Wiesława Liszke Przygotowanie skazanego do zycia po zwolnieniu z zakładu karnego przez kuratora sądowego

background image

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

4, 2009

113

Wiesława Liszke

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnie-

niu z zakładu karnego przez kuratora s

ą

dowego

1. Zagadnienia wst

ę

pne

Europejska polityka penitencjarna i standardy okre

ś

lone w Europejskich

Regułach Wi

ę

ziennych zmierzaj

ą

do redukcji ró

ż

nic mi

ę

dzy

ż

yciem wi

ę

zien-

nym a

ż

yciem na wolno

ś

ci oraz ku upodmiotowieniu wi

ęź

nia (reg. 65).

Wskazuj

ą

tak

ż

e na konieczno

ść

prospołecznych oddziaływa

ń

wobec osób

pozbawionych wolno

ś

ci we współczesnych zakładach karnych (reg. 67–69).

Zgodnie z Kodeksem karnym wykonawczym w Polsce wykonanie kary po-

zbawienia wolno

ś

ci ma na celu wzbudzenie w skazanym woli współdziałania

w kształtowaniu jego społecznie po

żą

danych postaw, w szczególno

ś

ci odpo-

wiedzialno

ś

ci oraz potrzeby przestrzegania porz

ą

dku prawnego i tym samym

powstrzymywania si

ę

od powrotu do przest

ę

pstwa (art. 67 § 1 k.k.w.). Zreali-

zowanie tak okre

ś

lonych celów kary pozbawienia wolno

ś

ci stanowi powa

ż

ne

wyzwanie wychowawcze, zarówno dla skazanego, jak równie

ż

dla społe-

cze

ń

stwa. Praca resocjalizacyjna z osobami pozbawionymi wolno

ś

ci, ich

rehabilitacj

ą

i readaptacj

ą

powinna by

ć

zapocz

ą

tkowana w czasie odbywa-

nia kary, najwcze

ś

niej jak to mo

ż

liwe.

Słu

ż

bie wi

ę

ziennej ustawodawca powierzył wykonywanie okre

ś

lonych

prawem zada

ń

zwi

ą

zanych z realizacj

ą

celów wykonania kary. Dla osi

ą

gni

ę

-

cia tych celów prowadzone s

ą

wobec pozbawionych wolno

ś

ci zindywiduali-

zowane oddziaływania, w ramach okre

ś

lonych w ustawie systemów wyko-

nania kary, w ró

ż

nych rodzajach i typach zakładów karnych. W oddziaływa-

niach na skazanych uwzgl

ę

dnia si

ę

przede wszystkim prac

ę

i zdobywanie

kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zaj

ę

cia kulturalno-o

ś

wiatowe i sporto-

we, podtrzymywanie kontaktów z rodzin

ą

oraz stosowanie

ś

rodków terapeu-

tycznych (art. 67 § 1 i 2 k.k.w.).

Prowadzeniem oddziaływa

ń

penitencjarnych wobec pozbawionych wol-

no

ś

ci w zakładzie karnym koordynuje dział penitencjarny. Wychowawca

natomiast prowadzi oddziaływania penitencjarne w powierzonej mu grupie
wychowawczej (§ 3 pkt. 2 i 3 rozporz

ą

dzenia Ministra Sprawiedliwo

ś

ci z dnia

14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływa

ń

peniten-

cjarnych w zakładach karnych i aresztach

ś

ledczych

1

).

1

Dz. U. Nr 151, poz. 1469.

background image

W. Liszke

Probacja 3

4, 2009

114

W Kodeksie karnym wykonawczym wyra

ź

nie podkre

ś

lono znaczenie

ko

ń

cowej fazy odbywania kary pozbawienia wolno

ś

ci. Wraz ze zbli

ż

aj

ą

cym

si

ę

terminem zwolnienia z zakładu karnego osoby pozbawionej wolno

ś

ci

słu

ż

ba wi

ę

zienna podejmuje wobec niej zintensyfikowane działania pomo-

cowe zwi

ą

zane z ułatwieniem readaptacji społecznej.

Ustawodawca umo

ż

liwił tak

ż

e podj

ę

cie szczególnych oddziaływa

ń

wobec

skazanego, co do którego zakłada si

ę

,

ż

e oczekuj

ą

ce go warunki

ż

ycia po

opuszczaniu zakładu karnego mog

ą

utrudnia

ć

jego

ż

ycie na wolno

ś

ci. Maj

ą

c

na wzgl

ę

dzie,

ż

e nie wszystkie problemy skazany b

ę

dzie mógł rozwi

ą

za

ć

sam, czy nawet przy pomocy słu

ż

by wi

ę

ziennej, ustawodawca przyznał mu

mo

ż

liwo

ść

uzyskania, za jego zgod

ą

, wsparcia w postaci przygotowania do

opuszczenia zakładu karnego i

ż

ycia na wolno

ś

ci ze strony kuratora s

ą

dowe-

go oraz przedstawicieli stowarzysze

ń

, fundacji, organizacji i instytucji, których

celem działania jest pomoc skazanym w readaptacji, ko

ś

ciołów i innych

zwi

ą

zków wyznaniowych oraz osób godnych zaufania (art. 164 § 1 i 2 k.k.w.).

2. Cele i podstawy prawne przygotowania skazanego do

ż

ycia

na wolno

ś

ci

Cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osi

ą

gn

ąć

w stosunku

do skazanego, obejmuj

ą

rehabilitacj

ę

i społeczn

ą

readaptacj

ę

osoby pozba-

wionej wolno

ś

ci. Według G. Szczygieł, pomoc w readaptacji społecznej ro-

zumie

ć

nale

ż

y jako „oferowan

ą

przez administracj

ę

zakładu karnego, kurato-

rów s

ą

dowych i inne podmioty

ś

wiadcz

ą

ce pomoc skazanym w powrocie do

społecze

ń

stwa, pomoc w procesie uczenia si

ę

skazanych pełnienia ról spo-

łecznych oraz umiej

ę

tno

ś

ci korzystania ze swoich praw i zaspakajania swo-

ich potrzeb przy respektowaniu praw innych”

2

.

Zdaniem T. Szymanowskiego, termin „społeczna readaptacja” „charakte-

ryzuje si

ę

nie tylko powstrzymaniem si

ę

od popełniania przest

ę

pstw, ale

tak

ż

e wła

ś

ciwym funkcjonowaniem w społeczno

ś

ci (w

ś

rodowisku rodzin-

nym, pracy, s

ą

siedztwie czy te

ż

grupie rówie

ś

niczej), czyli przestrzeganiem

nie tylko norm prawnych, ale równie

ż

społecznych i podstawowych norm

etycznych”

3

. T. Szymanowski podkre

ś

la,

ż

e w samym skazanym, w jego

przekonaniach, powinny dokona

ć

si

ę

pozytywne zmiany prowadz

ą

ce go do

wła

ś

ciwego pełnienia ról społecznych na wolno

ś

ci.

W celu ułatwienia społecznej readaptacji, a w szczególno

ś

ci przeciwdzia-

łania powrotowi do przest

ę

pstwa, skazanym oraz ich rodzinom powinno

2

G. B. S z c z y g i e ł, Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym,

Białystok 2002, s. 12.

3

T. S z y m a n o w s k i, (w:) T. S z y m a n o w s k i, Z.

Ś

w i d a, Komentarz do Kodeksu karnego

wykonawczego, Warszawa 1998.

background image

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

4, 2009

115

udziela

ć

si

ę

niezb

ę

dnej pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w zna-

lezieniu pracy i zakwaterowania oraz porad prawnych. Pomocy tej udzielaj

ą

wła

ś

ciwe organy administracji rz

ą

dowej i samorz

ą

du terytorialnego oraz

kuratorzy s

ą

dowi. Pomocy tej mog

ą

równie

ż

udziela

ć

podmioty, o których

mowa w art. 38 § 1 k.k.w., tj. przedstawiciele stowarzysze

ń

, fundacji, organi-

zacji i instytucji, których celem działania jest niesienie pomocy skazanym,
ko

ś

cioły i zwi

ą

zki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.

Okres do 6 miesi

ę

cy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem

lub przed wykonaniem kary stanowi w miar

ę

potrzeby czas niezb

ę

dny na

przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu, zwłaszcza dla nawi

ą

zania

kontaktu z kuratorem s

ą

dowym. Okres ten ustala, za zgod

ą

skazanego, ko-

misja penitencjarna (art. 164 § 1 k.k.w.). Okres przygotowania skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu, mo

ż

e równie

ż

wyznaczy

ć

s

ą

d penitencjarny w posta-

nowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia, je

ż

eli uzna to

za niezb

ę

dne (art. 164 § 2 k.k.w.). W okresie przygotowania skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu, skazany powinien w miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci odbywa

ć

kar

ę

w zakładzie karnym poło

ż

onym najbli

ż

ej przyszłego miejsca zamieszkania

(art. 165 § 1 k.k.w.).

Dyrektor zakładu karnego mo

ż

e udzieli

ć

skazanemu, którego postawa

w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie,

ż

e b

ę

dzie przestrzegał

porz

ą

dku prawnego – zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego, ł

ą

cznie

na czas do 14 dni. Celem udzielenia tego zezwolenia jest umo

ż

liwienie ska-

zanemu osobistego podj

ę

cia stara

ń

o uzyskanie po zwolnieniu z zakładu

karnego mo

ż

liwo

ś

ci zamieszkania i pracy (art. 165 § 2 k.k.w.).

Je

ż

eli wobec skazanego zostanie wydana decyzja komisji penitencjarnej

lub wydane postanowienie s

ą

du w przedmiocie przygotowania skazanego

do

ż

ycia po zwolnieniu przez kuratora s

ą

dowego, czynno

ś

ci zwi

ą

zane z re-

alizacj

ą

zadania mo

ż

e wykona

ć

kurator zawodowy lub kurator społeczny.

W praktyce na ogół zadania pomocowe wobec pozbawionych wolno

ś

ci reali-

zuj

ą

kuratorzy zawodowi, aczkolwiek zdarza si

ę

,

ż

e bardzo dobrze radz

ą

sobie w wykonaniu tych zada

ń

równie

ż

do

ś

wiadczeni kuratorzy społeczni

współpracuj

ą

cy z kuratorem zawodowym. Kurator s

ą

dowy lub podmioty wy-

mienione w art. 38 § 1 k.k.w., a wi

ę

c stowarzyszenia, fundacje, organizacje

oraz instytucje, jak równie

ż

ko

ś

cioły i inne zwi

ą

zki wyznaniowe oraz osoby

godne zaufania, które b

ę

d

ą

realizowa

ć

powierzone zadanie, ustalaj

ą

ze ska-

zanym zakres niezb

ę

dnej pomocy w społecznej readaptacji oraz sposób jej

udzielenia (art. 165 § 3 k.k.w.).

Z praktyki wiadomo,

ż

e nie wszyscy skazani po izolacji wi

ę

ziennej wyma-

gaj

ą

szczególnego trybu przygotowania ich do

ż

ycia na wolno

ś

ci. S

ą

skaza-

ni, którzy wykazuj

ą

wysoki poziom samodzielno

ś

ci, maj

ą

ugruntowan

ą

sytu-

acj

ę

osobist

ą

oraz zapewniony powrót do domu. Zastosowanie tego trybu

w zasadzie powinno dotyczy

ć

tylko tych skazanych, którzy nie poradz

ą

sobie

background image

W. Liszke

Probacja 3

4, 2009

116

sami z czekaj

ą

cymi na wolno

ś

ci problemami, ale równocze

ś

nie godz

ą

si

ę

na

wzi

ę

cie odpowiedzialno

ś

ci za swoj

ą

przyszło

ść

.

3. Metodyka wykonywania zada

ń

wynikaj

ą

cych z art. 164

k.k.w. i art. 165 § 3 k.k.w. przez kuratora s

ą

dowego

Sposób wykonywania zada

ń

wynikaj

ą

cych z art. 164 k.k.w. i art. 165 § 3

k.k.w. reguluje w pewnym zakresie § 13 rozporz

ą

dzenia Ministra Sprawie-

dliwo

ś

ci z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wy-

konywania uprawnie

ń

i obowi

ą

zków kuratorów s

ą

dowych

4

, wydanego na

podstawie art. 12 ustawy o kuratorach s

ą

dowych

5

.

Kurator dla dorosłych po otrzymaniu decyzji komisji penitencjarnej lub

orzeczenia s

ą

du penitencjarnego:

– sporz

ą

dza we współdziałaniu ze skazanym oraz w oparciu o analiz

ę

akt

penitencjarnych i akt sprawy karnej oraz rozpoznanie sytuacji rodzinnej
i

ś

rodowiskowej skazanego – program wolno

ś

ciowy;

– przygotowuje

ś

rodowisko rodzinne i społeczne do powrotu skazanego;

– współorganizuje pomoc postpenitencjarn

ą

poprzez rozpoznanie potrzeb

skazanego i jego rodziny oraz kształtowanie umiej

ę

tno

ś

ci samodzielnego

rozwi

ą

zywania trudno

ś

ci

ż

yciowych, współdziałaj

ą

c ze skazanym i słu

ż

b

ą

penitencjarn

ą

zakładów karnych, a ponadto organami administracji rz

ą

-

dowej i samorz

ą

du terytorialnego oraz podmiotami, o których mowa w art.

38 § 1 k.k.w.;

– współdziała ze stowarzyszeniami, fundacjami, organizacjami, instytucjami

i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc w społecznej re-
adaptacji skazanych.
Cytowane rozporz

ą

dzenie reguluje zakres zada

ń

, które kurator powinien

wykona

ć

, ale równie

ż

techniki pracy kuratora (kurator: sporz

ą

dza program

wolno

ś

ciowy, analizuje akta, rozpoznaje sytuacj

ę

rodzinn

ą

i

ś

rodowiskow

ą

,

współorganizuje pomoc, kształtuje samodzielno

ść

w skazanym, współdziała

ze skazanym i przedstawicielami instytucji).

Analiza uregulowa

ń

pozwala sformułowa

ć

cztery fazy realizacji zada

ń

zwi

ą

zanych z przygotowaniem skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu

karnego:
– faz

ę

zbierania informacji o skazanym i jego

ś

rodowisku rodzinnym w celu

rozpoznania jego trudno

ś

ci, z którymi mo

ż

e sobie nie poradzi

ć

sam po

opuszczeniu zakładu karnego;

4

Rozporz

ą

dzenie Ministra Sprawiedliwo

ś

ci z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowe-

go sposobu wykonywania obowi

ą

zków kuratorów s

ą

dowych (Dz. U. Nr 112, poz. 1064).

5

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach s

ą

dowych (Dz. U. Nr 98, poz. 1071).

background image

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

4, 2009

117

– faz

ę

opracowania programu wolno

ś

ciowego, ułatwiaj

ą

cego skazanemu

pokonywanie trudno

ś

ci;

– faz

ę

realizacji zaplanowanych w programie zada

ń

;

– faz

ę

dokonania oceny efektów podj

ę

tych działa

ń

i zako

ń

czenia realizacji

programu.
W fazie rozpoznawczej, podczas rozmowy kuratora ze skazanym, on

sam powinien wskaza

ć

kuratorowi swoje problemy zwi

ą

zane z powrotem do

wolno

ś

ci, których nie b

ę

dzie w stanie pokona

ć

oraz okre

ś

li

ć

, jakie s

ą

jego

oczekiwania pomocowe.

Kurator s

ą

dowy niezale

ż

nie od przeprowadzonej rozmowy ze skazanym,

zapoznaje si

ę

z aktami penitencjarnymi a tak

ż

e w miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci i potrze-

by z aktami sprawy karnej, rozpoznaje sytuacj

ę

ż

yciow

ą

skazanego, analizu-

je uzyskane informacje i na ich podstawie zakłada hipotetyczne mo

ż

liwo

ś

ci

rozwi

ą

zania problemów i udzielenia pomocy skazanemu. Wskazanym jest

skonsultowanie zało

ż

e

ń

z wychowawc

ą

.

W razie braku w aktach penitencjarnych aktualnych informacji odno

ś

nie

sytuacji rodzinnej i

ś

rodowiskowej skazanego, kurator lub na wniosek kurato-

ra dyrektor zakładu karnego mo

ż

e wyst

ą

pi

ć

o dokonanie ustale

ń

w trybie art.

14 k.k.w. w drodze wywiadu

ś

rodowiskowego przeprowadzonego przez wła-

ś

ciwego kuratora s

ą

dowego w miejscu zamieszkania lub pobytu skazanego.

Praktyka pokazuje,

ż

e zazwyczaj kurator s

ą

dowy przygotowuj

ą

cy i realizuj

ą

-

cy program wolno

ś

ciowy nie jest tym kuratorem, który b

ę

dzie wła

ś

ciwym

miejscowo do kontynuowania oddziaływa

ń

wobec skazanego na wolno

ś

ci.

Dlatego te

ż

w czasie realizacji programu wyst

ę

puje konieczno

ść

korespon-

dencyjnej i telefonicznej współpracy obu kuratorów s

ą

dowych. Po zebraniu

informacji przez kuratora, w porozumieniu ze skazanym, kurator opracowuje
na pi

ś

mie program wolno

ś

ciowy.

Na podstawie osobistego zawodowego do

ś

wiadczenia oraz kontroli akt

spraw wykonywanych przez kuratorów mog

ę

wskaza

ć

,

ż

e programy wolno-

ś

ciowe najcz

ęś

ciej dotycz

ą

podejmowania działa

ń

pomocowych z obszarów

rozwi

ą

zywania problemów mieszkaniowych, socjalno-bytowych, problemów

osobistych i rodzinnych, problemów zdrowotnych i problemów prawnych
osób pozbawionych wolno

ś

ci. Zakres

ś

wiadczonej pomocy w wielu przypad-

kach mo

ż

e by

ć

wielow

ą

tkowy i dotyka

ć

kilku problemów, które b

ę

d

ą

si

ę

ze

sob

ą

ł

ą

czy

ć

, a zatem wymaga

ć

stopniowania pokonywania trudno

ś

ci.

W programie wolno

ś

ciowym kurator powinien okre

ś

li

ć

zdiagnozowane pro-

blemy skazanego i zaproponowa

ć

sposoby ich rozwi

ą

zania. Program powi-

nien precyzyjnie okre

ś

la

ć

zaplanowane zadania do wykonania i wskazywa

ć

podmioty, które poszczególne czynno

ś

ci b

ę

d

ą

realizowa

ć

. W razie potrzeby

zabezpieczenia

ś

rodków finansowych niezb

ę

dnych na realizacj

ę

programu,

kurator powinien wraz z programem wolno

ś

ciowym przygotowa

ć

plan

ś

rodków

finansowych, które mog

ą

by

ć

przyznane z celowego funduszu pomocy post-

background image

W. Liszke

Probacja 3

4, 2009

118

penitencjarnej (w czasie odbywania kary przez dyrektora zakładu karnego,
a po opuszczeniu zakładu karnego przez prezesa s

ą

du rejonowego).

Plan finansowania realizacji programu w ramach funduszu pomocy post-

penitencjarnej w szczególno

ś

ci dotyczy

ć

powinien:

– pokrycia kosztów czasowego zakwaterowania skazanego;
– sfinansowania poradnictwa prawnego lub innego specjalistycznego;
– finansowania kursów i szkole

ń

podnosz

ą

cych kwalifikacje i umiej

ę

tno

ś

ci

skazanego;

– pokrycia kosztów leczenia, rehabilitacji zdrowotnej, pomocy terapeutycz-

nej, uzyskania orzecze

ń

lekarskich;

– pokrycia kosztów zakupu odzie

ż

y i niezb

ę

dnych sprz

ę

tów domowych;

– zakupu bonów

ż

ywno

ś

ciowych i

ś

rodków higieny osobistej;

– uzyskania dowodu osobistego i innych dokumentów;
– dofinansowania zobowi

ą

za

ń

czynszowych (§ 2 rozporz

ą

dzenia Ministra

Sprawiedliwo

ś

ci z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie Funduszu Pomocy

Postpenitencjarnej)

6

.

Opracowuj

ą

c program, kurator tak

ż

e powinien zaplanowa

ć

cz

ę

stotliwo

ść

spotka

ń

ze skazanym oraz zasady przekazywania informacji z przebiegu

realizacji programu. W praktyce realizowanie programu wolno

ś

ciowego wy-

maga do

ść

cz

ę

stych rozmów ze skazanym, podczas których kurator musi

wykaza

ć

si

ę

umiej

ę

tno

ś

ci

ą

technik prowadzenia rozmowy, efektywnego słu-

chania i zrozumienia problemów swego rozmówcy.

Realizacja okre

ś

lonej w programie wolno

ś

ciowym pomocy zazwyczaj

przekracza mo

ż

liwo

ś

ci kuratora s

ą

dowego, przygotowuj

ą

cego skazanego do

wolno

ś

ci. Zgodnie z art. 41 k.k.w., niezb

ę

dnej pomocy skazanym opuszcza-

j

ą

cym zakłady karne udzielaj

ą

wła

ś

ciwe organy administracji rz

ą

dowej i sa-

morz

ą

du terytorialnego oraz organizacje pozarz

ą

dowe, jak równie

ż

ko

ś

cioły

i zwi

ą

zki wyznaniowe okre

ś

lone w art. 38 k.k.w. Tak wi

ę

c, kurator s

ą

dowy

jest tylko projektodawc

ą

i organizatorem programu wolno

ś

ciowego, który

w rzeczywisto

ś

ci b

ę

dzie realizowany przy współdziałaniu ze skazanym,

słu

ż

b

ą

penitencjarn

ą

zakładu karnego oraz z organami i organizacjami

wskazanymi w art. 41 i art. 38 k.k.w. Rol

ą

kuratora jest tak

ż

e koordynowanie

realizacj

ą

programu i bie

żą

ce omawianie ze skazanym wyników podejmo-

wanych działa

ń

przez podmioty uczestnicz

ą

ce w jego realizacji. Prowadze-

nie rozmów ze skazanym powinno u

ś

wiadomi

ć

skazanemu mo

ż

liwo

ś

ci roz-

wi

ą

zania problemu, obudzi

ć

w nim wiar

ę

jako czynnik przetrwania trudnych

chwil, a tak

ż

e powinno stanowi

ć

element motywuj

ą

cy skazanego do odpo-

wiedzialno

ś

ci za dokonywanie własnych wyborów.

Nale

ż

y wyra

ź

nie podkre

ś

li

ć

,

ż

e jednym z celów programu jest kształto-

wanie w skazanym umiej

ę

tno

ś

ci samodzielnego rozwi

ą

zywania trudno

ś

ci

6

Dz. U. Nr 69, poz. 618.

background image

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

4, 2009

119

ż

yciowych. A zatem kurator w okresie realizacji programu, nie powinien

w skazanym utrwala

ć

tzw. „komfortu izolacji” i wyr

ę

cza

ć

skazanego w po-

dejmowaniu działa

ń

, które mo

ż

e wykona

ć

sam skazany. Kurator powinien

udziela

ć

skazanemu wsparcia, zach

ę

ca

ć

do aktywno

ś

ci i samodzielnego

działania, np. poprzez udzielanie poradnictwa, informowanie, pomoc w sfor-
mułowaniu i napisaniu pisma do wła

ś

ciwej do udzielenia pomocy instytucji

czy napisaniu listu do bliskiej osoby lub w uzasadnionych sytuacjach wnio-
sku do s

ą

du penitencjarnego o zastosowanie dozoru wzgl

ę

dem skazanego

po odbyciu kary w trybie art. 167 § 1 k.k.w.

Udzielanie skazanemu informacji powinno ł

ą

czy

ć

si

ę

z precyzyjnym

wskazaniem instytucji lub osoby, która b

ę

dzie wła

ś

ciwa do zainteresowania

problemem skazanego i udzieleniem pomocy jakiej oczekuje (nale

ż

y poda

ć

adres i numer telefonu kontaktowego).

Kurator s

ą

dowy przy realizacji programu wolno

ś

ciowego nie mo

ż

e przej-

mowa

ć

obowi

ą

zków ci

ążą

cych na pracownikach słu

ż

by wi

ę

ziennej (wycho-

wawcy, psychologu czy członkach komisji penitencjarnej), a jedynie z tymi
podmiotami współdziała

ć

. Kurator nie mo

ż

e by

ć

równie

ż

mediatorem w kon-

fliktach mi

ę

dzy skazanym a słu

ż

b

ą

wi

ę

zienn

ą

. Nieodzownym zatem jest

zapoznanie si

ę

przez kuratora s

ą

dowego z regulaminem organizacyjno-

porz

ą

dkowym wykonywania kary pozbawienia wolno

ś

ci oraz z obowi

ą

zkami

słu

ż

by wi

ę

ziennej w zakresie zasad post

ę

powania w okresie przygotowania

skazanego do zwolnienia (oddział 12 rozdziału X k.k.w.).

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego jest

procesem, który trwa w okre

ś

lonym czasie. Kurator s

ą

dowy, skazany i słu

ż

-

ba wi

ę

zienna powinny wpływa

ć

na jego pozytywny przebieg poprzez rze-

czywiste współdziałanie i wzajemne uzupełnianie si

ę

w realizacji zaplano-

wanych zada

ń

, zmierzaj

ą

cych do efektywnego osi

ą

gni

ę

cia celów przygoto-

wania skazanego do

ż

ycia na wolno

ś

ci.

Idealnym rozwi

ą

zaniem byłoby wypracowanie uniwersalnego systemu po-

mocy pozbawionym wolno

ś

ci, który rozpoczynałby si

ę

w zakładzie karnym,

a kontynuowany był na wolno

ś

ci. Wówczas proces integracji wi

ęź

nia ze społe-

cze

ń

stwem byłby procesem ci

ą

głym. Warunkiem do wypracowania takiego

systemu jest efektywne współdziałanie słu

ż

by wi

ę

ziennej z kuratorsk

ą

słu

ż

b

ą

s

ą

dow

ą

, z systemem pomocy społecznej oraz z organizacjami pozarz

ą

dowymi.

4. Dokumentacja z realizacji czynno

ś

ci kuratora s

ą

dowego,

zwi

ą

zanych z przygotowaniem skazanego do

ż

ycia po zwol-

nieniu z zakładu karnego

Do zespołu kuratorskiej słu

ż

by s

ą

dowej s

ą

du rejonowego wła

ś

ciwego

według miejsca usytuowania zakładu karnego, w którym aktualnie przebywa

background image

W. Liszke

Probacja 3

4, 2009

120

skazany, wpływa decyzja komisji penitencjarnej lub postanowienie s

ą

du

penitencjarnego w przedmiocie wyznaczenia okresu niezb

ę

dnego do przy-

gotowania skazanego do zwolnienia przez kuratora s

ą

dowego. Wpływaj

ą

cy

dokument rejestrowany jest w kontrolce „Ps” i cho

ć

przepisy tego nie regulu-

j

ą

, wskazanym jest zało

ż

enie obwoluty, w której b

ę

d

ą

gromadzone doku-

menty z przebiegu wykonania zadania oddzielnie dla ka

ż

dego skazanego.

Kierownik zespołu kuratorskiego przydziela wykonanie zadania wła

ś

ci-

wemu kuratorowi zawodowemu lub społecznemu, w zale

ż

no

ś

ci od podziału

obowi

ą

zków i zada

ń

wykonywanych w zespole (§ 63 pkt 1 Regulaminu

urz

ę

dowania s

ą

dów powszechnych).

Kurator przygotowuj

ą

cy skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu kar-

nego w obwolucie sprawy o symbolu „Ps” i kolejnym nadanym numerze b

ę

-

dzie gromadził dokumenty, w szczególno

ś

ci:

– pismo przewodnie, decyzj

ę

komisji penitencjarnej, postanowienie s

ą

du

penitencjarnego,

– opracowany program wolno

ś

ciowy,

– plan udzielenia pomocy ze

ś

rodków funduszu pomocy postpenitencjarnej,

– kopie przekazania programu wolno

ś

ciowego, planu udzielenia pomocy ze

ś

rodków funduszu pomocy postpenitencjarnej wła

ś

ciwym podmiotom,

które b

ę

d

ą

realizowały program,

– kopie pism wysyłanych do podmiotów, z którymi kurator b

ę

dzie współpra-

cował w celu rozwi

ą

zania problemu i zrealizowania programu,

– informacje wpływaj

ą

ce od podmiotów współdziałaj

ą

cych w rozwi

ą

zaniu

problemów i udzielaj

ą

cych pomoc skazanemu,

– notatki z przeprowadzonych rozmów na terenie zakładu karnego i doko-

nanych ustale

ń

telefonicznych,

– kopie wyst

ą

pie

ń

o przeprowadzenie wywiadu

ś

rodowiskowego lub doko-

nanie innych ustale

ń

i wpływaj

ą

ce do kuratora odpowiedzi,

– ko

ń

cow

ą

ocen

ę

przebiegu i wyników realizacji programu wolno

ś

ciowego.

Przepisy prawne nie reguluj

ą

, jak nale

ż

y post

ę

powa

ć

z dokumentacj

ą

w przypadkach nagłych, na przykład zwi

ą

zanych z przetransportowaniem ska-

zanego do innego zakładu karnego oraz po zako

ń

czeniu wykonania zadania.

Wzgl

ę

dy racjonalne przemawiaj

ą

jednak za tym, aby dokumentacja zgroma-

dzona w obwolucie, a dotycz

ą

ca ju

ż

podj

ę

tych i wykonanych czynno

ś

ci

przez kuratora i inne osoby zaanga

ż

owane w pomoc skazanemu, była prze-

kazywana według „drogi za skazanym”, a wi

ę

c:

– je

ż

eli skazany zostanie przetransportowany do innego zakładu karnego

poza terenem działania kuratora, dokumentacja powinna by

ć

przesłana

do wła

ś

ciwego zespołu kuratorskiej słu

ż

by s

ą

dowej w celu kontynuowa-

nia rozpocz

ę

tych działa

ń

;

– je

ż

eli skazany opu

ś

ci zakład karny na skutek warunkowego zwolnienia,

dokumentacja powinna by

ć

przesłana do wła

ś

ciwego zespołu kuratorskiej

background image

Przygotowanie skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

4, 2009

121

słu

ż

by s

ą

dowej i przekazana kuratorowi, któremu b

ę

dzie powierzone

sprawowanie dozoru;

– je

ż

eli skazany opu

ś

ci zakład karny na koniec kary i zostanie zastosowany

wobec niego dozór na podstawie art. 167 § 1 k.k.w., dokumentacja po-
winna by

ć

przesłana do wła

ś

ciwego zespołu kuratorskiej słu

ż

by s

ą

dowej

i przekazana kuratorowi zawodowemu wykonuj

ą

cemu ten

ż

e dozór;

– je

ż

eli skazany opu

ś

ci zakład karny na koniec kary i kurator przygotowuj

ą

-

cy skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego opracował plan

pomocy finansowej ze

ś

rodków funduszu postpenitencjarnego, plan ten

powinien by

ć

przekazany wła

ś

ciwemu zespołowi kuratorskiej słu

ż

by s

ą

-

dowej, w którym plan pod wzgl

ę

dem finansowym zostanie zrealizowany;

– je

ż

eli nie wyst

ą

pi

ż

adna z opisanych sytuacji i skazany opu

ś

ci zakład

karny po odbyciu kary w cało

ś

ci, dokumentacja (analogicznie jak teczka

dozoru) powinna by

ć

przekazana wła

ś

ciwemu s

ą

dowi w celu zał

ą

czenia do

akt sprawy karnej, w której skazany odbywał kar

ę

pozbawienia wolno

ś

ci.

Sugeruj

ą

c wskazane rozwi

ą

zania dotycz

ą

ce gromadzenia i przekazywa-

nia dokumentacji po wykonaniu zadania przez kuratora przygotowuj

ą

cego

skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego, brałam pod uwag

ę

wyeliminowanie konieczno

ś

ci powielania wykonanych wcze

ś

niej czynno

ś

ci

przez innych kuratorów s

ą

dowych, którym zadania zostan

ą

zlecone w przy-

szło

ś

ci, w tym kuratora sprawuj

ą

cego dozór lub

ś

wiadcz

ą

cego pomoc z fun-

duszu postpenitencjarnego.

Racjonalnym jest, aby dokumentacja zwi

ą

zana z przygotowaniem skaza-

nego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego ostatecznie została zał

ą

czo-

na do akt sprawy karnej i archiwizowana ł

ą

cznie ze spraw

ą

, w której skaza-

ny odbywał kar

ę

pozbawienia wolno

ś

ci.

5. Uwagi ko

ń

cowe

Wła

ś

ciwe przygotowanie skazanego do zwolnienia z zakładu karnego,

mo

ż

e mie

ć

istotny wpływ na efekty wykonania kary. Mo

ż

e je zwi

ę

ksza

ć

lub

przeciwnie – mo

ż

e je niekiedy wr

ę

cz unicestwia

ć

. Dlatego wszystkie pod-

mioty, którym powierza si

ę

realizacj

ę

zada

ń

zwi

ą

zanych z pomoc

ą

w spo-

łecznej readaptacji osób zwolnionych z zakładów karnych, powinny by

ć

na-

stawione na rzeczywiste wspieranie skazanych, a

ś

wiadczona pomoc po-

winna by

ć

u

ż

yteczna dla osoby opuszczaj

ą

cej zakład karny. Pomocowo

ść

to

szereg działa

ń

, które musz

ą

by

ć

dostosowane do potrzeb klienta, w tym

przypadku osoby opuszczaj

ą

cej zakład karny i oczekuj

ą

cej pomocy. W

ż

ad-

nym razie nie mo

ż

e pomocy cechowa

ć

sformalizowane podej

ś

cie do wyko-

nywania czynno

ś

ci wynikaj

ą

cych z zakresu obowi

ą

zków (pracowniczych,

regulaminów czy uregulowa

ń

statutowych), bowiem b

ę

dzie ono działaniem

pozorowanym i zaprzeczeniem pomocowo

ś

ci.

background image

W. Liszke

Probacja 3

4, 2009

122

W praktyce kuratorskiej przy realizacji zada

ń

zwi

ą

zanych z przygotowa-

niem skazanego do

ż

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego kuratorzy s

ą

dowi

maj

ą

wiele dobrych pomysłów i ch

ę

ci, ale tak

ż

e w

ą

tpliwo

ś

ci co do sposobu

post

ę

powania i dokumentowania przebiegu realizacji programu wolno

ś

cio-

wego. Kuratorzy s

ą

dowi sami wypracowuj

ą

standardy post

ę

powania, które

mog

ą

si

ę

ż

ni

ć

w poszczególnych okr

ę

gach s

ą

dowych. Jako autorka

przedstawiłam Czytelnikom schemat działania kuratorów s

ą

dowych w okr

ę

-

gu S

ą

du Okr

ę

gowego w Łodzi.

ś

ywi

ę

nadziej

ę

,

ż

e na forum nowego kwar-

talnika „Probacja” wypowiedz

ą

si

ę

na powy

ż

szy temat kuratorzy s

ą

dowi

z innych okr

ę

gów s

ą

dowych, a ró

ż

norodne i twórcze podej

ś

cie do proble-

mów wpłynie na podniesienie jako

ś

ci naszej pracy w słu

ż

bie kuratorskiej.

W zał

ą

czeniu godzi si

ę

przedstawi

ć

schemat post

ę

powania przy realizacji

art. 164 i art. 165 § 3 k.k.w.

decyzja komisji penitencjarnej lub postanowienie s

ą

du penitencjarnego

jej wpływ do zespołu kuratorskiej słu

ż

by s

ą

dowej

według wła

ś

ciwo

ś

ci miejsca usytuowania zakładu karnego,

w którym skazany odbywa kar

ę

pozbawienia wolno

ś

ci

rozmowa kuratora z wychowawc

ą

i ze skazanym,

zapoznanie si

ę

z problemami do rozwi

ą

zania i oczekiwaniami skazanego

zebranie przez kuratora wszechstronnych informacji

o skazanym (akta spraw, dokumentacja ZK, wywiad

ś

rodowiskowy)

opracowanie programu wolno

ś

ciowego, w miar

ę

potrzeby tak

ż

e planu sfinansowania programu

z funduszu pomocy postpenitencjarnej

przekazanie opracowanego na pi

ś

mie programu:

1. administracji zakładu karnego i skazanemu,

2. w razie potrzeby zespołowi kuratorskiemu wła

ś

ciwemu dla miejsca zamierzonego pobytu skaza-

nego po zwolnieniu z zakładu karnego

realizacja programu (przy współudziale skazanego)

kontakty z podmiotami okre

ś

lonymi

w art. 38 k.k.w., instytucjami rz

ą

dowymi i samorz

ą

du terytorial-

nego a w miar

ę

potrzeby tak

ż

e

z kuratorem wła

ś

ciwym dla miejsca zamierzonego pobytu

skazanego

kontakty ze słu

ż

b

ą

wi

ę

zienn

ą

,

placówkami słu

ż

by zdrowia, rodzi-

n

ą

, pracodawc

ą

, placówkami o

ś

wia-

towymi

Ryc. 1. Realizacja art. 164 i art. 165 k.k.w. przez kuratora s

ą

dowego.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Okres po zwolnieniu z zakładu karnego stanowi początki trudnej drogi readaptacji społecznejx
Stanisław Milewski Przygotuj się do życia w 5D
Moen Bruce 03 Podróże do życia po śmierci
Arleta Kałużny Warunki adaptacji skazanych do życia wolnościowego 1 Wprowadzenie 1
któremu uległ pracownik w drodze do domu po wyjściu z zakładu
WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE Z ZAKŁADU KARNEGO, pedagogika resocjalizacyjna - notatki, polity
Problemy w przystosowaniu się do życia społecznego narkomanów po leczeniu odwykowym
Rola rodziny w przygotowaniu dziecka z niepełnosprawnością intelektualną do życia w społeczeństwie
Przygotowanie do zycia w malzenstwie i rodzinie Tezy
Test przygotujący do sprawdzianu po klasie VI, MATERIAŁY DLA UCZNIÓW
Przygotowanie do zycia w rodzinie tom II, [NAUKA]
Opieka w położnictwie i ginekologii, OCzII r-dział 8 OPERACJA-PRZYGOTOWANIE, STANDARDY POSTĘPOWANIA
Jak przygotowujemy nasze dzieci do życia
Człowieka można przywrócić do życia nawet kilka godzin po śmierci
Jak Odzyskac Dziewczyne Twojego zycia Od A do Z Krok Po Kroku s
Przygotowanie do życia w rodzinie część 2

więcej podobnych podstron