Przeliczanie głosów na

mandaty w obecnej ordynacji

wyborczej

28 kwietnia 2007

72. Przeliczanie głosów na mandaty według obecnej ordynacji
wyborczej do Sejmu

Zainteresowanym chciałabym przybliżyć obecnie obowiązujący
system przeliczania głosów na mandaty, żeby sami naocznie mogli
się przekonać, że głosy oddane na partie, które nie mają szansy na
uzyskanie mandatu, nie mają żadnego wpływu na wynik wyborów.

W żadnej mierze nie chciałabym nikogo zniechęcać do udziału w
procedurach demokratycznych, warto jednak, żeby ten wybór był
świadomy. Oddanie glosu np. na partię Pluszowych Zabawek może
się wyborcy wydać atrakcyjną formą protestu wobec istniejących
partii, ale ponieważ ta partia nie przekroczy 5 proc. progu, tak
oddany głos tylko zwiększa frekwencję i legitymację do rządzenia
dla tych partii przeciwko, którym chciało się zaprotestować.

Jak wiadomo, według naszej ordynacji, aby uczestniczyć w
podziale mandatów partia musi przekroczyć w skali kraju próg 5
proc, a koalicja 8 proc., tak więc głosowanie nawet na silną lokalnie
partię, która jest nieznana w całym kraju, nie przysporzy ani
jednego mandatu. Tak w ostatnich wyborach parlamentarnych
przydarzyło się SdPl, która w Warszawie uzyskała nawet dobry
wynik, ale nie brała udziału w podziale mandatów, ponieważ w
całym kraju nie przekroczyła progu 5 proc.

Do przydzielania mandatów, gdy już ustali się listę partii, które
przekroczyły próg, stosuje się w każdym okręgu metodę d’Hondta.
Z góry jest wyznaczone, ile mandatów przypada na każdy okręg.

W celu przeliczenia głósów na mandaty należy skonstruować
tabelę. Można to zrobić w Excelu, a ostatecznie na kartce papieru z
kalkulatorem w ręku.

Nasza tabela ma nagłówek i tyle wierszy, ile partii w danym okręgu
będzie otrzymywać mandaty, tj. przekroczyło wymagany próg 5 (8)
proc.

Nagłówek:
1. rubryka – nazwa partii
2. rubryka – liczba głosów, jakie partia uzyskała w danym okręgu
Odkreślamy te rubryki grubszą kreską, będzie to lewa strona tabeli
Dalej kontynuujemy konstruowanie nagłówka (będzie to prawa
strona tabeli). W tych rubrykach będą dzielniki (co oznacza, że
będziemy coś przez nie dzielić), będą to kolejne liczby naturalne,
czyli 1, 2, 3, 4, …
A więc:
3. rubryka – 1
4. rubryka – 2
itd.
W skrajnym wypadku tych rubryk powinno być tyle, co mandatów
przydzielanych w okręgu, ale zazwyczaj wystarczy połowa
mandatów + 2, zresztą to widać przy dokonywaniu obliczeń.

Mamy już nagłówek. Teraz wypełniamy pierwszy wiersz tabeli.
W rubryce pierwszej wpisujemy nazwę pertii (bloku, koalicji), która
uzyskała najwięcej głosów, w rubryce drugiej wpisujemy liczbę
głosów, jaką uzyskała ta partia. 
I teraz zasadnicza praca. W rubrykach, w których są dzielniki,
wpisujemy liczbę głosów podzieloną przez dany dzielnik.

Przykład: Mamy Blok1, który uzyskał 150 000 głosów.
A więc pierwszy wiersz tabeli będzie wyglądał tak:

1. rubryka – Blok1
2. rubryka – 150 000
3. rubryka – mamy tam w nagłówku 1, a więc 150 000 podzielone
przez 1 = 150 000 i taką liczbę wpisujemy w rubrykę 3.
4. rubryka – mamy tam w nagłówku dzielnik 2, a więc 150 000
dzielimy przez 2 = 75 000 i taką liczbę wpisujemy w rubrykę 4.
5 rubryka – mamy tam w nagłówku dzielnik 3, a więc 150 000
dzielimy przez 3 = 50 000 i taką liczbę wpisujemy w rubrykę 5.
Kontynuujemy wypełnianie rubryk w taki sam sposób, otrzymaną
przez partię liczbę głosów dzielimy przez każdy kolejny dzielnik,
który jest w nagłówku.

Gdy skończymy z pierwszym wierszem, przystępujemy do
wypełnienia drugiego dokładnie w taki sam sposób, jak
postepowaliśmy przy wierszu pierwszym.
Kontynuujemy pracę, aż wyczerpiemy listę partii, które przekroczyły
próg wyborczy.

Mamy już wypełnioną całą tabelę i teraz możemy przystąpić do
przydzielania mandatów.

W tym celu zajmujemy się wyłącznie prawą stroną tabeli (tam,
gdzie mamy liczbę głosów podzieloną przez kolejne dzielniki).
Odszukujemy największą liczbę, zakreślamy ją – to będzie
pierwszy przydzielony mandat.
Odszukujemy kolejną największą liczbę z pozostałych, zakreślamy
ją – to będzie nasz drugi przydzielony mandat.
Postępujemy tak dalej, aż do momentu, gdy przydzielimy wszystkie
mandaty.

Jeżeli kogoś interesuje przydzielanie mandatów metodą St Lague,
to procedura przydzielania mandatów jest dokładnie taka sama,
różni się jedynie dzielnikami.
W klasycznej St Lague dzielnikami są kolejne liczby nieparzyste,
czyli 1, 3, 5, 7, itd. W zmodyfikowanej St Lague, która była
stosowana w Polsce, dzielniki też są nieparzyste, z tym że
pierwszy to nie 1, ale 1,4, a dalej 3, 5, 7, itd.

Skonstruowanie choćby raz takiej tabeli i własnoręczne
przydzielenie mandatów najlepiej unaocznia to, co napisałam
powyżej: liczą się tylko te głosy dzięki, którym można uzyskać
mandat. Pozostałe głosy w najmniejszym nawet stopniu nie
deformują wyniku wyborów.

Ktoś zapyta, skąd jednak wiedzieć z góry, które partie mają szanse
na mandat. Można przewidywać na podstawie wyborów w
przeszlości, sondaży. Gdy partia uzyskuje w sondażach choćby 3
proc., to można jeszcze zaryzykować, że jakimś cudem przekroczy
próg, ale gdy uzyskuje 0,7, to raczej nie wróży to powodzenia.

Trzeba jeszcze zwrócic uwagę na jedną kwestię: jeżeli partia, którą
skłonni jesteśmy popierać, nie ma szansy na uzyskanie w naszym
okręgu mandatu, ale sytuuje się na granicy 5 proc. w całym kraju i
jest obawa, że go nie przekroczy, to w takim wypadku warto oddać
na nią głos, gdyż dzięki temu być może przejdzie próg. Z tym, że
partia, która przejdzie go ledwo­ledwo, małe ma szanse na
uzyskanie większej liczby mandatów.