Mieszaniny pirotechniczne

Mieszaninami pirotechnicznymi nazywamy substancje zmieszane ze sobą w odpowiednich

proporcjach, które są zdolne do wywołania pożądanego efektu, np.: dźwiękowego,

oświetleniowego, burzącego, dymnego itd. Mieszaniny pirotechniczne spalają się na skutek

pobudzenia ich przeważnie ogniem i ogień palącej mieszaniny pirotechnicznej przenosi się na

dalszą część mieszaniny pirotechnicznej. Wyróżniamy podstawowe masy pirotechniczne:

- Zapalające,

- Fotobłyskowe,

- Smugowe,

- Dymne,

- Pozorujące.

Zapalające masy pirotechniczne

Mają na celu niszczenie budynków, unicestwienie człowieka. Palenie mas pirotechnicznych

zapalających, odbywa się przy wysokiej temperaturze, posiadają one w swoim składzie jakiś

pyłek metalu, np.: Al. Ich maksymalna temperatura spalania wynosi około 2000 – 3500*C. Do

mas pirotechnicznych zapalających, szczególnie wyróżnia się tak zwane ”Termity” składają się

z pyłku aluminium i proszku/pyłku tlenku metalu ciężkiego, najczęściej żelaza – Fe

2

O

3

, Fe

3

O

4

.

Termity jest bardzo ciężko pobudzić do bardzo wysokotemperaturowego spalania. W tym celu

wykorzystuje się zapalniki, często porostu wstążka Mg. Za pomocą np. prochu czarnego ciężko

jest zapalić termit. Jak już nadmieniłem termity spalają się bardzo wysoką temperatura, która

bez problemowo przetapia metal, taki jak np.: stal (uwaga, podczas stapianie stali, lub innych

metali termitem ”odlatują” na boki kawałki stopionego metalu, np.: żelaza), więc

wykorzystywane są do spawania, np.: torów kolejowych. Przykład powyższych mas:

Podstawowa masa zapalająca:

- KClO

4

(nadchloran potasu) 60%

- Al. (pyłek aluminium) 40%

Podstawowy termit:

- Tlenek żelaza – pyłek lub proszek (Fe

2

O

3

, Fe

3

O

4

) 75%

- Al. (pyłek aluminium) 25%

1 / 6

Mieszaniny pirotechniczne

Masy fotobłyskowe

Inaczej f-b wytwarzają krótki, ale za to o bardzo mocnym natężeniu impuls świetlny. Przy

spalaniu masy fotobłyskowej wytwarzana jest też dosyć wysoka temperatura, około: 2800*C.

Fotobłysków używa się w celach krótkiego oślepienia sił wroga, oświetlenia terenu nocą, a w

pirotechnice pokazowej jako świetny efekt świetlny, bądź do petard. W fotobłyskach zawsze

znajduje się pyłek lub gorzej proszek metalu, np.: Al, Mg no i oczywiście utleniacz. Jako

utleniacz można wykorzystywać np.: KMnO

4

(nadmanganian potasu), KClO

3

(chloran potasu),

Ba(NO3)2 (azotan baru), NaNO

3

(azotan sodu). Nie potrzeba używać do f-b żadnych specjalnych zapalników. Używa się

najczęściej lontów lub stopin. Przykład takich fotobłysków:

Na bazie KMnO

4

- KMnO

4

(nadmanganian potasu) 50%

- Al. lub Mg (pyłek lub drobny proszek) 50%

Lub, jeśli fotobłysk ma być używany w petardach to dodaje się siarki w celu wytworzenia więcej

produktów gazowych, np.:

- KMnO

4

(nadmanganian potasu) 50%

- Al. lub Mg (pyłek lub drobny proszek) 25%

- Siarka 25%

Na bazie KClO3:

- KClO

3

65%

- Al. lub Mg (pyłek lub drobny proszek) 35%

Tak jak w powyższym przypadku na, można użyć siarki w celu wytworzenia większej ilości

produktów gazowych:

- KClO

3

60%

- Al. lub Mg (pyłek lub drobny proszek) 30%

- Siarka 10%

Na bazie Ba(NO

3

)

2

:

- Ba(NO

3

)

2

65%

- Al. lub Mg 35%

I znowu, aby wytworzyć więcej produktów gazowych wykorzystujemy w tym celu siarkę:

- Ba(NO

3

)

2

60%

2 / 6

Mieszaniny pirotechniczne

- Al. lub Mg 25%

- Siarka 15%

Na bazie NaNO

3

:

- NaNO

3

60%

- Mg 40%

Jeśli dodamy siarkę otrzymamy więcej produktów gazowych:

- NaNO

3

60%

- Mg 30%

- Siarka 10%

I tu czytającemu ten artykuł nasuwa się myśl, że aby wytworzyć więcej produktów gazowych

podczas spalania fotobłysku, co jest przydatne, jeśli nasz fotobłysk będzie stosowany do

petard, dodajemy parędziesiąt procent siarki. Fotobłyski są trochę uciążliwe w przechowaniu.

Dobrze zmieszany i o bardzo dobrze rozdrobnionych składnikach fotobłysk, może się

niekontrolowanie zapalić od wilgoci, przy przechowywaniu powyżej około dwóch, trzech dni

(jeśli jako utleczniacza użyliśmy KMnO4). Tak, więc aby tego uniknąć, co całości dodajemy

około 3-4% kwasu borowego, który można nabyć w aptekach.

Masy smugowe

Wytwarzają widoczny ślad toru, po którym przebyło drogę jakieś ciało. Utrzymują się one przez

dłuższy czas. Zwykle jest to kolor biały, ale można oczywiście barwić powstający dym.

Znalazłem niestety tyko jeden przepis w książce i oto podaje go niżej:

Smugacz oparty na azotanie strontu:

- Sr(NO

3

)

2

(azotan strontu) 69%

- Mg (pyłek lub proszek) 25%

- Żywiczan wapnia 6%

3 / 6

Mieszaniny pirotechniczne

Masy dymne

Są jednymi z najbardziej rozpowszechnionych mas pirotechnicznych. Ich składów jest tysiące,

ponieważ podczas spalania jakiejś mieszaniny pirotechnicznej wytwarza się więcej lub mniej

dymu. Dym może być, koloru, jakiego sobie tylko wymarzymy. Ostatnio ”modne” jest dodawanie

do mieszanek najzwyklejszych przypraw kuchennych, takich jak np.: kawa, chili, papryka

ostra/słodka, bazylia itd. Uzyskuje się dzięki temu zapachy dymów! Bardzo ciekawa rzecz.

Skład mieszanin dymnych można przedstawić naprzykład tak:

- Utleniacz(e) + reduktor(y),

- Utleniacz(e) + reduktor(y) + barwnik(i),

- Utleniacz(e) + reduktor(y) + barwnik(i) + składnik(i) zapachu.

Utleniaczy, reduktorów, barwników, składników zapachu – może być po kilka w jednej

mieszance, zależy, co chcemy uzyskać. Niektóre dymy są trujące, obezwładniające –

unicestwienie przeciwnika, lub zwykłe świece dymne mocniejsze lub słabsze, które wytwarzają

zasłonę dymną. Bardzo dobre świece są wytwarzane z czterochlorku węgla (CCl

4

), lecz nie

nazbyt, trwałe, ponieważ CCl4 jest bardzo lotny. Natomiast najprostszymi masami dymnymi są

mieszanki oparte na azotanach, np. KNO

3

, NH

4

NO

3

. Dobrą masą dymną nazywamy wtedy, kiedy daje dużo dymu i nie wytwarza ognia, a jeśli już

wytwarza to tłumi się go poprzez dodanie np. trochę soli kuchennej. Oto przykładowe masy

dymne:

Dym biały (oparty na azotanie):

- Saletra potasowa (KNO

3

) 50%

- Sacharoza (cukier) 50%

Mieszamy je ze sobą i mamy gotową masę dymną, można jeszcze mieszankę kermalizaować,

czyli na małą patelnie ostrożnie rozpuścić z malutkim dodatkiem wody.

Dym biały również oparty na azotanie:

- Azotan amonu (NH

4

NO

3

)

- Woda

Rozpuszczamy tyle azotanu amonu w wodzie ile się zmieści, a następnie nasączamy nim

gazety (papier musi być podobny jak np.: Trybuna Śląska) i suszymy dokładnie, a następnie

upychamy do jakieś tubki, np.: rolka po srajtaśmie. Odpalamy tak, aby nie było ognia, tylko żeby

wszystko się delikatnie tliło.

4 / 6

Mieszaniny pirotechniczne

Dym żółty (oparty na chloranie):

- Chloran potasu (KClO

3

) 60%

- Dermatol (zasadowy galusan bizmutawy) 40%

Dym szaro - czarny (pierwsza masa oparta na nadchloranie, a druga na czterochlorku):

- KClO

4

(nadchloran potasu) 60%

- Antracen 40%

- CCl

4

39%

- Zn 34%

- NaClO

3

15%

- NH

4

Cl 9%

- SiO

2

3%

Jak już wspomniałem czterochlorek węgla jest substancją bardzo lotną, więc należy go

dolewać tuż przed odpalaniem. Po co marnować drogi odczynnik? Przepis zaczerpnięty z

książki.

Dym niebieski:

- Chloran potasu (KClO

3

) 35%

- Cukier 15%

- Błękit ftalowy lub ostatecznie metylowy 45%

- Indygo 40%

Tu widzimy zastosowanie barwnika, utleniacza i dwóch reduktorów.

Tak, więc składniki wchodzące w skład mieszanin dymotwórczych powinny być doskonale

zmielone, suche lub odwrotnie. To znaczy, jeśli chce się otrzymać dłuższy efekt dymny to

używa się grubszych ziaren składników, a jeśli szybszy i mocniejszy efekt to używamy

doskonale zmielone ziarna substancji. Oczywiście są opóźniacze spalania, np.: po dodaniu

zwykłej soli kuchennej (chlorek sodu) to stłumi nam się ogień, jeśli taki powstaje, i jednocześnie

spowolni spalanie mieszanki. Można użyć również wodorowęglanu sodu (soda oczyszczona)

tak samo spowolni spalanie. Niekiedy nawet dodaje się odrobinę piasku.

Masami pirotechnicznymi pozorującymi,

5 / 6

Mieszaniny pirotechniczne

Nazywamy takie, które ”naśladują”: wybuch, błysk itd. Ogólnie stosowane są w wojsku w

ćwiczeniach, w walce z wrogiem, kiedy nie używa się tak zwanej broni ”ostrej” to właśnie używa

się środki pozorujące. Najzwyklejsze petardy może nazwać środkami pozorującymi, ponieważ

wywołują mocny dźwięk utożsamiający się z np.: wystrzałami z borni, burzącego się budynku,

wybuchu bomby.

Bezpieczeństwo

Niektóre dymy powstałe ze świec dymnych wytwarzają trujące dymy, lub drażniące. Należy

uważać. Lepiej nie wdychać powstających dymów, np.:, jeśli dodaliśmy siarki do masy,

wytarzają się trujące i silnie drażniące tlenki siarki. Masy oparte naprzykład na: chloranie

potasu, nadchloranie potasu, nadmanganianie potasu itd. są w większości wrażliwe na bodźce

mechaniczne, albo jak już wyżej wspomniałem niektóre na wilgoć. Mieszaniny pirotechniczne

są też wbrew pozorom niebezpieczne, mogą silnie poparzyć, a wybuch większej petardy może

narobić uszczerbku na zdrowiu, więc traktuj wszystkie mieszaniny pirotechniczne bardzo

ostrożnie.

Artykuł napisał:

MaLuTkI

6 / 6