TECHNIKA I BIZNES
Silnik, zasilany podczas testu meta- nymi w produkcji elektronicznych uk"a-
TECHNIKA RAKIETOWA
nem i tlenem, sk"ada si´ z 6 warstw krze- dów scalonych  przyp. red.) cz´Ä˜ci do
mu. GruboĘç struktury wynosi zaledwie pomp i turbin wirujÄ…cych z niezwykle
3 mm. G"ównym problemem Londona wielkimi pr´dkoĘciami. NASA finansuje
Zabierz mnie
by"o to, jak zapobiec jej stopieniu. Ch"o- te badania od kilku lat. KierujÄ…cy projek-
do gwiazd
dzenie zostanie zapewnione dzi´ki krÄ…- tem z ramienia MIT Alan Epstein planu-
Żeniu etanolu w mikrokanalikach otacza- je przetestowanie w br. turbiny gazowej
Lekkie urzÄ…dzenia nap´dowe
jących maleł
kÄ…, p"askÄ… komor´ spalania. o wymiarach zaledwie kilku milimetrów.
b´dÄ… wynosiç satelity na orbit´,
London planowa" uruchomienie silnika Twierdzi, Å»e dzi´ki spodziewanej niezwy-
a sondy poza Uk"ad S"oneczny
na prze"omie roku 1999 i 2000. kle duŻej sprawnoĘci energetycznej ta-
Kilkaset mikrosilników rakietowych kich urządzeł
powinno byç moÅ»liwe
odejmujÄ…c wyzwanie, jakim jest dzia"ajÄ…cych na zasadzie zaproponowanej zbudowanie generatora nap´dzanego mi-
zapewnienie szybkiego i "atwego przez Londona (lecz zbudowanych z kroturbinÄ… gazowÄ…, dajÄ…cego w niewiel-
Twystrzeliwania obiektów na orbi- twardszego w´glika krzemu) b´dzie mo- kiej obj´toĘci g´stoĘç energii trzydziesto-
t , konstruktorzy zacz´li myĘleç o syste- g"o wynosiç na orbit´ satelity: teoretycz- krotnie przekraczajÄ…cÄ… spotykanÄ… w
mach nap´dowych, przy których nawet ny stosunek si"y ciÄ…gu do masy takiego akumulatorach czy bateriach galwanicz-
X-33, najnowoczeĘniejszy pojazd do- urzÄ…dzenia jest bardzo duÅ»y. London nych. Zamiast "adowaç akumulator, wy-
Ęwiadczalny budowany obecnie przez za- uwaÅ»a, Å»e nap´dzany przez bateri´ mi- starczy"oby uzupe"niç paliwo.
k"ady Skunk Works firmy Lockheed-Mar- krosilników dwustopniowy pojazd no- Geofizyk Robert M. Winglee, pracują-
tin w Palmdale w Kalifornii, b´dzie si´ Ęny o masie startowej 80 kg wystarczy do cy w University of Washington, wpad"
wydawa" zabytkiem. X-33 ma udowod- wyniesienia na orbit´ "adunku wielkoĘci na jeszcze Ęmielszy pomys" nap´du, któ-
niç, Å»e moÅ»liwe jest dziesi´ciokrotne puszki coli, byç moÅ»e nafaszerowanego ry nazwa" minisilnikiem plazmowo-ma-
zmniejszenie kosztów wyniesienia "adun- aparaturą szpiegowską, albo do wys"a- gnetosferycznym. Proponuje on zbudo-
ku na orbit´. Jednak zbudowanie silni- nia go po kryjomu na drugÄ… pó"kul´ w za- wanie komory o rozmiarach s"oika po
ków pojazdu oraz wielkich, kompozyto- ledwie 45 min. Mikrosilniki rakietowe dŻemie, przymocowanej do statku ko-
wych zbiorników paliwa okaza"o si´ tru- przydadzÄ… si´ takÅ»e do przywoÅ»enia pró- smicznego i otoczonej spiralnÄ… cewkÄ…
dniejsze niŻ przypuszczano i jego pierw- bek z Marsa i do przemieszczania sateli- grzewczą o mocy kilku kilowatów. Do
szy lot od"oÅ»ono do jesieni 2000 roku. tów na nowe orbity. komory zostanie wstrzykni´ta niewielka
Jedno z najbardziej intrygujÄ…cych roz- Pomys" Londona jest pochodnÄ… wi´k- iloĘç gazu  wodoru lub helu. Nast´pnie
wiązał
problemu ma byç wkrótce prze- szego projektu realizowanego w MIT, któ- zostanie on rozgrzany i zjonizowany,
testowane w Massachusetts Institute of rego celem jest zbudowanie silnika od- tworzÄ…c gorÄ…cÄ…, namagnesowanÄ… plazm´.
Technology. Magistrant Adam London rzutowego o rozmiarach guzika do ko- Plazma rozpr´Å»y si´ b"yskawicznie przez
skonstruowa" prototypowÄ… komor´ spa- szuli. Pos"uÅ»y"by on do nap´du miniatu- otwory na koÅ‚
cach komory, tworzÄ…c ob-
lania do miniaturowego silnika rakieto- rowego odrzutowca, który by"by wyno- "ok o promieniu ponad 16 km.
wego, wykorzystujÄ…c technologi´ stoso- szony przez mikropojazd rakietowy. Za- Jak twierdzi Winglee, pole magne-
wanÄ… w produkcji elektronicznych uk"a- równo silniki odrzutowe, jak i rakietowe tyczne  wmroÅ»one w plazm´ rozprze-
dów scalonych. SÄ…siedzi MIT w Cambrid- wymagajÄ… superwytrzyma"ych i bardzo strzeni si´ wraz z niÄ… i zacznie oddzia-
ge mogÄ… byç spokojni o szyby w oknach dok"adnie wykonanych (podczas tzw. mi- "ywaç z wiatrem s"onecznym, funk-
 nowe urzÄ…dzenie ma wielkoĘç znacz- kroobróbki, czyli wytwarzania miniaturo- cjonujÄ…c jak olbrzymi Å»agiel przenoszÄ…-
ka pocztowego i b´dzie wytwarza"o ciÄ…g wych elementów mechanicznych meto- cy si"´ na cewk´, a przez niÄ… na ca"y sta-
zaledwie 15 N. dami o wysokiej rozdzielczoĘci, stosowa- tek. Wynalazca szacuje, Że statek z ta-
kim systemem nap´dowym b´dzie
móg" w par´ tygodni lub miesi´cy na-
braç pr´dkoĘci wystarczajÄ…cej do opusz-
czenia Uk"adu S"onecznego. Mówi rów-
nieŻ, Że wpad" na ten pomys", badając
koronalne wyrzuty materii na S"oł
cu,
które równieŻ pociągają za sobą pole
magnetyczne. Winglee z dwoma wspó"-
pracownikami prowadzÄ… obecnie testy
i budujÄ… prototyp: wywarli w Institute
for Advanced Concepts NASA tak do-
bre wraŻenie, Że przyznano im 500 tys.
dolarów na dalsze badania.
JeĘli obecne badania potwierdzą kon-
cepcje zapisane na papierze, zasi´g stat-
ków bezza"ogowych z nap´dem syste-
mu Winglee ego znacznie si´ powi´k-
szy. Po odstawieniu X-33 do National
STANOWISKO TESTOWE krzemowego mikrosilnika rakietowego wyposaŻone jest
Air and Space Museum na orbit´ i dalej
w urzÄ…dzenia, które b´dÄ… mu podawa"y w ĘciĘle odmierzonych dawkach materia"y p´dne
w kosmos b´dzie si´ lata"o lekko przez
w postaci gazowego metanu i tlenu oraz etanol jako ch"odziwo. Silnik zainstalowany
wiele lat.
zostanie z przodu, z dyszą skierowaną do góry. Na wstawce pokazana jest po"owa silnika.
Widaç komor´ spalania (z otworami doprowadzajÄ…cymi), dysz´ i kanaliki obiegu ch"odziwa. Tim Beardsley
16 ÂWIAT NAUKI Luty 2000
SAM OGDEN