„Projekt wspó

áfinansowany ze Ğrodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”

42

4.9. Selekcja i utylizacja odpadów

4.9.1. Materia

á nauczania

Odpady to pozosta

áoĞci po róĪnych formach dziaáalnoĞci ludzkiej – zuĪyte przedmioty

oraz substancje, powstaj

ące w związku z bytowaniem czáowieka lub jego dziaáalnoĞcią

gospodarcz

ą. Odpady w zaleĪnoĞci od ich pochodzenia dzieli siĊ najczĊĞciej na odpady

przemys

áowe i komunalno-bytowe.

Odpady przemys

áowe są produktami ubocznymi powstającymi w wyniku dziaáalnoĞci

gospodarczej, ich ilo

Ğü oraz struktura zaleĪy od stopnia rozwoju cywilizacji, struktury

przemys

áu, technologii i rozwoju gospodarki odpadami jako surowcami wtórnymi. Odpady

komunalno-bytowe

powstaj

ą w wyniku dziaáalnoĞci czáowieka w Ğrodowisku

zurbanizowanym.

Poza odpadami przemys

áowymi i komunalnymi wyróĪnia siĊ odpady niebezpieczne – są

to odpady stanowi

ące zagroĪenie dla Īycia lub zdrowia ludzi oraz Ğrodowiska (ze wzglĊdu na

swe w

áaĞciwoĞci biologiczne, chemiczne czy fizyczne). Są one wytwarzane gáównie

w procesach technologicznych w przemy

Ğle, rolnictwie i przetwórstwie rolnym, gospodarce

komunalnej, transporcie, s

áuĪbie zdrowia.

Na ca

áym Ğwiecie rocznie wyrzuca siĊ miliardy ton Ğmieci. Nie wszystkie odpady są

jednak bezu

Īyteczne – niektóre moĪna przetworzyü w celu ponownego wykorzystania, inne

spali

ü aby uzyskaü energiĊ. ĝmieci są uĪytecznym Ĩródáem surowców, jednakĪe zbieranie ich

wymaga du

Īych nakáadów finansowych – stworzenia specjalistycznych zakáadów segregacji

i przetwarzania odpadów.

Odpadki z domów czy sklepów s

ą obecnie sortowane juĪ na etapie ich zbierania

– w specjalnych, oddzielnych pojemnikach sk

áaduje siĊ zuĪyty papier, puszki, szkáo,

tworzywa sztuczne. Obni

Īa to koszty dalszego odzysku, gdyĪ eliminuje jeden

z kosztowniejszych procesów przetwarzania odpadów – segregowanie

Ğmieci.

Wtórne wykorzystanie odpadów czy zu

Īytych elementów do wytwarzania nowych

produktów nosi nazw

Ċ recyklingu. MoĪliwoĞü ponownego wykorzystania wynika z tego, Īe

niektóre wyroby s

ą wykonane z materiaáów odnawialnych, tzn. Īe w odpowiednim procesie

technologicznym istnieje mo

ĪliwoĞü bądĨ to przywrócenia im pierwotnych, peánych

w

áaĞciwoĞci bądĨ usuniĊcia z nich szkodliwych skáadników w celu uzdatnienia do dalszego

przetwarzania. Wspó

áczesne technologie umoĪliwiają przerób i wykorzystanie wszelkich

odpadów przez ich regeneracj

Ċ, odzyskiwanie poszczególnych skáadników czy wykorzystanie

energii cieplnej powstaj

ącej podczas spalania, w oparciu o te kryteria dzieli siĊ teĪ recykling

na materia

áowy, surowcowy i energetyczny.

Recykling materia

áowy polega na ponownym przetwarzaniu odpadów w produkt

o warto

Ğci uĪytkowej. Produkt powstaáy po recyklingu materiaáowym jest na ogóá wyrobem

o innym przeznaczeniu ni

Ī pierwotny, zaĞ wykorzystanie nastĊpuje w systemie kaskadowym,

gdzie wymagania stawiane wyrobom na kolejnych etapach recyklingu s

ą coraz mniejsze.

W recyklingu surowcowym przeprowadza si

Ċ odzysk surowców uĪytych do produkcji

danego produktu (g

áównie tworzyw sztucznych), surowce te mogą zostaü ponownie

zastosowane do otrzymywania pe

ánowartoĞciowych produktów. Podstawową zaletĊ

recyklingu surowcowego stanowi mo

ĪliwoĞü przeróbki tworzyw mieszanych, ograniczeniem

natomiast jest konieczno

Ğü stosowania skomplikowanych, a co za tym idzie kosztownych,

instalacji technologicznych.

Przedmiotem recyklingu, poza odpadami, mog

ą byü wszelkie wyroby wycofane

z eksploatacji, urz

ądzenia, maszyny, Ğrodki transportu czy wyroby wybrakowane nie nadające

si

Ċ do uĪytku. JeĞli nie jest moĪliwe wykorzystanie odpadów jako surowca wtórnego do

„Projekt wspó

áfinansowany ze Ğrodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”

43

wytwarzania wyrobu analogicznego z pierwotnym, wówczas przeznacza si

Ċ je do

wytwarzania innych produktów.

Odpady elektryczne i elektroniczne (w tym równie

Ī komputery i sprzĊt komputerowy) są

jednymi z najbardziej z

áoĪonych odpadów z jakimi mamy do czynienia. Recykling takich

odpadów polega na usuni

Ċciu ze zuĪytego sprzĊtu elektrycznego i elektronicznego,

w pierwszej kolejno

Ğci skáadowe zawierające rtĊü (wyáączniki lub podĞwietlacze), baterie,

p

áytki obwodów drukowanych, wkáady drukujące, páynne i proszkowe, a takĪe tonery

barwi

ące, tworzywa sztuczne zawierające związki bromu, azbest oraz czĊĞci skáadowe

zawieraj

ące azbest, lampy elektronopromieniowe, wodorochlorofluorowĊglowodory (HCFC),

chlorofluorow

Ċglowodory (CFC), wodorofluorowĊglowodory (HFC) lub wĊglowodory (HC),

wy

Ğwietlacze ciekáokrystaliczne, zewnĊtrzne okablowanie elektryczne oraz kondensatory

elektrolityczne.

Nowatorskie,

dobrze

opracowane

konstrukcje

mog

ą zapewniü pomyĞlne

przeprowadzenie recyklingu. Na przyk

áad, drukarki HP LaserJet produkuje siĊ tak, aby moĪna

je by

áo wzglĊdnie áatwo poddaü przetworzeniu. Projektowanie produktów, które moĪna

z

áatwoĞcią poddaü recyklingowi jest zadaniem záoĪonym, wymagającym dogáĊbnej

znajomo

Ğci materiaáów, ich wspóádziaáania oraz poszczególnych etapów procesu

produkcyjnego. Aby poradzi

ü sobie z tym zadaniem, HP opracowaá 10 lat temu nowatorski

program Projektowanie dla

ĝrodowiska. Jest on realizowany przez sieü specjalistów

ds.

Ğrodowiska (nazywanych teĪ specjalistami ds. produktu), którzy wspóádziaáają

z projektantami i zespo

áami badawczo-rozwojowymi w celu identyfikowania, ustalania

priorytetów i zalecania nowatorskich rozwi

ązaĔ i udoskonaleĔ, które sprawiają, Īe wyroby są

bardziej przyjazne dla

Ğrodowiska.

Odpady, których nie mo

Īna w Īaden sposób ograniczyü i które nie nadają siĊ do

powtórnego wykorzystania lub recyklingu, nale

Īy przerobiü w inny sposób. JeĪeli jednak nie

mo

Īna ponownie wykorzystaü lub przetworzyü Ğmieci, naleĪy je usunąü albo poprzez

spopielenie, albo zakopanie w ziemi. Usuwanie odpadów tymi metodami powinno odbywa

ü

si

Ċ pod Ğcisáą kontrolą, poniewaĪ mogą one mieü bardzo szkodliwy wpáyw na Ğrodowisko.

Sk

áadowanie odpadów – zasypywanie ich w ziemi – to nadal najpopularniejszy sposób

ich usuwania. Jednak mo

Īe on spowodowaü duĪe zanieczyszczenie Ğrodowiska, jeĪeli

szkodliwe substancje, które powstaj

ą z rozkáadających siĊ odpadów, przedostaną siĊ do

powietrza, gleby, pobliskich rzek i jezior. I dlatego nale

Īy staraü siĊ temu zapobiegaü.

Obecnie sk

áadowiska odpadów to duĪe nowoczesne zakáady stosujące materiaáy ochronne

oraz system usuwania gazów i substancji powstaj

ących z rozkáadających siĊ odpadów.

Codziennie sprasowane odpady sta

áe wrzuca siĊ do doáu i zasypuje ziemią. Kiedy dóá

ca

ákowicie siĊ zapeáni, miejsce to moĪe byü wykorzystane do róĪnych celów, np. budowania

obiektów rekreacyjnych.

Spalanie odpadów mo

Īe zmniejszyü ich objĊtoĞü nawet o 90%, ich masĊ o 60–70%,

a tak

Īe przyczynia siĊ do produkcji energii. Wszystkie pozostaáoĞci po spaleniu naleĪy

dok

áadnie usunąü. Podczas spalania odpadów wyzwala siĊ energia elektryczna, której uĪywa

si

Ċ do ogrzewania lub wykorzystuje jako Ĩródáo prądu. Do spalania szkodliwych odpadów

wykorzystuje si

Ċ specjalnie do tego przystosowane piece: spalanie zmniejsza toksycznoĞü

zwi

ązków organicznych. Jednak spopielanie moĪe przyczyniü siĊ do powstawania toksyn

i metali ci

ĊĪkich, których przedostaniu siĊ do atmosfery moĪna zapobiec, instalując specjalne

kosztowne filtry. One równie

Ī trafiają do skáadowisk odpadów, jak tylko ulegną

zanieczyszczeniu.

„Projekt wspó

áfinansowany ze Ğrodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”

44

4.9.2. Pytania sprawdzaj

ące

Odpowiadaj

ąc na pytania sprawdzisz, czy jesteĞ przygotowany do wykonania üwiczeĔ.

1. Co nazywamy odpadami?
2. W jaki sposób dzielimy odpady?
3. Co to s

ą odpady niebezpieczne?

4. Na czym polega recykling?
5. Na czym polega usuwanie odpadów które nie nadaj

ą siĊ do ponownego wykorzystania?

4.9.3.

ûwiczenia

ûwiczenie 1

Odszukaj w sieci Internet informacji na temat recyklingu urz

ądzeĔ komputerowych.

Sposób wykonania

üwiczenia:

Aby wykona

ü üwiczenie powinieneĞ:

1)

zadanie wykona

ü samodzielnie.

2)

zrobi

ü notatki z informacji odnalezionych poprzez sieü Internet.

3)

zaprezentowa

ü efekty swojej pracy na forum klasy.

Wyposa

Īenie stanowiska pracy:

–

stanowisko komputerowe z dost

Ċpem do sieci Internet,

–

notatnik,

–

pisaki.

4.9.4. Sprawdzian post

Ċpów

Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskaza

ü metody utylizacji odpadów?

2) wymieni

ü przedmioty, które moĪna poddaü procesowi recyklingu?

3) segregowa

ü odpady pod kontem przydatnoĞci do dalszego przetwarzania?