Trzewia dinozaura

Paleontolodzy powinni byç wdzi´czni
Stevenowi Spielbergowi za Jurassic Park.
Ów film przekona∏ Giovanniego Todesco,
˝e skamienia∏oÊç wydobyta przezeƒ
przed 10 laty w pobli˝u Neapolu nie jest,
jak sàdzi∏, kopalnym ptakiem. Cristiano
dal Sasso z Museo di Storia Naturale
w Mediolanie i Marco Signore z Universita
da Napoli potwierdzili ostatnio, ˝e znalezisko
Todesco – nazwane Scipionyx samniticus
– jest pierwszym okazem m∏odego dinozaura
z zachowanymi cz´Êciami mi´kkimi.
Szczególnie zainteresowa∏a ich wàtroba
scypionyksa, której Êlad zachowa∏
ciemnofioletowy odcieƒ. Po∏o˝enie tego
narzàdu mo˝e byç wskazówkà do
rozstrzygni´cia, czy uk∏ad oddechowy
dinozaurów przypomina∏ bardziej ptasi,
czy krokodyli.

Kosztowna podró˝

W filmach wyglàda to na dziecinnie ∏atwe:
po prostu przemierza si´ zakrzywionà
czasoprzestrzeƒ podrasowanym De Loreanem.
W rzeczywistoÊci jednak cofni´cie si´
w czasie – choç niesprzeczne z prawami fizyki

– okaza∏oby si´ piekielnie trudne. Fizycy
z Princeton University, J. Richard Gott
i Li-Xin Li, szacujà, ˝e ka˝da mikrosekunda
takiej podró˝y wymaga∏aby zakrzywiajàcej
czasoprzestrzeƒ masy – powiedzmy, czarnej
dziury lub rozpadajàcej si´ p´tli kosmicznej
struny – o masie dziesi´ç razy mniejszej
ni˝ masa S∏oƒca. A ponadto nawet jeÊli
uda∏oby si´ komuÊ zbli˝yç do podobnie
masywnego obiektu, wessa∏by on go,
skazujàc na wieczne zapomnienie.

Wielkie trz´sienie ziemi?

Mieszkaƒcy po∏udniowej Kalifornii czekajà
na nie od 1995 roku, gdy Southern California
Earthquake Center (SCEC) oznajmi∏o,
˝e od 1850 roku na tym obszarze wystàpi∏o
zbyt ma∏o wstrzàsów, by uwolniç energi´
zgromadzonà w skorupie ziemskiej.
Najnowsze dwa szacunki sporzàdzone
przez Davida D. Jacksona z University
of California w Los Angeles podajà
w wàtpliwoÊç wyniki tego raportu. Jackson
wraz z Edwardem H. Fieldem i Jamesem
F. Dolanem z University of Southern California
zbudowali model przesuwajàcych si´
kalifornijskich p∏yt tektonicznych i doszli
do wniosku, ˝e nagromadzona energia jest
mniejsza ni˝ przypuszczano. Thomas
C. Hanks i Ross S. Stein z U.S. Geological
Survey ustalili natomiast, ˝e od 1903 roku
wystàpi∏o tu prawdopodobnie wi´cej wstrzàsów
ni˝ wyliczono w opracowaniu SCEC.
Nast´pne wielkie trz´sienie ziemi mo˝e wi´c
pojawiç si´ póêniej ni˝ dotàd sàdzono.

Zaraza ziemniaczana

powraca

Grzyb odpowiedzialny za g∏ód

w Irlandii znów groêny

W

1845 roku choroba roÊlin na-
zwana zarazà ziemniaczanà
przetoczy∏a si´ przez farmy

w Europie. W konsekwencji ponad
milion mieszkaƒców Irlandii przymie-
ra∏o g∏odem. Obecnie, po 150 latach, no-
we agresywne formy Phytophthora infe-
stans, grzyba wywo∏ujàcego zaraz´
ziemniaczanà, gwa∏townie rozprze-
strzeniajà si´ po ca∏ym Êwiecie. Sà tak
zjadliwe, ˝e mogà nie tylko zniszczyç
pole ziemniaków w ciàgu zaledwie kil-
ku dni, ale tak˝e wykazujà opornoÊç na
metalaxyl, jedyny fungicyd skutecznie
hamujàcy dalszy rozwój pora˝enia.

P. infestans pochodzi z meksykaƒskiej

kotliny Toluca; znane sà jego dwa typy
p∏ciowe: A1 i A2. Z niewyjaÊnionych
przyczyn tylko A1 wyemigrowa∏ z Mek-
syku w po∏owie XIX wieku, prawdopo-
dobnie na pojedynczych roÊlinach. Kon-
trolowanie zarazy ziemniaczanej sta∏o
si´ mo˝liwe dzi´ki zastosowaniu fungi-
cydów i zarazem kompleksowego pro-
gramu do walki ze szkodnikami, który
∏àczy stosowanie Êrodków biologicz-
nych, uprawowych, fizycznych i che-
micznych. Jednak na poczàtku lat osiem-
dziesiàtych doniesiono o gwa∏townym
wzroÊcie wyst´powania P. infestans

w Europie, co wiàza∏o si´ ze strata-
mi w plonach. Podczas gdy poprzednio
na tym terenie obserwowano tylko A1,
obecnie badacze znajdujà nowe formy
zawierajàce obydwa krzy˝ujàce si´ ty-
py grzyba.

Najprawdopodobniej mo˝e to byç

przyczynà ponownego pojawienia si´
zarazy ziemniaczanej. Typy A1 i A2, gdy
wyst´pujà oddzielnie, rozmna˝ajà si´
tylko bezp∏ciowo, ale b´dàc razem –
p∏ciowo. Badacze przypuszczajà, ˝e roz-
mna˝anie p∏ciowe zwi´kszy∏o genetycz-
nà zmiennoÊç, tworzàc formy niewra˝-
liwe na silne Êrodki grzybobójcze i takie,
które prze∏ama∏y genetycznà odpornoÊç
roÊlin uprawnych. „W populacji roz-
mna˝ajàcej si´ bezp∏ciowo mo˝e nastà-
piç akumulacja szkodliwych mutacji –
twierdzi William E. Fry, patolog roÊlin
z Cornell University. – Przez ostatnie
100 lat nie zaobserwowano migracji lub
by∏a ona niewielka, a tak˝e ˝adnej re-
kombinacji b´dàcej nast´pstwem proce-
su p∏ciowego. Tak wi´c starsze, od daw-
na wyst´pujàce na tym terenie typy
mog∏y stawaç si´ coraz mniej agresyw-
ne.” W rezultacie zosta∏y wyparte przez
nowe, egzotyczne i bardziej zjadliwe
formy P. infestans.

Biolodzy uwa˝ajà, ˝e typ A2 przyw´-

drowa∏ do Europy w latach siedemdzie-
siàtych, kiedy importowano na statkach
du˝e partie ziemniaków z Meksyku,
a nast´pnie grzyb ten by∏ bezwiednie
eksportowany do ró˝nych cz´Êci Êwia-
ta. W Ameryce Pó∏nocnej P. infestans
rozmna˝a∏ si´ bardzo intensywnie.
Obecnie najbardziej rozpowszechniona
w Stanach Zjednoczonych forma US-8

16 Â

WIAT

N

AUKI

Sierpieƒ 1998

PATOLOGIA ROÂLIN

NA ZAKA˚ONYCH ZIEMNIAKACH widaç czerwonawe, ziarniste zgni∏e miejsca.

WYDZIA¸ PATOLOGII ROÂLIN, CORNELL UNIVERSITY

Ciàg dalszy ze strony 14

Ciàg dalszy na stronie 18

EVERETT COLLECTION