Paweł Szczypawka pavelsz@gazeta.pl
Nauczyciel wf w Zespole Szkół im. St. Staszica w Gąbinie
Tok lekcji wychowania fizycznego.
W polskiej szkole wychowanie fizyczne jest realizowane w systemie klasowo –
lekcyjnym. Chociaż były już próby odejścia od tego modelu zajęć. W I semestrze ubiegłego roku szkolnego (2001/2002), gdy wprowadzona została 4 godzina wychowania fizycznego, miały to być zajęcia realizowane w innej formie niż tradycyjne lekcje. Niestety zawieszenie tej 4 godziny nie pozwoliło ocenić skutków realizacji zajęć ruchowych w tej formie.
Tak, więc na dzień dzisiejszy podstawową formą pracy w zakresie wychowania fizycznego jest jednostka lekcyjna. Posiada ona swoistą budowę, dostosowaną do właściwości fizjologicznych i psychicznych ucznia. Ogólny ramowy schemat lekcji nazywany jest tokiem lekcyjnym. Sugeruje on, jaka powinna być kolejność zabaw i gier oraz rodzaj ćwiczeń, aby lekcja spełniała postulaty zdrowotno – higieniczne i pedagogiczne, aby uwzględniała zasadę wszechstronności, naprzemienności i stopniowania wysiłku.
Przebieg wydatkowania energii podczas jednostki lekcyjnej nazywany jest krzywą natężenia wysiłku. Ze względu na racjonalne wydatkowanie energii wskazane jest, aby to natężenie stopniowo wzrastało i następnie opadało tak, żeby punkt kulminacyjny natężenia wysiłku wystąpił w połowie lub pod koniec części głównej lekcji. Natężenie wysiłku w czasie lekcji można regulować stosując odpowiedni dobór ćwiczeń, zmieniając ich intensywność, czas trwania oraz tempo wykonania. Krzywa natężenia powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb jednostki. Przebieg krzywej natężenia wysiłku w dużej mierze zależny jest od rodzaju zadań lekcji.
Działania nauczyciela w lekcji sprowadzają się do organizowania i kierowania procesem dydaktyczno – wychowawczym, chodzi tutaj o informowanie uczniów o zadaniach, naprowadzanie w razie konieczności, kontrolowanie, ocenianie i korygowanie wyników oraz zabezpieczenie ucznia przed wypadkami. Są to czynności kierownicze. Uczeń natomiast realizuje zadania, kontroluje i ocenia ich wykonanie, poprawia uzyskane rezultaty.
Przedstawione tutaj czynności ucznia mają charakter sprawczy. Skuteczność tych czynności w dużej mierze jest uzależniona od istniejących warunków. W lekcji wychowania fizycznego nauczyciel powinien uwzględniać różnorodne ćwiczenia, gry, zabawy, aby wszechstronnie oddziaływać na organizm ćwiczących. W czasie stosowania ćwiczeń kształtujących zdolności motoryczne, ćwiczenia kształtujące siłę, szybkość i wytrzymałość należy przeplatać z ćwiczeniami zwinnościowymi, zręcznościowymi i gibkościowymi. Zgodnie z zasadami metodyki ćwiczenia szybkościowe powinny być stosowane przed ćwiczeniami siłowymi i wytrzymałościowymi. Następujące po sobie kolejno ćwiczenia powinny się charakteryzować przemiennością pracy mięśniowej, tak, aby ćwiczenia dynamiczne przeplatały się z ćwiczeniami statycznymi. Nie należy stosować bezpośrednio po sobie ćwiczeń o dużym i bardzo dużym natężeniu fizycznym. Prawidłowo zbudowana jednostka lekcyjna powinna umożliwić pełną realizacje zadań dydaktycznych, do których zaliczamy:
• Nauczanie nowych ćwiczeń,
• Doskonalenie poznanych ćwiczeń,
• Kontrolę i ocenę.
Wspomniałem już na początku tego artykułu, że lekcja wychowania fizycznego powinna uwzględniać ogólny schemat zwany tokiem lekcyjnym. Tok lekcji zbudowany jest z trzech części:
• Wstępnej,
• Głównej,
1
Część wstępna. Celem jej jest przygotowanie organizmu ucznia do intensywnego wysiłku, do zadań zawartych w części głównej lekcji. W skład tej części wchodzą następujące grupy ćwiczeń:
1. Ćwiczenia porządkowe
2. Ćwiczenia sprawności ogólnej
3. Gra i zabawa
Część główna. W tej części nauczyciel realizuje zasadniczy temat lekcji. Powinny wystąpić tu ćwiczenia o największym obciążeniu fizycznym i psychicznym. Zadaniem tej części lekcji jest nauczenie zasadniczych ćwiczeń lub doskonalenie ich techniki oraz kształtowanie określonych nawyków ruchowych użytecznych w życiu codziennym.
Część końcowa. Występują tu ćwiczenia uspokajające o stopniowo malejącym natężeniu.
Celem tej części lekcji jest doprowadzenie organizmu ucznia do pozycji wyjściowej. W skład tej części wchodzą następujące elementy: 1. Ćwiczenia korektywne,
2. Ćwiczenia uspokajające,
3. Omówienie lekcji,
4. Pożegnanie.
Tok i zakres lekcji wychowania fizycznego według S. Strzyżewskiego.
Część
Tok lekcji
Zakres treści
I
1. Zorganizowanie
a) Zbiórka w miejscu i w ruchu.
10' - 15'
grupy i
b) Różne sposoby powitania.
sprawdzenie
c) Sprawdzenie obecności
gotowości do zajęć.
i gotowości uczniów do zajęć.
2. Motywacja do
a) Podanie tematu lekcji.
zajęć w lekcji.
a) Podanie informacji na temat
wartości kultury fizycznej i jej
elementów.
b) Wywołanie pogodnego nastroju
i atmosfery efektywnej pracy.
3. Rozgrzewka,
a) Zadania ruchowe wykonywane
psychomotoryka,
pojedynczo, w dwójkach,
profilaktyka.
trójkach, z przyborami i bez
przyborów, z wykorzystaniem
sprzętu standardowego i
niestandardowego (ławeczki
gimn., piłki, kamienie, itp.).
b) Zadania problemowe.
c) Zabawy i gry ruchowe.
II
4. Kształtowanie
a) Kształtowanie cech sprawności
25' - 30'
umiejętności,
motorycznej.
doskonalenie
b) Nauka techniki taktyk
sprawności i
sportowych.
rozwijanie
c) Nauka i stosowanie zabaw, gier,
zdolności
ćwiczeń i sportów rekreacyjno –
twórczych.
konwencjonalnych i
2
d) Rozwiązywanie zadań
problemowych.
e) Stosowanie celowych zabiegów
hartujących uczniów pod
względem fizycznym i
psychicznym.
f) Kształcenie uczniów pod
względem współpracy,
samoochrony i ochrony
współćwiczących.
g) Stwarzanie warunków do
samosterowania rozwojem
fizycznym, motorycznym i
osobowościowym, a także reakcją
własną i w zespole rówieśniczym
lub rodzinie.
III
5. Uspokojenie
a) Łatwe ćwiczenia korektywne i
3' - 5'
organizmu.
przyspieszające wypoczynek.
6. Czynności
a) Uporządkowanie obiektu.
organizacyjne i
b) Podsumowanie dydaktyczno –
wychowawcze.
wychowawcze.
7. Nastawienie
a) Zalecenia i instrukcje odnośnie
uczniów do
samodzielnego usprawniania i
wykonywania
kształcenia w zakresie kultury
samodzielnych
fizycznej.
zadań ruchowych
b) Przekazywanie sugestii
w czasie
organizacyjnych związanych z
pozalekcyjnym.
działalnością własną uczniów.
Przedstawionego wyżej podziału lekcji, nie należy traktować jako sztywnego schematu, a jedynie jako wskazówkę do samodzielnej pracy nauczyciela. Toki lekcyjne powinny być na tyle ogólne, aby nie krępować swobody doboru treści i organizacji lekcji i na tyle konkretne, aby zabezpieczały przebieg lekcji przed łamaniem podstawowych praw fizjologii i zasad dydaktycznych. Według powyższego schematu można zbudować osnowę lekcyjną, która jest planem cyklu tematycznego i która z kolei stanowi podstawę do opracowania szczegółowych konspektów lekcji. Opracowując konspekt lekcji należy uwzględnić program wychowania fizycznego realizowany w danej klasie, bazę dydaktyczną, potrzeby i zainteresowania młodzieży.
Literatura:
1. J. Bielski– Życie jest ruchem. Poradnik dla nauczyciela wychowania fizycznego. Agencja Promo – Lider Warszawa 1996
2. M. Demel, A. Skład – Teoria wychowania fizycznego. Warszawa 1986 PWN
3. S. Strzyżewski – Proces wychowania w kulturze fizycznej. Warszawa 1990 PWN
3