RÓD A KODEKSU PRAWA KANONICZNEGO

Konstytucja

Cum ex apostolatus

(z 15 lutego 1559 r.)

(*)

P

APIE

P

AWE

IV

PAWE BISKUP,

uga S ug Bo ych. Na wieczn rzeczy pami tk .

Na mocy powierzonej Nam przez Boga (pomimo braku zas ug z naszej strony) w adzy
apostolskiej, spoczywa na Nas obowi zek troski o ca trzod Pa sk . Z tego powodu mamy
wiernie troszczy si o t trzod i owocnie ni kierowa . Winni my wi c obyczajem dba ego
pasterza pilnie czuwa i uwa nie zadba o to, aby nauczycielami b du nie stali si ci, którzy
gardz tym, e s uczniami prawdy, oraz o to, aby wygna z owczarni Chrystusowej, tych,
którzy w tych czasach pe nych grzechu, na w asnej polegaj c roztropno ci, wiadomie i
zgubnie wyst puj przeciwko porz dkowi prawdziwej wiary, a przez przes dy i fa szywe
wymys y odwracaj sposób rozumienia Pisma wi tego i usi uj rozbi jedno Ko cio a
katolickiego, jednorodn za tunik Pa sk staraj si rozedrze .

§ 1. Zdajemy sobie spraw , e sytuacja jest do tego stopnia powa na i niebezpieczna, i w
razie odst pstwa od wiary mo na si sprzeciwi nawet papie owi, który pe ni w adz BOGA i
Pana naszego JEZUSA CHRYSTUSA na ziemi, a nad narodami i królestwami posiada pe ni
mocy i wszystko podpada pod jego os d, on sam za na tym wiecie przez nikogo nie mo e
by os dzony. Pami tamy ponadto, e gdy zagro enie jest powa niejsze, to nale y mu si
pe niej i usilniej sprzeciwi , aby fa szywi prorocy, albo tacy, którzy posiadaj równie w adz

wieck nie mogli zgubnie usidli prostych dusz, a niezliczonych ludów poddanych ich trosce

duchowej b

w adzy doczesnej i by nie mogli wraz z sob zwie ku zatracie i pot pieniu,

aby nigdy nie da a si ujrze ohyda spustoszenia na miejscu wi tym, o której jest mowa od
Daniela proroka. Chcemy wi c wype ni nasz pasterski obowi zek i wy apa (o ile z Bo
pomoc b dziemy mogli) lisy rujnuj ce winnic Pa sk , a wilki powstrzyma poza
owczarni , aby my si nie okazali niemymi psami, które nie szczekaj , aby my nie zgin li
wraz ze z ymi gospodarzami i nie byli porównani do najemników.

§ 2. Po odbyciu dojrza ego namys u nad tymi kwestiami, wraz z naszymi czcigodnymi bra mi,
kardyna ami wi tego Ko cio a Rzymskiego, za ich rad i jednomy ln zgod , moc naszej

Papie Pawe IV. Konstytucja Cum ex apostolatus

http://www.ultramontes.pl/cum_ex_apostolatus_pl.htm

1 z 6

2013-08-18 23:06

adzy apostolskiej przyjmujemy i odnawiamy wszystkie razem i ka

z osobna

ekskomunik , suspens , interdykt, konfiskat oraz wszelkie inne wyroki, cenzury i kary
na

one przez któregokolwiek z naszych poprzedników, papie y rzymskich, albo przez

osoby uwa ane za takich (równie wydane na mocy ich listów prywatnych), czy te przez

wi te Sobory uznane w Ko ciele Bo ym, a tak e zawarte w dekretach i postanowieniach
wi tych Ojców, albo w jakichkolwiek wi tych kanonach, konstytucjach i zarz dzeniach

apostolskich wydanych i og oszonych przeciwko heretykom b

schizmatykom. Nakazujemy

ponadto, aby by y one na zawsze zachowywane, a je eli nie obowi zuj obecnie, to aby
zosta y przywrócone. Prócz tego chcemy i postanawiamy, aby w ka dy z tych wyroków,
cenzur i kar popadli wszyscy, którzy dotychczas odpadli od wiary katolickiej, b

wpadli w

jak kolwiek herezj , czy te popadli w stan schizmy, albo j wzbudzili, czy te zostali
pochwyceni na takim uczynku, b

go wyznali, albo zosta im udowodniony, a tak e ci (oby

Bóg zechcia do tego nie dopu ci przez sw

askawo i w ca ej swej dobroci), którzy w

przysz

ci od wiary odpadn , albo wpadn w herezj , popadn w stan schizmy, wzbudz

schizm , czy te b

pochwyceni i oka e si , e odpadli, wpadli, popadli, wzbudzili czy te

byli pochwyceni, b

te wyznaj taki fakt, albo b dzie im udowodniony, niezale nie od ich

stanu, stopnia, porz dku, po

enia i godno ci, nawet gdyby cieszyli si godno ci biskupa,

arcybiskupa, patriarchy, prymasa, albo jak inn wi ksz godno ci ko cieln , albo gdyby
posiadali zaszczyt bycia kardyna em czy te urz d legata Stolicy Apostolskiej w jakimkolwiek
miejscu, zarówno na sta e, jak i na pewien czas, a tak e gdyby cieszyli si w adz czy te
zaszczytem wieckim hrabiego, barona, markiza, ksi cia, króla i cesarza.

§ 3. Prócz tego bierzemy pod uwag , e s uszne jest aby ci, których mi

wobec cnoty nie

powstrzymuje od z a, byli odstraszeni od niego strachem przed kar , oraz e biskupi,
arcybiskupi, patriarchowie, prymasi, kardyna owie, legaci, hrabiowie, baronowie, markizowie,
ksi

ta, królowie i cesarze, którzy powinni naucza innych, a dobrym przyk adem

utwierdza ich w wierze katolickiej, gdy nie dope niaj swych obowi zków to grzesz
bardziej ni inni, gdy nie tylko wiod na pot pienie samych siebie, ale wraz z sob do
pot pienia i w przepa

mierci ci gn niezliczonych innych, którzy s poddani ich opiece i

adzy, albo w inny sposób s im podporz dkowani. Dlatego za podobn zgod i rad , moc

tej naszej konstytucji, która ma obowi zywa na zawsze, na znak obrzydzenia wobec tak
wielkiej zbrodni, najwi kszej i najbardziej szkodliwej dla Ko cio a Bo ego, moc pe ni naszej

adzy apostolskiej ustalamy, postanawiamy, stwierdzamy i okre lamy, e zachowuj c w

mocy, skuteczno ci i obowi zywaniu wy ej wymienione wyroki, cenzury i kary, wszyscy
razem i ka dy z osobna spo ród biskupów, arcybiskupów, patriarchów, prymasów,
kardyna ów, legatów, hrabiów, baronów, markizów, ksi

t, królów i cesarzy, którzy

dotychczas (jak o tym by a mowa) odpadli od wiary, b

wpadli w herezj , czy te popadli

w stan schizmy, albo j wzbudzili, czy te zostali pochwyceni na takim uczynku, b

go

wyznali, albo zosta im udowodniony, albo w przysz

ci odpadn , albo wpadn w herezj ,

popadn w stan schizmy, wzbudz schizm , czy te b

pochwyceni i oka e si , e odpadli,

wpadli, popadli, wzbudzili czy te byli pochwyceni, b

te wyznaj taki fakt, albo b dzie

im udowodniony, poniewa wi ksz ni inni ponosz odpowiedzialno , zatem oprócz
wspomnianych wyroków, cenzur i kar b

równie moc samego czynu, bez adnego innego

orzeczenia prawnego, ani decyzji, zgo a, ca kowicie i trwale pozbawieni swych urz dów,
ko cio ów katedralnych (równie metropolitalnych), patriarchalnych i prymasowskich oraz
godno ci kardynalskiej i wszelkiej funkcji legata, jak równie czynnego i biernego prawa do
zabierania g osu, a tak e wszelkiej w adzy i klasztorów, beneficjów oraz urz dów
ko cielnych, czy to zwi zanych z trosk duszpastersk ,czy te niezwi zanych, a tak e funkcji

Papie Pawe IV. Konstytucja Cum ex apostolatus

http://www.ultramontes.pl/cum_ex_apostolatus_pl.htm

2 z 6

2013-08-18 23:06

wieckich i wszelkich stanowisk w zakonach, które uzyskali na mocy jakiejkolwiek decyzji i

przydzia u apostolskiego, w u ytkowania tytularne, opiek , zarz d b

w jakikolwiek inny

sposób oraz w których, b

te wobec których posiadaj jakiekolwiek uprawnienie, jak

równie wszelkich dochodów i przychodów oraz rocznych zysków z podobnych dochodów i
przychodów oraz zysków, które s im zastrze one i przyznane, a tak e hrabstw, baronii,
marchii, ksi stw, królestw i cesarstwa. Ponadto b

do posiadania tych uprawnie niezdolni

i niezdatni, a uwa ani b

za odpad ych i upad ych we wszystkim i w ka dy sposób, nawet

gdyby si wcze niej wyrzekli tego rodzaju herezji podczas otwartego procesu. Ponadto nigdy
nie b

przywróceni do swego poprzedniego stanu, a wi c nie zostan przywróceni,

ponownie obdarzeni, przywo ani i odnowieni w posiadaniu ko cio a katedralnego,
metropolitalnego, patriarchalnego b

prymasowskiego, ani do godno ci kardynalskiej, ani

do innej godno ci, czy to mniejszej, czy te wi kszej, ani nie otrzymaj prawa do zabierania

osu czy to czynnego, czy biernego, ani nie otrzymaj w adzy, ani klasztorów i beneficjów, a

tak e hrabstw, baronii, marchii, ksi stw, królestw i w adzy cesarskiej. Z powodu askawo ci
za i yczliwo ci Stolicy Apostolskiej zostan umieszczeni w jakim klasztorze albo innym
miejscu zakonnym, dla odbycia wieczystej pokuty o chlebie bole ci i wodzie alu, chyba e
nie wyka oznak prawdziwej skruchy i nie dokonaj odpowiedniej pokuty, bo wtedy
powinni by raczej poddani os dowi w adzy wieckiej w celu na

enia stosownej kary, po

odpowiednim rozpatrzeniu sprawy. Wszystkie osoby tego rodzaju powinny by w taki sposób
uwa ane, traktowane i oceniane przez wszystkich, niezale nie od stanu, stopnia, porz dku,
po

enia i godno ci, tak e przez osoby ciesz ce si godno ci biskupa, arcybiskupa,

patriarchy, prymasa, albo posiadaj ce jak inn wi ksz godno ci ko cieln , albo zaszczyt
bycia kardyna em, czy te godno

wieck , w tym równie hrabiego, barona, markiza,

ksi cia, króla i cesarza. Jako tacy powinni by unikani oraz pozbawieni oznak jakiejkolwiek

yczliwo ci.

§ 4. Posiadacze prawa patronatu, albo uprawnienia do mianowania duchownych
odpowiednich do obj cia ko cio ów katedralnych, w tym tak e metropolii, oraz ko cio ów
patriarchalnych, czy te klasztorów albo innych beneficjów ko cielnych, które zosta y
opró nione wskutek tego rodzaju pozbawienia, aby na skutek d ugotrwa ego wakansu
ko cio y te nie dozna y szkody, ale wyrwane z r k heretyków zosta y oddane odpowiednim
pasterzom, którzy wiernie poprowadz lud na cie ki sprawiedliwo ci, ci do których to
nale y powinni przedstawi Nam, albo osobie b

cej w tym czasie papie em rzymskim

stosownych kandydatów do obj cia tych ko cio ów, klasztorów i beneficjów w czasie
przewidzianym w prawie albo okre lonym w umowach b

uk adach zawartych ze

wspomnian Stolic Apostolsk . W przeciwnym wypadku po up ywie okre lonego czasu
pe ne i swobodne prawo do rozporz dzania tymi ko cio ami, klasztorami i beneficjami
przechodzi moc samego faktu na Nas, b

na wspomnian osob b

wówczas

papie em.

§ 5. Ponadto ci, którzy o miel si

wiadomie przyjmowa albo broni , sprzyja , ufa albo

osi nauczanie tych, którzy w ten sposób b

schwytani, uznani b

zdemaskowani,

wtedy moc samego czynu popadn w kar ekskomuniki oraz popadn w nies aw . Nie b
ponadto dopuszczeni i nie b

mogli by dopuszczeni, czy to przez zabranie g osu, czy te

osobi cie, na pi mie, czy te za po rednictwem pos a, albo pe nomocnika do adnego urz du
publicznego b

prywatnego, ani do zebrania b

synodu, czy te soboru powszechnego

prowincjonalnego, ani do konklawe kardyna ów, ani do adnego zgromadzenia

wiernych, ani do wyboru kogokolwiek, ani do z

enia wiadectwa. Oprócz tego nie b

Papie Pawe IV. Konstytucja Cum ex apostolatus

http://www.ultramontes.pl/cum_ex_apostolatus_pl.htm

3 z 6

2013-08-18 23:06

mieli prawa wyra

swej woli, ani nie zostan dopuszczeni do dziedziczenia maj tków.

Ponadto nikt nie b dzie musia odpowiada im w adnej sprawie. Gdyby to byli s dziowie,
wtedy ich orzeczenia nie b

mia y adnej mocy, a adne sprawy nie b

im oddawane do

rozpatrzenia. Gdyby za byli adwokatami, wówczas nikt nie mo e korzysta z ich pracy.
Gdyby byli notariuszami, wtedy akty przez nich wystawione nie b

posiada

adnej mocy

ani znaczenia. Ponadto gdy b

to osoby duchowne, to moc samego faktu zostan

pozbawieni wszystkich razem i ka dego z osobna ko cio a, równie katedralnego,
metropolitalnego, patriarchalnego i prymasowskiego, jak równie wszelkiej godno ci,
dowolnego klasztoru, beneficjum i urz du ko cielnego, a nawet (jak to zosta o wy ej
okre lone) zdolno ci w dowolny sposób uzyskanej. Zarówno za duchowni ci, jak i wieccy,
nawet posiadaj cy wspomniane wy ej zdolno ci, albo posiadaj cy wspomniane godno ci

moc samego faktu pozbawieni wszelkich królestw, ksi stw, dominiów, dóbr feudalnych

i w asno ci doczesnej, które znajduj si w ich posiadaniu, dobra za tego rodzaju, oraz
królestwa, ksi stwa, dominia i dobra feudalne maj by im odebrane, stan si wolne i b
nale

jako prawo i w asno do tych, którzy wcze niej byli w ich posiadaniu, je eli tylko

zachowaj szczer wierno i jedno ze wi tym Ko cio em Rzymskim i b

pozostawa w

pos usze stwie wobec naszej osoby i wobec naszych nast pców, papie y rzymskich, którzy
zostan wybrani w zgodzie z normami kanonicznymi.

§ 6. Dodajemy równie , e gdyby kiedykolwiek si okaza o, e jaki biskup, a nawet pe ni cy
obowi zki arcybiskupa, patriarchy, albo prymasa, czy te kardyna

wi tego Ko cio a

Rzymskiego, albo jak to zosta o wy ej powiedziane legat, czy te papie rzymski przed
dokonaniem jego wyboru do godno ci kardyna a, albo przed wyniesieniem go do godno ci
papieskiej odpad od wiary katolickiej, albo popad w jak kolwiek herezj , wówczas wybór
albo wyniesienie tej osoby, nawet dokonane w zgodzie i jednomy lnie przez wszystkich
kardyna ów b dzie adne, niewa ne i pró ne. Wybór ten b

wyniesienie nie mo e by

tak e uznane, ani nie uzyska wa no ci czy to na drodze przyj cia obowi zków, ani przez
konsekracj , ani przez obj cie w adzy i zarz du wynikaj cych z urz du, ani przez rzekom
koronacj papiesk , ani przez uroczyste oddanie czci, ani przez wyra enie powszechnej
obediencji, w adnym czasie, ani w adnym razie nie mo e by uznane za zgodne z prawem.
Ponadto taka osoba, awansowana do godno ci biskupa, arcybiskupa, patriarchy albo
prymasa, czy te wybrana do godno ci kardyna a, albo obrana na papie a nie uzyska adnej
zdolno ci do sprawowania w adzy czy te w sprawach duchownych, czy te

wieckich, nie

mo e by traktowana, e w adz t posiada, ale wszystkie razem i ka da z osobna z wszelkich
wypowiedzi, czynów, dzia

i decyzji dokonanych przez t osob , oraz nast pstwa tych

aktów b

pozbawione wszelkiej mocy, nie b

mie

adnego znaczenia, ani nie b

dla

nikogo norm prawa. Prócz tego wszystkie razem i ka da z osobna z osób wyniesionych i
awansowanych w taki sposób do swych godno ci, moc samego faktu, bez adnego
dokonanego w tej kwestii og oszenia b

pozbawione wszelkich godno ci, miejsc,

zaszczytów, tytu ów, w adzy, urz dów i mocy, nawet gdyby wcze niej nie odpad y od wiary,

nie wpad y w herezj , czy te nie popad y w stan schizmy, ani jej nie wzbudzi y, czy te

nie zosta y pochwycone na takim uczynku.

§ 7. Osoby podporz dkowane zarówno duchownym diecezjalnym, jak równie zakonnym, a
tak e osobom wieckim, jak równie kardyna om, a nawet tym, którzy brali udzia w wyborze
na papie a, tego, kto wcze niej odpad od wiary, albo by heretykiem, czy te schizmatykiem,
czy te tym, którzy w inny sposób zgodzili si z tym wyborem i wyrazili swe pos usze stwo
wobec niego, oddali mu cze , a tak e kasztelanom, prefektom, dowódcom i urz dnikom,

Papie Pawe IV. Konstytucja Cum ex apostolatus

http://www.ultramontes.pl/cum_ex_apostolatus_pl.htm

4 z 6

2013-08-18 23:06

równie naszego umi owanego miasta Rzymu i ca ego Pa stwa Ko cielnego, oraz osobom
wyniesionym b

awansowanych do godno ci w przedstawiony sposób s zgo a zwolnione

od wszelkiego pos usze stwa, czci i ponoszenia winy, nawet gdyby by o to utwierdzone
przysi

b

lubowaniem, czy te gwarancj . Powinni natomiast ich unika jako

czarowników, pogan, celników i herezjarchów (pozostaj natomiast winni zachowania
wierno ci i pos usze stwa wobec przysz ych biskupów, arcybiskupów, patriarchów,
prymasów, kardyna ów i rzymskiego papie a wybranych zgodnie z zasadami prawa). Dla
utrudnienia za dzia alno ci wspomnianych osób wyniesionych i awansowanych we
wspomniany sposób, gdyby tamci usi owali nadal pe ni sw w adz i rz dzi , zobowi zani

wezwa przeciwko nim pomocy ramienia wieckiego. Z powodu za uzasadnionego

powy szymi okoliczno ciami wypowiedzenia pos usze stwa i wierno ci tym osobom (które
rozdzieraj jednorodn tunik Pa sk ) nie b

oni podpada pod adne cenzury ani kary.

§ 8. Postanowienia tej konstytucji maj obowi zywa bez wzgl du na jakiekolwiek przeciwne
konstytucje i zarz dzenia apostolskie, a tak e przywileje, zezwolenia i listy apostolskie
udzielone tym e biskupom, arcybiskupom, patriarchom, prymasom i kardyna om, oraz
wszystkim innym, w jakimkolwiek brzmieniu i kszta cie, jak równie bez wzgl du na wszelkie
klauzule i dekrety, w tym wydane na mocy w asnej inicjatywy i w oparciu o pewn wiedz ,
oraz w oparciu o pe ni w adzy apostolskiej (tak e podczas konsystorza), albo w jakikolwiek
inny sposób, równie gdyby decyzje te zosta y ponownie zatwierdzone i ponowione, a tak e

czone do zbioru praw, jak równie bez wzgl du na wszelkie postanowienia konklawe,

cho by zosta y zatwierdzone przez przysi

, potwierdzenie apostolskie, albo w jakikolwiek

inny sposób i nawet gdyby zosta y zaprzysi one przez nas samych. Wszystkie te
postanowienia uwa amy niniejszym za przytoczone dos ownie w ich brzmieniu i w sposób
szczególny oraz wyra nie je odwo ujemy, o ile zachowuj jeszcze moc, bez wzgl du na
jakiekolwiek przeciwne postanowienia.

§ 9. Aby za wszyscy, których to dotyczy, mogli pozna tre tego listu, rozkazujemy, aby ten
list (albo jego odpis, który winien posiada tak sam moc, gdy b dzie potwierdzony
podpisem publicznego notariusza i piecz ci jakiego dostojnika ko cielnego), zosta
og oszony i wywieszony przez naszych wo nych na drzwiach Bazyliki Ksi cia Aposto ów w
Rzymie, na Kancelarii Apostolskiej i na rynku Campo Flora. Kopie te maj tam pozosta , a
ten sposób og oszenia b dzie uwa any za wystarczaj cy i traktowany jako zgodne z prawem i
uroczyste og oszenie, adnego za innego sposobu og oszenia nie b dzie potrzeba i nie b dzie
oczekiwany.

§ 10. Nikt zatem nie mo e si o mieli naruszy tej naszej zgody, ponowienia, postanowienia,
decyzji, ograniczenia, woli oraz dekretu, ani w aden sposób nie mo e si temu lekkomy lnie
sprzeciwia . Gdyby jednak kto si na to odwa

, ten niech wie, e nara a si na gniew Boga

Wszechmog cego oraz wi tych aposto ów Piotra i Paw a.

Dane w Rzymie, u wi tego Piotra, dnia 15 lutego roku Pa skiego 1559, w czwartym roku
naszego pontyfikatu.

† Ja, Pawe , biskup Ko cio a katolickiego, (nast puj podpisy kardyna ów).

Z j zyka aci skiego prze

Jerzy S otwi ski

Tekst oryginalny w: BULLARIUM ROMANUM. TOMUS PRIMUS. ROMAE, Ex Typographia Reverendae
Camerae Apostolicae. MDCXXXVIII (1638). SUPERIORUM PERMISSU, pp. 602-604.

Papie Pawe IV. Konstytucja Cum ex apostolatus

http://www.ultramontes.pl/cum_ex_apostolatus_pl.htm

5 z 6

2013-08-18 23:06

CODICIS IURIS CANONICI FONTES. CURA Em.mi PETRI Card. GASPARRI EDITI. VOLUMEN I.
CONCILIA GENERALIA – ROMANI PONTIFICES USQUE AD ANNUM 1745. N. 1-364. ROMAE.
Typis Polyglottis Vaticanis MCMXXXVI (1936), n. 94, pp. 163-166.

Przypisy:

(*) Konstytucja ta zosta a potwierdzona przez papie a Piusa V w bulli Inter multiplices.

(a) Por. 1) Tekst aci ski: Paulus Papa IV,

Constitutio "Cum ex apostolatus".

2) Ks. Dr Henryk Maria

Pezzani,

Kodeks wi tego Katolickiego Ko cio a Rzymskiego. Kanon 26. Zakazany jest wybór na

Papie a tego, kto odst pi od wiary katolickiej, heretyka lub schizmatyka; je li kto taki zostanie
wybrany, wybór jest niewa ny.

(Przyp. red. Ultra montes).

© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Kraków 2005

POWRÓT DO STRONY G ÓWNEJ:

Papie Pawe IV. Konstytucja Cum ex apostolatus

http://www.ultramontes.pl/cum_ex_apostolatus_pl.htm

6 z 6

2013-08-18 23:06