4. KONCEPCJA STRUKTURALISTYCZNA

11.04.2010 ♣ zjazd IV

Opracowanie na podstawie: wykład dr. Jana Burzyńskiego

MAKROSTRUKTURY ♣ WYKŁADY

dr Jan Burzyński

Stron

a

1

S T R U K T U R A L I Z M

Prąd intelektualny, który silnie oddziaływał na naukę w latach 60 XX wieku. Opierał się na założeniu, że

każde badane zjawisko należy traktować jak system struktur – system i powiązania elementów składowych
są ważniejsze od samych elementów. Strukturalizm zaczął się kształtować w obrębie językoznawstwa.

F E R D Y N A N D D E S A U S S U R E

Twórcą nurtu był Ferdinand de Saussure – urodzony w 1850 roku profesor lingwistyki.

Przedmiotem jego badań był język. Nie zajmował się poszczególnymi cechami wypowiedzi jednostek, ale
interesował się regułami ogólnymi języka, którym wypowiedzi te podlegają.

Dokonał on podziału na:


język – ponadindywidualny system reguł o charakterze potencjalnym;



mowę – indywidualna wypowiedź o charakterze aktualnym.

S E M I O L O G I A

Nauka o znakach, której twórcą był de Saussure. W USA funkcjonuje jako semantyka. Język definiuje jako

system znaków wzajemnie ze sobą powiązanych, w taki sposób, że wartość każdego znaku jest zależna od
pozostałych. O tym, co znak zastępuje decyduje konwencja kulturowa. Niewielkie znaczenie zaś ma to, do

czego znak jest odnoszony.

Na jaką rzeczywistość kieruje się język? jak przedstawia się relacja język-świat? Saussure twierdzi, że
znaczenie wyrazu zależy od tego, jaką pozycję zajmuje on w systemie innych znaków. Możemy mówić o

znaczeniu bez odwołania się do świata zewnętrznego.

Każdy znak jest związkiem dwóch elementów:


znaczącego – forma dźwiękowa wyrazu, czyli to, co mówimy;



znaczonego – pojęcie, do jakiego wyraz się odwołuje.

Oba elementy ustalone są według tego, jak dany dźwięk różni się od innych dźwięków.

Semiolodzy twierdzą, że możliwe jest wykrycie struktury i kodów, które stoją u podstaw znaczeniowości
(wielorakości) życia kulturalnego.

R O L A N D B A R T H E S

Idee zapoczątkowane przez de Saussure zostały rozszerzone przez Rolanda Barthesa. W swoich tekstach

próbował odsłonić ukryte znaczenie kodów różnych zjawisk kulturowych.

Barthes twierdził, że istnieją różne poziomy oznaczania czyli sygnifikacji:


poziom denotacji – oczywiste znaczenie znaków, określenie tego, co widzimy;



poziom konotacji – elementy, które kryją się za oczywistą treścią tego, co widzimy; konotacja to cechy
współznaczne, pośrednie w wskazywaniu na głębsze treści.

Na wszystkie wytwory kultury należy spoglądać jak na teksty – nawet jeśli coś nie jest napisane, to i tak
składa się ze znaków. Znaczenie ma charakter sytuacyjny, kontekstowy. Strukturaliści pojmują kulturę jako

system zakodowanych w interakcjach znaczeń.

P O D S T A W O W E T E Z Y S T R U K T U R A L I Z M U



każdy system należy traktować jak zespół współoddziałujących elementów, których nie można rozważać
w izolacji;



należy wyśledzić strukturę, która kryje się poza tym, co jest dostępne dla obserwacji;



struktura znajdująca się pod tym, co bezpośrednie, widzialne i ono samo są produktami strukturalnych

właściwości umysłu;



we wszystkich naukach społecznych i humanistycznych należy stosować metody lingwistyki;



kulturę należy analizować w kategoriach linearnych opozycji (niski-wysoki, surowy-gotowany);



badanie synchroniczne (tu i teraz) należy odróżnić od badań diachronicznych;



w różnych aspektach i sferach życia należy szukać podobnych struktur.