Definicja

Definicja

Złudzenie optyczne

Złudzenie optyczne

– błędna interpretacja

– błędna interpretacja

obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu,

obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu,

cieni, użycia kolorów, które automatycznie

cieni, użycia kolorów, które automatycznie

wprowadzają mózg

wprowadzają mózg

w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika

w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika

z mechanizmów działania percepcji, które

z mechanizmów działania percepcji, które

zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W

zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W

określonych warunkach jednak mogą

określonych warunkach jednak mogą

powodować pozornie tylko prawdziwe

powodować pozornie tylko prawdziwe

wrażenia.

wrażenia.

Powrót

Przykłady złudzeń

Przykłady złudzeń

optycznych

optycznych

Złudzenia deformujące

kształt, wielkość i długośćZłudzenia powodowane

fizjologią układu wzrokowego

Złudzenia jasności i barw

Figury dwuznaczne

Figury niemożliwe

Powrót

Złudzenie ściany kawiarni

Na

Na

ilustracji

ilustracji

wszystkie szare linie są do siebie

wszystkie szare linie są do siebie

równoległe. Taki wzór został ułożony z

równoległe. Taki wzór został ułożony z

kafelków

kafelków

na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill,

na ścianie pewnej kawiarni (St Michael's Hill,

Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i

Bristol, Anglia). Zostało to zauważone i

opisane w 1979r. przez prof. Richarda L.

opisane w 1979r. przez prof. Richarda L.

Gregory i Priscillę Heard.

Gregory i Priscillę Heard.

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Złudzenie Ponza

Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa

Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa

niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego,

niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego,

iż

iż

rysunek

rysunek

przypomina tor kolejowy zniekształcony

przypomina tor kolejowy zniekształcony

przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy,

przez perspektywę. Dwie ukośne linie postrzegamy,

dzięki stałościom spostrzeżeniowym, jako

dzięki stałościom spostrzeżeniowym, jako

w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje,

w rzeczywistości równoległe, co z kolei sugeruje,

że dwie linie poziome mają różną długość. Działa

że dwie linie poziome mają różną długość. Działa

tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego

tutaj też prawo stałości oceny wielkości, wg którego

subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące

subiektywnie postrzegamy przedmioty leżące

w różnej odległości od obserwatora i podobnego

w różnej odległości od obserwatora i podobnego

kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka

kształtu jako takie same, mimo iż na siatkówce oka

przedmioty leżące dalej są mniejsze.

przedmioty leżące dalej są mniejsze.

Powrót

Rysunek

Rysunek

Powrót

Złudzenia deformujące

Złudzenia deformujące

kształt wielkość i długość

kształt wielkość i długość

Złudzenie ściany kawiarni

Złudzenie Ponza

Złudzenie Mullera-Lyera

Spirala Frasera

Złudzenie Poggendorf'a

Złudzenie Poggendorf'a

Złudzenie Zollera

Powrót

Złudzenie Mullera-Lyera

Złudzenie dotyczące

Złudzenie dotyczące

dwóch linii

dwóch linii

tej samej długości

tej samej długości

zakończonych strzałkami "do wewnątrz" lub "do zewnątrz"

zakończonych strzałkami "do wewnątrz" lub "do zewnątrz"

linii. Ulegamy silnemu złudzeniu, że linia ze strzałkami

linii. Ulegamy silnemu złudzeniu, że linia ze strzałkami

"do zewnątrz" jest dłuższa. Badania między kulturowe nad

"do zewnątrz" jest dłuższa. Badania między kulturowe nad

tym zjawiskiem potwierdziły wpływ kontekstu kulturowego

tym zjawiskiem potwierdziły wpływ kontekstu kulturowego

na postrzeganie - ludzie z obszaru Cieśniny Torresa nie

na postrzeganie - ludzie z obszaru Cieśniny Torresa nie

ulegają temu złudzeniu. Na podstawie tej obserwacji, wraz

ulegają temu złudzeniu. Na podstawie tej obserwacji, wraz

z wiedzą, że mieszkańcy obszaru Cieśniny Torresa

z wiedzą, że mieszkańcy obszaru Cieśniny Torresa

mieszkają w okrągłych, kulistych domach, wysunięto

mieszkają w okrągłych, kulistych domach, wysunięto

hipotezę, że błędy popełniają tylko ludzie żyjący

hipotezę, że błędy popełniają tylko ludzie żyjący

w "cywilizacji prostokątów" - umysł przyzwyczajony

w "cywilizacji prostokątów" - umysł przyzwyczajony

do odbierania kształtu budynków, pokoi o prostych kątach

do odbierania kształtu budynków, pokoi o prostych kątach

interpretuje strzałkę do wewnątrz jako styk ściany

interpretuje strzałkę do wewnątrz jako styk ściany

z podłogą i sufitem (obserwator wewnątrz), natomiast

z podłogą i sufitem (obserwator wewnątrz), natomiast

do zewnątrz, jako róg budynku, dlatego tę linię interpretuje

do zewnątrz, jako róg budynku, dlatego tę linię interpretuje

jako dłuższą.

jako dłuższą.

Powrót

Linie

Linie

Powrót

Spirala Frasera

Spirala Frasera

Spirala

Spirala

, którą tu widzicie nie jest wcale spiralą. To

, którą tu widzicie nie jest wcale spiralą. To

raczej zmyślne ułożenie cięciw okręgu, których końce

raczej zmyślne ułożenie cięciw okręgu, których końce

są wzmocnione trójkątami. Jednak to sprawia

są wzmocnione trójkątami. Jednak to sprawia

wrażenie spirali ze zwykłym początkowym punktem.

wrażenie spirali ze zwykłym początkowym punktem.

Dlaczego?

Dlaczego?

Kiedy linie przecinają się obok kąta, nasze poczucie

Kiedy linie przecinają się obok kąta, nasze poczucie

kierunku jest zachwiane. Ukośnie zakreskowane koła

kierunku jest zachwiane. Ukośnie zakreskowane koła

maja wygląd spirali. Wrażenie spirali jest dalej

maja wygląd spirali. Wrażenie spirali jest dalej

wzmacniane przez zmniejszanie odległości pomiędzy

wzmacniane przez zmniejszanie odległości pomiędzy

kołami w kierunku środka. To złudzenie zostało

kołami w kierunku środka. To złudzenie zostało

opublikowane po raz pierwszy przez J.A.Frasera w

opublikowane po raz pierwszy przez J.A.Frasera w

1905 r. Stąd nazwa.

1905 r. Stąd nazwa.

Powrót

Spirala

Spirala

Powrót

Złudzenie Zollera

Złudzenie Zollera

Złudzenie to związane jest z oceną wielkości kątów.

Złudzenie to związane jest z oceną wielkości kątów.

Na ogół jesteśmy skłonni kąty ostre przeceniać, a

Na ogół jesteśmy skłonni kąty ostre przeceniać, a

kątów rozwartych niedoceniać. Czyli zarówno kąty

kątów rozwartych niedoceniać. Czyli zarówno kąty

ostre jak

ostre jak

i rozwarte uważamy za bardziej proste,

i rozwarte uważamy za bardziej proste,

niż są w rzeczywistości.

niż są w rzeczywistości.

Rysunek

Rysunek

przedstawia szereg długich równoległych linii,

przedstawia szereg długich równoległych linii,

przekreślonych systemem nachylonych pionowych

przekreślonych systemem nachylonych pionowych

i poziomych odcinków. Obecność tego systemu

i poziomych odcinków. Obecność tego systemu

sprawia, że równoległość prostych znika i wydają się

sprawia, że równoległość prostych znika i wydają się

one nachylone względem siebie raz w jedną, raz w

one nachylone względem siebie raz w jedną, raz w

drugą stronę.

drugą stronę.

Przyczyną złudzenia jest wspomniane zjawisko

Przyczyną złudzenia jest wspomniane zjawisko

prostowania kątów - kąty między liniami zasadniczymi

prostowania kątów - kąty między liniami zasadniczymi

a przekreślającymi skłonni jesteśmy brać za bardziej

a przekreślającymi skłonni jesteśmy brać za bardziej

proste

proste

Powrót

Rysunek

Rysunek

Powrót

Złudzenie Poggendorf'a

Złudzenie Poggendorf'a

Ilustracja

Ilustracja

prezentuje "złudzenie Poggendorf'a".

prezentuje "złudzenie Poggendorf'a".

Wodząc wzrokiem po prostej od góry,

Wodząc wzrokiem po prostej od góry,

natrafiamy

natrafiamy

na prostokąt. Kontynuując oglądanie linii po

na prostokąt. Kontynuując oglądanie linii po

jego drugiej stronie, wydaje się że prosta leży

jego drugiej stronie, wydaje się że prosta leży

poniżej punktu, w którym powinna się zacząć.

poniżej punktu, w którym powinna się zacząć.

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Złudzenia powodowane

fizjologią układu

wzrokowego

Powrót

Wstęga Macha

Siatka Hermana

Irradiacja

Wstęga Macha

Wstęga Macha

Na

Na

ilustracji

ilustracji

krawędź białej płaszczyzny

krawędź białej płaszczyzny

sąsiadująca

sąsiadująca

z czernią wydaje się rozjaśniona,

z czernią wydaje się rozjaśniona,

a krawędź czarnej – ciemniejsza. Dzieje się

a krawędź czarnej – ciemniejsza. Dzieje się

tak

tak

z powodu hamowania obocznego

z powodu hamowania obocznego

na siatkówce – kontrast między jasnymi

na siatkówce – kontrast między jasnymi

i ciemnymi płaszczyznami w miejscu gdzie

i ciemnymi płaszczyznami w miejscu gdzie

sąsiadują ze sobą zostaje zwiększony.

sąsiadują ze sobą zostaje zwiększony.

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Siatka Hermana

Siatka Hermana

Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się

Na skrzyżowaniach białych pasów pojawiają się

szare kropki. Jest to również wynik

szare kropki. Jest to również wynik

hamowania obocznego – włókno nerwowe,

hamowania obocznego – włókno nerwowe,

które przewodzi pobudzenie

które przewodzi pobudzenie

z obszaru skrzyżowania białych pasków jest

z obszaru skrzyżowania białych pasków jest

hamowane przez cztery sąsiadujące włókna.

hamowane przez cztery sąsiadujące włókna.

Tymczasem wszystkie inne hamowane

Tymczasem wszystkie inne hamowane

są słabiej – tylko przez dwa. Efekt widoczny

są słabiej – tylko przez dwa. Efekt widoczny

jest

jest

na tej

na tej

ilustracji

ilustracji

.

.

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Irradiacja

Irradiacja

Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być

Biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być

większy

większy

niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej

niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej

samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole

samej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ pole

podrażnienia fizjologicznego na siatkówce

podrażnienia fizjologicznego na siatkówce

zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość

zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość

postrzeganego obrazu

postrzeganego obrazu

w rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest

w rzeczywistości, a to z kolei spowodowane jest

tym,

tym,

że receptory na siatkówce połączone są w grupy.

że receptory na siatkówce połączone są w grupy.

Zjawisko irradiacji jest widoczna na tej

Zjawisko irradiacji jest widoczna na tej

ilustracji

ilustracji

.

.

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Złudzenia jasności i barw

Powrót

Kontrast równoczesny

Kontrast następczy

Efekt McCollougha

Kontrast równoczesny

Kontrast równoczesny

Zjawisko kontrastu równoczesnego polega na

Zjawisko kontrastu równoczesnego polega na

wpływie otaczających obiekt pól na

wpływie otaczających obiekt pól na

postrzeganie go. Dotyczy to tak jasności jak i

postrzeganie go. Dotyczy to tak jasności jak i

barwy obiektów. Szare kwadraty na pierwszej

barwy obiektów. Szare kwadraty na pierwszej

ilustracji

ilustracji

mają taką samą jasność,

mają taką samą jasność,

ale kwadrat otoczony czernią wydaje się być

ale kwadrat otoczony czernią wydaje się być

jaśniejszy od tego, który otoczony jest bielą.

jaśniejszy od tego, który otoczony jest bielą.

Na kolejnej

Na kolejnej

ilustracji

ilustracji

pokazano inny przykład

pokazano inny przykład

tego zjawiska. Szary pasek wydaje się zmieniać

tego zjawiska. Szary pasek wydaje się zmieniać

odcień od jaśniejszego do ciemniejszego, gdy

odcień od jaśniejszego do ciemniejszego, gdy

w rzeczywistości cały ma jednakowy odcień.

w rzeczywistości cały ma jednakowy odcień.

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Ilustracja

Ilustracja

Powrót

Kontrast następczy

Kontrast następczy

Zjawisko optyczne polegające na tym,

Zjawisko optyczne polegające na tym,

że po wpatrywaniu się w jakiś kształt w

że po wpatrywaniu się w jakiś kształt w

jednym

jednym

z kolorów podstawowych, a następnie

z kolorów podstawowych, a następnie

odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na

odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na

chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie

chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie

dopełniającej,

dopełniającej,

np. czerwone zachodzące słońce pozostawi

np. czerwone zachodzące słońce pozostawi

w oczach swój okrąg w barwie zielono-

w oczach swój okrąg w barwie zielono-

niebieskiej.

niebieskiej.

Powrót

Efekt McCollougha

Jest to zjawisko, w którym w wyniku

Jest to zjawisko, w którym w wyniku

długotrwałego patrzenia na pokolorowane

długotrwałego patrzenia na pokolorowane

kształty (np. poziome lub pionowe linie) wzrok

kształty (np. poziome lub pionowe linie) wzrok

kojarzy pewne te kształty

kojarzy pewne te kształty

z kolorami, tak że zobaczenie podobnego

z kolorami, tak że zobaczenie podobnego

kształtu automatycznie wywoła wrażenie

kształtu automatycznie wywoła wrażenie

poświaty tego samego koloru.

poświaty tego samego koloru.

Powrót

Figury dwuznaczne

Figury dwuznaczne

W pewnych przypadkach nasz mózg zmuszony

W pewnych przypadkach nasz mózg zmuszony

jest

jest

do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego

do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego

nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet

nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet

jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje

jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje

niezmienny,

niezmienny,

po upływie jakiegoś czasu możemy go

po upływie jakiegoś czasu możemy go

postrzegać inaczej. Nigdy nie można widzieć

postrzegać inaczej. Nigdy nie można widzieć

dwóch wariantów jednocześnie. Na tym

dwóch wariantów jednocześnie. Na tym

obrazie

obrazie

możesz zobaczyć młodą kobietę i

możesz zobaczyć młodą kobietę i

staruszkę.

staruszkę.

Powrót

Figura i tło

Sześcian Neckera

Obraz

Obraz

Powrót

Figura i tło

Figura i tło

Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła.

Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła.

Szybkie odróżnienie figury od tła jest w normalnych

Szybkie odróżnienie figury od tła jest w normalnych

warunkach względnie proste dla mózgu człowieka.

warunkach względnie proste dla mózgu człowieka.

Jednakże w szczególnych okolicznościach mózg może

Jednakże w szczególnych okolicznościach mózg może

mieć z tym problem. Na

mieć z tym problem. Na

obrazie

obrazie

obserwator widzi albo

obserwator widzi albo

białą wazę na czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa

białą wazę na czarnym tle (biel staje się figurą), albo dwa

czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).

czarne profile na tle białym (czerń staje się figurą).

Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która

Postrzeganie danego kształtu zależy to od tego, która

z części konturu uznana zostanie przez nasz system

z części konturu uznana zostanie przez nasz system

percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie

percepcji jako część figury. Wpływ na rozstrzygnięcie

dwuznaczności może mieć również punkt widzenia

dwuznaczności może mieć również punkt widzenia

obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też

obserwatora, jego nastawienie wewnętrzne, czy też

sugestia. Nie ma wątpliwości, iż złudzenie Rubina

sugestia. Nie ma wątpliwości, iż złudzenie Rubina

zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych.

zachodzi przy udziale wyższych procesów korowych.

Mózg danego obserwatora musi skojarzyć dany kształt

Mózg danego obserwatora musi skojarzyć dany kształt

z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc

z wiedzą na temat wazonów czy profili, aby móc

je postrzegać.

je postrzegać.

Powrót

Obraz

Obraz

Powrót

Sześcian Neckera

Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker,

Szwajcarski naukowiec, Louis Albert Necker,

opublikował w 1832 ryciny przedstawiające

opublikował w 1832 ryciny przedstawiające

sześcian

sześcian

, który zmieniał swoje położenie

, który zmieniał swoje położenie

podczas oglądania. Było to spowodowane tym,

podczas oglądania. Było to spowodowane tym,

że z ilustracji zostały usunięte wszelkie

że z ilustracji zostały usunięte wszelkie

wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian

wskazówki dotyczące głębi. Patrząc na sześcian

Neckera widzimy układ linii, ale spodziewamy

Neckera widzimy układ linii, ale spodziewamy

się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem

się zobaczyć sześcian. Nasz mózg musi zatem

rozwiązać pewną dwuznaczność – musi ustalić,

rozwiązać pewną dwuznaczność – musi ustalić,

który z rogów sześcianu leży bliżej.

który z rogów sześcianu leży bliżej.

Rozwiązanie tego problemu może być

Rozwiązanie tego problemu może być

odmienne u różnych obserwatorów, jak też

odmienne u różnych obserwatorów, jak też

może zmieniać się w czasie u jednego

może zmieniać się w czasie u jednego

obserwatora.

obserwatora.

Powrót

Sześcian

Sześcian

Powrót

Figury niemożliwe

Figury niemożliwe

Są to przedstawienia trójwymiarowych figur

Są to przedstawienia trójwymiarowych figur

na płaszczyźnie, które są sprzeczne w swojej

na płaszczyźnie, które są sprzeczne w swojej

przestrzenności, tzn. nie jest możliwe, aby

przestrzenności, tzn. nie jest możliwe, aby

skonstruować ich trójwymiarowe

skonstruować ich trójwymiarowe

odpowiedniki.

odpowiedniki.

Powrót