7liszke

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

−

4, 2009

113

Wiesława Liszke

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnie-

niu z zakładu karnego przez kuratora s

dowego

1. Zagadnienia wst

pne

Europejska polityka penitencjarna i standardy okre

lone w Europejskich

Regułach Wi

ziennych zmierzaj

do redukcji ró

nic mi

dzy

yciem wi

zien-

nym a

yciem na wolno

ci oraz ku upodmiotowieniu wi

ęź

nia (reg. 65).

Wskazuj

tak

e na konieczno

ść

prospołecznych oddziaływa

wobec osób

pozbawionych wolno

ci we współczesnych zakładach karnych (reg. 67–69).

Zgodnie z Kodeksem karnym wykonawczym w Polsce wykonanie kary po-

zbawienia wolno

ci ma na celu wzbudzenie w skazanym woli współdziałania

w kształtowaniu jego społecznie po

Ŝą

danych postaw, w szczególno

ci odpo-

wiedzialno

ci oraz potrzeby przestrzegania porz

dku prawnego i tym samym

powstrzymywania si

od powrotu do przest

pstwa (art. 67 § 1 k.k.w.). Zreali-

zowanie tak okre

lonych celów kary pozbawienia wolno

ci stanowi powa

wyzwanie wychowawcze, zarówno dla skazanego, jak równie

dla społe-

cze

stwa. Praca resocjalizacyjna z osobami pozbawionymi wolno

ci, ich

rehabilitacj

i readaptacj

powinna by

zapocz

tkowana w czasie odbywa-

nia kary, najwcze

niej jak to mo

liwe.

Słu

bie wi

ziennej ustawodawca powierzył wykonywanie okre

lonych

prawem zada

zwi

zanych z realizacj

celów wykonania kary. Dla osi

gni

cia tych celów prowadzone s

wobec pozbawionych wolno

ci zindywiduali-

zowane oddziaływania, w ramach okre

lonych w ustawie systemów wyko-

nania kary, w ró

nych rodzajach i typach zakładów karnych. W oddziaływa-

niach na skazanych uwzgl

dnia si

przede wszystkim prac

i zdobywanie

kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zaj

cia kulturalno-o

wiatowe i sporto-

we, podtrzymywanie kontaktów z rodzin

oraz stosowanie

rodków terapeu-

tycznych (art. 67 § 1 i 2 k.k.w.).

Prowadzeniem oddziaływa

penitencjarnych wobec pozbawionych wol-

ci w zakładzie karnym koordynuje dział penitencjarny. Wychowawca

natomiast prowadzi oddziaływania penitencjarne w powierzonej mu grupie
wychowawczej (§ 3 pkt. 2 i 3 rozporz

dzenia Ministra Sprawiedliwo

ci z dnia

14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływa

peniten-

cjarnych w zakładach karnych i aresztach

ledczych

Dz. U. Nr 151, poz. 1469.

W. Liszke

Probacja 3

−

4, 2009

114

W Kodeksie karnym wykonawczym wyra

nie podkre

lono znaczenie

cowej fazy odbywania kary pozbawienia wolno

ci. Wraz ze zbli

cym

terminem zwolnienia z zakładu karnego osoby pozbawionej wolno

słu

ba wi

zienna podejmuje wobec niej zintensyfikowane działania pomo-

cowe zwi

zane z ułatwieniem readaptacji społecznej.

Ustawodawca umo

liwił tak

e podj

cie szczególnych oddziaływa

wobec

skazanego, co do którego zakłada si

e oczekuj

ce go warunki

ycia po

opuszczaniu zakładu karnego mog

utrudnia

jego

ycie na wolno

ci. Maj

na wzgl

dzie,

e nie wszystkie problemy skazany b

dzie mógł rozwi

sam, czy nawet przy pomocy słu

by wi

ziennej, ustawodawca przyznał mu

liwo

ść

uzyskania, za jego zgod

, wsparcia w postaci przygotowania do

opuszczenia zakładu karnego i

ycia na wolno

ci ze strony kuratora s

dowe-

go oraz przedstawicieli stowarzysze

, fundacji, organizacji i instytucji, których

celem działania jest pomoc skazanym w readaptacji, ko

ciołów i innych

zwi

zków wyznaniowych oraz osób godnych zaufania (art. 164 § 1 i 2 k.k.w.).

2. Cele i podstawy prawne przygotowania skazanego do

ycia

na wolno

Cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osi

ąć

w stosunku

do skazanego, obejmuj

rehabilitacj

i społeczn

readaptacj

osoby pozba-

wionej wolno

ci. Według G. Szczygieł, pomoc w readaptacji społecznej ro-

zumie

nale

y jako „oferowan

przez administracj

zakładu karnego, kurato-

rów s

dowych i inne podmioty

wiadcz

ce pomoc skazanym w powrocie do

społecze

stwa, pomoc w procesie uczenia si

skazanych pełnienia ról spo-

łecznych oraz umiej

tno

ci korzystania ze swoich praw i zaspakajania swo-

ich potrzeb przy respektowaniu praw innych”

Zdaniem T. Szymanowskiego, termin „społeczna readaptacja” „charakte-

ryzuje si

nie tylko powstrzymaniem si

od popełniania przest

pstw, ale

tak

e wła

ciwym funkcjonowaniem w społeczno

ci (w

rodowisku rodzin-

nym, pracy, s

siedztwie czy te

grupie rówie

niczej), czyli przestrzeganiem

nie tylko norm prawnych, ale równie

społecznych i podstawowych norm

etycznych”

. T. Szymanowski podkre

la,

e w samym skazanym, w jego

przekonaniach, powinny dokona

pozytywne zmiany prowadz

ce go do

wła

ciwego pełnienia ról społecznych na wolno

ci.

W celu ułatwienia społecznej readaptacji, a w szczególno

ci przeciwdzia-

łania powrotowi do przest

pstwa, skazanym oraz ich rodzinom powinno

G. B. S z c z y g i e ł, Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym,

Białystok 2002, s. 12.

T. S z y m a n o w s k i, (w:) T. S z y m a n o w s k i, Z.

w i d a, Komentarz do Kodeksu karnego

wykonawczego, Warszawa 1998.

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

−

4, 2009

115

udziela

niezb

dnej pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w zna-

lezieniu pracy i zakwaterowania oraz porad prawnych. Pomocy tej udzielaj

wła

ciwe organy administracji rz

dowej i samorz

du terytorialnego oraz

kuratorzy s

dowi. Pomocy tej mog

równie

udziela

podmioty, o których

mowa w art. 38 § 1 k.k.w., tj. przedstawiciele stowarzysze

, fundacji, organi-

zacji i instytucji, których celem działania jest niesienie pomocy skazanym,
ko

cioły i zwi

zki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.

Okres do 6 miesi

cy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem

lub przed wykonaniem kary stanowi w miar

potrzeby czas niezb

dny na

przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu, zwłaszcza dla nawi

zania

kontaktu z kuratorem s

dowym. Okres ten ustala, za zgod

skazanego, ko-

misja penitencjarna (art. 164 § 1 k.k.w.). Okres przygotowania skazanego do

ycia po zwolnieniu, mo

e równie

wyznaczy

d penitencjarny w posta-

nowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia, je

eli uzna to

za niezb

dne (art. 164 § 2 k.k.w.). W okresie przygotowania skazanego do

ycia po zwolnieniu, skazany powinien w miar

liwo

ci odbywa

kar

w zakładzie karnym poło

onym najbli

ej przyszłego miejsca zamieszkania

(art. 165 § 1 k.k.w.).

Dyrektor zakładu karnego mo

e udzieli

skazanemu, którego postawa

w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie,

e b

dzie przestrzegał

porz

dku prawnego – zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego, ł

cznie

na czas do 14 dni. Celem udzielenia tego zezwolenia jest umo

liwienie ska-

zanemu osobistego podj

cia stara

o uzyskanie po zwolnieniu z zakładu

karnego mo

liwo

ci zamieszkania i pracy (art. 165 § 2 k.k.w.).

eli wobec skazanego zostanie wydana decyzja komisji penitencjarnej

lub wydane postanowienie s

du w przedmiocie przygotowania skazanego

ycia po zwolnieniu przez kuratora s

dowego, czynno

ci zwi

zane z re-

alizacj

zadania mo

e wykona

kurator zawodowy lub kurator społeczny.

W praktyce na ogół zadania pomocowe wobec pozbawionych wolno

ci reali-

zuj

kuratorzy zawodowi, aczkolwiek zdarza si

e bardzo dobrze radz

sobie w wykonaniu tych zada

równie

wiadczeni kuratorzy społeczni

współpracuj

cy z kuratorem zawodowym. Kurator s

dowy lub podmioty wy-

mienione w art. 38 § 1 k.k.w., a wi

c stowarzyszenia, fundacje, organizacje

oraz instytucje, jak równie

cioły i inne zwi

zki wyznaniowe oraz osoby

godne zaufania, które b

realizowa

powierzone zadanie, ustalaj

ze ska-

zanym zakres niezb

dnej pomocy w społecznej readaptacji oraz sposób jej

udzielenia (art. 165 § 3 k.k.w.).

Z praktyki wiadomo,

e nie wszyscy skazani po izolacji wi

ziennej wyma-

gaj

szczególnego trybu przygotowania ich do

ycia na wolno

ci. S

skaza-

ni, którzy wykazuj

wysoki poziom samodzielno

ci, maj

ugruntowan

sytu-

acj

osobist

oraz zapewniony powrót do domu. Zastosowanie tego trybu

w zasadzie powinno dotyczy

tylko tych skazanych, którzy nie poradz

sobie

W. Liszke

Probacja 3

−

4, 2009

116

sami z czekaj

cymi na wolno

ci problemami, ale równocze

nie godz

wzi

cie odpowiedzialno

ci za swoj

przyszło

ść

3. Metodyka wykonywania zada

wynikaj

cych z art. 164

k.k.w. i art. 165 § 3 k.k.w. przez kuratora s

dowego

Sposób wykonywania zada

wynikaj

cych z art. 164 k.k.w. i art. 165 § 3

k.k.w. reguluje w pewnym zakresie § 13 rozporz

dzenia Ministra Sprawie-

dliwo

ci z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowego sposobu wy-

konywania uprawnie

i obowi

zków kuratorów s

dowych

, wydanego na

podstawie art. 12 ustawy o kuratorach s

dowych

Kurator dla dorosłych po otrzymaniu decyzji komisji penitencjarnej lub

orzeczenia s

du penitencjarnego:

– sporz

dza we współdziałaniu ze skazanym oraz w oparciu o analiz

akt

penitencjarnych i akt sprawy karnej oraz rozpoznanie sytuacji rodzinnej
i

rodowiskowej skazanego – program wolno

ciowy;

– przygotowuje

rodowisko rodzinne i społeczne do powrotu skazanego;

– współorganizuje pomoc postpenitencjarn

poprzez rozpoznanie potrzeb

skazanego i jego rodziny oraz kształtowanie umiej

tno

ci samodzielnego

rozwi

zywania trudno

yciowych, współdziałaj

c ze skazanym i słu

penitencjarn

zakładów karnych, a ponadto organami administracji rz

dowej i samorz

du terytorialnego oraz podmiotami, o których mowa w art.

38 § 1 k.k.w.;

– współdziała ze stowarzyszeniami, fundacjami, organizacjami, instytucjami

i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc w społecznej re-
adaptacji skazanych.
Cytowane rozporz

dzenie reguluje zakres zada

, które kurator powinien

wykona

, ale równie

techniki pracy kuratora (kurator: sporz

dza program

wolno

ciowy, analizuje akta, rozpoznaje sytuacj

rodzinn

rodowiskow

współorganizuje pomoc, kształtuje samodzielno

ść

w skazanym, współdziała

ze skazanym i przedstawicielami instytucji).

Analiza uregulowa

pozwala sformułowa

cztery fazy realizacji zada

zwi

zanych z przygotowaniem skazanego do

ycia po zwolnieniu z zakładu

karnego:
– faz

zbierania informacji o skazanym i jego

rodowisku rodzinnym w celu

rozpoznania jego trudno

ci, z którymi mo

e sobie nie poradzi

sam po

opuszczeniu zakładu karnego;

Rozporz

dzenie Ministra Sprawiedliwo

ci z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowe-

go sposobu wykonywania obowi

zków kuratorów s

dowych (Dz. U. Nr 112, poz. 1064).

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach s

dowych (Dz. U. Nr 98, poz. 1071).

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

−

4, 2009

117

– faz

opracowania programu wolno

ciowego, ułatwiaj

cego skazanemu

pokonywanie trudno

ci;

– faz

realizacji zaplanowanych w programie zada

;

– faz

dokonania oceny efektów podj

tych działa

i zako

czenia realizacji

programu.
W fazie rozpoznawczej, podczas rozmowy kuratora ze skazanym, on

sam powinien wskaza

kuratorowi swoje problemy zwi

zane z powrotem do

wolno

ci, których nie b

dzie w stanie pokona

oraz okre

, jakie s

jego

oczekiwania pomocowe.

Kurator s

dowy niezale

nie od przeprowadzonej rozmowy ze skazanym,

zapoznaje si

z aktami penitencjarnymi a tak

e w miar

liwo

ci i potrze-

by z aktami sprawy karnej, rozpoznaje sytuacj

yciow

skazanego, analizu-

je uzyskane informacje i na ich podstawie zakłada hipotetyczne mo

liwo

rozwi

zania problemów i udzielenia pomocy skazanemu. Wskazanym jest

skonsultowanie zało

z wychowawc

W razie braku w aktach penitencjarnych aktualnych informacji odno

nie

sytuacji rodzinnej i

rodowiskowej skazanego, kurator lub na wniosek kurato-

ra dyrektor zakładu karnego mo

e wyst

o dokonanie ustale

w trybie art.

14 k.k.w. w drodze wywiadu

rodowiskowego przeprowadzonego przez wła-

ciwego kuratora s

dowego w miejscu zamieszkania lub pobytu skazanego.

Praktyka pokazuje,

e zazwyczaj kurator s

dowy przygotowuj

cy i realizuj

cy program wolno

ciowy nie jest tym kuratorem, który b

dzie wła

ciwym

miejscowo do kontynuowania oddziaływa

wobec skazanego na wolno

ci.

Dlatego te

w czasie realizacji programu wyst

puje konieczno

ść

korespon-

dencyjnej i telefonicznej współpracy obu kuratorów s

dowych. Po zebraniu

informacji przez kuratora, w porozumieniu ze skazanym, kurator opracowuje
na pi

mie program wolno

ciowy.

Na podstawie osobistego zawodowego do

wiadczenia oraz kontroli akt

spraw wykonywanych przez kuratorów mog

wskaza

e programy wolno-

ciowe najcz

ęś

ciej dotycz

podejmowania działa

pomocowych z obszarów

rozwi

zywania problemów mieszkaniowych, socjalno-bytowych, problemów

osobistych i rodzinnych, problemów zdrowotnych i problemów prawnych
osób pozbawionych wolno

ci. Zakres

wiadczonej pomocy w wielu przypad-

kach mo

e by

wielow

tkowy i dotyka

kilku problemów, które b

sob

czy

, a zatem wymaga

stopniowania pokonywania trudno

ci.

W programie wolno

ciowym kurator powinien okre

zdiagnozowane pro-

blemy skazanego i zaproponowa

sposoby ich rozwi

zania. Program powi-

nien precyzyjnie okre

zaplanowane zadania do wykonania i wskazywa

podmioty, które poszczególne czynno

ci b

realizowa

. W razie potrzeby

zabezpieczenia

rodków finansowych niezb

dnych na realizacj

programu,

kurator powinien wraz z programem wolno

ciowym przygotowa

plan

rodków

finansowych, które mog

przyznane z celowego funduszu pomocy post-

W. Liszke

Probacja 3

−

4, 2009

118

penitencjarnej (w czasie odbywania kary przez dyrektora zakładu karnego,
a po opuszczeniu zakładu karnego przez prezesa s

du rejonowego).

Plan finansowania realizacji programu w ramach funduszu pomocy post-

penitencjarnej w szczególno

ci dotyczy

powinien:

–  pokrycia kosztów czasowego zakwaterowania skazanego;
–  sfinansowania poradnictwa prawnego lub innego specjalistycznego;
–  finansowania  kursów  i  szkole

podnosz

cych kwalifikacje i umiej

tno

skazanego;

– pokrycia kosztów leczenia, rehabilitacji zdrowotnej, pomocy terapeutycz-

nej, uzyskania orzecze

lekarskich;

– pokrycia kosztów zakupu odzie

y i niezb

dnych sprz

tów domowych;

– zakupu bonów

ywno

ciowych i

rodków higieny osobistej;

– uzyskania dowodu osobistego i innych dokumentów;
– dofinansowania zobowi

czynszowych (§ 2 rozporz

dzenia Ministra

Sprawiedliwo

ci z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie Funduszu Pomocy

Postpenitencjarnej)

Opracowuj

c program, kurator tak

e powinien zaplanowa

stotliwo

ść

spotka

ze skazanym oraz zasady przekazywania informacji z przebiegu

realizacji programu. W praktyce realizowanie programu wolno

ciowego wy-

maga do

ść

stych rozmów ze skazanym, podczas których kurator musi

wykaza

umiej

tno

technik prowadzenia rozmowy, efektywnego słu-

chania i zrozumienia problemów swego rozmówcy.

Realizacja okre

lonej w programie wolno

ciowym pomocy zazwyczaj

przekracza mo

liwo

ci kuratora s

dowego, przygotowuj

cego skazanego do

wolno

ci. Zgodnie z art. 41 k.k.w., niezb

dnej pomocy skazanym opuszcza-

cym zakłady karne udzielaj

wła

ciwe organy administracji rz

dowej i sa-

morz

du terytorialnego oraz organizacje pozarz

dowe, jak równie

cioły

i zwi

zki wyznaniowe okre

lone w art. 38 k.k.w. Tak wi

c, kurator s

dowy

jest tylko projektodawc

i organizatorem programu wolno

ciowego, który

w rzeczywisto

ci b

dzie realizowany przy współdziałaniu ze skazanym,

słu

penitencjarn

zakładu karnego oraz z organami i organizacjami

wskazanymi w art. 41 i art. 38 k.k.w. Rol

kuratora jest tak

e koordynowanie

realizacj

programu i bie

Ŝą

ce omawianie ze skazanym wyników podejmo-

wanych działa

przez podmioty uczestnicz

ce w jego realizacji. Prowadze-

nie rozmów ze skazanym powinno u

wiadomi

skazanemu mo

liwo

ci roz-

zania problemu, obudzi

w nim wiar

jako czynnik przetrwania trudnych

chwil, a tak

e powinno stanowi

element motywuj

cy skazanego do odpo-

wiedzialno

ci za dokonywanie własnych wyborów.

Nale

y wyra

nie podkre

e jednym z celów programu jest kształto-

wanie w skazanym umiej

tno

ci samodzielnego rozwi

zywania trudno

Dz. U. Nr 69, poz. 618.

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

−

4, 2009

119

yciowych. A zatem kurator w okresie realizacji programu, nie powinien

w skazanym utrwala

tzw. „komfortu izolacji” i wyr

cza

skazanego w po-

dejmowaniu działa

, które mo

e wykona

sam skazany. Kurator powinien

udziela

skazanemu wsparcia, zach

do aktywno

ci i samodzielnego

działania, np. poprzez udzielanie poradnictwa, informowanie, pomoc w sfor-
mułowaniu i napisaniu pisma do wła

ciwej do udzielenia pomocy instytucji

czy napisaniu listu do bliskiej osoby lub w uzasadnionych sytuacjach wnio-
sku do s

du penitencjarnego o zastosowanie dozoru wzgl

dem skazanego

po odbyciu kary w trybie art. 167 § 1 k.k.w.

Udzielanie skazanemu informacji powinno ł

czy

z precyzyjnym

wskazaniem instytucji lub osoby, która b

dzie wła

ciwa do zainteresowania

problemem skazanego i udzieleniem pomocy jakiej oczekuje (nale

y poda

adres i numer telefonu kontaktowego).

Kurator s

dowy przy realizacji programu wolno

ciowego nie mo

e przej-

mowa

obowi

zków ci

ąŜą

cych na pracownikach słu

by wi

ziennej (wycho-

wawcy, psychologu czy członkach komisji penitencjarnej), a jedynie z tymi
podmiotami współdziała

. Kurator nie mo

e by

równie

mediatorem w kon-

fliktach mi

dzy skazanym a słu

zienn

. Nieodzownym zatem jest

zapoznanie si

przez kuratora s

dowego z regulaminem organizacyjno-

porz

dkowym wykonywania kary pozbawienia wolno

ci oraz z obowi

zkami

słu

by wi

ziennej w zakresie zasad post

powania w okresie przygotowania

skazanego do zwolnienia (oddział 12 rozdziału X k.k.w.).

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego jest

procesem, który trwa w okre

lonym czasie. Kurator s

dowy, skazany i słu

ba wi

zienna powinny wpływa

na jego pozytywny przebieg poprzez rze-

czywiste współdziałanie i wzajemne uzupełnianie si

w realizacji zaplano-

wanych zada

, zmierzaj

cych do efektywnego osi

gni

cia celów przygoto-

wania skazanego do

ycia na wolno

ci.

Idealnym rozwi

zaniem byłoby wypracowanie uniwersalnego systemu po-

mocy pozbawionym wolno

ci, który rozpoczynałby si

w zakładzie karnym,

a kontynuowany był na wolno

ci. Wówczas proces integracji wi

ęź

nia ze społe-

cze

stwem byłby procesem ci

głym. Warunkiem do wypracowania takiego

systemu jest efektywne współdziałanie słu

by wi

ziennej z kuratorsk

słu

dow

, z systemem pomocy społecznej oraz z organizacjami pozarz

dowymi.

4. Dokumentacja z realizacji czynno

ci kuratora s

dowego,

zwi

zanych z przygotowaniem skazanego do

ycia po zwol-

nieniu z zakładu karnego

Do zespołu kuratorskiej słu

by s

dowej s

du rejonowego wła

ciwego

według miejsca usytuowania zakładu karnego, w którym aktualnie przebywa

W. Liszke

Probacja 3

−

4, 2009

120

skazany, wpływa decyzja komisji penitencjarnej lub postanowienie s

penitencjarnego w przedmiocie wyznaczenia okresu niezb

dnego do przy-

gotowania skazanego do zwolnienia przez kuratora s

dowego. Wpływaj

dokument rejestrowany jest w kontrolce „Ps” i cho

przepisy tego nie regulu-

, wskazanym jest zało

enie obwoluty, w której b

gromadzone doku-

menty z przebiegu wykonania zadania oddzielnie dla ka

dego skazanego.

Kierownik zespołu kuratorskiego przydziela wykonanie zadania wła

ci-

wemu kuratorowi zawodowemu lub społecznemu, w zale

ci od podziału

obowi

zków i zada

wykonywanych w zespole (§ 63 pkt 1 Regulaminu

urz

dowania s

dów powszechnych).

Kurator przygotowuj

cy skazanego do

ycia po zwolnieniu z zakładu kar-

nego w obwolucie sprawy o symbolu „Ps” i kolejnym nadanym numerze b

dzie gromadził dokumenty, w szczególno

ci:

– pismo przewodnie, decyzj

komisji penitencjarnej, postanowienie s

penitencjarnego,

– opracowany program wolno

ciowy,

– plan udzielenia pomocy ze

rodków funduszu pomocy postpenitencjarnej,

– kopie przekazania programu wolno

ciowego, planu udzielenia pomocy ze

rodków funduszu pomocy postpenitencjarnej wła

ciwym podmiotom,

które b

realizowały program,

– kopie pism wysyłanych do podmiotów, z którymi kurator b

dzie współpra-

cował w celu rozwi

zania problemu i zrealizowania programu,

– informacje wpływaj

ce od podmiotów współdziałaj

cych w rozwi

zaniu

problemów i udzielaj

cych pomoc skazanemu,

– notatki z przeprowadzonych rozmów na terenie zakładu karnego i doko-

nanych ustale

telefonicznych,

– kopie wyst

pie

o przeprowadzenie wywiadu

rodowiskowego lub doko-

nanie innych ustale

i wpływaj

ce do kuratora odpowiedzi,

– ko

cow

ocen

przebiegu i wyników realizacji programu wolno

ciowego.

Przepisy prawne nie reguluj

, jak nale

y post

powa

z dokumentacj

w przypadkach nagłych, na przykład zwi

zanych z przetransportowaniem ska-

zanego do innego zakładu karnego oraz po zako

czeniu wykonania zadania.

Wzgl

dy racjonalne przemawiaj

jednak za tym, aby dokumentacja zgroma-

dzona w obwolucie, a dotycz

ca ju

podj

tych i wykonanych czynno

przez kuratora i inne osoby zaanga

owane w pomoc skazanemu, była prze-

kazywana według „drogi za skazanym”, a wi

– je

eli skazany zostanie przetransportowany do innego zakładu karnego

poza terenem działania kuratora, dokumentacja powinna by

przesłana

do wła

ciwego zespołu kuratorskiej słu

by s

dowej w celu kontynuowa-

nia rozpocz

tych działa

;

– je

eli skazany opu

ci zakład karny na skutek warunkowego zwolnienia,

dokumentacja powinna by

przesłana do wła

ciwego zespołu kuratorskiej

Przygotowanie skazanego do

ycia po zwolnieniu...

Probacja 3

−

4, 2009

121

słu

by s

dowej i przekazana kuratorowi, któremu b

dzie powierzone

sprawowanie dozoru;

– je

eli skazany opu

ci zakład karny na koniec kary i zostanie zastosowany

wobec niego dozór na podstawie art. 167 § 1 k.k.w., dokumentacja po-
winna by

przesłana do wła

ciwego zespołu kuratorskiej słu

by s

dowej

i przekazana kuratorowi zawodowemu wykonuj

cemu ten

e dozór;

– je

eli skazany opu

ci zakład karny na koniec kary i kurator przygotowuj

cy skazanego do

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego opracował plan

pomocy finansowej ze

rodków funduszu postpenitencjarnego, plan ten

powinien by

przekazany wła

ciwemu zespołowi kuratorskiej słu

by s

dowej, w którym plan pod wzgl

dem finansowym zostanie zrealizowany;

– je

eli nie wyst

adna z opisanych sytuacji i skazany opu

ci zakład

karny po odbyciu kary w cało

ci, dokumentacja (analogicznie jak teczka

dozoru) powinna by

przekazana wła

ciwemu s

dowi w celu zał

czenia do

akt sprawy karnej, w której skazany odbywał kar

pozbawienia wolno

ci.

Sugeruj

c wskazane rozwi

zania dotycz

ce gromadzenia i przekazywa-

nia dokumentacji po wykonaniu zadania przez kuratora przygotowuj

cego

skazanego do

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego, brałam pod uwag

wyeliminowanie konieczno

ci powielania wykonanych wcze

niej czynno

przez innych kuratorów s

dowych, którym zadania zostan

zlecone w przy-

szło

ci, w tym kuratora sprawuj

cego dozór lub

wiadcz

cego pomoc z fun-

duszu postpenitencjarnego.

Racjonalnym jest, aby dokumentacja zwi

zana z przygotowaniem skaza-

nego do

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego ostatecznie została zał

czo-

na do akt sprawy karnej i archiwizowana ł

cznie ze spraw

, w której skaza-

ny odbywał kar

pozbawienia wolno

ci.

5. Uwagi ko

cowe

Wła

ciwe przygotowanie skazanego do zwolnienia z zakładu karnego,

e mie

istotny wpływ na efekty wykonania kary. Mo

e je zwi

ksza

lub

przeciwnie – mo

e je niekiedy wr

cz unicestwia

. Dlatego wszystkie pod-

mioty, którym powierza si

realizacj

zada

zwi

zanych z pomoc

w spo-

łecznej readaptacji osób zwolnionych z zakładów karnych, powinny by

na-

stawione na rzeczywiste wspieranie skazanych, a

wiadczona pomoc po-

winna by

yteczna dla osoby opuszczaj

cej zakład karny. Pomocowo

ść

szereg działa

, które musz

dostosowane do potrzeb klienta, w tym

przypadku osoby opuszczaj

cej zakład karny i oczekuj

cej pomocy. W

ad-

nym razie nie mo

e pomocy cechowa

sformalizowane podej

cie do wyko-

nywania czynno

ci wynikaj

cych z zakresu obowi

zków (pracowniczych,

regulaminów czy uregulowa

statutowych), bowiem b

dzie ono działaniem

pozorowanym i zaprzeczeniem pomocowo

ci.

W. Liszke

Probacja 3

−

4, 2009

122

W praktyce kuratorskiej przy realizacji zada

zwi

zanych z przygotowa-

niem skazanego do

ycia po zwolnieniu z zakładu karnego kuratorzy s

dowi

maj

wiele dobrych pomysłów i ch

ci, ale tak

e w

tpliwo

ci co do sposobu

post

powania i dokumentowania przebiegu realizacji programu wolno

cio-

wego. Kuratorzy s

dowi sami wypracowuj

standardy post

powania, które

mog

ró

w poszczególnych okr

gach s

dowych. Jako autorka

przedstawiłam Czytelnikom schemat działania kuratorów s

dowych w okr

gu S

du Okr

gowego w Łodzi.

ywi

nadziej

e na forum nowego kwar-

talnika „Probacja” wypowiedz

na powy

szy temat kuratorzy s

dowi

z innych okr

gów s

dowych, a ró

norodne i twórcze podej

cie do proble-

mów wpłynie na podniesienie jako

ci naszej pracy w słu

bie kuratorskiej.

W zał

czeniu godzi si

przedstawi

schemat post

powania przy realizacji

art. 164 i art. 165 § 3 k.k.w.

decyzja komisji penitencjarnej lub postanowienie s

du penitencjarnego

▼

jej wpływ do zespołu kuratorskiej słu

by s

dowej

według wła

ciwo

ci miejsca usytuowania zakładu karnego,

w którym skazany odbywa kar

pozbawienia wolno

▼

rozmowa kuratora z wychowawc

i ze skazanym,

zapoznanie si

z problemami do rozwi

zania i oczekiwaniami skazanego

▼

zebranie przez kuratora wszechstronnych informacji

o skazanym (akta spraw, dokumentacja ZK, wywiad

rodowiskowy)

▼

opracowanie programu wolno

ciowego, w miar

potrzeby tak

e planu sfinansowania programu

z funduszu pomocy postpenitencjarnej

▼

przekazanie opracowanego na pi

mie programu:

1. administracji zakładu karnego i skazanemu,

2. w razie potrzeby zespołowi kuratorskiemu wła

ciwemu dla miejsca zamierzonego pobytu skaza-

nego po zwolnieniu z zakładu karnego

▼

realizacja programu (przy współudziale skazanego)

▼

kontakty z podmiotami okre

lonymi

w art. 38 k.k.w., instytucjami rz

dowymi i samorz

du terytorial-

nego a w miar

potrzeby tak

z kuratorem wła

ciwym dla miejsca zamierzonego pobytu

skazanego

kontakty ze słu

zienn

placówkami słu

by zdrowia, rodzi-

, pracodawc

, placówkami o

wia-

towymi

Ryc. 1. Realizacja art. 164 i art. 165 k.k.w. przez kuratora s

dowego.