17 Ocena jakości skór wyprawionych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alicja Wydra
Małgorzata Marczewska

Ocena jakości skór wyprawionych 311[09].Z5.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Anetta Burandt
inż. Jolanta Górska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jan Skiba

Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[09].Z5.03
„Ocena jakości skór wyprawionych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik garbarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Właściwości skór gotowych. Ocena organoleptyczna

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Właściwości fizyczne i chemiczne skór wyprawionych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wady i uszkodzenia skór wyprawionych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Rodzaje skór wyprawionych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Masz przed sobą poradnik, który będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy

o prowadzeniu oceny jakości skór wyprawionych. Poradnik pomoże Ci określić właściwości
skóry gotowej, jej wady i uszkodzenia, zapoznać się z metodami klasyfikacji skór oraz
z problemami z zakresu ekologii.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia, czyli umiejętności, które powinieneś umieć po realizacji tej jednostki

modułowej.

3. Materiał nauczania, który zawiera niezbędne informacje z podstaw teoretycznych do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Zamieszczone są również:
–

ćwiczenia z wykazem materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do ich realizacji,

–

pytania sprawdzające wiedzę z tego zakresu,

–

sprawdzian postępów określający poziom wiedzy teoretycznej i praktycznej.

4. Sprawdzian osiągnięć z instrukcją dla ucznia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje

opanowanie wiedzy z zakresu całej jednostki. Rozwiązując sprawdzian postępów
powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał tak
lub nie. Zwróć szczególną uwagę na problemy ochrony środowiska i przepisy UE w tym
zakresie. Opanowanie wiedzy i umiejętności praktycznych z tej jednostki modułowej jest
bardzo ważne w dalszej nauce i we właściwym wykorzystaniu surowca skórzanego.

5. Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,

która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Jednostka modułowa „Ocena jakości skór wyprawionych”, której treść teraz poznasz

stanowi jeden z elementów modułu 311[09].Z6 „Organizacja procesu produkcji skór”, który
jest zilustrowany na schemacie zamieszczonym na stronie 4.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie realizacji programu musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[09].Z5.03

Ocena jakości skór

wyprawionych

311[09].Z5.01

Posługiwanie się dokumentacją

wyprawy skór

311 [09].Z5

Organizacja procesu

produkcji skór

311[09].Z5.02

Prowadzenie kontroli

międzyoperacyjnej procesu wyprawy

skór

311[09].Z5.04

Przygotowanie skór wyprawionych

do obrotu towarowego

311[09].Z5.05

Prowadzenie procesów

czyszczenia i renowacji wyrobów

skórzanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznawać wady i uszkodzenia skór surowych,

–

przeprowadzać wszystkie procesy wyprawy skór,

–

rozsortować skóry surowe i skóry po procesie wstępnego wykończania,

–

charakteryzować właściwości skór po procesach: moczenia, wapnienia, piklowania,
garbowania, barwienia, natłuszczania i wykończenia właściwego,

–

charakteryzować powłoki wykończalnicze skór,

–

dobierać metody fizycznych i chemicznych badań półproduktów skórzanych,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną,

–

korzystać z różnych źródeł informacji zawodowych,

–

wykonywać wszystkie prace zgodnie z przepisami BHP i ochrony przeciwpożarowej,

–

stosować odzież i środki ochrony osobistej,

–

udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

–

pracować w grupie i indywidualnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

dokonać podziału skór wyprawionych na poszczególne grupy asortymentowe,

–

określić właściwości skór wyprawionych,

–

rozpoznać rodzaje skór wyprawionych na podstawie sposobu wykończenia,

–

określić czynniki wpływające na jakość skór,

–

zidentyfikować wady i uszkodzenia skór wyprawionych,

–

odczytać wskaźniki oceny jakościowej skór wyprawionych na podstawie norm,

–

zastosować metody oceny jakości skór,

–

określić jakość skór wyprawionych na podstawie norm, punktacji wad i uszkodzeń oraz
technicznych warunków odbioru,

–

dokonać podziału skór na grupy i rodzaje asortymentowe,

–

zakwalifikować skóry wyprawione do określonego gatunku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Właściwości skór gotowych. Ocena organoleptyczna

4.1.1.

Materiał nauczania

Końcowym produktem wyprawy skór jest produkt gotowy, który nazywany jest skórą

gotową lub wyprawioną. O właściwościach skór gotowych decyduje struktura skóry oraz jej
skład chemiczny. Aby otrzymać produkt gotowy, skórę należy poddać różnym procesom
fizycznym, chemicznym i mechanicznym w celu jej uszlachetnienia.

Skóra gotowa, w odróżnieniu od surowej jest odporna na szkodliwe działanie bakterii

i nabiera odpowiednich cech, zależnych od rodzaju produkowanego asortymentu. Bardzo
ważną właściwością skóry gotowej jest utrzymanie odpowiednio ścisłego charakteru
włóknistego, który nie ulega zmianom przy różnych temperaturach. Skóra jest wytrzymała na
rozciąganie i ścieranie. Jest lekka, elastyczna, giętka, trudnopalna i odporna na działanie
wody.

Skóra jest materiałem o bardzo szerokich możliwościach zastosowania. Zależnie od

potrzeby i procesu garbowania ta sama skóra może być ścisła, jędrna i odpowiednio sztywna
lub miękka, umiarkowanie ciągliwa i wytrzymała na rozciąganie.

Skóry gotowe mają najczęściej barwę zależną od zastosowanych metod garbowania.

Rodzaj garbowania najłatwiej określa się przez nacięcie skóry w części przyogonowej
i obserwowanie barwy przekroju, co przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Rozpoznanie rodzaju garbowania w oparciu o zabarwienie przekroju skóry [1, s. 59]

Rodzaj garbowania

Zabarwienie przekroju skóry

Garbowanie roślinne i syntanowe
Garbowanie chromowe (jednokąpielowe)
Garbowanie chromowe (dwukąpielowe)
Garbowanie glinowe i siarkowe
Garbowanie tłuszczowe

Brunatne w różnych odcieniach
Jasnoniebieskie
Jasnozielone
Białe
Jasnożółte

W przypadku skór barwionych na całym przekroju ten sposób rozpoznania rodzaju

garbowania jest niemożliwy i należy zastosować inne wskaźniki rozpoznawcze, jak np.
spopielenie skóry: popiół bezbarwny – garbowanie roślinne, popiół zielonkawy – skóry
chromowe lub próba z wodnym roztworem soli żelazawych: zabarwienie ciemnogranatowe –
dla skór garbowanych roślinnie lub czarne z odcieniem zielonkawym – dla skór chromowych.

W życiu codziennym spotyka się gotowe wyroby skórzane, których rodzaj surowca

trudno jest określić. Napotyka się trudności w odróżnieniu skór owczych, kozich lub psich,
a także skór bydlęcych i skór końskich. Łatwiej jest odróżnić rodzaje surowca w całych
skórach gotowych niż w wyciętych elementach lub wykonanych z nich wyrobów.
W przypadku stosowania grubych warstw powłok kryjących, lico skóry zatraca swój
charakterystyczny deseń i wówczas jakiekolwiek rozpoznanie surowca „na oko” jest prawie
niemożliwe. Często pomocne jest porównanie lica ocenianych skór z rysunkiem skór
bydlęcych, cielęcych, kozich, i owczych przedstawionych na rysunku 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Rysunek lica skóry [16, s. 209]: a) bydlęcej, b) cielęcej,

c) końskiej, d) owczej, e) koziej, f) świńskiej

Ustalenie rodzaju surowca w skórach całych oraz w wyciętych elementach polega także

na badaniu skór od strony lica i mizdry, posługując się lupą optyczną lub mikroskopem.

Rys. 2. Schemat budowy mikroskopu optycznego [autor]: a) okular; b) tubus;

c) rewolwer obiektywowy; d) obiektywy; e) stolik; f) kondensor; g) przesłona;

h) lusterko; i) podstawa; j) statyw; k) śruba mikrometryczna; l) śruba makrometryczna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określa się również charakter lica i gładkość powierzchni. Otworki po włosach dają

różne rysunki lica dla poszczególnych rodzajów skór.

Rys. 3. Desenie lica skór wyprawionych [11, s. 63]: a) skóry bydlęcej,

b) skóry końskiej, c) skóry koziej, d) skóry owczej

Skóry cielęce mają gładką powierzchnię lica z gęsto występującymi na niej małymi

otworkami włosowymi, które nadają skórze delikatny rysunek lica. Włókno od strony mizdry
jest równomiernie rozłożone, krótkie i zwarte.

Skóry bydlęce mają otworki włosowe znacznie większe niż skóry cielęce i rzadko

rozrzucone po całym licu. Lico skóry jest mniej gładkie i wykazuje różnego rodzaju
uszkodzenie.

Skóry końskie – lico skóry jest mniej gładkie niż skór cielęcych i wykazuje otworki

włosowe o zmiennej, stosunkowo dużej średnicy.

Mizdra skór bydlęcych i końskich jest szorstka, o grubych luźno splecionych włóknach

kolagenowych

Skóry kozie – odróżnia się od skór owczych wg ułożenia otworków włosowych.

W skórach kozich grupują się one po 2–5 otworków po włosach rdzeniowych i 4–8 po
włosach puchowych; układ taki daje sfalowany szereg podwójnie ułożonych otworków.

Lico skór owczych wykazuje podobne ułożenie otworków włosowych, ale ułożonych nie

tak prawidłowo jak w skórach kozich: są one bardziej rozrzucone. Całe skóry owcze można
odróżnić od kozich przez porównanie profilów skóry gotowej. Kark skóry koziej jest zwykle
nieco szorstki, czego nie obserwuje się w skórach owczych. Skóra kozia jest wydłużona
w linii grzbietowej, skóra owcza ma krótki i gruby kark. Mizdra skóry koziej, w odróżnieniu
od owczej, wykazuje ślady żył podobnie jak w skórach cielęcych.

Rozpoznanie skór innych, a przede wszystkim świńskich nie przedstawia żadnych

trudności. Otworki po szczecinie są rozrzucone rzadko, przechodzą przez całą grubość skóry.
Ten charakterystyczny rysunek lica i plamki od strony mizdry są widoczne gołym okiem.

Skóry pokrywane grubą warstwą powłoki kryjącej utrudniają rozpoznanie surowca,

z którego pochodzą. W tym przypadku istotne jest rozróżnianie skór z naturalnym licem od
dwoin pokrywanych. Skóry gotowe w całości pokryte powłokami kryjącymi mają
prawidłowy profil, większą ciągliwość i miękkość. Dwoiny mają najczęściej nieregularny
profil i wykazują w dotyku charakter ceraty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ocena organoleptyczna skór gotowych

Ocena skór gotowych ma na celu stwierdzenie jakości i wartości użytkowej. Badanie

organoleptyczne skór przeprowadza się za pomocą wzroku i dotyku. Metody te są najczęściej
stosowane w warsztatach produkcyjnych. Dokładność ich wykonania zależy od fachowości
pracownika. Głównym celem badań organoleptycznych jest stwierdzenie cech zewnętrznych
skóry gotowej oraz ustalenie jej wad i uszkodzeń.

Ocena zewnętrznego wyglądu skóry
Przy ocenie wyglądu zewnętrznego każdej skóry należy zwrócić uwagę na jej profil.

W zależności od rodzaju skór profil towaru gotowego jest różny i ma dla każdego z nich
określony kształt i wymiar. Skóry gotowe występują w postaci skór całych, połówek
kruponów, szczupaków, boków, karków. Po zapoznaniu się z wielkością i grubością badanej
skóry należy przeprowadzić ocenę od strony lica i mizdry. Lico skóry powinno być czyste,
bez nalotów, przy zginaniu nie może pękać. Lico skóry nie może mieć wad spowodowanych
stanem chorobowym, musi być ściśłe, wygładzone, bez pofałdowań, zadraśnięć i innych
mechanicznych uszkodzeń.

W celu zbadania wytrzymałości lica skór miękkich na pękanie wykonuje się „próbę

klucza”, która polega na tym, że wzdłuż mizdry przeciąga się trzpień klucza odpowiednio
naciskając od strony lica: lico skóry nie powinno pękać pod naciskiem.

Skóry podeszwowe – zgina się na walcu o średnicy 7 cm, skóry blankowe zaś na ołówku,

a skóry juchtowe składa się na czworo i podczas badania skóry nie powinny ulegać pękaniu.

Przeprowadza się także ocenę od strony mizdry. Mizdra wszystkich skór powinna być

czysta, bez resztek tkanki podskórnej, żył, bez zabrudzeń chemikaliami i farbami. Skóry
twarde mogą mieć widoczne na mizdrze ślady po naczyniach krwionośnych.

Ocena barwy skóry
Skóry garbowania roślinnego wykończone w kolorze naturalnym powinny wykazywać

jednakowe zabarwienie na całej powierzchni od jasno- do ciemno brunatnego. Na
powierzchni lica skór garbowanych roślinnie nie powinny występować naloty, smugi
i zacieki, które są spowodowane niewłaściwym postępowaniem w czasie garbowania. Na
skórach galanteryjnych z nieznacznymi uszkodzeniami lica wytłacza się desenie lub pokrywa
grubą warstwą apretury w kolorach ciemnych. Biorąc pod uwagę, że większość barwników
roślinnych jest nieodporna na światło i ulega pewnym zmianom, skóry galanteryjne pokrywa
się powierzchniowo garbnikami odpornymi na światło (do takich należy np. sumak). Badanie
trwałości wybarwienia na światło przeprowadzić można laboratoryjnie poddając próbę
naświetlaniu promieniami ultrafioletowymi (lampą kwarcową) umieszczoną w odległości ½
m od próbki przez okres 3 godzin. Trwałość określa się przez porównanie zabarwienia próbki
naświetlanej z nienaświetlaną.

Skóry garbowania chromowego lub innego barwione w różnych kolorach powinny mieć

równomierne zabarwienie na całej powierzchni. Nie mogą wykazywać plam, smug
i zacieków. Kolor musi być czysty. Żywe wybarwienie powinno sięgać głęboko w skórę.
Stopień przeniknięcia barwnika obserwuje się na przekroju skóry. Skóry galanteryjne i na
wierzchy obuwia są wybarwione powierzchniowo, zaś skóry odzieżowe, rękawiczkowe,
welurowe oraz nubukowe powinny być przebite barwnikami na całym przekroju skóry.

Większość skór miękkich garbowania chromowego pokrywa się farbami kryjącymi.

Takie apretury kryjące powinny dokładnie kryć lico skóry, utrzymując jego charakter.
Oceniając skóry wierzchowe obuwiowe, galanteryjne, odzieżowe i rękawiczkowe należy
przeprowadzić badanie wytrzymałości wybarwienia na tarcie suche i mokre. Wskaźnik ten
jest decydującym w ocenie towaru gotowego szczególnie ważne jest dla skór odzieżowych
i rękawiczkowych. Poza tym oznaczeniem ważna jest próba wytrzymałości na pranie, która
charakteryzuje skóry miękkie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elastyczność skór
Elastyczność różnych asortymentów skór określa się w zależności od przeznaczenia

skóry. Skóry podeszwowe powinny być twarde, sztywne i sprężyste przy zginaniu. Skóry
podeszwowe przeznaczone do wyrobu obuwia sztywnego powinny wykazywać mniejszą
sztywność i być bardziej elastyczne od wyżej opisanych.

Skóry na wierzchy obuwia muszą być miękkie, elastyczne, ale niezbyt ciągliwe.

Ciągliwość skór rękawiczkowych jest warunkiem odpowiedniej jakości wyrobu gotowego.
Badanie elastyczności skór miękkich przeprowadza się organoleptycznie. Najprostszym
sposobem oceny stopnia elastyczności skór jest ich zginanie i różnorodne wyciąganie.

Równomierność wygarbowania
Równomierność wygarbowania jest ważnym wskaźnikiem jakości wyrobu gotowego.

Niebarwione skóry garbowania roślinnego odpowiednio wygarbowane na przekroju wykazują
jednolite i równomierne zabarwienie. Skóry źle wygarbowane mają w części środkowej
jaśniejszą barwę, a niekiedy jest widoczny jasny pasek tzw. „zakalca”. Dla skór garbowanych
chromowo stopień wygarbowania określa się w próbie gotowania, którą poznałeś w jednostce
modułowej 311{09).Z5.03.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń

1. Co to jest skóra gotowa, wyprawiona?
2. Jakie są właściwości skóry gotowej?
3. W jaki sposób można określić rodzaj garbowania skór?
4. W jaki sposób określamy rodzaj surowca, z którego otrzymano produkt gotowy?
5. Co to jest ocena organoleptyczna i w jaki sposób się ją przeprowadza?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ rodzaj garbowania skór naturalnych i barwionych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) obejrzeć dokładnie otrzymane próbki skór,
4) naciąć skóry,
5) określić zabarwienie przekroju skóry,
6) zabarwić przekrój skóry roztworem siarczanu żelazawego,
7) sprawdzić zabarwienie przekroju skóry,
8) odważyć po ok. 2 g rozdrobnionych skór,
9) spopielić próbki skór w tyglach porcelanowych,
10) rozetrzeć na białym papierze otrzymane popioły,
11) określić kolory popiołów,
12) określić rodzaj garbowania,
13) zapisać spostrzeżenia i wnioski w dzienniczku ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja do wykonania ćwiczenia,

−

próbki skór do badań,

−

nóż lub skalpel,

−

tygle porcelanowe,

−

palniki gazowe,

−

szczypce laboratoryjne,

−

trójkąt ceramiczny,

−

statyw do spalania,

−

wyciąg laboratoryjny,

−

siarczan żelazawy 3% roztwór wodny,

−

odzież ochronna,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaj skór wyprawionych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) obejrzeć próbki skór,
4) obserwować przy pomocy lupy lub mikroskopu optycznego lico skór,
5) narysować w zeszycie rysunek lica badanych próbek,
6) porównać zaobserwowane rysunki lica z tablicami rysunków lica poszczególnych

rodzajów skór,

7) zapisać swoje obserwacje i wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór wyprawionych bydlęcych, cielęcych, końskich, świńskich,

−

lupa optyczna,

−

mikroskop optyczny,

−

tablice z rysunkami lica różnych rodzajów skór,

−

przybory do rysowania,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj porównania skór owczych i kozich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) obejrzeć dokładnie otrzymane próbki skór,
4) obserwować za pomocą lupy lub mikroskopu rysunek lica otrzymanych próbek,
5) narysować w zeszycie rysunek lica poszczególnych próbek skór,
6) zaznaczyć na rysunku wyraźnymi kropkami otworki po włosach rdzeniowych,

a delikatnymi punktami otworki po włosach puchowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) porównać rysunki wyglądu lica próbek i określić rodzaj skóry,
8) zapisać swoje obserwacje i wyciągnąć wnioski,
9) przedstawić na forum grupy sposób odróżniania skóry koziej od owczej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki licowe skór kozich i owczych,

−

lupa optyczna,

−

mikroskop optyczny,

−

papier i przybory do rysowania,

−

plansze z rysunkami lica różnych skór,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wskaż różnice pomiędzy skórami z poprawionym licem a dwoinami wykończonymi

farbami kryjącymi

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy w laboratorium chemicznym,
3) przygotować próbki skór i dwoin wykończonych farbami (apreturami) kryjącymi,
4) zmyć warstwy kryjące z próbek skór i dwoin acetonem,
5) wypłukać próbki w wodzie z dodatkiem kwasu octowego,
6) osuszyć próbki,
7) porównać różnice między dwoinami, a skórami licowym,
8) zapisać w zeszycie spostrzeżenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór i dwoin z poprawionym licem,

−

aceton,

−

10% r-r wodny kwasu octowego,

−

zlewki szklane,

−

wata lub ściereczka płócienna,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dokonaj oceny organoleptycznej skór gotowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać skóry do przeprowadzenia analizy,
4) obejrzeć dokładnie skóry otrzymane do oceny,
5) ocenić barwę skóry:

pocierać tamponem z waty lub kawałkiem białej bawełnianej tkaniny powierzchnię
lica w jedną i drugą stronę ok. 20 razy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pocierać zwilżonym tamponem z waty powierzchnię lica w jedną i drugą stronę ok.
20 razy,

porównać zmianę odcienia barwy skóry w miejscu pocierania i stopień zabrudzenia
tamponu,

6) opisać elastyczność skóry,
7) zbadać równomierność wygarbowania skór roślinnych:

wyciąć ze skóry roślinnej podeszwowej pasek skóry o szerokości 0,6–0,8 mm,

zanurzyć pasek w 10% roztworze kwasu octowego na ok. 15 minut,

wyjąć pasek z kąpieli i oglądać „pod światło” – miejsca niedostatecznie
wygarbowane są przeźroczyste,

8) zbadać równomierność wygarbowania skór chromowych:

wyciąć kawałki skóry o wymiarach 5 × 8 cm i obrysować na papierze
milimetrowym,

zanurzyć kawałki skóry we wrzącej wodzie na okres 5 minut,

wyjąć skórki i obrysować je na poprzednich konturach,

określić stopień zmiany wymiarów liniowych próbki – zmiana wymiarów o 10%
świadczy o niedostatecznym wygarbowaniu skóry,

9) scharakteryzować i przedstawić na forum grupy skórę otrzymaną do oceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skóry roślinne i chromowe,

−

kwas octowy 10%,

−

zlewki szklane,

−

papier i przybory do rysowania,

−

ręczniki papierowe,

−

wata lub tkanina bawełniana biała,

−

przepisy bhp,

−

odzież ochronna,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) ocenić rodzaj garbowania skóry wyprawionej?

¨ ¨

2) określić rodzaj skóry gotowej?

¨ ¨

3) scharakteryzować wygląd lica różnych rodzajów skór?

¨ ¨

4) odróżnić dwoinę krytą od skóry licowej z poprawionym licem?

¨ ¨

5) ocenić organoleptycznie skórę wyprawioną?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Właściwości chemiczne i fizyczne skór wyprawionych

4.2.1. Materiał nauczania

Skóra wyprawiona składa się z:
– nierozpuszczalnej w wodzie substancji skórnej,
– wymywalnych lub niewymywalnych substancji osadzonych między włóknami skóry

(garbniki, niegarbniki, wypełniacze),

– substancji tłuszczowych (tłuszcz naturalny lub pochodzący z użycia środków

tłuszczących),

– substancji mineralnych,
– wody.

Rys. 4. Przeciętny skład chemiczny skór różnych rodzajów [18, str. 60]

Właściwości chemiczne skóry wyprawionej

Zawartość wody

Skóra jest materiałem higroskopijnym. Zawartość wody w skórze wygarbowanej jest

zależna od względnej wilgotności powietrza. Przeciętna zawartość wody w skórze
garbowanej roślinnie wynosi ok. 14%, natomiast w garbowanej mineralnie jest nieco większa.
Woda w skórze wygarbowanej występuje w postaci wolnej i związanej. Zawartość wody
w skórze zmniejsza się wraz ze wzrostem zawartości tłuszczu.

Różna zawartość wody powoduje zmiany w wielkości powierzchni skóry i jej masy. Przy

podwyższaniu wilgotności względnej powietrza skóry chromowe bardziej zwiększają swoją

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powierzchnię od skór garbowania roślinnego. Podwyższenie wilgotności powoduje też wzrost
masy skóry, co jest bardzo istotne przy skórach podeszwowych sprzedawanych na wagę.

Zmiana wilgotności względnej powietrza z 50% na 80% spowoduje w skórze garbowania

roślinnego zawierającej 12% wody zmianę zawartości wody do 21% i przyrost masy o 11,3%.
Obowiązująca w Polsce wilgotność skóry wynosi 16%.

Zawartość wody w skórze oznacza się przez suszenie próbki skóry drobno pokrojonej

w temp. 100

C do stałego ciężaru (PN-P-22110:1993).

Zawartość substancji mineralnych

Każda skóra zawiera niewielkie ilości substancji mineralnych pochodzących z surowca

skóry lub z chemikaliów wapniących i garbników. W skórach garbowania roślinnego
zawartość substancji mineralnych nie powinna przekraczać 2,0% – wyższa wskazuje na
sztuczne obciążenie produktu. Zawartość substancji mineralnych jest wyższa w skórze
garbowania mineralnego oraz garbowania kombinowanego. Skóra chromowa zawiera
3,5–7,0% związków chromu w postaci Cr

, skóra garbowania glinowego 2–6% związków

glinu w postaci Al

, skóry zamszowe 1–8%.

Składniki mineralne oznacza się przez spopielenie w tyglu porcelanowym

(PN-P-22111:1974*). Skóry garbowania chromowego wykazują ogólną zawartość popiołu od
5–10%, skóry roślinne 1–2%, chromowo-roślinne 3–5%. Jeżeli zawartość popiołu przekracza
w dużym stopniu obowiązujące normy techniczne przeprowadza się analizę popiołu
i stwierdza rodzaj obciążenia skóry.
* - norma wycofana bez zastąpienia

Zawartość substancji tłuszczowych

Każda skóra wyprawiona zawiera niewielkie ilości tłuszczu naturalnego – poniżej 1%

w skórach owczych i świńskich do 10%. Zawartość tłuszczu pochodząca z operacji
natłuszczania zależy od przeznaczenia skóry i mieści się w granicach 2–25%: dla skór
chromowych na wierzchy obuwia 3–10%, dla skór juchtowych i wodoodpornych 16–25%, na
spody obuwia 2–5%. Zawartość tłuszczu ma wpływ na właściwości skóry: wytrzymałość na
rozerwanie, ciągliwość, przepuszczalność wody i powietrza, chłonność wody, przewodnictwo
cieplne, trwałość w użytkowaniu skór. Zawartość tłuszczu ma wpływ na przebieg wielu
operacji w produkcji np. obuwia czy wyrobu kaletniczego.

Tłuszcz w skórze występujący w postaci niezwiązanej oznacza się wg PN-P-22114:1974

przez ekstrakcję odpowiednim rozpuszczalnikiem.

Zawartość substancji wymywalnych wodą

Są to części składowe skóry niezwiązane z tkanką skórną (oprócz tłuszczu), które

wypełniają skórę. Zalicza się do nich: garbniki, niegarbniki oraz substancje mineralne.
Wymywalne substancje dzielą się na organiczne i nieorganiczne. Wpływają one na
właściwości fizyczne takie jak wodoodporność i odporność na zużycie.

Substancje wymywalne oznacza się (wg PN-P-22125:1992) tylko w skórach

garbowanych roślinnie i garbnikami syntetycznymi. Skóry chromowe nie mają substancji
wymywalnych wodą. Skóry podeszwowe garbowania roślinno-syntetycznego mogą zawierać
do 16% substancji wymywalnych, natomiast podpodeszwowe do 10%, skóry juchtowe do
5%. Skóry roślinne na wierzchy obuwia powinny wykazywać możliwie niską zawartość
substancji wymywalnych, ponieważ nadmierna ich ilość jest powodem sztywności
i plamistości skór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kwasowość skóry

Wszystkie skóry mają odczyn słabo kwaśny, lecz nie powinny być zbyt kwaśne.

Nadmierna zawartość w skórze gotowej niezwiązanych kwasów nieorganicznych wpływa
niszcząco na tkankę skórną, która po pewnym czasie ulega zniszczeniu. Kwasowość skóry
(PN-EN ISO 4045:2001) oznacza się w wyciągu wodnym przez pomiar pH i po
10-krotnym rozcieńczeniu wyciągu (różnica między tymi dwoma wartościami to liczba
dyferencji). Liczba dyferencji dla skór twardych roślinnych wynosi średnio 0,3–0,4 jednostek
pH. Jeśli różnica przekracza 0,7 jednostek pH świadczy to o obecności w skórze
niezwiązanych, mocnych kwasów szkodliwych dla włókien skóry.

Zawartość substancji skórnej

Substancja skórna jest podstawowym składnikiem skóry. W czasie wyprawy ulega ona

wygarbowaniu i ma decydujący wpływ na wartość produktu. Substancja ta w skórze gotowej
jest ściśle związana z garbnikiem. Zawartość substancji skórnej (oznaczona wg
PN-P-22117:1992) zależy do rodzaju garbowania, stopnia wygarbowania i zawartości
różnych składników wprowadzanych do skóry: garbników, tłuszczów, wypełniaczy itp.
Zawartość substancji skórnej waha się od 30–70%: dla skór podeszwowych 30–50%, a dla
skór na wierzchy obuwia 50–70%.

Zawartość garbnika związanego

Garbnik związany (PN-P-22117:1992) oznacza się tylko w skórach garbowania

roślinnego i syntetycznego. Zawartość garbnika związanego ze skórą w zależności od rodzaju
i sposobu garbowania wynosi dla skór na spody obuwia 20–30%, zaś dla skór juchtowych
15–20%.

Właściwości fizyczne skór wyprawionych
Własności fizyczne skóry zależne są od jej składu chemicznego. Są ważne, ponieważ

decydują o przydatności produktu gotowego i jej wartości użytkowej oraz dają pojecie
o zachowaniu się skóry w czasie produkcji np. obuwia i pozwalają przewidzieć jego trwałość
w czasie noszenia.

Wyniki badań fizycznych skór gotowych określają strukturę tkanki skórnej, moc splotów

włókien kolagenowych, sposób prowadzenia wyprawy skór, itp. Do najważniejszych
pomiarów fizycznych zalicza się: wytrzymałość na rozciąganie, przepuszczalność cieczy, par
i gazów, odporność na pot i rozpuszczalniki organiczne, trwałość na światło, odporność
termiczną, itp.

Sposób pobierania ze skór próbek do badań, sposób ich przygotowania oraz metody

prowadzenia badań zostały omówione w poradniku dla jednostki modułowej 311[09].Z5.O2

Wytrzymałość na rozciąganie – mierzy się siłę wyrażoną w dekaniutonach daN
(1 daN = 10 N) niezbędną do rozerwania paska skóry dzieloną na mm

powierzchni przekroju

skóry. Wytrzymałość na rozciąganie skór wyprawionych prawidłowo waha się w granicach
od 1 do 6 daN/mm

, wyższa jest dla skór chromowych, niż dla skór garbowanych roślinnie.

Wytrzymałość skór na rozciąganie jest różna w układzie topograficznym skóry, a także

w różnych kierunkach i zależy od wytrzymałości włókien kolagenowych i ukierunkowania
ich w strukturze skóry. Jest to ściśle związane z różnym rodzajem splotów włókien
kolagenowych w warstwie siatkowej skóry właściwej w różnych jej częściach. Wytrzymałość
wzdłuż linii grzbietowej jest trochę wyższa niż w kierunku poprzecznym.

Ze wzrostem zawartości tłuszczu w skórze podwyższa się wytrzymałość na rozciąganie.

Najlepsze wyniki uzyskuje się przy zawartości tłuszczu 14–16%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardzo ważna jest też zawartość wody w skórach, podwyższenie zawartości wody o 12%

powoduje dwukrotny wzrost wytrzymałości w skórach garbowanych roślinnie. Zwiększenie
wilgotności względnej powietrza z 35% na 75% powoduje zwiększenie wytrzymałości skór
o 40%. Wzrost wytrzymałości na rozciąganie na skutek podwyższenia wilgotności w skórze
jest wyższy w skórach garbowania roślinnego i chromowo-roślinnego niż w skórach
garbowanych chromowo.

Badania właściwości wytrzymałościowych skór, takich jak: wytrzymałość na rozciąganie,

wydłużenie, wytrzymałość na rozdzieranie czy wytrzymałość ściegu przeprowadza się przy
użyciu maszyny wytrzymałościowej zwanej zrywarką lub dynamometrem (rys. 7).

Rys. 5. Maszyna wytrzymałościowa [20]

Wydłużenie skóry (PN-EN ISO 3376:2003U) – ma szczególne znaczenie dla obuwiowych
skór wierzchnich i skór na pasy napędowe. Wzrasta przez suche wapnienie i wytrawianie.
Ciągliwość skór garbowania chromowego jest większa niż skór garbowanych roślinnie.
Ciągliwość wzrasta ze wzrostem natłuszczania. Wyraża się ją w % przyrostu długości
badanego paska skóry.

Wydłużenie skóry, czyli tzw. wydłużenie maksymalne jest to wydłużenie próbki w chwili

rozerwania wyrażone w % przyrostu długości pierwotnej. Badanie to przeprowadza się za
pomocą urządzenia zwanego zrywarką. Przy pomiarze stosuje się odpowiednią skalę, na
której odczytuje się długość początkową i końcową w chwili rozerwania próbki.

Wydłużenie skóry zależy od chemicznych i mechanicznych operacji warsztatu mokrego.

Skóra wydłużona pod działaniem nieznacznej siły rozciągającej wraca do pierwotnej
długości, gdy siła ta przestaje działać. Takie odwracalne zwiększenie długości określa się
wydłużeniem elastycznym (odkształcenie sprężyste). Wydłużenie powstałe pod wpływem
działania większej siły przez pewien okres czasu i pozostające po jej usunięciu określa się
odkształceniem trwałym (plastycznym).

Wszystkie rodzaje wydłużenia są określane ciągliwością skóry i mają zastosowanie

praktyczne, np. wydłużenie plastyczne zapewnia cholewce zdolność formowania się na
kopycie, a wydłużenie sprężyste zapewnia trwałość wytworzonego kształtu cholewki w czasie
użytkowania. Ciągliwość skóry wynika, więc bezpośrednio ze struktury przestrzennej siatki
włókien skórnych. Wydłużenie zależy od miejsca w układzie topograficznym, w kierunku
podłużnym skóry wykazują mniejszą ciągliwość niż w poprzecznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wytrzymałość skóry na zginanie
Przy zginaniu skóry występują naprężenia, które są podobne do naprężeń występujących przy
rozciąganiu i ściskaniu. Podczas zginana skóry licem na zewnątrz lico ulega rozciąganiu,
natomiast warstwa mizdrowa ulega ściskaniu i odwrotnie. Wytrzymałość skór na zginanie
maleje wraz ze spadkiem wilgotności i zawartości tłuszczu w warstwie licowej.

Sposób badania (PN-P-22143:1974) dla skór miękkich i twardych jest różny. Skóry

miękkie bada się metodą dynamiczną wielokrotnego zginania próbki skóry we fleksometrze
firmy Bally. Przy poddawaniu skóry miękkiej wielokrotnie powtarzanym odkształceniom
występuje zjawisko zmęczenia skóry, które doprowadza do osłabienia struktury włóknistej
i w konsekwencji do pękania włókien skóry. Dobra skóra na wierzchy obuwia powinna
wytrzymać bez pęknięć 150 tys. zgięć, skóry lakierowane i boksy świńskie z poprawionym
licem powinny wytrzymać 30 tys. zgięć.

Badanie wytrzymałości skór na zginanie przeprowadza się za pomocą fleksometru

Bally’ego (rys. 5).

Rys. 6. Flexometr Bally’ego [21]

Próbki skóry mocuje się w szczękach aparatu i poddaje zginaniu z prędkością 100 zgięć

na minutę. Fazy mięcia próbki przedstawia rys. 6.

Rys. 7. Fazy mięcia próbki skóry w flexometrze Bally’ego [11, s. 82]

Wytrzymałość na zginanie lica skór twardych oznacza się przez zginanie próbki skór

licem na zewnątrz na walcu o średnicy równej dziesięciokrotnej grubości skóry, aż do zgięcia
pod kątem 180° i ustala się kąt, przy którym na licu wystąpi pękniecie.

Właściwości higieniczne skóry
Na higieniczność skór miękkich wpływa: porowatość układu włóknistego skóry,
przepuszczalność pary wodnej i powietrza oraz zachowanie się wobec wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Porowatość skóry
Skóra ma wyraźnie ukształtowany system porów w postaci włoskowatych kanalików. Pory
w skórze są różnego rodzaju: pory zamknięte, pory otwarte jednostronnie lub dwustronnie,
pętelkowe. Wielkość porów jest zróżnicowana od makroskopowych (po torebkach
włosowych), mikroskopowych (przestrzenie międzywłókniste) do ultramikroskopowych.
Ogólna objętość porów w skórze zależy od rodzaju surowca i od procesów wyprawy.

Z porowatością związana jest ściśle masa właściwa i masa objętościowa skóry. Masa

właściwa skóry jest masą rzeczywistą bez porów. Masa objętościowa jest to masą właściwą
pozorną z uwzględnieniem porów. Masa właściwa rzeczywista ma wartość prawie stałą,
a masa objętościowa skóry waha się w granicach dość szerokich, uzależnionych od
porowatości skóry w różnych jej częściach topograficznych.

Oznaczając masę właściwą (PN-EN ISO 2420:2003U) zanurza się zważoną próbkę skóry

w naczyniu skalibrowanym w nafcie lub ksylenie, a więc w cieczy, która wypełnia pory, a nie
ma wpływu na zmiany tkanki skórnej takich jak pęcznienie włókien i wymywanie garbnika.

Znajomość masy właściwej ma znaczenie praktyczne dla skór twardych, które są

sprzedawane wg ciężaru.

Masę właściwą i porowatość różnych rodzajów skór obrazuje tabela 2.

Tabela 2. Masa właściwa i porowatość różnych rodzajów skór [11, s. 87]

Masa właściwa [g/cm

]

Rodzaj skór

pozorna

rzeczywista

Porowatość

Skóry podeszwowe garbowania
roślinnego

0,9–1,2

1,4–1,5

20–47

Skóry wierzchnie obuwiowe
garbowania roślinnego

0,6–1,0

1,3–1,4

22–68

Skóry chromowe na wierzchy
obuwiowe

0,4–0,7

1,2–1,4

47–58

Przepuszczalność powietrza i pary wodnej (PN-P-22139:1971* i PN-P-22138:1998)
Zjawiska przepuszczalności powietrza i pary wodnej są w dużym stopniu do siebie zbliżone.
Zjawisko to, określane „oddychaniem” skóry, jest związane z porowatością tkanki skórnej.
Przy wzroście przepuszczalności powietrza najczęściej wzrasta i przepuszczalność pary
wodnej. Przepuszczalność pary wodnej przez skóry chromowe na wierzchy obuwia
wykończane kazeinowo wynosi ok. 50% w stosunku do skór niepokrywanych. Skóry
wykończone plastykowo mają przepuszczalność dwa razy mniejszą niż kryte farbami
kazeinowymi, a wykończone farbami nitrocelulozowymi trzy i więcej razy mniejszą.
* – norma wycofana bez zastąpienia

Nasiąkliwość skóry
Zdolność pochłaniania wody przez skórę przy jedno- lub wielostronnym zetknięciu się z nią
nosi nazwę nasiąkliwości i ma znaczenie praktyczne. Nasiąkliwość skóry oznacza się
w procentach przyrostu masy skóry po zanurzeniu próbki w wodzie (PN-EN ISO
2417:2003U). W czasie użytkowania skóra nie tylko jednostronnie styka się z wodą, lecz
także z wydzielaną przez stopę parą wodną, która powoduje jej zwilżanie z drugiej strony.
Dotyczy to nie tylko skór wierzchnich i spodowych, ale także skór na elementy wewnętrzne
obuwia. Nasiąkliwość poszczególnych skór jest różna i zależy od asortymentu: dla skór
podeszwowych – 40–50%, skór roślinnych na wierzchy – 35–45%, a dla skór
podpodeszwowych nie mniej niż 25%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przemakalność i przepuszczalność wody
Oznaczenie wykonuje się w warunkach dynamicznego zginania próbek skór odpowiednio
złożonych i zanurzonych jedną stroną w wodzie (PN-EN ISO 5403:2003U). Przemakalność
określa się czasem potrzebnym do przeniknięcia wody przez całkowitą grubość skóry,
natomiast przepuszczalność wody mierzy się objętością wody przepuszczonej przez próbkę
nawodnioną w umownym czasie. Na przemakalność i przepuszczalność wody duży wpływ
ma zwilżalność powierzchni i głębszych warstw włókien skóry. Jeśli powierzchnia skóry
łatwo się zwilży, to intensywność dalszej przepuszczalności wody zależy od kąta nachylenia
włókien, długości kapilar, i ich ilości, a także od zdolności pęcznienia ich pod wpływem
wody. Przemakalność i przepuszczalność zależą od sposobu garbowania oraz od ilości
i rodzaju środków impregnujących i natłuszczających.

Starzenie się skór – to zmiany w składzie chemicznym i właściwościach fizycznych na
skutek działania czasu i różnych warunków atmosferycznych. Wpływ na starzenie się skór
ma: ciepło, światło, składniki powietrza, wilgotność. Jednym ze składników wpływających na
proces starzenia skóry jest zawarty w niej wolny kwas mineralny, który określa się przez
liczbę dyferencji. Doskonałym wskaźnikiem odporności skór na różne czynniki
atmosferyczne jest próba „noszenia”, czyli użytkowania danego towaru w warunkach
naturalnych na wolnym powietrzu. Działanie czasu polega na utlenianiu tkanki skórnej oraz
wytworzeniu różnych substancji ubocznych wpływających ujemnie na trwałość skóry.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy potrafisz wymienić skład chemiczny skóry gotowej?
2. Jaki wpływ ma zawartość wody na jakość i wartość użytkową skór twardych i miękkich?
3. Dlaczego w skórach garbowanych chromowo nie oznacza się substancji wymywalnych?
4. Jakie parametry brzeczek roślinnych mają wpływ na prawidłowy przebieg garbowania?
5. Co stanowi podstawowy składnik skóry wyprawionej?
6. Co to jest kwasowość skóry?
7. Jakie wskaźniki fizyczne skóry wyprawionej decydują o przydatności produktu

gotowego?

8. Co to jest masa właściwa rzeczywista i pozorna skóry?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oznacz ilość wody w skórze gotowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) pobrać z magazynu skór gotowych 4 kawałki skór:

–

skórę podpodeszwową (bok),

–

skórę podeszwową (krupon),

–

skórę chromową (boks bydlęcy),

–

skórę juchtową,

4) zważyć kawałki skór,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) pozostawić skóry w pomieszczeniu (w temperaturze pokojowej) do następnych zajęć,
6) zważyć skóry,
7) obliczyć ubytek masy każdej skóry i procentowy ubytek wody,
8) zanotować w dzienniczku swoje obliczenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

różne rodzaje skór gotowych,

−

nóż,

−

waga analityczna,

−

szkiełka zegarkowe,

−

norma PN-P-22110:1993 Skóry wyprawione – Oznaczanie zawartości wody.

Ćwiczenie 2

Oznacz orientacyjnie nasiąkliwość różnych rodzajów skór gotowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) pobrać próbki skór,
4) wyciąć ze skór kwadraty o wymiarach 5 × 5 cm,
5) zważyć kwadraty skór na wadze analitycznej,
6) zanurzyć próbki skór w wodzie o temperaturze pokojowej na okres 30 minut, 2 i 5

godzin,

7) wyjąć próbki po określonym czasie i osuszyć ręcznikiem papierowym,
8) zważyć próbki na wadze analitycznej,
9) obliczyć nasiąkliwość skór po określonych czasach moczenia wg wzoru:

(b – a)

100

N =

__________________

[%]

a – waga skóry przed moczeniem
b – waga skóry po moczeniu,

10) omówić i zinterpretować wyniki oznaczeń na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór: juchtowych, podeszwowych i boksu bydlęcego,

−

linijka,

−

nóż,

−

waga analityczna,

−

zlewki szklane,

−

ręczniki papierowe,

−

zegarek,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wyznacz przybliżoną masę właściwą skóry wygarbowanej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonywania ćwiczenia zgodnie z wymogami bhp,
3) pobrać próbki skór:

–

podeszwową garbowaną roślinnie,

–

wierzchnią garbowaną chromowo,

–

wierzchnią garbowaną roślinnie,

4) wyciąć ze skór kwadraty o boku 5 cm,
5) zmierzyć grubość próbek skór w kilku miejscach i obliczyć średnią arytmetyczną

wykonanych pomiarów,

6) zważyć na wadze analitycznej próbki skór,
7) obliczyć masę właściwą rzeczywistą każdego kawałka skóry i wynik podać w g/cm

8) zanurzyć zważone próbki skór w naczyniu miarowym zawierającym naftę,
9) określić objętość wypartej nafty jako objętość skóry z uwzględnieniem porów,
10) obliczyć masę właściwą pozorną każdego kawałka skóry i wynik podać w g/cm

11) omówić i zinterpretować wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki skór: podeszwowej garbowania roślinnego, wierzchniej garbowania chromowego,
wierzchniej garbowania roślinnego,

−

nóż,

−

linijka,

−

grubościomierz,

−

waga analityczna,

−

cylinder miarowy poj. 2000 cm

−

przepisy bhp i p.poż.,

−

norma PN-EN ISO 2420:2003(U) Skóry wyprawione – Wyznaczenie masy właściwej
pozornej,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) oznaczyć zawartość wody w skórze gotowej?

¨ ¨

2) wyznaczyć masę właściwą rzeczywistą i pozorną skóry?

¨ ¨

3) w przybliżeniu określić nasiąkliwość skór wygarbowanych?

¨ ¨

4) określić wskaźniki fizyczne charakteryzujące właściwości higieniczne

Skóry gotowej?

¨ ¨

5) wyjaśnić, od czego zależy przepuszczalność powietrza i pary wodnej?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wady i uszkodzenia skór wyprawionych

4.3.1. Materiał nauczania

Wada skóry gotowej (PN-P-22202:1985 Skóry wyprawione twarde i miękkie –

terminologia) to ujemna jej właściwość, która zmniejsza jej powierzchnię użytkową lub
uniemożliwia otrzymanie wyrobu o wymaganej jakości, wynikająca z jej struktury lub
powstała na skutek uszkodzeń biologicznych, mechanicznych, chemicznych i termicznych.
Wady mogą powstawać już za życia zwierzęcia, mogą być spowodowane nieumiejętną
konserwacją surowca lub niewłaściwą wyprawą.

Wady skóry gotowej dzielimy na:

1. Wady wymierzalne, zmieniające powierzchnię użytkową skóry według przeznaczenia,

dające określić się jednostkami powierzchni,

2. Wady niewymierzalne, których nie można określić jednostkami powierzchni,
3. Wady strukturalne wynikające z ujemnych cech struktury tkanki skórnej.

Wady wymierzalne

Do grupy wad wymierzalnych zalicza się uszkodzenia biologiczne spowodowane przez

szkodniki, mikroorganizmy lub w wyniku choroby zwierzęcia oraz uszkodzenia mechaniczne
takie jak: rysy, skaleczenia, termiczne uszkodzenie lica spowodowane w czasie zdejmowania
skór z tuszy zwierzęcia, w czasie wyprawy, transportu itp.

Wady biologiczne

Blizna – jest to ślad po ranie, może być zarośnięta całkowicie lub częściowo.

W zależności od wielkości może ona w różny sposób wpływać na jakość skór wierzchnich,
a szczególnie skór licowych wykończonych anilinowo lub kazeinowo.

Łupież – powoduje uszkodzenie skór świńskich w postaci widocznych drobnych plam

matowych, gęsto rozsianych na licu skóry, często zlewających się w jedną większą plamę.
W tych miejscach lico zatraca swój naturalny rysunek.

Narośl – jest to ślad wypukły miejscowego przyrostu tkanki skórnej, powstały na skutek

różnych zmian chorobowych zwierzęcia. Wada ta jest widoczna na skórach wykończonych
z licem naturalnym.

Ospa – powoduje powstawanie charakterystycznych blizn wgłębionych w lico na skutek

choroby za życia zwierzęcia.

Uszkodzenia przez mola i skórnika – występują w postaci wąskich krętych kanalików

na powierzchni skóry utworzonych przez larwy i chrząszcze skórnika. Wada ta jest
najbardziej widoczna na skórach wykończanych z licem naturalnym.

Uszkodzenie przez gza bydlęcego (zwane popularnie wągrem) – występuje na skórze

zwierząt parzystokopytnych, a jest spowodowane przez larwy muchówki gza bydlęcego. Na
skutek rozwoju larwy mogą powstawać trzy rodzaje uszkodzeń: wągry początkowe, wągry
otwarte, gdy larwa przebija skórę oraz wągry zarośnięte, gdy powstały otwór zarastają
prostopadłe włókna kolagenowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Uszkodzenie skóry przez gza bydlęcego [11, s. 100]:

a) rozwijające się, b) otwarte, c) zarastające.

Wszystkie rodzaje uszkodzeń przez gza bydlęcego wpływają na obniżenie jakości skór
wyprawionych miękkich.

Uszkodzenie przez kleszcza – występuje przeważnie w skórach surowych

importowanych. W skórach gotowych wada ta jest widoczna w postaci drobnych punktów od
nakłuć lica przez kleszcza. Wada ta w znacznym stopniu obniża wartość skór z naturalnym
licem.

Wszawica – jest typową wadą skór świńskich. Skóry świńskie z silnie występującą

wszawicą mają odstające plamiste lico, szczególnie widoczne w skórach galanteryjnych
garbowania roślinnego apreturowanych natryskiem oraz w skórach na wierzchy obuwia
barwionych w kolorach jasnych.

Uszkodzenia mechaniczne

Dziura – jest to wada spowodowana nieostrożną obróbką maszynową lub ręczną podczas

zdejmowania skór w rzeźni, w czasie wyprawy oraz w wyniku procesów gnilnych,
termicznych lub działania substancji żrących. Wada ta powoduje zmniejszenie powierzchni
użytkowej skóry.

Chropowatość lica – objawia się szorstkością powierzchni lica lub szorstkością

powierzchni powłoki kryjącej. Wada ta może występować miejscowo lub obejmować całą
skórę na skutek złego wykończenia lica skór. Szorstkość powłoki kryjącej występuje przy
wykończaniu plastykowym lub lakierowanym w postaci grudek składników farby,
zanieczyszczeń z zestawów kryjących.

Miejscowy brak lica – jest spowodowany mechanicznym zniszczeniem lica w wyniku

zapoczątkowanych procesów gnilnych skóry surowej oraz przez oparzenia przy zdejmowaniu
skór świńskich. Wada ta może powstać na skutek nieumiejętnej obróbki mechanicznej lica
w czasie wyprawy skór. Widoczna jest ona na skórach wykończonych z naturalnym licem.

Nierównomierne ostruganie – są to widoczne lub wyraźnie wyczuwalne dotykiem

nierówności (schodki) od strony lica spowodowane nieodpowiednim ostruganiem strony
mizdrowej skóry. Wada występuje w czasie mechanicznej obróbki skór po garbowaniu, gdy
strugarka jest niesprawna.

Obtarcie lica – są to mniejsze lub większe braki lica spowodowane wieloma czynnikami.

Wielkość powierzchni obtarcia ma duży wpływ na stopień wykorzystania skóry. Wada ta jest
istotna dla skór miękkich wykończanych z licem naturalnym, a nie wpływa ujemnie na
wartość skór krytych farbami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oparzenie chemiczne lub termiczne – może spowodować utratę charakteru włóknistego

tkanki skórnej. Skóra staje się w tych miejscach sztywna, lico najczęściej pęka, a przekrój jest
szklisty.

Naloty – są to wykwity barwników (pigmentów), a także innych substancji

występujących na powierzchni lica, które można usunąć przez mechaniczne ścieranie lub
zmywanie wodą. Naloty mogą być pochodzenia pleśniowego, tłuszczowego lub też naloty
soli mineralnych.

Naloty pleśniowe najczęściej powstają, gdy skóry wyprawione są magazynowane

w pomieszczeniu o złej wentylacji i wysokiej wilgotności. Tego rodzaju naloty występują na
skórach garbowanych roślinnie, silnie natłuszczonych. Daleko posunięte pleśnienie skór
powoduje trwałe plamy trudne do usunięcia.

Naloty tłuszczowe są to wykwity, które powstają w skórach silnie natłuszczonych

garbowania roślinnego. Miejscowe drobne naloty tłuszczowe są łatwo usuwalne żelazkiem
przez bibułę lub papkę kredową nasyconą rozpuszczalnikiem

Naloty soli mineralnych występują w skórach spodowych garbowania roślinnego na

skutek wykrystalizowania soli stosowanych w mieszankach impregnujących, a także
w skórach garbowania chromowego.

Plamy – są to miejscowe nienaturalne zmiany barwy lica skóry, które można usunąć

przez różne operacje chemiczne, a niekiedy nie dadzą się usunąć.

Plamy tłuszczowe występują jako naturalne lub nabyte. Plamy naturalne wynikają

z niedostatecznego odtłuszczenia skór w procesach przygotowujących goliznę do garbowania,
a na skórach wyprawionych tworzą ciemne plamy o nieregularnych kształtach. Plamy
tłuszczowe nabyte powoduje stosowanie nieodpowiednich mieszanek natłuszczających lub
niewłaściwe prowadzenie procesu natłuszczania skór. Plamy takie osadzają się na
powierzchni lica w miejscach z natury luźnych lub w skórach wykończanych przez
oszlifowanie tworzy się tak zwane wyświecone lico. Usunięcie plam tłuszczowych w zwykły
sposób, podobnie jak nalotów, jest utrudnione i może być przeprowadzone tylko
w warunkach technologicznych garbarni.

Plamy garbnikowe spowodowane są osadzaniem się garbnika roślinnego na powierzchni

lica, gdyż w czasie energicznego suszenia dyfunduje on na zewnątrz. Plamy te mogą być
usunięte tylko w warunkach produkcyjnych przez zmywanie i wybielanie. Do plam
garbnikowych zalicza się też plamy chromowe spotykane na skórach podszewkowych
niebarwionych i innych nie krytych farbami. Powstają one podczas nieprawidłowo
prowadzonego procesu garbowania. Powstałe ciemne zacieki są nieusuwalne.

Typową wadą surowcową skór cielęcych są plamy solne. Powodują one powstawanie na

powierzchni lica uwypukleń lub wgłębień źle przyjmujących barwniki i tłuszcze, szczególnie
widoczne są one przy wykończaniu kazeinowym lub anilinowym.

Jeżeli w fazie przygotowania skór do garbowania nastąpiło zetkniecie się z żelazem, to

w czasie garbowania tych skór brzeczkami roślinnymi powstają plamy żelazowe koloru
prawie czarnego.

Przecięcie – jest to liniowe uszkodzenie skóry na wskroś, powstające na wskutek

nieumiejętnej obróbki mechanicznej w czasie jej wyprawy.

Smugi – są wadą w postaci liniowych różnic odcieni lub połysku skóry. Mogą być one

usunięte przez ponowne krycie farbami kryjącymi lica skór w warunkach produkcyjnych.

Ściągnięcie lica – jest to miejscowe zniekształcenie naturalnego rysunku lica w postaci

siatek i zmarszczeń. Wynika ono z nieumiejętnego wstępnego zagarbowania golizny. Wada ta
występuje najczęściej w miejscach luźniejszych skóry, np. boki, pachwiny. Nie dotyczy ona
skór specjalnie marszczonych, w których brak równomiernego zmarszczenia jest wadą.

Ślady włosa – są to pozostałości włosa nieusuniętego ze skóry w procesie odwłosienia,

a utrwalonego podczas garbowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wychwyt – jest to wada spowodowana miejscowym wycięciem skóry od strony mizdry

w czasie uboju, przy skórowaniu lub nieumiejętną obróbką mechaniczną w czasie wyprawy.
Wychwyt głęboki przekraczający 2/3 grubości skóry może być uważany za dziurę.

Zacięcie liniowe – jest to przecięcie skóry nieprzechodzące na wskroś, głębokie jednak

zacięcie może być uważane za przecięcie liniowe.

Załamanie – występuje jako trwałe zgniecenie lub załamanie wraz z pęknięciem lica,

powstałe w czasie wyprawy. Powstaje ono w końcowej fazie wykończania przy walcowaniu
skór na spody obuwia lub prasowaniu skór miękkich. Załamanie występuje w miejscach
luźnych (boki, pachwiny). Załamanie nie jest uważane za wadę, jeżeli występuje w odległości
do 5 m od krawędzi w skórach twardych i 3 cm w skórach miękkich.

Znak wypalania – jest to blizna po piętnie wypalonym żelazem na skórze żywego

zwierzęcia. Wada ta występuje na skórze pochodzenia południowoamerykańskiego,
najczęściej w postaci znaku literowego. Miejsce po znaku od wypalania może ulec
częściowemu wykruszeniu się i wówczas jest uważane za dziurę.

Wady niewymierzalne

Przyczyny i pochodzenie wad niewymierzalnych są podobne do wad wymierzalnych.

Dotyczą one jednak najczęściej całej powierzchni skóry i w większym stopniu wpływają na
obniżenie jej wartości użytkowej. Ocena tych wad zależy od asortymentu skóry wyprawionej
i jest objęta odrębnymi normami przedmiotowymi. Wady niewymierzalne mogą być także
miejscowe i określa się je wtedy w procentach powierzchni objętej uszkodzeniem.

Brak części skóry – jest to rażący brak symetrii widoczny po złożeniu skóry całej

wzdłuż grzbietu lub ubytek powierzchni powodujący rażące zmiany profilu skóry. Odchylenia
w pokrywaniu się linii obrzeża po złożeniu skóry, nieprzekraczające 10% powierzchni nie są
uważane za wadę. Zmiana profilu skóry powstaje przy nieprawidłowym skórowaniu lub
nieodpowiednim prowadzeniu obróbki mechanicznej i nieprawidłowym przebiegu procesów
wyprawy skór.

Kruchość warstwy licowej – objawia się pękaniem lica lub powłoki kryjącej nałożonej

w sposób niewłaściwy. Badanie kruchości powłoki kryjącej skór wierzchnich obuwiowych
i galanteryjnych przeprowadza się przez złożenie w czworo licem na zewnątrz i ściśnięcie
palcem w odległości 1 cm od wierzchołka zgięcia dla skór miękkich chromowym i 2 cm dla
skór garbowanych roślinnie i chromowo-roślinnie. Badania przeprowadza się w czterech
miejscach odległych od siebie o 60 cm dla skór dużych (np. bydlęce całe i przody końskie),
a 30 cm w skórach pozostałych. Badań nie należy przeprowadzać w miejscach występowania
wad biologicznych, termicznych. Kruchość warstwy licowej może być wadą surowcową lub
produkcyjną. Pękanie powłoki kryjącej może być usunięte w warunkach produkcyjnych przez
ponowne krycie, natomiast pękanie warstwy licowej dyskwalifikuje skóry wyprawione
w obrocie handlowym.

Pękanie skór twardych – nie powinno wystąpić przy zginaniu pod kątem 180° licem na

zewnątrz wokół walca o określonej średnicy zależnej od asortymentu skór gotowych –
głębokość pęknięcia nie powinna przekraczać grubości lica.

Lepkość powłoki – jest wadą skór wykończonych plastykowo i lakierowanych,

objawiająca się sklejaniem się skór złożonych licem do lica. Duża lepkość jest wyczuwalna
dłonią ułożoną na powłoce kryjącej. Przyczyną powstawania lepkości jest nieprawidłowy
dobór zestawu kryjącego. Wadę tę można usunąć tylko w warunkach produkcyjnych

Nieprzegarbowanie – określa się tylko dla skór garbowanych roślinnie. Skóra

nieprzegarbowana ma niejednolity przekrój i występuje w nim jasne pasemko
nieprzegarbowanej skóry. Wada ta jest spowodowana nieumiejętnym prowadzeniem procesu
garbowania skór i dotyczy najczęściej skór podeszwowych wyprawianych z ciężkiego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

surowca bydlęcego. Nieprzegarbowanie skóry może być miejscowe, najczęściej w zadniej
części kruponowej. Skóry takie wykazują nadmierną sztywność i małą elastyczność. Wadę tę
stwierdza się w próbie z kwasem octowym.

Nierównomierna grubość – jest to odchylenie grubości skóry miękkiej w stosunku do

grubości w punkcie standardowym przekraczające granice określone w normie
przedmiotowej. Wada ta ma istotne znaczenie przy rozkroju elementów cholewki.

Nierównomierny deseń – jest to wyraźnie widoczna niezamierzona nierównomierność

faktury skór deseniowanych. Wada ta utrudnia wykrój szczególnie dużych elementów
wyrobów galanteryjnych.

Nietrwałość apretury – jest to łuszczenie się powłoki przy próbie kilkakrotnego

zginania powłoki skóry na zewnątrz i do wewnątrz. Wynika ona ze stosowania
nieodpowiednich zestawów farby kryjącej i nieprawidłowego krycia skóry. Skóra taka
wymaga ponownego krycia.

Nietrwałość powłoki kolorowej lub barwy – wynika z małej odporności skór na suche

i mokre tarcie powodujące zabarwienie środka trącego w stopniu przekraczającym
wymagania określone normą. Wada ta występuje w przypadku nieprawidłowego utrwalenia
barwnika lub stosowania niewłaściwego składu farby kryjącej. Wadę tę nie zawsze udaje się
usunąć w warunkach produkcyjnych.

Odstawanie lica (zwane często „pływającym licem”) – jest to słabe zespolenie lica lub

warstwy kryjącej ze skórą, widoczne przy zginaniu lica do wewnątrz. W miejscu zgięcia
powstają głębokie zmarszczki, które po wyprostowaniu skóry nie zawsze zanikają.
Krańcowych przypadkach lico jest tak wzdęte, że przy zgięciu może być częściowo
oderwane. Wada ta występuje w skórach licowych i nie należy jej określać w częściach
pachwinowych, łapach oraz w skórach marszczonych.

Matowość – jest to miejscowy niezamierzony brak połysku skóry wyprawionej. Wynika

to z nieumiejętnego wykończenia skór z naturalnym i poprawionym licem. Wadę usuwa się
w warunkach produkcyjnych przez natrysk apreturą połyskową.

Przetłuszczenie skóry – jest to niezamierzone osadzenie się tłuszczu na powierzchni.

Wada ta występuje najczęściej w skórach zawierających powyżej 12% tłuszczu (skóry
wodoodporne, juchtowe) i może występować miejscowo lub na całej skórze.

Pylenie – jest to brudzenie przy potarciu suchą dłonią skór welurowych i nubukowych

wykończanych przez szlifowanie. Wada ta powstaje na skutek niedostatecznego utrwalenia
barwnika lub niestarannego odpylenia skór po szlifowaniu.

Rozwarstwianie się skóry – jest to rozdzielanie się jej na dwa płaty spowodowane

nieprzegarbowaniem w części środkowej i rozkładem mikrobiologicznym w tym miejscu.
Wada ta może występować w skórach garbowanych roślinnie i powstaje na skutek
niewłaściwego prowadzenia procesów przygotowawczych i samego garbowania golizny.

Sztywność – może być całkowita lub miejscowa. Jest to wyraźne wyczuwalne dotykiem

usztywnienie skóry w porównaniu ze wzorcem lub pozostałą jej powierzchnią. W skórach
twardych garbowania roślinnego sztywność uwidacznia się brakiem sprężystości przy
nadmiernej sztywności. Przy zgięciu licem na zewnątrz skóry takie mogą być łamliwe, co
uwidacznia się pękaniem z wyraźnym trzaskiem na głębokość większą niż grubość samego
lica. W próbie łamliwości może nastąpić pękanie bezszelestne w głąb tkanki skórnej i wada ta
wskazuje na zniszczenie włókien skórnych, np. działanie mocnych kwasów nieorganicznych.
Sztywności miejscowej nie określa się, jeśli wynika ona z naturalnej struktury skóry, np.
w kruponach świńskich część przyogonowa jest zawsze sztywniejsza od części karkowej
i bokowej – jednak różnice sztywności nie mogą być rażące.

Wiotkość – jest to nadmierna luźność, objawiająca się małą elastycznością, brakiem

pełności w dotyku i nadmierną ciągliwością. Podobnie jak sztywność, może to być wada
strukturalna lub wynikać z nieprawidłowego prowadzenia prac przygotowawczych i samego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

garbowania. Wiotkość skór z natury luźnych występuje na całej powierzchni, a szczególnie
jest widoczna w pachwinach i części bokowej. Wiotkość powstała na skutek niewłaściwej
wyprawy wykazuje wyraźne odstawanie lica. Nadmierna wiotkość skór przeznaczonych na
cholewki obniża ich wartość użytkową.

Wysokie włókno – jest wadą skór welurowych wykończanych przez szlifowanie.

Objawia się ona występowaniem długich i mechatych włókien, które po pociągnięciu po
skórze ręką w dwóch przeciwnych kierunkach wyraźnie zmieniają odcień na skutej różnego
załamania światła. Wada ta wynika z nieodpowiedniego doboru surowca na welury,
niewłaściwej wyprawy, a także złego oszlifowania mizdry. Gdy wysokie włókno występuje
na powierzchni skóry do 50%, to wadę uważa się za miejscową, powyżej zaś tej granicy – za
całkowitą.

Wyświecone włókno – jest wadą skór wykończanych przez szlifowanie (welury,

nubuki). Powstaje ona na skutek miejscowego przetłuszczenia włókien na powierzchni
użytkowej w wyniku nieprawidłowego prowadzenia procesu natłuszczania skór.

Złe wykończenie lica – skór miękkich jest przyczyną braku gładkości i jednolitości

wyglądu, występowania zmarszczek i pofałdowań. Niewłaściwe wykończenie skór na spody
obuwia jest spowodowane nierównym wygładzeniem jarzm, nieprawidłowym walcowaniem.
Złe wykończanie łap boksów cielęcych i bydlęcych dotyczy niedostatecznego wygładzenia
i tworzenia załamań skóry w tych miejscach.

Złe wykończenie mizdry – polega na pozostawieniu od strony mizdry wysokiego

włókna, a także rażącym poplamieniu mizdry skór na spody obuwia.

Wady strukturalne

Garb – jest naturalną wadą występującą w części karkowej pewnych gatunków zwierząt

(np. bawoły, zebu). Wady tej nie można całkowicie usunąć przez wygładzenie maszynowe.

Jarzmowatość – jest wadą surowcową, występującą w postaci fałd, bruzd i zmarszczek

w części karkowej i przykarkowej kruponu. Jest to wada naturalna zwierzęcia, występująca
w znacznie większym stopniu u samców niż u samic. Jarzmowatość mała u młodych zwierząt
może być częściowo usunięta przez maszynowe wygładzanie w procesach przygotowania
skór do wykończania, ale całkowite usuniecie jest prawie niemożliwe. Jarzmowatość
z wyczuwalnymi głębokimi bruzdami uważa się za wadę.

Użyłowanie – są to ślady odciśniętych i przeciętych naczyń krwionośnych widocznych

od strony lica w postaci siatki. Wada ta występuje najczęściej u zwierząt młodych, np.
w boksach cielęcych licowych wykończanych kazeinowo lub anilinowo.

Wypchnięcia biodrowe – jest to wypukłość tkanki skórnej spowodowana jej

rozciągnięciem przez wystające kości biodrowe u zwierząt nadmiernie wychudzonych,
u zwierząt starych i wychudzonych występuje wybrzuszenie i przepadzistość (szczególnie
u krów), objawiające się luźną i płaską strukturą w części bokowej – są one cienkie i szerokie
w stosunku do kruponu.

Klasyfikacja produktu gotowego

Po analizie jakościowej skór wyprawionych i po przesortowaniu zgodnie z grubością

i powierzchnią przeprowadza się ustalenie klasy użytkowej skóry (wg PN-P-22202:1967
Klasyfikacja skór wyprawionych).

Na podstawie powierzchni, struktury tkanki oraz rodzaju wad ustala się gatunek skóry wg

przeznaczenia. Poza skórami sklasyfikowanymi w odpowiednim gatunku istnieją skóry
niestandard niezgodne ze wskaźnikami fizykochemicznymi oraz skóry pozagatunkowe
określane jako brak, które nie mogą być dopuszczone do produkcji z powodu wad
niedopuszczalnych w danym asortymencie. Ogólnie wszystkie wady dzieli się na
wymierzalne i niewymierzalne. Charakterystykę tych wad przedstawia tabela 3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Podział wad skór wyprawionych [11, s. 111]

Kategoria wad

Charakterystyka

Pomiar wad

Wymierzalne

mogą być określone
wielkością powierzchni
nakreślonego kwadratu,
prostokąta lub koła
opisanego, linie tych figur
powinny przebiegać w
odległości nie większej niż 5
mm od krawędzi wady

1) jednostką pomiaru jest cm

2) określa się na stronie użytkowej 2 cm

od brzegu skóry

3) wady w odległości mniejszej niż 6 cm

jedna od drugiej w skórach
o powierzchni powyżej 30 dm

należy

liczyć jako jedna wadę

4) jeśli wady występujące na stronie

nieużytkowej wpływają na
zmniejszenie powierzchni, to określa
się je od strony użytkowej

Niewymierzalne

nie dają się wymierzyć
jednostkami powierzchni

1) ocenia się organoleptycznie
2) ocenia się odrębnie dla poszczególnych

asortymentów skór zgodnie z normą
przedmiotową

3) dopuszcza się oceny wady przez

porównanie z wzorcem

Podstawowe kryterium podziału na gatunki stanowi powierzchnia użytkowa skóry

P określona na stronie użytkowej skóry w procentach wg wzoru:

P =

________

100

– powierzchnia użytkowa skóry, czyli całkowita powierzchnia po odliczeniu powierzchni

wad,

– powierzchnia całkowita skóry zgodnie z ocechowaniem wielkości powierzchni skóry

miękkiej lub określona dla skóry twardej przez zmierzenie.

Skóry wyprawione twarde i miękkie dzieli się na trzy gatunki o następującej powierzchni

użytkowej:

Gat. I – 80%

Gat II – 60%

Gat. III – 40%

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy wadami skór gotowych?
2. Jakie znasz wady skór wyprawionych?
3. Co to są wady wymierzalne skór?
4. Jakie uszkodzenia mechaniczne mogą występować na skórze gotowej?
5. Na czym polega sortowanie i klasyfikacja produktu gotowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ wady biologiczne w skórach gotowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) obejrzeć dokładnie skóry, które będziesz oceniał,
4) wyszukać wady występujące na skórze,
5) ocenić stopień uszkodzenia skór bydlęcych przez gza bydlęcego,
6) ocenić stopień uszkodzenia skór świńskich przez wszawicę,
7) przedstawić swoje obserwacje na forum grupy,
8) zachować przepisy bhp na stanowisku pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

boks bydlęcy z naturalnym licem chromowy,

−

skóra świńska galanteryjna garbowana roślinnie,

−

skóra świńska podszewkowa garbowania chromowego,

−

lupa optyczna,

−

szkło powiększające,

−

plansze przedstawiające wady biologiczne skór wyprawionych,

−

odzież i rękawice ochronne,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj uszkodzenia mechaniczne na skórze wyprawionej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zastosować przepisy bhp obowiązujące na stanowisku pracy,
4) pobrać skóry do oceny wad,
5) obejrzeć dokładnie skóry,
6) wyszukać i zaznaczyć uszkodzenia mechaniczne na skórze,
7) podać przyczyny powstawania wad,
8) ocenić wpływ uszkodzenia na wykorzystanie skóry,
9) omówić swoje obserwacje i wnioski na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

całe skóry miękkie i twarde,

−

szkło powiększające,

−

lupa optyczna,

−

plansze przedstawiające wady i uszkodzenia skór wyprawionych,

−

norma PN-P-22213:1972 Skóry wyprawione – Wady i ogólne zasady podziału na
gatunki,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Określ wady niewymierzalne powierzchni lica i mizdry skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonywania ćwiczenia,
3) pobrać z magazynu skór gotowych różnego rodzaju całe skóry wyprawione,
4) obejrzeć dokładnie lico i mizdrę każdej skóry,
5) wyszukać na skórach wady niewymierzalne takie jak:

–

kruchość warstwy licowej,

–

pękanie skór twardych,

–

lepkość powłoki,

–

nieprzegarbowanie,

–

nierównomierna grubość,

–

nierównomierny deseń,

–

nietrwałość apretury, powłoki,

–

odstawanie lica,

–

przetłuszczenie,

–

pylenie,

–

sztywność,

–

wiotkość,

–

wysokie włókno,

–

złe wykończenie lica i mizdry,

6) określić wpływ tych wad na wartość użytkową skóry,
7) omówić i zinterpretować swoje spostrzeżenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

całe skóry cielęce, świńskie, bydlęce wykończone od strony lica bądź mizdry,

−

szkło powiększające,

−

lupa optyczna,

−

norma PN-P-22213:1972,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Ustal klasę użytkową skór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) pobrać skóry:

–

cały boks cielęcy,

–

cały boks świński,

–

skórę welurową,

–

skórę nubukową,

4) obejrzeć dokładnie skóry, które będziesz oceniał,
5) zapoznać się z normami przedmiotowymi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) przeprowadzić klasyfikację jakościową skór,
7) zapisać w dzienniczku ćwiczeń swoje spostrzeżenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

boks cielęcy z naturalnym licem chromowy,

−

boks świński na wierzchy obuwia,

−

welur bydlęcy garbowania chromowego,

−

nubuk cielęcy,

−

szkło powiększające,

−

PN-P-22225:1986 Skóry wyprawione miękkie. Skóry licowe na wierzchy cholewek,

−

PN-P-22228:1986 Skóry wyprawione miękkie. Skóry welurowe i nubukowe na wierzchy
cholewek,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) Opisać wady skóry gotowej?

¨ ¨

2) Wymienić wady tkanki włóknistej?

¨ ¨

3) Opisać uszkodzenia mechaniczne skór wyprawionych?

¨ ¨

4) Określić powierzchnię użytkową skóry wyprawionej?

¨ ¨

5) Przeprowadzić klasyfikacje jakościową skóry gotowej?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje skór wyprawionych

4.4.1. Materiał nauczania

Podziału skór można dokonać w zależności od rodzaju surowca, sposobów jego

garbowania lub przeznaczenia skóry wyprawionej. Najsłuszniejszy wydaje się podział wg
przeznaczenia związany z określonym ich przetwórstwem.

Podstawą klasyfikacji skór jest podział na:

1) klasy – wg ogólnego przeznaczenia użytkowego (np. obuwiowe wierzchnie, odzieżowe),
2) grupy – wg szczegółowego przeznaczenia użytkowego oraz struktury, sposobu

wykończenia i zewnętrznego wyglądu (np. boksy zwykłe, szewro),

3) rodzaje – wg pochodzenia surowca, gatunku zwierząt i jego części (np. skóry bydlęce,

połówki),

4) odmiany – np. rodzaju (chromowe, roślinne).
W przypadku, gdy chcemy jednoznacznie określić nazwę skór należy podać ich klasę, grupę,
rodzaj i odmianę. Podział skór przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Przegląd skór [16, str. 149]

Klasa

Grupa

Rodzaj

Odmiana

1. Boksy zwykłe
a) z naturalnym licem

(i powłoką)

b) z naturalnym licem

deseniowane

c) z poprawionym licem
2. Boksy wodoodporne
a) boksy hydrofobizowane
3. Szewro
4. Skóry lakierowane
5. Nubuki
6. Welury
7. Skóry marszczone

1. Cielęce
2. Bydlęce
3. Świńskie
4. Kozie
5. Owcze
6. Końskie

1. Całe
2. Połówki
3. Boki
4. Karki
5. Szczupaki
6. Krupony
7. Dwoiny
8. Przody

końskie

Chromowe

Chromowo-
roślinne

1. Obuwiowe

wierzchnie

8. Juchty
9. Skóry sandałowe

1. Bydlęce
2. Świńskie

Roślinno-
chromowe

2. Obuwiowe

podszewkowe

1. Zwykłe: barwione

i niebarwione, z
powłoką i bez powłoki

2. Ze szlifowanym licem
3. Z poprawionym licem

1. Cielęce
2. Bydlęce
3. Świńskie
4. Kozie
5. Owcze

1. Całe
2. Połówki
3. Boki
4. Karki

Chromowe

3. Obuwiowe

spodowe

1. Podeszwowe
2. Podpodeszwowe
3. Pasowe

1. Bydlęce

1. Krupony
2. Boki
3. Karki

Roślinne

4. Odzieżowe

1. Zwykłe (z powłoką)
2. Z poprawionym licem
3. Welwety (nubuki

odzieżowe)

4. Welury
5. Irchowe

1. Bydlęce
2. Cielęce
3. Owcze
4. Kozie

1. Całe
2. Połówki

Chromowe

Tłuszczowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

cd tabeli 4

1. Nappa (zwykłe)
a) bez powłoki (nie

barwione i barwione)

b) barwione (tylko od lica)
c) z poprawionym licem
2. Mocha (nubuki)
3. Chery (welury)

1. Koźlęce
2. Cielęce
3. Bydlęce
4. Owcze
5. Z płowej

zwierzyny
(jelenie,
sarnie,
łosie)

Chromowe

4. „Glace” białe (nie

barwione, bez powłoki)

1. Koźlęce
2. Jagnięce

Wyprawa
glinowa

Rękawiczkowe

5. Zamszowe/irchowe
a) nie barwione
b) barwione (bez powłoki

szlifowane od lica)

1. Ze

zwierzyny
płowej

Wyprawa
tłuszczowa
(trany)

Galanteryjne

1. Zwykłe

2. Imitacje skór węży

i ptaków

3. Safiany
4. Skóry węży, jaszczurek,

ptaków, itp.

Podobnie jak skóry obuwiowe
i odzieżowe
jw.

Skóry kozie lub owcze

Roślinne
Różne

7. Rymarskie

1. Blanki
2. Blanko-juchty
3. Uprzężowe
4. Becaki
5. Pergaminowe

Bydlęce

Roślinne

8. Techniczne

1. Na pasy pędne
2. Natłoczki i uszczelki
3. Na hamulce
4. Części maszyn tkackich

i innych (różne)

Bydlęce

Chromowe

1. Ortopedyczne
2. Meblowe
3. Introligatorskie
4. Gazomierzowi
5. Potnikowe
6. Piłki sportowe

Różne

9. Inne

7. Artykuły ochronne

(obuwie, odzież,
rękawiczki)

Różne

Skóry na wierzchy obuwia (PN-P-22225:1986)

Skóry na wierzchy obuwia stanowią bardzo szeroki asortyment. Można je podzielić

według sposobów garbowania, sposobów wykończenia lica lub mizdry, ze względu na użyty
surowiec.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Boksy – to tradycyjna, dawna nazwa skór chromowych miękkich przeznaczonych na

wierzchy obuwia. Odznaczają się umiarkowaną miękkością i ciągliwością oraz sprężystym
chwytem. Wykończone powłoką, najczęściej kryjącą. W zależności od rodzaju surowca
wyróżnia się boksy cielęce, boksy bydlęce (bukaty) i boksy świńskie.

Skóry softy – otrzymane głównie ze skór bydlęcych, garbowane chromowo, czasem

dogarbowanie roślinnie, grubość 1,2-1,6 mm, barwione powierzchniowo. Od strony lica
wykończone powłoką od półanilinowej do typu anilinowego, pełne, miękkie i przyjemne
w dotyku. Podobne do skór nappa, lecz grubsze. Stosowane na wierzchy obuwia.

Skóry nappa – otrzymywane głównie ze skór bydlęcych, garbowane chromowo, grubość

najczęściej 1,0–1,2 mm, barwione powierzchniowo. Wykończone od strony lica powłoką
anilinową lub półanilinową. Bardzo miękkie i przyjemne w dotyku. Używane na obuwie
męskie i kozaczki damskie.

Boksy z poprawionym licem – otrzymuje się ze skór zwierząt starych, a więc grubych

o luźnej strukturze i uszkodzonej błonie licowej. Najczęściej przetwarza się skóry bydlęce
i świńskie. Wykończanie kąpielowe polega na intensywnym napełnieniu i dogarbowaniu
w celu zmniejszenia luźności struktury, a następnie usunięciu uszkodzonej błony licowej
przez szlifowanie skór wysuszonych. Z tego powodu kąpielowe barwienie skór pomija się.
Wytwarzanie powłoki odbywa się podobnie jak boksów bydlęcych (tj. technika
apreturowania) z licem naturalnym. Powłoka jest z konieczności gruba, gdyż wytwarza się ją
na powierzchni porowatej, bo szlifowanej. Zgodnie z ogólną zależnością większa grubość
powłoki powoduje mniejszą odporność na wielokrotne zginanie oraz mniejszą
przepuszczalność gazów i pary wodnej. Cechy charakterystyczne tych skór ułatwiające ich
odróżnianie od innych to: niebarwiona strona mizdrowa, gruba powłoka – najczęściej kryjąca
i deseniowana, mniejsza ciągliwość i miękkość niż boksów bydlęcych z licem naturalnym.

Dwoiny z powłoką – często wykończane w sposób analogiczny jak skóry

z poprawionym licem i dlatego też ich właściwości stają się podobne. Ostatnio dwoiny coraz
częściej wykończa się przez laminowanie foliami z tworzyw sztucznych. Folia jest najczęściej
jeszcze grubsza niż powłoka na skórach z poprawionym licem i często powoduje pogorszenie
właściwości higienicznych skór. Dwoiny laminowane bywają używane na obuwie domowe
lub szpitalne. Często zaletą dwoin jest ich cena, z reguły znacznie niższa niż podobnych skór
z licem naturalnym.

Skóry florentik (florentique) – wykończenie, w którym na licu skóry wytwarza się za

pomocą techniki apreturowania dwie warstewki powłoki (jedna na drugiej) o kontrastowych
barwach np. dolna – barwy pomarańczowej i górna (zewnętrzna) – czarna. Z tych skór
wykonuje się obuwie, które następnie poddaje się „ścieraniu” (polerowaniu) w różnych
miejscach „ścierając” powłokę zewnętrzną (czarną) i „odsłaniając” powłokę dolną
(pomarańczową). Uzyskuje się w ten sposób specjalne, niepowtarzalne efekty kolorystyczne.

Skóry marszczone – otrzymuje się je z surowca o licu uszkodzonym lub z wadami

(np. w postaci jarzm). Najczęściej z karków i boków bydlęcych, kruponów świńskich oraz
owiec. W celu zatuszowania wad surowca stosuje się specjalny sposób garbowania
chromowego, w którym lico skóry ulega gwałtownemu zmarszczeniu, a powierzchnia skóry
zmniejsza się o ok. 20–30%. Skóry mają grubość 1,2–1,6 mm. Wykończa się je powłoką
w taki sposób, aby nie stosować prasowania, które mogłoby zmniejszyć zmarszczenia
powierzchni. Zwykle wytwarza się matową powłokę (techniką apreturowania), a następnie
przez polerowanie nabłyszcza wypukłości (wierzchołki zmarszczeń), co daje efekt
dwubarwności powłoki. Skóry marszczone powinny być używane na obuwie z podszewką.
Podszewka zapobiega zanikaniu zmarszczeń podczas zaciągania cholewki na kopyto.

Szewro – nazwa skór kozich i koźlęcych wyprawy chromowej o gładkiej powierzchni

i charakterystycznym rysunku lica. Zwykle wykończone powłoką kryjącą o niewielkim

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

połysku. Pomimo małej grubości (1,0–1,2 mm) wykazują umiarkowaną ciągliwość
i sprężysty chwyt. Używane na eleganckie obuwie damskie i męskie.

Boksy bydlęce wodoodporne – garbowane chromowo-roślinnie lub chromowo, grubość

1,4–2,0 mm, barwione powierzchniowo i hydrofobizowane. Wykończone powłoką zwykle
kryjącą, matową lub półmatową, miękkie, pełne w dotyku. Produkowane w dwóch
odmianach:
– hydrofobizowane o obniżonej nasiąkliwości, (ale przemakalne),
– wodoodporne – water-proof o obniżonej nasiąkliwości i nieprzemakające (badane

w warunkach dynamicznych przemakają dopiero po kilku godzinach – z reguły dopiero
po trzech).

Skóry juchtowe (PN-P-22206:1973) – tradycyjne (klasyczne) – to skóry bydlęce całe

lub połówki, miękkie, garbowane roślinnie, niegdyś używane na cholewki obuwia
wojskowego i roboczego. Z reguły grube (ok. 2 mm) wykończone na stronę mizdrową
w kolorze naturalnym bez powłoki (jasno-brązowe). Miękkie, ale dość sprężyste i tłuste
w dotyku. Z powodu niskiej nasiąkliwości uchodziły za wodoodporne, co zawdzięczały
wysokiej zawartości tłuszczów naturalnych (ok. 20%), hydrofobowych (łój bydlęcy, tran rybi)
oraz garbowaniu za pomocą garbników roślinnych. Wykazywały zalety i wady typowe dla
skór garbowanych roślinnie i w odróżnieniu od skór chromowych:
– po nawilżeniu nie stają się tak plastyczne (zachowują kształt i wymiary jak skóry

wyprawy chromowej),

– wykazują niską temperaturę skurczu (75–85°C),
– mają dużą zawartość składników wymywalnych (do 50%),
– pod działaniem roztworów alkalicznych ciemnieją i ulegają odgarbowaniu (pot),
– pod działaniem soli żelaza tworzą się plamy granatowe lub czarnozielone (np. rdza),
– pod działaniem światła ciemnieją,
– na skutek niskiej temperatury skurczu oraz dużej zawartości tłuszczów łączenie z innymi

materiałami techniką klejenia lub wulkanizacji jest mało skuteczne (lub nie może być
stosowane).

W wielu przypadkach skóry juchtowe klasyczne zastępuje się skórami wodoodpornymi
wyprawy chromowej lub chromowo-roślinnej odpowiednio impregnowanej chemicznie.

Skóry lakierowane – otrzymywane ze skór cielęcych, kozich i bydlęcych, wyprawy

chromowej, wykończone od strony lica powłoką lakierową, tj. o lustrzanym połysku.
Powłoka jest gruba, ma małą odporność na wielokrotne zginanie i nie przepuszcza powietrza,
pary wodnej ani wody ciekłej. Są niehigieniczne. Dają się łatwo czyścić przez zmywanie
wodą.

Skóry red-bull – skóry wyprawy chromowej, ale mające naśladować skóry wyprawy

roślinnej, barwą i sprężystym chwytem podobne do skór juchtowych, ale niezawierające dużych
ilości tłuszczów (chwyt suchy). Otrzymywane ze skór bydlęcych. Grube (1,4–1,8 mm), używane
na obuwie męskie i młodzieżowe.

Skóry welurowe (PN-P-22228:1986) – welury są otrzymywane ze skór cielęcych,

bydlęcych, z reguły wysortowane jako nienadające się na wykończenie powłoką od strony
lica, a czasami z dwoin bydlęcych. Garbowane chromowo, przebarwione na wskroś
(wymagane). Wykończone przez szlifowanie od strony mizdry. Są miękkie, w miarę ciągliwe,
przyjemne w dotyku. Brak powłoki powoduje, że skóry te odznaczają się wszelkimi cechami
higienicznymi i są wygodne w użyciu. Wadą ich jest szybkie i łatwe nasiąkanie i przesiąkanie
wodą. Aby tego uniknąć w toku wyprawy lub po jej zakończeniu skóry poddaje się
hydrofobizowaniu za pomocą odpowiednich środków. Wyróżniamy welury:
– tzw. piszące – dość długi „włosek” (po przesunięciu palcem zostaje ślad), w dotyku

zwykle nieco „tłuste”,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– tzw. niepiszące – „włosek” krótki, nie pozostaje ślad palca, w dotyku „such”, używane na

wierzchy obuwia oraz odzież.

Skóry nubukowe (PN-P-22228:1986) – klasyczne nubuki otrzymuje się ze skór

cielęcych, bydlęcych i świńskich garbowanych chromowo. Wykończone przez bardzo
delikatne oszlifowanie od strony lica skóry. Nie mają żadnej powłoki, więc po takim
szlifowaniu widać na powierzchni wszelkie uszkodzenie lica. Nie posiadają wodoodporności.
Obuwie ze skór nubukowych jest wygodne i ma pełne właściwości higieniczne. Z tych
powodów skóry nubukowe na wierzchy obuwia i na odzież uchodzą za luksusowe.

Skóry Pull-up – są to skóry nubukowe z drobnymi uszkodzeniami lica, dość grube

(1,2–1,5 mm), które zostały wykończone za pomocą miękkich wosków. Są wodoodporne
i ciemnej barwy. Używane na wierzchy różnego rodzaju obuwia.

Skóry Crazy horse – odmiana skór Pull-up (lecz skóry pełniejsze i grubsze 1,8–2,2 mm)

o wykończeniu woskowo-plastykowym. Otrzymuje się ze skór lub dwoin bydlęcych
garbowanych chromowo, przebarwione na wskroś, chwyt tłusty, sprężysty. Mają grubszą
warstewkę „powłoki” i ciemniejszą barwę. Przy zginaniu licem na zewnątrz zmieniają barwę
na jaśniejszą. Używane jak skóry pull-up.

Skóry podszewkowe (PN-P-22218:1986)

Każdy rodzaj surowca może być przeznaczony do wyrobu skór podszewkowych.

Przeważnie do tego celu wysortowuje się w surowcu lub w czasie wyprawy skóry mające
wady niepozwalające na przeznaczenie ich na wierzchy obuwia., np. skóry o głębokich
wadach lica, wyraźnych różnicach w ścisłości w różnych częściach skóry, dużej luźności
tkanki. Skóry podszewkowe garbowane są chromowo i starannie wykończone w kolorze
naturalnym lub barwione. Powinny być odporne na tarcie suche, mokre i na działanie potu,
mieć dużą nasiąkliwość, przepuszczać powietrze i parę wodną.

Skóry na spody obuwia (PN-P-22207:1986)

Skóry obuwiowe spodowe wyprawia się z surowca ciężkiego: bydlęcego, zadów

końskich oraz dwoin bydlęcych. Najczęściej są garbowane roślinnie z udziałem syntanów
oraz sposobem kombinowanym z udziałem chromu.

Krupony podeszwowe – są najlepszym materiałem na spody obuwia, ponieważ układ

tkanki skórnej jest ścisły, zbite sploty włókien kolagenowych warunkują odporność na
ścieranie i małą nasiąkliwość. Są garbowane roślinnie z udziałem garbników syntetycznych.
Powinny wykazywać odpowiednią odporność na ścieranie, wysoki wskaźnik wytrzymałości
na rozciąganie, zginanie i małą nasiąkliwość wodą. Typowymi wadami są: łamliwość lica
skór zwykłych, nadmierna sztywność lub luźność skór, naloty garbnika w postaci plam
powodujących kruchość lica.

Skóry podeszwowe zwykłe – powinny wykazywać twardość i sztywność – po zgięciu

licem do wewnątrz i puszczeniu skóra powinna wracać sprężyście do stanu pierwotnego.
Sztywność skór nie może być wywołana przez sztuczne wypełnienie garbnikiem lub środkami
impregnującymi.

Skóry podeszwowe waszowe – często zwane półpodeszwami, różnią się od skór

podeszwowych zwykłych znacznie słabszym wypełnieniem garbnikiem, są bardziej
elastyczne, podatne na zginanie i wykazują wysoką odporność na pękanie lica.

Boki i karki podeszwowe – wyprawia się z ciężkich skór bydlęcych, garbowania

roślinnego z udziałem syntanów i chromowo-roślinnego. Typowymi wadami tych skór jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jarzmowatość karków, nadmierna luźność boków i nierównomierna grubość. Są stosowane
najczęściej na spody obuwia dziecięcego oraz do produkcji obuwia sportowego.

Skóry podpodeszwowe (PN-P-22207:1986) – mogą być bydlęce, końskie, świńskie,

garbowane chromowo-roślinne. Powinny być odporne na działanie potu, mieć dużą
wytrzymałość na rozciąganie, możliwie wysoką nasiąkliwość i mniejsze wypełnienie
garbnikiem. Przeznacza się je nie tylko na podpodeszwy lecz również na podnoski, wyściółki,
zakładki, itp.

Skóry pasowe – wyprawiane są ze średnich skór bydlęcych garbowania roślinnego lub

chromowo-roślinnego. Warunki techniczne wymagają równomiernej grubości, całkowitego
przegarbowania, równomiernego natłuszczenia, lica pozbawionego jarzm, zmarszczek
i uszkodzeń oraz równomiernego wybarwienia. Mają zastosowanie do produkcji sandałów
i innego obuwia.

Skóry odzieżowe (PN-P-22208:1957*)

Skóry odzieżowe określone są zwięźle jako skóry miękkie przeznaczone na odzież.

Ogólnie można je podzielić wg przeznaczenia na: skóry na kurtki, płaszcze, spodnie itp.,
skóry na wyroby specjalne np. potnikowe na wkładki do hełmów.

Na skóry odzieżowe przeznacza się skóry bydlęce, cielęce, owcze, jagnięce oraz kozie.

Za najlepsze uchodzą skóry ze zwierząt młodych. Skóry odzieżowe różnią się między sobą
sposobem wykończenia, grubością i właściwościami zależnymi od rodzaju skór surowych.
Garbowane i wykończane są podobnie do skór na wierzchy obuwia. Powłoki wytwarza się
najczęściej techniką apreturowania:
– wykończenie anilinowe (skóry anilinowe) – barwione, z naturalnym licem, bez powłoki.

Mają widoczny rysunek lica, aksamitny i bardzo miękki chwyt, łatwo się brudzą
i nasiąkają wodą. Produkowane młodych są ze skór zwierząt młodych o nieuszkodzonym
licu. Mają dobre właściwości higieniczne. Są to skóry na wyroby luksusowe.

– wykończenie semianilinowe (skóry półanilinowe) – z bardzo cienką powłoką kryjącą

podobną do wykończenia anilinowego. Nie brudzą się tak łatwo jak skóry anilinowe.
Otrzymywane są ze skór zwierząt młodych.

– skóry nappa – z powłoką kryjącą grubszą od wykończenia semianilinowego,

z powłokami o różnym połysku i chwycie. Odporne na działanie wody i brudzenie się,
Najczęściej stosowane wykończenie skór odzieżowych.

– skóry welurowe – wykończone przez oszlifowanie mizdry, co nieco zabezpiecza przed

deszczem i brudzeniem się. Mają pełne właściwości higieniczne. Najlepsze ze skór
zwierząt młodych np. cielęcych i jagnięcych.

– skóry nubukowe – wykończone przez oszlifowanie lica, podobne zalety i wady jak skór

welurowych – mają dobre właściwości higieniczne, nie zabezpieczają jednak przed
deszczem i łatwym brudzeniem się.

– skóry antykowane – wykończone z powłoką, na której wytworzono ślady wieloletniego

użytkowania. Skóry antykowane często produkowane są na wyroby młodzieżowe.

– Skóry deseniowane – wykończone powłoką kryjącą, poddane deseniowaniu przez

prasowanie. W zależności od mody wybiera się odpowiedni deseń płyty. Deseniowaniu
można poddawać również skóry bez powłoki i otrzymać tzw. nubuki lub welury
fantazyjne.

* – norma wycofana bez zastąpienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skóry rękawiczkowe (PN-P-22221:1960*)

Właściwości skór rękawiczkowych muszą być dopasowane do funkcji i cech

użytkowania wyrobu finalnego. Rękawiczki produkowane są w szerokim asortymencie:
– rękawiczki tzw. ogólnego użytku letnie i zimowe, damskie i męskie,
– rękawiczki o specjalnym przeznaczeniu: dla sportowców – kierowców samochodowych,

hokeistów, bokserów i dla pracowników fizycznych jako rękawice ochronne – murarzy,
transportowców, hutników,

– rękawiczki luksusowe np. dla nowożeńców (glace), dyplomatów, wykończone zazwyczaj

bez powłoki i polerowane,

– rękawiczki zimowe ze skór futerkowych z włosem np. owczych lub bez włosa np.

zamszowych-irchowych.

Na skóry rękawiczkowe używa się takich samych skór surowych jak na odzież, a ponadto
skóry zwierzyny płowej jak jelenie, sarny, łosie. Wszystkie skóry surowe muszą być
odpowiednio przygotowane do garbowania, tj. przez intensywne rozluźnienie struktury
włókienkowej, aby jako produkt gotowy osiągnęły właściwą miękkość, ciągliwość
i elastyczność tkanki.

Skóry anilinowe – wyprawy chromowej z licem naturalnym, barwione i bez powłoki.

Wykończone przez polerowane (pluszowanie) powierzchni lica. Otrzymywane ze skór kozich
i koźlęcych, czasem cielęcych. Łatwo przemakają. Skóry na rękawiczki luksusowe,
szczególnie damskie (grubość 0,6–0,9 mm).

Skóry „natryskiwane” – z powłoką anilinową lub półanilinową. Nie nasiąkają wodą,

a ich grubość 0,7–1,0 mm. Sposób wykończenia stosowany do wszelkich skór wyprawy
chromowej.

Skóry o wykończeniu „taflowym” – obustronnie barwione na różne kolory np.

powierzchnia licowa na czarno, a strona mizdrowa na kremowo. Powierzchnia użytkowa bez
powłoki (czasem z powłoką) wyprawy chromowej. Używane na rękawiczki damskie.

Skóry marszczone – skóry wyprawy chromowej z zamierzonym zmarszczeniem lica

w procesie garbowania. Zmarszczenia lica pozwalają w zależności od kształtu i głębokości
zmarszczeń na niepowtarzalne efekty. Najczęściej barwione i bez powłoki wykończeniowej.
W dotyku pełne, bardzo miękkie i pulchne. Grubość waha się od 1,3 do 2,0 mm.

Skóry zamszowe (irchowe) – garbowane tłuszczowo (tranem), wykończone w kolorze

naturalnym (jasnożółtym), czasem barwione. Maja usunięte lico w procesach wyprawy i są
obustronnie szlifowane. Skóry bardzo porowate i lekkie, łatwo nasiąkają wodą. Dają się prać
wielokrotnie mydłem w wodzie. Otrzymywane ze zwierząt płowych jeleni, saren i czasami
owiec. Wytwarzane w dwóch odmianach – cienkie (grubość 0,7–1,0 mm) na rękawiczki
damskie oraz grube (1,5–2,5 mm) na rękawiczki męskie i zimowe.

Skóry glace – wyprawy glinowej, barwy śnieżno-białej, bez powłoki, polerowane.

Nieodporne na wodę. Praktycznie jednorazowego użytku, luksusowe. Otrzymywane z koźląt
i jagniąt.

* – norma wycofana bez zastąpienia

Skóry galanteryjne (PN-P-22221:1981)

Skóry galanteryjne są garbowane różnymi metodami i wykończane w zależności od

asortymentu i wymagań producenta. Najważniejszymi surowcami są skóry świńskie, bydlęce,
cielęce i końskie. Największą wartość mają skóry z licem naturalnym, pokryte cienką
warstwą apretury. Skóry wyprawy roślinnej są wykończone z licem naturalnym lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w kolorze, gładkie lub deseniowane. Większość jednak skór jest barwiona. Ze względu na
duże powierzchnie wykroju elementów i występujące na licu wady większość skór
galanteryjnych jest deseniowana, niekiedy głęboko we wzory imitujące krokodyle, jaszczurki,
skóry słonia.

Welury i nubuki galanteryjne – produkuje się przede wszystkim ze skór cielęcych

i bydlęcych lekkich oraz wszelkiego rodzaju dwoin garbowanych chromowo lub metodami
kombinowanymi. Właściwości i warunki techniczne są podobne jak dla skór na wierzchy
obuwia. Różnica polega na mniejszej ciągliwości welurów galanteryjnych. Nubuki
galanteryjne wykończa się przez deseniowanie głębokie i szlifowanie wypukłości lica,
uzyskując efekt nubuku fantazyjnego. Welury i nubuki przeznacza się przede wszystkim do
wyrobu toreb, waliz i drobnej galanterii.

Skiwery – otrzymuje się przez przyklejenie odpadowej dwoiny licowej świńskiej na

dwoinę bydlęcą. Dwoinę licową skiweru świńskiego o grubości 0,2 mm przeznacza się do
celów introligatorskich lub na potniki.

Safiany – powinny być wyprawione metodą roślinną ze skór kozich, ale często stosuje

się skóry owcze. Są wykończone w kolorach żywych z zachowaniem rysunku lica
charakterystycznego dla skór szewro. Charakteryzują się przyjemnym, delikatnym chwytem,
umiarkowaną miękkością i pulchnością. Używane do produkcji luksusowej galanterii lekkiej.

Skóry gadów i płazów – stanowią cenny surowiec do produkcji galanterii luksusowej.

Są garbowane garbnikami syntetycznymi i wykończane w kolorze naturalnym z zachowaniem
charakterystycznego deseniu warstwy łuskowej. Skóry te nie mogą być ciągliwe, powinny
wykazywać równomierny połysk, bez zacieków i plam. Ocenę przeprowadza się na podstawie
wzoru naturalnego powierzchni skóry.

Skóry rymarskie (PN-P-22217:1958*)

Skóry blankowe (PN-P-22222:1989) – są wyprawiane ze skór bydlęcych, a czasami

świńskich metodą roślinną lub chromowo-roślinną przy umiarkowanym wypełnieniu tkanki
skórnej garbnikiem roślinnym i specjalnie dobranym wykończeniu. Wykończa się je
w kolorze naturalnym lub barwi się najczęściej na kolor czarny. Blanki powinny być odporne
na tarcie mokre i suche, być elastyczne i miękkie przy jednoczesnej umiarkowanej sztywności
i dużej wytrzymałości na rozciąganie. Lico skóry powinno być odporne na pękanie, grubość
skóry powinna wynosić 2–5 mm. Skóry blankowe są używane w galanterii do produkcji
wyrobów ciężkich oraz oporządzenia wojskowego.

Skóry juchtowe i juchtowo-blankowe – otrzymuje się ze skór bydlęcych i świńskich

garbując je roślinnie lub chromowo-roślinnie. Właściwości tych skór są podobne do skór
juchtowych przeznaczonych na wierzchy obuwia. Skóry juchtowo-blankowe służą do
produkcji ciężkich wyrobów galanteryjnych.

Skóry becakowe – wyprawia się z ciężkiego surowca bydlęcego metodą roślinno-

syntanową, a wykończa przez silne natłuszczanie w kolorze naturalnym. Mają zastosowanie
w produkcji uprzęży i powinny wykazywać dużą wytrzymałość na rozciąganie i nieznaczne
wydłużenie.

Skóry rymarskie surowcowe – są garbowane siarkowo ze skór bydlęcych o ścisłej

tkance i silnie natłuszczane. Przeznaczone są do wyrobu troków i uprzęży, muszą wykazywać
wysoki wskaźnik wytrzymałości na rozciąganie, odpowiednią elastyczność i pełny chwyt.

* – norma wycofana bez zastąpienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy skóry rękawiczkowe należą do skór wyprawionych?
2. Czy skóry na wierzchy obuwia należą do skór technicznych?
3. Jak przedstawia się podział skór wyprawionych?
4. Jak dzielimy skóry ze względu na przeznaczenie?
5. Czym charakteryzuje się wykończenie naturalne skór?
6. Co to są safiany?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj boksy bydlęce, cielęce, świńskie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) obejrzeć dokładnie skóry przeznaczone do ćwiczeń,
4) określić ukształtowanie lica skór wyprawionych,
5) określić ścisłość tkanki skórnej w różnych częściach skóry,
6) porównać ścisłość tkanki z części przyogonowej do boków i pachwin,
7) ocenić przeznaczenie skór,
8) wskazać różnice między boksami cielęcymi, bydlęcymi, świńskimi,
9) ocenić jakość skór organoleptycznie,
10) przedstawić swoją opinię na forumgrupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

boks cielęcy,

−

boks bydlęcy,

−

boks świński,

−

PN-P-22225:1986 Skóry wyprawione miękkie – Skóry licowe na wierzchy obuwia,

−

katalog prób skór wyprawionych różnego asortymentu,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaje wykończenia skór wyprawionych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem teoretycznym jednostki modułowej,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) obejrzeć dokładnie skóry otrzymane do ćwiczeń,
4) scharakteryzować lico skóry:

określić, czy lico jest wykończone powłoką ,

określić organoleptycznie grubość i przezroczystość powłoki,

określić rodzaj powłoki (farby kryjące, lakiery, tłuszcze, woski),

określić, czy lico jest wykończone przez szlifowanie,

5) scharakteryzować wygląd mizdry,
6) określić grubość skóry,
7) określić sprężystość skóry wyprawionej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) scharakteryzować zachowanie się skóry przy zginaniu i rozciąganiu,
9) określić stopień przebarwienia,
10) określić rodzaj wykończenia skór wyprawionych,
11) przeanalizować na forum grupy sposoby wykończeń skór różnego asortymentu,
12) zanotować spostrzeżenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół do sortowania skór,

−

skóry wyprawione różnego rodzaju pobrane z magazynu skór gotowych,

−

katalog skór wzorcowych różnego asortymentu,

−

lupa,

−

szkło powiększające,

−

grubościomierz,

−

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj oceny organoleptycznej skóry galanteryjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania oceny,
3) przedstawić plan działania,
4) rozłożyć skórę na stole,
5) dokonać oceny organoleptycznej skóry od strony lica,
6) określić rodzaj wykończenia skóry,
7) dokonać oceny organoleptycznej skóry od strony mizdry,
8) rozpoznać z jakiego zwierzęcia pochodzi skóra,
9) zapisać wyniki oględzin w zeszycie,
10) przedstawić wyniki oceny na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

skóra galanteryjna,

–

stół,

–

norma (PN-P-22221:1981),

–

zeszyt,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) przeprowadzić klasyfikację skór pod względem przetwórczym?

¨ ¨

2) sklasyfikować skóry miękkie wyprawione?

¨ ¨

3) wymienić rodzaje skór twardych?

¨ ¨

4) rozpoznać rodzaj wykończenia skóry gotowej?

¨ ¨

5) odróżnić welury od nubuków?

¨ ¨

6) scharakteryzować wykończenie skór typu anilinowego?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,

natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to pytań
o numerach od 15 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonania zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Skóra gotowa to skóra

a) zdjęta ze zwierzęcia.
b) po wytrawianiu.
c) jako końcowy produkt wyprawy.
d) po struganiu.

2. Jedną z najważniejszych właściwości skór gotowych jest

a) ścisły charakter włóknisty.
b) regularny profil skóry wyprawionej.
c) charakterystyczne zabarwienie przekroju skóry.
d) rodzaj i metoda garbowania skóry.

3. Głównym celem oceny organoleptycznej jest

a) określenie cech zewnętrznych skóry gotowej, ustalenie jej wad i uszkodzeń.
b) przeprowadzenie analiz chemicznych określających rodzaj skóry gotowej.
c) przeprowadzanie analiz fizycznych określających wytrzymałość na rozciąganie.
d) określenie lepkości i wytrzymałości powłoki skóry na wielokrotne zginanie.

4. Głównym składnikiem skóry wyprawionej jest

a) substancja mineralna.
b) woda związana.
c) substancja skórna.
d) tłuszcz.

5. Badania fizyczne skóry gotowej określają

a) zawartość popiołu po mineralizacji.
b) strukturę tkanki skórnej.
c) oznaczenie substancji tłuszczowych.
d) oznaczenie substancji wymywalnych.

6. Gęstość właściwa skóry ma praktyczne znaczenie dla

a) skór twardych wyprawy roślinnej.
b) skór miękkich wyprawy chromowej.
c) skór rękawiczkowych wyprawy glinowej.
d) welurów i nubuków wyprawy kombinowanej.

7. Oznaczenie substancji wymywanych jest jednym z głównych oznaczeń dla skór

garbowanych
a) roślinnie.
b) chromowo.
c) aldehydowo.
d) glinowo.

8. Wykwity to

a) wada skóry wyprawionej.
b) krystalizacja soli z kąpieli.
c) choroba skóry.
d) przebarwienie skóry.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Pływające lico skóry to

a) oddzielenie się lica od warstwy skóry.
b) zroszona wodą powierzchnia skóry.
c) skóra pokryta błyszczącą apreturą.
d) pękająca powierzchnia skóry.

10. Przy klasyfikacji wyrobu gotowego o zaliczeniu do odpowiedniego gatunku decyduje

a) oznaczenie składników wymywalnych.
b) powierzchnia użytkowa skóry.
c) barwa skóry wyprawionej.
d) oznaczenie zawartości wody.

11. Skóry twarde to

skóry na galanterię.

b) skóry na odzież.
c)

odpady skórzane.

d) skóry na spody obuwia.

12. Boksy bydlęce chromowe to skóry

a) na wierzchy obuwia.
b) techniczne.
c) na uprząż.
d) potnikowe.

13. Podstawowym kryterium podziału skóry gotowej jest

a) rodzaj surowca skórzanego.
b) powierzchnia użytkowa skóry.
c) zawartość garbnika.
d) zawartość wilgoci w skórze.

14. Skóry galanteryjne są przeznaczone do produkcji

a) rękawiczek.
b) torebek.
c) odzieży.
d) obuwia.

15. Bukaty to

a) skóry garbowane roślinnie.
b) boksy bydlęce.
c) skóry techniczne.
d) Skóry na spody obuwia.

16. Skóry waszowe to skóry przeznaczone na

spody obuwia.

b) wierzchy obuwia.
c)

galanterię.

d) tapicerkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Skiwer jest to rodzaj skóry uzyskiwany z

a) surowca świńskiego garbowanego chromowo.
b) surowca płazów garbowanego glinowo.
c) surowca cielęcego garbowanego żelazowo.
d) świńskiegosurowca bydlęcego garbowanego roślinnie.

18. Nubuki to skóry wykończone przez

a) szlifowanie lica.
b) szlifowanie mizdry.
c) nakładanie powłoki wykończalniczej.
d) nakładanie powłoki wykończalniczej i deseniowanie.

19. Skóry florentik to skóry

a) przecierane.
b) softy.
c) safianowe.
d) juchtowe.

20. Skóry anilinowe to skóry garbowania chromowego

a) z licem naturalnym, barwione i bez powłoki.
b) natryskiwane z cienką powłoką.
c) o wykończeniu taflowym obustronnie barwione.
d) ze zmarszczonym licem i bez powłoki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...................................................................................................

Ocena jakości skór wyprawionych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Gajewski M., Pawłowa M., Majewska U., Bednarczyk H.: Materiały obuwnicze –

ćwiczenia laboratoryjne. PR, Radom, 1997

2. Iwanowski J., Persz T.: Garbarstwo. Cz. 1. WPLiS, Warszawa 1965
3. Lasek W.: Kolagen – chemia i wykorzystanie. WNT, Warszawa 1978
4. Lasek W.: Wykończalnictwo skór miękkich. WSI, Radom 1986
5. Lasek W.: Materiałoznawstwo obuwnicze. WNT, Warszawa 1984
6. Lasek W., Persz T.: Technologia wyprawy skór. Cz. 2 Wykończanie. WSiP, Warszawa

1981

7. Michalec T.: Technologia garbarstwa i futrzarstwa. WSI, Radom 1996
8. Pawłowa M., Skoracki J., Smirnow W.: Materiałoznawstwo odzieżowe. PR, Radom 2001
9. Persz T.: Analiza techniczna w przemyśle skórzanym. WPLiS, Warszawa 1967
10. Persz T.: Materiałoznawstwo skórzane. WPLiS, Warszawa 1964
11. Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa

1988

12. Persz T.: Technologia wyprawy skór. Cz. 1. Garbowanie. WSiP, Warszawa 1977
13. Persz T.: Garbarstwo. Cz. 2. WPLiS, Warszawa 1966
14. Rodziewicz O.: Podstawy technologii garbarstwa. Politechnika Świętokrzyska, Kielce

1978

15. Rodziewicz O.: Podstawy technologii garbarstwa. WSI, Radom 1984
16. Rodziewicz O., Śmiechowski K.: Technologia garbarstwa dla projektantów obuwia

i odzieży. Politechnika Radomska, Radom, 2001

17. Sadowski T.: Materiałoznawstwo dla kuśnierzy. WSiP, Warszawa 1985
18. Stather F.: Skóra i jej namiastki. WPLiS, Warszawa 1956
19. Woźniakiewicz W.: Materiałoznawstwo futrzarskie. WPLiS, Warszawa 1965
20. www.testlab.com.pl/Produkty/?k=masz_wyt
21. www.satra.co.uk/index.php/content/download/451/2308/file/SATRABally.pdf
22. Polskie Normy:

–

PN-P-22100:1992 Skóry wyprawione. Pobieranie i przygotowywanie próbek do
badań

–

PN-EN

ISO

4044:2000

Skóry

wyprawione.

Przygotowywanie

próbek

laboratoryjnych do badań

–

PN-P-22110:1974 Skóry wyprawione. Oznaczenie zawartości wody

–

PN-P-22111:1974* Skóry wyprawione. Oznaczenie zawartości popiołu

–

PN-EN ISO 5398-1:2007(U) Skóry wyprawione. Oznaczenie zawartości chromu –
Metoda jodometryczna

–

PN-P-22114:1974 Skóry wyprawione. Oznaczenie zawartości tłuszczu

–

PN-P-22117:1992 Skóry wyprawione. Oznaczenie zawartości substancji skórnej
i garbnika związanego, stopnia wygarbowania i wydajności

–

PN-P-22119:1993 Skóry wyprawione. Oznaczenie zawartości glinu

–

PN-P-22125:1992

Skóry

wyprawione.

Oznaczenie

zawartości

substancji

wymywanych wodą

–

PN-EN ISO 4045:2001 Skóry wyprawione. Oznaczenie pH i liczby dyferencji

–

PN-EN ISO 3376:2003(U) Skóry wyprawione. Wyznaczanie wskaźników
fizycznych przy rozciąganiu

–

PN-EN ISO 14268:2003(U) Skóry wyprawione. Wyznaczanie przepuszczalności
pary wodnej

–

PN-P-22139:1971* Skóry wyprawione. Wyznaczanie przepuszczalności powietrza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

PN-EN ISO 2417:2003(U) Skóry wyprawione. Wyznaczanie nasiąkliwości według
Kubelki

–

PN-P-22141:1984 Skóry wyprawione. Wyznaczanie nasiąkliwości metodą wagową

–

PN-P-22142:1974 Skóry wyprawione. Wyznaczanie odporności wybawień powłok
kryjących na tarcie

–

PN-P-22143:1974 Skóry wyprawione. Wyznaczanie odporności skór miękkich na
wielokrotne zginanie

–

PN-P22149:1993 Skóry wyprawione

miękkie. Wyznaczanie nasiąkliwości

i przepuszczalności wody w warunkach dynamicznych

–

PN-EN ISO 3380:2003(U) Skóry wyprawione. Wyznaczanie temperatury skurczu

–

PN-EN ISO 2420:2003(U) Skóry wyprawione. Oznaczanie masy właściwej pozornej

–

PN-P-222111998 Skóry wyprawione. Wyznaczanie grubości i spadku grubości

–

PN-P-22212:1985 Skóry wyprawione. Badania odbiorcze

–

PN-P-22202:1967 Skóry wyprawione. Klasyfikacja

–

PN-P-22202:1985 Skóry wyprawione twarde i miękkie. Terminologia

–

PN-P-22206:1973 Skóry wyprawione. Skóry obuwiowe wierzchnie juchtowe

–

PN-P-22207:1986 Skóry wyprawione. Skóry podeszwowe i podpodzeszwowe

–

PN-P-22213:1972 Skóry wyprawione. Wady i ogólne zasady podziału na gatunki

–

PN-P-22218:1986 Skóry wyprawione miękkie. Skóry podszewkowe

–

PN-P-22222:1989 Skóry wyprawione. Blanki

–

PN-P-22225:1986 Skóry wyprawione miękkie. Skóry licowe na wierzchy cholewek

–

PN-P-22228:1986 Skóry wyprawione miękkie. Skóry welurowe i nubukowe na
wierzchy cholewek

–

PN-P-22221:1982 Skóry gotowe. Skóry galanteryjne

–

PN-P-22217:1958* Skóry gotowe. Skóry rymarskie

–

PN-P-22221:1960* Skóry gotowe. Skóry rękawiczkowe

–

PN-P-22208:1957* Skóry gotowe. Skóry odzieżowe

* – norma wycofana bez zastąpienia