szczególnie na spoinach.

•

Zapora powinna rozciągać się wokół całego terenu magazynu. Jej skuteczność nie
może być obniżona z powodu istniejących wejść i wyjść lub otworów, przez które
doprowadzono do magazynu przewody, rury, itd.

•

Podobną skuteczność, jak w wypadku zbudowania zapory, można osiągnąć,
umieszczając pestycydy w metalowym zbiorniku o wystarczającej pojemności, np. w
zbędnej cysternie na wodę. Przed przeznaczeniem zbiornika na magazyn pestycydów
lub bunkier, należy sprawdzić, czy jest on odpowiedni, nieskażony, oczyszczony z
palnych płynów i gazów.

•

Należy zadbać, aby drzwi i okna magazynu lub pokrywy zbiornika stanowiły
wystarczające zabezpieczenie magazynowanych materiałów i były zamykane na klucz
lub w inny sposób.

•

Należy zadbać, aby rurociąg z wodą nie przechodził przez obszar otoczony zaporą.

•

Pomieszczenie magazynowe lub obszar, na którym się ono znajduje, powinny być
zadaszone.

Budynki zaprojektowane do określonego przeznaczenia
Pamiętając o powyższych zasadach ogólnych, należy zauważyć również, że:
•

zapory najlepiej jest budować jako integralną część fundamentów, podłogi i ścian,
wpuszczając je poniżej najniższej kondygnacji budynku

•

jeśli mają być zbudowane rampy do transportu pestycydów wózkami widłowymi,
powinny one mieć łagodny kąt nachylenia (np. 5

P

o

P

), aby unikać destabilizacji ładunków.

Przystosowanie istniejących konstrukcji – budynków wolno stojących
Należy upewnić się, czy budynek/obszar wybrany do przystosowania spełnia ogólne
wymagania, a następnie:
•

usunąć materiały palne

•

zbudować uszczelnioną zaporę

•

uszczelnić wewnętrzne kratki i studzienki ściekowe.

Przystosowanie istniejących konstrukcji – magazyny wewnątrz większych budynków
Należy spełnić te same wymagania jak w wypadku budynków wolno stojących oraz
wymagania dodatkowe, a mianowicie:
•

tam gdzie to możliwe, dostęp do magazynu powinien prowadzić bezpośrednio z
zewnątrz budynku

4

•

magazyny typu "klatka" są dozwolone tylko wówczas, gdy konstrukcja magazynu i
budynku, w którym on się znajduje, spełnia wymagania ogólne, w tym odnoszące się
do zapory

•

ponieważ pożar często rozprzestrzenia się przez dach, należy zastanowić się nad
koniecznością budowy ognioodpornych ścian sięgających do samego dachu.

Przystosowanie istniejących konstrukcji – skrzynie ciężarówek, zbiorniki transportowe, itd.
Przestrzegając zasad ogólnych, należy pamiętać jeszcze o tym, aby:
•

do magazynowania pestycydów nie używać ciężarówek z drewnianą podłogą lub
drewnianymi burtami skrzyni załadunkowej

•

utworzyć zaporę, montując w drzwiach próg, lub odsunąć magazyn dalej od wejścia.
Dopilnować, aby otwory wentylacyjne nie znajdowały się zbyt nisko.

•

regularnie sprawdzać, czy elementy łączące między ścianami i podłogą nie uległy
zniszczeniu.

Magazynowanie w szafce/pojemniku/skrzyni
Przestrzegając zasad ogólnych, należy ponadto:
•

rozważyć korzystanie z dostępnych obecnie szafek, zaprojektowanych specjalnie w
celu magazynowania pestycydów

•

sprawdzić porady umieszczone w części Lokalizacja magazynu i dopilnować, aby
magazyn był solidny i właściwie zlokalizowany, z dala od ruchu

•

skrzynie chłodzące, pokryte od środka wkładką z folii metalowej lub tworzywa
sztucznego, umieścić w obszarze objętym zaporą

•

szafki metalowe wyposażyć w zaporę wewnętrzną lub postawić je w miejscu
otoczonym zaporą

•

zabezpieczyć wszystkie szafki lub umieścić je w bezpiecznym miejscu.

Organizacja magazynu

•

Na zewnątrz magazynu (a gdy znajduje się on w większym budynku, także na
zewnątrz budynku) umieścić znak ostrzegający przed niebezpieczeństwem.

•

Na drzwiach zewnętrznych magazynu umieścić znaki zakazu palenia lub znaki zakazu
palenia i używania otwartego ognia oraz napis: „Magazyn środków ochrony roślin”.

•

Zamontować odpowiednie półki, tak aby produkty były widoczne dla pracowników.

•

Proszki składować nad płynami (które mogą wyciekać w razie uszkodzenia
pojemników).

•

Zapewnić odpowiednie oświetlenie wewnątrz magazynu, aby umożliwić czytanie etykiet
na opakowaniach.

5

•

Chronić zmagazynowany towar przed mrozem. Nieodpowiednie do ogrzewania są
grzejniki olejowe, gazowe albo sprzęt elektryczny z nieosłoniętymi elementami
grzewczymi.

•

Unikać składowania pojemników plastikowych bezpośrednio w świetle słonecznym – w
razie konieczności przysłaniać okna lub zastosować okna z szybami ograniczającymi
nadmierne nasłonecznienie.

•

Jeżeli do trzymania zapasów nad poziomem podłogi używa się palet, należy
dopilnować, aby nie stwarzały one ryzyka potknięcia się.

•

Rury z wodą zabezpieczyć otuliną.

•

Zapewnić szczotkę, szufelkę, granulki pochłaniające lub piasek oraz nieprzemakalny
zbiornik na wypadek wylania lub wysypania się pestycydów z dziurawych beczek lub
opakowań.

•

Stosować się do zasad dobrego zarządzania magazynem, a więc pozbywać się
niepotrzebnych opakowań kartonowych, zużywać stare zapasy, uszkodzone lub stare
pojemniki usuwać we właściwy sposób oraz prowadzić na bieżąco rejestr stanów
magazynowych (przechowywać go poza magazynem).

•

Mieć łatwo dostępny spis telefonów do służb ratunkowych, w tym miejscowej straży
pożarnej i urzędu ds. ochrony środowiska.

•

Zainstalować system awaryjnej wentylacji uruchamiany z zewnątrz i wewnątrz
magazynu, zapewniający co najmniej 10-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny,
oraz system wentylacji ciągłej uruchamiany z zewnątrz magazynu, godzinę przed
rozpoczęciem pracy, zapewniający co najmniej 3-krotną wymianę powietrza w ciągu
godziny.

Magazynowanie ruchome

Ta część wytycznych dotyczy składowania pestycydów pobranych ze stałego magazynu,
w samochodach bądź urządzeniach rozpylających, zwykle przez okres nie dłuższy niż 24
godziny.

Prawodawstwo brytyjskie, regulujące transport pestycydów, jest właśnie zmieniane, ale
wiadomo, że należy zadbać o bezpieczny transport pestycydów do miejsca stosowania oraz o
bezpieczne przetrzymywanie ich przed zużyciem.

Nigdy nie wolno przewozić pestycydów w kabinach traktorów, w samobieżnych
opryskiwaczach lub innych pojazdach. Przed przewozem koncentratów pestycydów na
miejsce ich stosowania, należy uwzględnić następujące kwestie kluczowe.

6

•

Wykorzystywać do tego celu pojazdy z litą przegrodą (od podłogi do sufitu),
umieszczoną między częścią dla kierowcy i pasażera a częścią do przewozu ładunków.

•

Jeśli pojazd nie ma przegrody, zastosować bezpieczne pojemniki na chemikalia lub
bezpieczną szafę przymocowaną na zewnątrz pojazdu lub na przyczepie.

•

Dopilnować, aby obszar przewozu był wolny od wystających elementów, które mogłyby
uszkodzić pojemniki.

•

W miejscu przewozu ładunków umieścić znak ostrzegający przed niebezpieczeństwem.

Podczas wywożenia pestycydów ze stałego magazynu, zawsze należy zabezpieczyć je przed
dostępem osób niepowołanych.
•

Samochód służący jako przenośny magazyn parkować z dala od miejsc, gdzie mogłoby
dojść do zanieczyszczenia wody.

•

Starać się tak pracować, aby przenośny magazyn znajdował się w zasięgu wzroku –
szczególnie w miejscach, gdzie mogłyby mieć do niego dostęp osoby nieupoważnione.

•

Przed pozostawieniem szafki lub pojazdu bez opieki, należy zamykać je na klucz.

Po zakończeniu pracy należy:
•

sprawdzić przed jazdą powrotną do stałego magazynu, czy pokrywy i nakrętki na
pojemnikach zawierających częściowo niezużyte produkty są bezpiecznie umieszczone

•

pamiętać o zabraniu ze sobą do magazynu wszystkich pustych pojemników, opakowań
i sprzętu

•

zwrócić niewykorzystane pestycydy do stałego magazynu.

Dodatkowe środki ostrożności przy stosowaniu pewnych rodzajów
pestycydów

Wytyczne zawarte w tej części informacji dotyczą tylko takich ilości pestycydów, które
można przechowywać bezpiecznie w szafach, pojemnikach i skrzyniach. Jeżeli konieczne jest
składowanie większych ilości, należy skontaktować się z terenową jednostką inspekcji pracy.

Szkodliwe właściwości chemiczne niektórych pestycydów oznaczają, że trzeba zastosować
dodatkowe środki ostrożności, aby zapewnić ich bezpieczne magazynowanie. Należy
sprawdzić, czy przechowywana jest którakolwiek z następujących substancji.

Związki wydzielające gazy pod wpływem wilgoci
Notowano przypadki śmiertelne, wynikające ze złego składowania tych związków w
magazynach stałych i przenośnych. W szczególności, używanie wody do gaszenia pożaru
może powodować znaczne niebezpieczeństwo dla służb ratunkowych. W magazynie stałym
na takie pestycydy należy zapewnić osobną szafkę:

7

•

wykonaną z metalu lub materiałów wytrzymałych na ogień

•

umieszczoną ponad poziomem zapory, z dala od bezpośredniego działania promieni
słonecznych i źródeł ciepła

•

odpowiednio stabilną, np. dzięki przymocowaniu do ściany

•

oznaczoną napisem: „Związek emitujący gazy – nie używać wody”.

Ryzyko narażenia na pestycydy, w razie wypadku podczas transportu, można zredukować w
następujący sposób:
•

przechowywać substancje wydzielające gazy w osobnym pojemniku, nie
przepuszczającym oparów, a pojemnik – w części przeznaczonej do przewozu towarów

•

stosować pewne metody zabezpieczenia pojemnika trzymanego w części towarowej
pojazdu, np. przywiązywać pojemnik do ramy połączonej z elementami
konstrukcyjnymi pojazdu.

Pestycydy należące do „produktów utleniających, np. chloran sodu
W trakcie ogrzewania produktów utleniających wydzielają się duże ilości tlenu, który może
spowodować nagłe rozprzestrzenianie się pożaru. Duże ilości takich związków wymagają
całkowicie osobnych magazynów. Jednak do 10 kg tych substancji można przechowywać
w magazynie, wspólnie z innymi pestycydami, pod warunkiem, że są one umieszczone
w ognioodpornym, suchym pojemniku, z dala od źródeł ciepła i innych pestycydów.

Dokument oryginalny:

Guidance on storing pesticides for farmers and other professional users

http://www.hse.gov.uk/pubns/ais16.pdf

Tłumaczenie z języka angielskiego:

Elżbieta Kossakowska

[e-mail]

8