Choroby zakaźne, zajęcia praktyczne

Jolanta Data

Kierunek: Technik weterynarii

TW A – semestr IV

Choroby zakaźne:

Salmonelloza świn,

Gąbczaste encefalopatie

bydła, Pryszczyca.

Etiologia, patogeneza, objawy kliniczne, zmiany anatomopatologiczne,

rozpoznanie, materiały i narzędzia do pobierania próbek

laboratoryjnych wraz z postępowaniem.

Praca kontrolna nr. 1

Przedmiot: Zajęcia praktyczne

Wykładowca: mgr inż. Karolina Koszela

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

SALMONELLOZA (salmonellosis)- jest ostrą lub przewlekła chorobą świń. Może przebiegać w formie posocznicy lub zapalenia jelit z objawami postępującego chudnięcia w grupie prosiąt

odsadzonych.

Etiologia => przyczyną salmonellozy świń są salmonelle należące do serotypu Salmonella choleraesuis.

Salmonelle charakteryzują się dużą opornością na warunki środowiskowe.

W nawozie lub paszy mogą przetrwać tygodniami, w mączkach mięsnych wykazywano je po kilku

miesiącach od momentu kontaminacji, są oporne na zamrażanie i wysychanie.

Patogeneza => do zakażenia świń zazwyczaj dochodzi drogą doustną lub przez układ oddechowy.

Do wywołania choroby konieczna jest odpowiednia ilość bakterii. Głównym procesem patologicznym

w przebiegu choroby jest posocznica. Mechanizm chorobotwórczy polega w istotnej mierze na działaniu

endotoksyny, która uszkadza komórki wielu narządów, powodując ich zapalenie i dysfunkcję. W ostrych

przypadkach zmiany w przewodzie pokarmowym - głównie w żołądku i jelitach cienkich. Zachorowalność

w stadzie świeżo zakażonym może sięgać 10-50%, padnięcia wahają się w granicach 5-10%.

Objawy kliniczne => pierwszym objawem salmonellozy jest wodnista biegunka koloru żółtego bez

domieszki śluzu lub krwi i trwa około 3-5 dni, ma tendencję do nawrotów. Choroba szerzy się dość szybko

i w ciągu kilku dni obejmuje większość świń w kojcu. Najczęściej występuje u warchlaków i tuczników do

5 -go miesiąca życia. Zdarza się także u zwierząt stada podstawowego, gdzie dochodzić może do nagłych

poronień i padnięć. Zachorowalność wtedy wynosi 80-90%, padnięcia są rzadsze - do 20%.

~ W ostrym przebiegu choroby stwierdza się: podwyższoną wewnętrzna temperaturę ciała do 41,0oC

(norma dorosłe 38,0—39,5oC, prosięta 39,0-40,5oC), biegunkę, brak apetytu, osowiałość.

Charakterystyczne jest jasnoczerwone zabarwienie skóry w okolicach uszu, brzucha i wewnętrznych

powierzchni ud. Następuje szybkie wyniszczenie organizmu a tuż przed śmiercią dochodzi do wyraźnego

zasinienia uszu i podbrzusza.

~ W przebiegu podostrym i przewlekłym: poza wyniszczeniem i nękającą warchlaki biegunką, na przemian

z zaparciami, charakterystyczny jest chroniczny, miękki kaszel oraz trudności w oddychaniu,

szczególnie po przepędach.

~ Płucną postać salmonellozy stwierdza się w przypadku donosowego zakażenia świń bakterią Salmonella

choleraesuis lub jako następstwo posocznicy. W niektórych przypadkach objawy związane ze zmianami

w płucach dominują nad symptomami ze strony ukł. pokarmowego

Ozdrowieńcy pozostają siewcami salmonelli przez okres przynajmniej 5 -ciu miesięcy.

Zamiany anatomopatologiczne

- zaczerwienie i/lub zasinienie skóry oraz obrzęk śledziony (ciemnoniebieska),

- w nerkach mogą występować punkcikowate wybroczyny

- żołądku i jelitach cienkich stwierdza się nieżytowe bądź krwotoczne zapalenie

- przerost błony śluzowej oraz wyraźne powiększenie węzłów chłonnych.

~ w postaci ostrej i przewlekłej najbardziej charakterystyczne jest rzekomo-dyfteroidalne zapalenie jelit

grubych, a czasami także jelit cienkich.

- na błonie śluzowej stwierdza się naloty barwy szarożółtej do zielonej, a nawet brązowej. Po usunięciu

nalotów uwidaczniają się płaskie owrzodzenia otoczone wałowato zgrubiałymi brzegami.

- węzły chłonne krezkowe są silnie powiększone.

~ w postaci płucnej salmonellozy (pneumoparatyfus) stwierdza się nieżytowe zapalenie płuc, które

przyjmuje barwę szaroczerwoną, obserwuje się także śródmiąższowe lub ropne odoskrzelowe zapalenie

płuc na tle Salmonella typhisuis.

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

Rozpoznanie => w typowym przebiegu choroby w stadzie rozpoznanie nie jest trudne (przy dochodzeniu epizootiologicznym należy pamiętać, że czynnikiem niepredysponującym do wystąpienia salmonellozy są

złe warunki środowiskowe, przede wszystkim zimne i wilgotne pomieszczenia).

Badania bakteriologiczne => do nadań labolatoryjnych przesyłamy wymazy z odbytu, pobrane od większej

ilości świń. Materiałem diagnostycznym są także: migdałki (salmonelle przezywają w nich najdłużej) oraz

woreczek żółciowy. Próbki należy pobrać od nie leczonych i świeżo padłych zwierząt.

Wykaz materiałów i narzędzi:

- jałowa wymazówka – jałowa pałeczka do wymazów z pojemnikiem ochronnym

- w przypadku pobierania próbek w trakcie sekcji zwłok => jałowy skalpel lub jałowe nożyczki

chirurgiczne, sterylny suchy pojemnik na migdałki lub/i woreczek żółciowy

- utrwalacz – np.: 10% formalina

- pojemnik do transportu próbek materiałów, chłodzony

- oraz przybory do prowadzenia dokumentacji odnośnie pobranych próbek: notes, długopis, wodoodporny

pisak

- środki ochrony osobistej osoby pobierającej => gumowe rękawiczki jednorazowego użytku, fartuch

ochronny, obuwie ochronne, ew. maska na twarz;

Postępowanie => salmonelloza świń jest chorobą zwalczana z urzędu i podlegająca obowiązkowi

zgłaszania. W razie pojawienia się w stadzie salmonellozy należy przede wszystkim:

~ określić serotyp patogenu

~ chore świnie należy leczyć przy użyciu chemioterapeutyków, zgodnie z antybiotykogramem.

~ najbardziej przydatne są: enrofloksacyna, norfloksacyna, flumechina, apramycyna

i streptomycyna - środkiem przeciwbakteryjnym z wyboru jest enrofloksacyna – przez co najmniej 5 dni

i.m. w dawce 5mg substancji czynnej / kg m.c. lub w postaci premiksu

w dawce 3kg/tonę paszy

Profilaktyka:

~ wszystkie prośne samice należy immunizować żywą szczepionką na 3 tygodnie przed porodem, a prosięta

uodparnia się w 5 -tym tygodniu życia oraz ponownie w wieku 2-3 miesięcy, przed przeniesieniem do

tuczarni, (niezbędne jest także badanie pasz przemysłowych w kierunku obecności pałeczek Salmonella.

~ należy regularnie przeprowadzać dezynfekcję na fermie,

~ należy regularnie przeprowadzać deratyzację z uwagi na fakt udziału gryzoni (szczury, myszy) w

szerzeniu się salmonellozy świń

~ wysoce pojęta higiena chlewni oraz personelu

GĄBCZASTA ENCEFALOPATIA BYDŁA (pol: choroba szalonych krów, ang: bovine spongiform

encephalopathy, BSE) => to przewlekła, śmiertelna choroba neurologiczna dorosłego bydła, w przebiegu której dochodzi do zwyrodnienia gąbczastego w obrębie struktur mózgowych. Zaliczana jest do grupy tzw:

pasażowalnych (transmisyjnych / zakaźnych) encefalopatii, łącznie z innymi podobnymi chorobami

występującymi u zwierząt i ludzi. Wspólną cechą tych jednostek jest brak specyficznej odpowiedzi ze

strony układu immunologicznego gospodarza, czyli brak produkcji przeciwciał lub uczulonych limfocytów

oraz bardzo długi okres inkubacji.

Jednostki chorobowe u ludzi: Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) i jej odmiana syndrom Gerstmanna-

Steausslera-Schieinkera (GSS), śmiertelna rodzinna bezsenność (FFI) oraz wariant choroby Creutzfeldta-

Jakoba (vCJD) który występuje w Wielkiej Brytanii, Francji

i Irlandii.

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

Etiologia => istnieje kilka hipotez, jednak obecnie najbardziej prawdopodobną uznaje się teorię Prusinera, wg której choroby te wywoływane są przez pirony będące anormalnymi, zakaźnymi cząstkami białkowymi

(PrPsc) posiadającymi zdolność przekształcania normalnego białka (PrPc) w białko patologiczne (PrPsc) -

zmiana ta dotyczy struktury przestrzennej białka. Komórkowe białko pironowe ma kształt spiralny (helisa),

a białko patologiczne jest spłaszczoną struktura fałdową. Białko patologiczne cechuje wybitna oporność na

czynniki środowiska zewnętrznego. Cząsteczki PrPsc zachowują żywotność w temperaturze wrzenia

i w suchym gorącym powietrzu o temp. 200OC, niewrażliwe na działanie kwasów, ługów, promieni UV oraz

enzymów degradujących białka i kwasy nukleinowe. W zakopanych zwłokach pirony zachowują zakaźność

przez 2 lata, natomiast ulegają częściowej inaktywacji po 20 minutach ekspozycji na temperaturę 133oC

przy ciśnieniu 3 barów.

Epizootiologia => BSE występuje u bydła dorosłego w wieku 4-5 lat, bez względu na płeć i rasę , drugi szczyt zachorowań obserwuje się w wieku 7 lat.

Patogeneza => czynnik zakaźny przenoszony jest przez mączki mięsno - kostne z owiec lub bydła

dodawane do koncentratów paszowych jako uzupełnienie białkowe lub drogą wertykalna z matki na

potomstwo.

Objawy kliniczne => okres inkubacji BSE wynosi od 2 do 8 lat; objawy kliniczne nasilają się powoli, a ich zaostrzenie często występuje w następstwie oddziaływania czynników stresowych (np.: transport).

Obserwuje się: zmiany w zachowaniu, lękliwość, przeczulicę, zgrzytanie zębami, agresywność (często

w trakcie doju), nadmierne oblizywanie nosa i tułowia, niefizjologiczne postawy, nienaturalną pozycję

głowy i uszu, drżenia mięśni, czochranie się, brak koordynacji ruchowej kończyn tylnych, słabość kończyn,

nadmierny zakres ruchów, niezborność ruchów, niezborność chodu, zaleganie i porażenia.

Objawom tym towarzyszy postępujący spadek kondycji, utrata masy ciała, pomimo zachowanego apetytu

oraz spadek mleczności.

Stadium kliniczne może trwać do kilku miesięcy, jednak rokowanie w każdym przypadku BSE jest

niepomyślne. Zejście śmiertelne zwykle następuje w okresie 6 miesięcy od wystąpienia pierwszych

objawów klinicznych.

Rozpoznanie => objawy kliniczne dają jedynie podstawę do podejrzenia BSE – potwierdzenie uzyskuje się w oparciu o pośmiertne badanie histopatologiczne tkanki pobranej z rdzenia przedłużonego.

Badaniem mikroskopowym preparatów histopatologicznych mózgowia stwierdza się wakuolizację wokół

jąder komórek nerwowych istoty szarej oraz bujanie tkanki glejowej. W rozpoznaniu różnicowym należy

uwzględnić wściekliznę, listetozę, ketozę, hipomagnezemię i zaburzenia metaboliczne.

Materiały i narzędzia – ze względu na potencjalne ryzyko zakażenia osób pobierających próbki do badań

w kierunku BSE, należy zachować szczególne środki ostrożności!!!

- materiałem do badań jest rdzeń przedłużony z regionem zasuwki – rygielka (rejon obexu), pień mózgu,

gdyż w tym rejonie stwierdza się wysokie zawartości białka pironowego

- jałowa specjalna łyżeczka – szpatułka + pojemnik ze specjalnym podłożem transportowym oraz szczelny

jałowy pojemnik transportowy chłodzony (temp. 4OC , nie mrozić !) i zawartą na nim informacją - materiał

jak najszybciej dostarczyć do odpowiedniego laboratorium dołączając pismo przewodnie i protokół

pobierania próbek

Postępowanie => choroba zwalczana z urzędu i podlegająca obowiązkowi zgłaszania.

W każdym przypadku zachorowań bydła z objawami neurologicznymi należy wykonać badania

laboratoryjne w kierunku wścieklizny i BSE, zwierzęta podejrzane trzeba odizolować od stada. Powtórne

badanie kliniczne po dwóch tygodniach. Jeżeli objawy stwierdzone podczas pierwszego badania utrzymują

się zwierzę należy uśpić podając dawkę letalną (barbiturany) w celu zgładzenia zwierzęcia bez otwierania

układu krwionośnego oraz zachowanie nie naruszonego mózgowia do badań laboratoryjnych. Jeśli zwierze

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

padnie między pierwszym a drugim badaniem (2 tyg) istnieje duża możliwość, iż to nie jest BSE.

Po stwierdzeniu zgonu pobiera się głowę i dostarcza niezwłocznie do odpowiedniego laboratorium, całą

tuszę zwierzęcia podejrzanego o BSE należy spalić. Stanowisko w którym zwierzę przebywało oraz miejsce

w którym pobierano materiał do badań należy odkazić.

Profilaktyka: nie skarmiać bydła mączkami mięsno – kostnymi pochodzącymi od owiec i bydła.

PRYSZCZYCA – ostra gorączkowa choroba występująca u przeżuwaczy i świń, chorować mogą również

ludzie i zwierzęta mięsożerne, konie - mniej wrażliwe.

Przyczyny: wirus z rodziny Picornaviridae (czyt: pikornawiride) rodzaj Aphtovirus (czyt: aftowirus). Duża oporność na czynniki fizyczne. Peklowanie, wędzenie, i solenie skór nie inaktywuje wirusa.

Źródło zakażenia : zwierzęta chore oraz będące w okresie wylęgania choroby, a także nosiciele i siewcy wirusa. W końcowym okresie inkubacji choroby najwięcej wirusów zawiera ślina, wydzielina nosowo-gardłowa oraz mleko, kał i mocz. Na początku choroby wydalanie wirusa jest szczególnie obfite, potem

spada, zwłaszcza po pęknięciu ostatnich pęcherzy. Do zakażenia dochodzi w sposób pośredni lub

bezpośredni.

Wektorami zarazka mogą być: ludzie, zwierzęta domowe, dzikie ptaki, owady, pasza, woda, produkty

zwierzęce oraz środki transportu.

Patogeneza i objawy: zakażenie następuje drogą alimentarną (przez przewód pokarmowy) lub aerogenną.

W bramie wejścia wirusa, którą jest błona śluzowa powstają ogniskowe zmiany zwyrodnieniowe,

stwierdzalne tylko histologicznie i określane jako pęcherze pierwotne. Powstają one na podniebieniu

miękkim, w jamie nosowej, przełyku oraz tylnej części jamy ustnej. Z pierwotnych pęcherzy wirus dostaje

się do krwi, a następnie do narządów, gdzie ulega namnożeniu. Po namnożeniu wirusa i powstaniu wiremii

pojawiają się w tk. nabłonkowych pęcherze wtórne, widoczne już makroskopowo. Miejscem predykcyjnym

do ich występowania jest błona śluzowa jamy ustnej oraz skóra wymienia i okolicy skóry racic. W okresie

tworzenia się pęcherzy wtórnych ilość wirusa we krwi w wydzielinach i wydalinach narządach

wewnętrznych znacznie wzrasta. Największe stężenie wirusa jest w płynie pęcherzy. W tym czasie zostaje

często uszkodzony mięsień sercowy, mięśnie szkieletowe oraz układ nerwowy, a także dochodzi do ronień

na skutek uszkodzenia przez wirusa płodu. Dodatkowe objawy to gorączka (40 – 42oC), osowienie, brak

apetytu, obfite ślinienie (ślina gęsta, ciągliwa), produkcja mleka gwałtownie maleje.

Zmiany sekcyjne / anatomopatologiczne :

- pęcherze w miejscach predylekcyjnych

- nadżerki o intensywnie czerwonym dnie

- uszkodzenia błony śluzowej przełyku i przedżołądków

- w żwaczu i księgach rozwijają się niekiedy okrągłe, ciemno-brunatne strupy,

- fałdy spiralne trawieńca przekształcają się grube, galaretowate obrzęki ,

- w opłucnej, osierdziu surowiczy płyn.

- pęcherze obecne też u podstawy rogu, szpary międzyracicznej.

- złośliwa postać przebiega z nieropnym zapaleniem serca mięśniowego bez tworzenia się pęcherzy.

- zmiany wyrodnieniowo - martwicowo - zapalne występują przede wszystkim w ścianie lewej komory i

przegrodzie serca w postaci małych lub mniejszych ognisk i smużek nadających sercu charakterystyczny

tygrysowaty wygląd ( Cor tigrinum – tygrysie serce)

Rozpoznanie :

~ objawy kliniczne,

~ badania laboratoryjne : test Elisa, PCR (lokalizacja DNA wirusa), zakażenia doświadczalne myszek.

Materiały i narzędzia do badań => ze względu na potencjalne ryzyko zakażenia osoby pobierającej

próbki należy zachować szczególnie surowe środki ostrożności!!

Materiałem do badań jest płyn i nabłonki pęcherzy, alternatywnym źródłem może być krew lub wymazy z

gardła. Próbki pełnej krwi należy pobrać od zwierząt chorych, podejrzanych oraz od ozdrowieńców. Po

powolnym pobraniu 2/3 probówki krwi, należy ją stopniowo schłodzić do temp. 4OC – nie zamrażać !!!

Przy złośliwym przebiegu wycinki z mięśnia sercowego.

- jałowa igła jednorazowego użytku

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

- sterylna probówka (lub tubostrzykawka) bez dodatku środka konserwującego

- jałowa pęseta – do pobrania nabłonka

- ewentualnie jałowa wymazówka z pojemnikiem ochronnym

- szczelny jałowy pojemnik transportowy chłodzony i zawartą na nim informacją (Materiał biologiczny

zakaźny! Nie otwierać podczas transportu!) materiał jak najszybciej dostarczyć do odpowiedniego

laboratorium dołączając pismo przewodnie i protokół pobierania próbek.

Leczenie: ZABRONIONE – CHOROBA ZWALCZANA Z URZĘDU!! Jeżeli jest stwierdzone ognisko

choroby wprowadza się szereg działań i postępowań administracyjnych.

Informacje dodatkowe:

Każdy pojemnik zawierający próbki laboratoryjne pobrane od zwierząt chorych lub podejrzanych o chorobę

zakaźną oraz ozdrowieńców, należy zaopatrzyć w etykietę zwierającą:

1. numer identyfikacyjny i opis zwierzęcia

2. rodzaj i numer próbki

3. datę i miejsce pobrania

Na opakowaniu zewnętrznym – kontener, pudełko w któwym przewozi się pobrany materiał biologiczny,

należy zamieścić nastepujące napisy ostrzegawcze i informacje:

szczelny jałowy pojemnik transportowy chłodzony (temp. 4OC , nie mrozić !) i zawartą na nim informacją -

materiał jak najszybciej dostarczyć do odpowiedniego laboratorium dołączając pismo przewodnie i protokół

pobierania próbek

Materiał biologiczny zakaźny! Nie otwierać podczas transportu!

W sytuacjach szczególnych kontaktwoać się z *

…........................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................

* podac imiona i nazwiska lub nazwy oraz adresy i numery tel nadawcy i odbiorcy

Załączniki:

1. Zestaw do pobierania materiału biologicznego przeznaczonego do laboratoryjnych badań

rozpoznawczych chorób zakaźnych zwierząt (w ilościach minimalnych).

2. Zasady pobierania poszczególnych rodzajów próbek materiału biologicznego.

3. Pismo przewodnie

Bibliografia:

„Choroby zakaźne zwierząt domowych z elementami zoonoz” pod redakcją S. Winiarczyka i S. Grądzkiego – wydanie drugie, poprawione.

„Podręcznik pobierania próbek do laboratorium badań diagnostycznych chorób zakaźnych zwierząt” opracowany przez główny Inspektorat Weterynarii, Warszawa 2008

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

Załącznik nr 1

Zestaw do pobierania materiału biologicznego do laboratoryjnych

badań rozpoznawczych chorób zakaźnych zwierząt (ilości minimalne)

W skład zestawu do pobierania materiału biologicznego do laboratoryjnych

badań rozpoznawczych dla chorób zakaźnych zwierząt wchodzi:

1. Kombinezon ochronny z kapturem ................................ .. 2 szt.

2. Fartuch gumowy ................................ ................................ 2 szt.

3. Pokrowce ochronne na buty lub buty gumowe .............. 2 pary

4. Rękawice gumowe ................................ .............................. 2 pary

5. Okulary ochronne lub maska na twarz ........................... 2 szt.

6. Środki przeciwbólowe i uspokajające

7. Pęseta ................................ ................................ ................... 2 szt.

8. Nożyczki chirurgiczne z ostrym końcem .......................... 2 szt.

9. Nożyczki z jednym końcem tępym ................................................ 2 szt.

10.Łyżeczki z ostrymi krawędziami ................................ ...... 2 szt.

11.Skalpele ................................ ................................ ............... 2 szt.

12.Strzykawki jednorazowe ................................ ................... 5 szt.

13.Igły do strzykawek ................................ ............................ 100 szt.

14.Probówki z igłą do pobierania krwi (min. 10 ml):

a) dla bydła ................................ ................................ .. 50 szt.

b) dla świń ................................ ................................ ... 40 szt.

15.Kleszcze donosowe dla bydła ................................ ............ 1 szt.

16.Kleszcze donosowe dla świń ................................ ............. 1 szt.

17.Zgłębnik do pobierania próbek śluzu w przypadku

podejrzenia o nosicielstwo ................................ ............... 1 szt.

18.Pałeczki do wymazów z nosa dla świń, jałowe

w probówce z podłożem transportowym .......................... 10 szt.

19.Probówki ze środkiem przeciwkrzepliwym (heparyna

lub sól potasowa EDTA) ................................ ................... 10 szt.

20.Pojemnik na próbki mały (20—30 ml) odporny na

rozbicie z zakręcanym korkiem ................................ ....... 4 szt.

21.Pojemnik na probówki duży (100—200 ml) wyłożony

materiałem amortyzacyjnym i resorbującym z

zakręcanym korkiem ................................ ......................... 2 szt.

22.Kontener do transportu, chłodzony ................................ 2 szt.

23.Roztwór 10% formaliny ................................ .....................

24.Soda kaustyczna w płatkach (0,5 kg) lub inne środki

dezynfekcyjne

25.Pisak wodoodporny ................................ ........................... 2 szt.

26.Naklejki samoprzylepne ................................ ................... 100 szt.

27.Taśma uszczelniająca ................................ ......................... 5 szt.

28.Worki foliowe na zużyte materiały ................................ . 100 szt.

Ponadto, wskazane jest, aby w czasie pobierania prób posiadać:

1. termometr lekarski,

2. notes i pisak,

3. kolorowy mazak lub farbę w aerozolu do znaczenia zwierząt,

4. latarkę, zapasowe baterie,

5. formularze druków oficjalnych (pismo przewodnie, listy zwierząt).

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

Załącznik nr 2

Zasady pobierania poszczególnych rodzajów materiału biologicznego

i. Próbki od zwierząt żywych

Pobieranie próbek krwi

Krew jest materiałem biologicznym najczęściej poddawanym badaniom laboratoryjnym: hematologicznym, serologicznym, wirusologicznym, bakteriologicznym, parazytologiczn ym. W każdym przypadku próbki powinny być pobierane jałowo, a używany sprzęt powinien być sterylny.

Do testów serologicznych krew pobiera się „na skrzep” (probówka bez antykolagulantów). W celu pozyskania surowicy, krew pobraną pozostawia się w temperaturze pokojowej na około 2 godziny. Po

wydzieleniu się surowicy skrzep można oddzielić od ścian probówki sterylną długą igłą, a następnie próbki umieścić w lodówce w temperaturze 4°C. Po kilku godzinach lub następnego dnia próbki można

odwirować – 1000g/10-15min., surowicę zdekantować lub przenieść pipetą do probówek typu Ependorf.

Do pozostałych wymienionych wyżej rodzajów badań krew pobiera się do probówek z dodatkiem środków zapobiegających krzepnięciu takich jak sole heparyny czy kwas etyleno-dwuamino 4-octowy (EDTA). Próbki pobrane na antykoagulant należy delikatnie wymieszać. Do wykonania reakcji PCR preferowany jest EDTA.

U dużych zwierząt krew pobiera się z żyły jarzmowej, u świń najlepiej z żyły czczej przedniej, a u drobiu z żyły skrzydłowej.

Pobieranie próbek kału. Kał do badań powinien być świeżo oddany lub pobrany bezpośrednio z prostnicy.

Próbka kału nie powinna być mniejsza niż 10g. Kał do badań parazytologicznych powinien wypełniać cały pojemnik. Czas przechowywania i transportu nie powinien przekraczać 24 godzin, a próbki należy przechowywać i transportować w temperaturze około 4°C. Alternatywną i często zalecaną metodą jest pobieranie wymazów z prostnicy (albo kloaki u drobiu). Wymazówka w czasie pobierania musi mieć kontakt z błoną śluzową, a jej powierzchnia powinna być pokryta kałem. Pobrane wymazy najlepiej przechowywać i transportować w temperaturze 4°C.

Pobieranie próbek ze skóry. W chorobach, które powodują powstanie zmian pęcherzowych należy pobrać z zachowaniem zasad aseptyki, o ile to możliwe, 2g tkanki nabłonkowej, nie mniej jednak niż 1g lub o powierzchni 2 cm2 i umieścić w 5ml buforu fosforanowego z gliceryną w równych częściach, albo buforu tris o pH 7,2 – 7,6, najlepiej 7,4. Z pęcherzy nieuszkodzonych należy pobrać płyn aspirując go strzykawką i przenieść do sterylnych probówek. Transportować w temperaturze 4°C.

Pobieranie próbek z układu rozrodczego. Próbki można pobierać w dwojaki sposób: płucząc pochwę lub worek napletkowy albo poprzez pobranie wymazów. Te ostatnie można pobierać również z szyjki macicy, jak i z samej macicy. Nasienie pobiera się za pomocą sztucznej pochwy lub przez sztuczną stymulację prącia. Do badań przesyła się frakcję bogatą w plemniki. Do przesyłania wymagane są specjalne podłoża transportowe.

Pobieranie próbek z oka (worka spojówkowego) i jamy nosowej. Próbki pobiera się w sposób delikatny z powierzchni spojówki.

Wymazówki powinny być mocowane na elastycznych aplikatorach. Ze względów bezpieczeństwa nie używa się wymazówek z aplikatorem drewnianym (uchwytem, rękojeścią). Wydzielinę z nosa pobiera się wymazówką zwilżoną w podłożu transportowym, a kontakt wymazówki z wydzieliną powinien trwać około 1 minuty.

Pobieranie próbek mleka. Przed pobraniem próbek mleka należy dokładnie oczyścić i wysuszyć strzyk i ujście kanału strzykowego bez używania środków dezynfekcyjnych. Pierwsze strumienie mleka należy usunąć, a następne pobrać do pojemnika (probówki). Do wykonania niektórych testów można pobierać z jednego gospodarstwa mleko zbiorcze.

Mleko do testów serologicznych nie może być zamrażane, podgrzewane, czy też gotowane jak też poddawane gwałtownemu wytrząsaniu.

Jeżeli przesłanie próbek do laboratorium opóźni się, można dodać środek konserwujący. Próbki do badań bakteriologicznych, jeżeli jest to konieczne, można zamrażać.

ii. Próbki od zwierząt martwych (próbki post-mortem)

Po śmierci zwierząt można pobierać próbki tkanek do przeprowadzania badań laboratory jnych w różnych kierunkach. Szczegółowe procedury przeprowadzania sekcji zwłok są opisane w wielu podręcznikach z zakresu anatomii patologicznej. Lekarz przeprowadzający sekcję powinien legitymować się dużym zasobem wiedzy z obszaru chorób zakaźnych i patologii, która pozwoli mu dokonać właściwego wyboru tkanek i narządów do badań. Sprzęt niezbędny do sekcji zależy od wielkości i gatunku zwierzęcia, ale zazwyczaj niezbędne są: nóż, piła, topór, skalpele, kleszcze, pęsety, nożyczki, w tym również z jednym ramieniem tępym do otwierania jelit. Narzędzia do pobierania próbek powinny być jałowe. Przeprowadzający badanie musi posiadać wystarczającą ilość kontenerów, pojemników z podłożami transportowymi dla określonych próbek i kierunków badań. Niezbędne jest posiadanie i używanie w czasie

sekcji odzieży ochronnej takiej jak: kombinezony, fartuchy, rękawice i buty gumowe, a także maski ochronne na twarz i oczy. Te ostatnie są szczególnie ważne, jeżeli u zwierzęcia podejrzewamy chorobę odzwierzęcą i istnieje potencjalne ryzyko zakażenia.

iii. Próbki środowiskowe

Próbki środowiskowe mogą być pobierane w celu monitorowania higieny w miejscu przebywania zwierząt albo mogą stanowić element nadzoru nad drogami rozprzestrzeniania się choroby. Pobieranie próbek

środowiskowych jest szczególnie ważne w zakładach wylęgowych, stacjach unasienniania oraz rzeźniach.

Najczęściej pobieranym materiałem jest pomiot albo ściółka, świeży kał. Wymazy pobierane są też z powierzchni przewodów wentylacyjnych, urządzeń do karmienia i pojenia zwierząt. Pasza może być pobierana z urządzeń do karmienia, jak również z silosów (zbiorników).

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012

Załącznik nr 3

Pismo przewodnie do próbek przekazywanych do laboratoryjnych badań diagnostycznych

.................................... , dnia ........... 20 .. r.

Powiatowy Lekarz Weterynarii

Adres: ........................................................

Nr tel./faks: ..............................................

E-mail: .......................................................

Numer sprawy ..........................................

Państwowy Instytut Weterynaryjny/

Zakład Higieny Weterynaryjnej/zatwierdzone laboratorium1)

w ..........................................................................

1. Posiadacz zwierząt (imię i nazwisko lub nazwa oraz dokładny adres): .......................

..................................................................................................................................

2. Opis zwierzęcia, od którego pochodzą próbki: .....................................................................

..................................................................................................................................

(podać gatunek, kategorię, wiek, nr kolczyka lub tatuażu)

3. Wywiad lekarski i przebieg choroby [data(y)1): zachorowania, padnięcia, zabicia, dobicia,

poddania ubojowi, znalezienia zwłok, odstrzału, sekcji, zastosowanego leczenia,

szczepienia]1): ............................................................................................................................

..................................................................................................................................

4. Objawy kliniczne - zmiany sekcyjne/poubojowe/pośmiertne1): ............................................

..................................................................................................................................

5. Podejrzenie choroby: ............................................................................................................

6. Data pobrania próbek, rodzaj i opis przesyłanych próbek:..................................................

..................................................................................................................................

7. Kierunek badań: ..................................................................................................................

8. Ogólna liczba zwierząt w gospodarstwie/stadzie1): .............................................................

..................................................................................................................................

(podać liczbę zwierząt chorych, podejrzanych o chorobę oraz zwierząt z gatunków

wrażliwych na chorobę)

9. Uwagi: .................................................................................................................................

..................................................................................................................................

....................................................................

(podpis i pieczęć urzędowego

lekarza weterynarii)

______

1) Niepotrzebne skreślić.

Jolanta Data TW A semestr III

Akademia Zdrowia, Rzeszów 2012/2013

07/10/2012