SYSTEM ZASTĘPOWY - CO TO JEST?

1.GENEZA

Dawno, dawno temu, gdy nikt nie marzył nawet o powstaniu skautingu, generał Baden-Powell już w

czasie swojej działalności wojskowej stosował metodę prowadzenia pracy w małych, samo-dzielnych

grupach. Przynosiło to nadspodziewanie dobre efekty - punktem honoru i ambicją każdego żołnierza

było doprowadzenie do tego, aby jego patrol przewyższał inne pod każdym względem. W wyniku

tego żołnierze przestawali być członkami wielkiej jednostki wojskowej, lecz każdy z nich czuł

odpowiedzialność za podejmowane działania. Podniosło to efektywność i stopień wyszkolenia.

Po raz pierwszy system małych grup jako metodę wychowawczą B-P przetestował podczas

pierwszego obozu chłopięcego na wyspie Brownsea. Wykorzystał on naturalną skłonność chłopców

do tworzenia „paczek” i „band” w przeświadczeniu, że wychowanie chłopców może być najbardziej

skuteczne w małych zespołach, gdzie sami młodzi ludzie, na ile to możliwe, sami odpowiadają za swój

rozwój.

A potem tworzyły się nowe drużyny skautowe oparte na systemie zastępowym. Duży wkład w rozwój

systemu zastępowego wniósł Roland E. Philipps. Jako drużynowy w Liverpoolu, a potem hufcowy w

robotniczej dzielnicy Londynu, a także komendant Chorągwi i instruktor Głównej Kwate-ry zdobył

wiele doświadczeń w stosowaniu systemu zastępowego. Swoje przemyślenia i wskazówki zawarł w

wydanej w 1915 roku książce pt. „System zastępowy”.

I tak jest do dzisiaj - ruch harcerski opiera się na systemie małych grup.

2. SYSTEM ZASTĘPOWY - CO TO JEST?

Jest to metoda oparta na pracy w małych, na stałe zorganizowanych grupach rówieśników, z których

każda pozostaje pod odpowiedzialną komendą zastępowego wybranego przez rówieśników (drużyny

starszoharcerskie) lub drużynowego. Za pomocą tej metody dzieci i młodzież pobudzani są do

indywidualnego rozwoju fizycznego, intelektualnego, duchowego i społecznego poprzez dobro-wolny

udział w pracy i zabawie. Dzieje się to przez :

- ciepłą, pełną troski atmosferę umożliwiającą wspólną zabawę i pracę

- budowanie przyjacielskich stosunków

- umożliwienie każdemu z członków podejmowania decyzji dotyczących jego samego i grupy

- pozwolenie na naturalny wybór własnego przywódcy

- korzystanie z elementów i zasad harcerskiej metody wychowawczej

- życzliwą pomoc w koordynowaniu działania ze strony starszych

3. A WŁAŚCIWIE DO CZEGO SŁUŻY?

Przynależność do zastępu zaspokaja podstawowe pragnienia każdego człowieka.

- poczucie bezpieczeństwa i przynależności

Każdy z nas pragnie mieć grupę przyjaciół, bliskich ludzi, o których wie, że troszczą się o niego i na

których zawsze może liczyć. W zastępie harcerskim - w zaprzyjaźnionej kilkuosobowej grupie -

zawiązują się takie właśnie więzi. Podczas wspólnych spotkań - zbiórek harcerskich, wyjaz-dów, a

także wyjść do kina, długich pogaduch, wytwarzają się bardzo silne więzi, przyjaźnie. Każda osoba w

zastępie zna doskonale wszystkich innych, wie jacy są, czym się interesują, co lubią, a czego nie, wie

kiedy się cieszą a kiedy mają problemy. Każdy członek zastępu powinien wiedzieć, że nie jest sam za

swoimi kłopotami, że ma grupę oddanych ludzi.,

- poczucie wspólnoty (duch zastępu)

Z tego, że zastęp to grupa wspaniałych przyjaciół, ze wspólnoty działań i przeżyć, wspólnych radości

wynika duma z przynależności do właśnie tego zastępu, tej jedynej i niepowtarzalnej „pacz-ki”.

Wyrazem tej dumy jest zaznaczanie swojej odrębności przez własną obrzędowość zastępu. Na-zwa

zastępu, obrzędowe powitanie, okrzyk, szyk, elementy zbiórek, proporzec niezwykle silnie wiążą

zastęp, kształtują poczucie wspólnoty, dostarczają wspólnych przeżyć i wzruszeń, są elementami za-

pamiętywanymi na całe życie.

- poczucie samorealizacji, bycia potrzebnym, zauważonym i docenionym.

Każdy z nas chce jak najwięcej osiągnąć, zdziałać, wykorzystać umiejętności, zdolności. Za-stęp

dostarcza takich możliwości. Efekty działania zastępu zależą bezpośrednio od wkładu wszyst-kich

członków zastępu. Jeśli mój zastęp to moja paczka przyjaciół, najwspanialsza grupa pod słoń-cem, to

nic dziwnego, że staram się najbardziej jak mogę, aby nasze zajęcia były jak najlepsze, jak

najciekawsze. Z drugiej strony te moje wysiłki zostają zauważone i docenione prze innych członków

zastępu. Talenty, umiejętności poszczególnych członków zastępu uzupełniają się i sprawnie funkcjo-

nowanie zastępu staje się niepełne bez któregoś członka.

Współpraca w małych grupach sprzyja, dzięki wyżej wymienionym przyczynom, rozwijaniu pewnych

cech i umiejętności, których nie można zdobyć samotnie, a przynajmniej jest to dużo, dużo

trudniejsze:

-wrażliwość

członkowie zastępu chcąc się poznać i zaprzyjaźnić, aby móc razem pracować, muszą „otworzyć się na

siebie”, próbować zrozumieć nawzajem, umieć wczuć się w sytuacje innego człowieka, spróbować

odczuć to, co czuje.

-odpowiedzialność

poprzez wspólne działania każdy harcerz uczy się, że, jeżeli nie wykona swojej części zadania, całe

przedsięwzięcie się nie uda, a przynajmniej wyjdzie dużo gorzej niż mogłoby. Poza tym każdy czło-nek

zastępu stara się mieć w swoim zastępie swoje miejsce, być zaakceptowanym, a to jest niemożli-we,

jeśli nie jest on godzien zaufania, jeśli jest nieodpowiedzialny.

-umiejętność życia w społeczeństwie

zastęp to grupa ludzi, z którymi trzeba umieć współżyć - każdy z nas na codzień spotyka się z innymi

ludźmi, rozmawia z nimi, żyje. Musimy umieć zaakceptować ich inność, inne poglądy, charaktery. W

zastępie, w atmosferze pełnej przyjaźni można się tego nauczyć.

-umiejętność wzajemnej pomocy

człowiek musi umieć i brać, i dawać. W zastępie każdy jest dostrzegany jako człowiek z jakimiś

szczególnymi zdolnościami, cechami, umiejętnościami, którymi może podzielić się z resztą zastępu.

Nikt nie wstydzi się przyjąć pomocy, nie boi przyznać się do niewiedzy, bo otaczają go przyjaciele,

którym on też może pomagać.

-umiejętność podejmowania decyzji

zastęp wspólnie podejmuje różnorodne decyzje. Wymaga to umiejętności określania swoich

zainteresowań, celu oraz uwzględnienia zdania wszystkich członków - nieraz kompromisu.

-umiejętności praktycznych, wiedzy

praca w zastępie ‘zmusza” do podnoszenia poziomu swoich umiejętności, aby ich zastęp był coraz

lepszy. Do takiego rozwoju skłaniają też duże umiejętności innych członków zastępu - harcerze chcą

sobie dorównać

-inicjatywę

gdy harcerze sami odpowiedzialni są za działanie drużyny, zastępu wykonanie konkretnego ważnego

zdania wysuną setki pomysłów, aby sprostać wyzwaniu.

Waszym zadaniem na najbliższy czas jest:

1) Wiem co to jest system zastępowy i na czym polega. Potrafię go opisać na przykładzie swojej

drużyny.