WYBUCH

GWAŁTOWNA REAKCJA UTLENIANIA LUB ROZKŁADU

WYWOŁUJĄCA WZROST TEMPERATURY I/LUB CIŚNIENIA

ZAGROŻENIE SPOWODOWANE PALNYMI GAZAMI,

PARAMI LUB MGŁAMI CIECZY PALNYCH, PYŁAMI

LUB WŁÓKNAMI PALNYCH CIAŁ STAŁYCH

ORAZ MATERIAŁAMI WYBUCHOWYMI;

ZAGROŻENIE

WYBUCHEM

ZAGROŻENIE

WYBUCHEM

zagrożeniu

wybuchem

palnych gazów,

par lub mgieł

cieczy

oraz pyłów

zagrożeniu

wybuchem
materiałów

wybuchowych

ZAGROŻENIU WYBUCHEM PALNYCH GAZÓW,

PAR LUB MGIEŁ CIECZY PALNYCH ORAZ PYŁÓW

zagrożeniu wybuchem

palnych gazów, par lub

mgieł cieczy palnych

zagrożeniu wybuchem

palnych pyłów

Zagrożenie wybuchem palnych

gazów, par cieczy i pyłów

 

Zagrożenie Wybuchem - rozumie się przez to

możliwość tworzenia przez palne gazy, pary
palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał
stałych, w różnych warunkach, mieszanin z
powietrzem, które pod wpływem czynnika
inicjującego zapłon (iskra, łuk elektryczny,
przekroczenie

temperatury

samozapłonu)

wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu
połączonemu ze wzrostem ciśnienia;

 

strefa zagrożenia wybuchem – rozumie się

przez to przestrzeń, w której może występować
mieszanina wybuchowa substancji palnych z
powietrzem lub innymi gazami utleniającymi,
o stężeniu zawartym między dolną i górną
granicą wybuchowości;

gazowa atmosfera wybuchowa - mieszanina
substancji palnych w postaci gazu lub pary z
powietrzem, w warunkach atmosferycznych, w
której po zapaleniu, spalanie rozprzestrzenia
się na całą nie spaloną mieszaninę.

Wykaz przepisów regulujących

tematykę zagrożenia wybuchem par

cieczy palnych, palnych gazów i

pyłów

1. rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów /Dz. U. Nr 121, poz. 1138/

2. rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 29.05.2003r. w sprawie minimalnych
wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy
pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na
których może wystąpić atmosfera wybuchowa /Dz.U.Nr
107, poz. 1004/

3.rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 28.07.2003r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych
przeznaczonych

do

użytku

w

przestrzeniach

zagrożonych wybuchem /Dz. U. Nr 143, poz. 1393/

4. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie /Dz. U.
Nr 75, poz. 690 ze zm./

5. PN-EN 1127-1: 2001. Atmosfery wybuchowe.
Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem.
Pojęcia podstawowe i metodologia.

6. PN-EN 60079-10. Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Część 10:
Klasyfikacja przestrzeni zagrożonych wybuchem.
(IEC 79-10: 1995)

7. PN-EN 50014+AC: 1997. Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Wymagania
ogólne.

8. PN-EN 50015: 2003. Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem.

Osłona

olejowa.

9. PN-EN 50016: 2003 (U). Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem.

Osłona

gazowa z nadciśnieniem.

10. PN-EN 50017: 2003. Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem.

Osłona

piaskowa. ]

11. PN-EN 50018: 2002 (U). Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem.

Osłony

ognioszczelne.

12. PN-EN 50018: 2002/A1: 2003 (U). Urządzenia
elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.
Osłona ognioszczelne.

13. PN-EN 50019: 2002 (U). Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Budowa
wzmocniona.

14. PN-EN 50020: 2003 (U). Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Wykonanie
iskrobezpieczne.

15. PN-EN 50028: 2002 (U). Urządzenia elektryczne w
przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Obudowy
hermetyzowane masą.

16. PN-E-05204: 1994. Ochrona przed elektrycznością
statyczną. Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń.

17. PN-EN 50281-1-1: 2002. Urządzenia elektryczne
do stosowania w obecności pyłów palnych. Urządzenia
elektryczne chronione przez obudowy. Budowa i
badania.

18. PN-EN 50281-2-1: 2002. Urządzenia elektryczne
do stosowania w obecności pyłów palnych. Metody
badania. Metody oznaczania minimalnej temperatury
zapłonu pyłu

19. PN-EN 50281-1-2: 2002. Urządzenia elektryczne
do stosowania w obecności pyłów palnych. Dobór,
instalowanie i konserwacja.

Metody identyfikowania i oceny niebezpiecznych
substancji prowadzących do wybuchu zostały
określone w
PN-EN 1127-1: 2002.
Powyższe realizowane jest poprzez:

1. IDENTYFIKACJĘ ZAGROŻENIA,

- właściwości palne;

- wymagania dotyczące zapłonu;

- właściwości charakteryzujące przebieg

wybuchu.

2. ELEMENTY OCENY RYZYKA,

- określenie objętości atmosfery wybuchowej
- określenie obecności efektywnych źródeł

zapłonu tj:

 gorące powietrze;

 płomienie i gorące gazy;

iskry wytwarzane mechanicznie;

 urządzenia elektryczne;

 prądy błądzące, katodowa ochrona przed korozją;

 elektryczność statyczna;

 uderzenia pioruna;

 fale elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej

od
10

4

Hz do 3 x 10

12

Hz;

 fale elektromagnetyczne od 3 x 10

11

Hz do 3 x

10

12

Hz;

promieniowanie jonizujące;

 ultradźwięki;

sprężenie adiabatyczne i fale uderzeniowe;

 reakcje egzotermiczne.

-         eliminację lub minimalizację ryzyka,
-         informację dotyczącą stosowania.

3. ELIMINACJĘ LUB MINIMALIZACJĘ RYZYKA,

- unikanie atmosfery wybuchowej;

 zastąpienie albo zmniejszenie ilości substancji

zdolnych do
utworzenia atmosfer wybuchowych;

ograniczenie stężenia;

minimalizacja uwolnień substancji palnych;

rozcieńczenie poprzez wentylację;

unikanie gromadzenia się pyłu.

- klasyfikacja miejsc niebezpiecznych

Klasyfikacja miejsc niebezpiecznych wg PN-EN 1127-1: 1997

strefy dla gazów/par

strefy dla pyłów

strefa 0

strefa 1

strefa 20

strefa 21

strefa 22

strefa 2

 

Strefy dla gazów, par cieczy i mgieł

strefa 0: Miejsce, w którym atmosfera wybuchowa
zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci
gazu, pary albo mgły, z powietrzem występuje stale
lub przez długie okresy lub często.

strefa 1: Miejsce, w którym atmosfera wybuchowa
zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci
gazu, pary albo mgły, z powietrzem może czasami
wystąpić w trakcie normalnego działania.

strefa 2: Miejsce, w którym atmosfera wybuchowa
zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci
gazu, pary albo mgły, z powietrzem nie występuje w
trakcie normalnego działania, a w przypadku
wystąpienia trwa krótko.

Strefy dla pyłów

strefa 20 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa
w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu występuje
stale lub przez długie okresy lub często.

strefa 21 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa
w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu może
czasami wystąpić w trakcie normalnego działania.

strefa 22 - miejsce, w którym atmosfera wybuchowa
w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu nie
występuje w trakcie normalnego działania, a w
przypadku wystąpienia trwa krótko.

4. INFORMACJA DOTYCZĄCA STOSOWANIA.

- informacja o urządzeniach;
- informacja o uruchomieniu, konserwacji i

naprawach;

- kwalifikacje i szkolenie.

Wymagania dla stanowisk pracy, na których
mogą wystąpić atmosfery wybuchowe zostały
określone w

rozporządzeniu Ministra
Gospodarki, Pracy I Polityki
Społecznej
z dnia 29 maja 2003 r

.

w sprawie minimalnych wymagań dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na
których może wystąpić atmosfera wybuchowa

(Dz. U. Nr 107, poz. 1004).

Na stanowiskach pracy, na których mogą
występować atmosfery wybuchowe, dokonuje
się okresowej, nie rzadziej niż raz w roku, oceny
ryzyka, a zwłaszcza:

- prawdopodobieństwa i częstotliwości
występowania atmosfer wybuchowych;

- prawdopodobieństwa występowania oraz
uaktywniania się źródeł zapłonu, w tym
wyładowań elektrostatycznych;

- identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem
stwarzanych przez urządzenia techniczne oraz
procesy pracy, a także stosowane surowce i
półprodukty;

- oceny skali przewidywanych niepożądanych
skutków.

Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosfery
wybuchowe powinna obejmować miejsca, które są
lub mogą być połączone otworami z miejscami, w
których występują takie atmosfery. Pracodawca
musi posiadać

dokument

zabezpieczenia stanowiska pracy
przed wybuchem

i dokonywać jego okresowej aktualizacji.

Dokument zabezpieczenia przed wybuchem,
powinien zawierać:

- informacje o identyfikacji atmosfer wybuchowych

i ocenę ryzyka wystąpienia wybuchu;

- informacje o podjętych odpowiednich środkach
zapobiegających wystąpieniu zagrożeń wybuchem,
sporządzone w formie zestawienia;

- wykaz miejsc pracy zagrożonych wybuchem

wraz z ich klasyfikacją;

- deklarację, że stanowiska pracy i narzędzia
pracy, a także urządzenia zabezpieczające i
alarmujące, są zaprojektowane, używane i
konserwowane z uwzględnieniem zasad
bezpieczeństwa.

Dokument powinien być sporządzony przed
dopuszczeniem stanowiska pracy do
eksploatacji.

Zawarte w dokumencie informacje powinny być
przekazane pracownikom zatrudnionym na
stanowiskach pracy zagrożonych wybuchem w
sposób przejrzysty i zapewniający właściwe
wykorzystanie dróg ewakuacyjnych.

Dokument powinien być weryfikowany w
przypadku, jeżeli na stanowisku pracy, w jego
wyposażeniu w niezbędny sprzęt lub narzędzia
albo w organizacji pracy zostały wprowadzone
istotne zmiany.

Przy sporządzaniu dokumentu mogą być
wykorzystane inne dokumenty dotyczące oceny
ryzyka.

Miejsca pracy, w których mogą wystąpić
atmosfery

wybuchowe,

powinny

być

sklasyfikowane z uwzględnieniem podziału na
strefy zagrożenia wybuchem, zgodnie z normą
PN-EN 1127-1:2002 „Zapobieganie wybuchowi i
ochrona przed wybuchem”.

Przed podjęciem pracy na stanowiskach, na
których występują zagrożenia stwarzane przez
atmosfery wybuchowe,

pracownicy powinni

odbyć szkolenia stanowiskowe

, powtarzane w

okresach przewidzianych w rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad
szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 285).

W miejscach pracy określonych w dokumencie
prace należy wykonywać zgodnie z pisemnymi
instrukcjami

przygotowanymi

przez

pracodawcę.

Prace wykonywane w miejscach zagrożonych
wybuchem niewynikające z instrukcji wymagają
pisemnego zezwolenia w trybie ustalonym
przez pracodawcę.

Pracodawca powinien przedsięwziąć konieczne
środki w celu zapewnienia, że stanowisko pracy,
urządzenia i narzędzia tam stosowane oraz
wszelkie inne urządzenia udostępnione
pracownikom zostały zaprojektowane,
skonstruowane, zmontowane, zainstalowane, a
także używane i konserwowane w sposób
minimalizujący zagrożenie wybuchem. W
przypadku zaistnienia wybuchu zasięg jego
oddziaływania powinien ograniczyć się tylko do
stanowiska pracy i znajdujących się tam
urządzeń na skutek zastosowania przez
pracodawcę sposobów uniemożliwiających jego
przejście w detonację i rozprzestrzenianie się
fali detonacyjnej.

Przed przekazaniem do eksploatacji
stanowiska pracy, na którym może występować
atmosfera wybuchowa, powinna być dokonana
jego ocena pod względem zastosowanych
zabezpieczeń zapobiegających zainicjowaniu
wybuchu lub ograniczających jego skutki.

Jeżeli dokument nie przewiduje inaczej,
urządzenia i systemy zabezpieczające dla
wszystkich stanowisk pracy, na których mogą
wystąpić atmosfery wybuchowe, powinny być
dobrane zgodnie z kategoriami właściwymi dla
stref zagrożenia wybuchem, określonych w
normie PN-EN 60079-10:2002 „Urządzenia
elektryczne w przestrzeniach zagrożonych
wybuchem. – Część 10: Klasyfikacja obszarów
zagrożonych wybuchem”.

Maszyny, urządzenia i systemy zabezpieczające
oraz towarzyszące im urządzenia mogą być
uruchomione tylko wtedy, gdy dokument
określa warunki ich używania w atmosferach
wybuchowych w sposób bezpieczny.

W przypadku uwolnienia się palnych gazów, par,
mgieł lub pyłów należy w sposób bezpieczny
ograniczyć ich rozprzestrzenianie lub
zneutralizować je w inny odpowiedni sposób.

Jeżeli atmosfera wybuchowa zawiera różne
palne gazy, pary, mgły lub pyły, powinny być
zastosowane środki zabezpieczające,
odpowiednie do największego zagrożenia.

Przy wejściach do pomieszczeń, gdzie znajdują
się miejsca, w których występują atmosfery
wybuchowe,

powinno

być

umieszczane

oznakowanie w kształcie trójkąta z czarnym
obramowaniem.

Wewnątrz

obramowania

powinny być umieszczone czarne litery „Ex”

na

żółtym tle

.

Pracodawca ustala sposób sygnalizowania
stanów awaryjnych związanych z wystąpieniem
atmosfery wybuchowej za pomocą urządzeń
sygnalizacyjnych akustycznych lub wizualnych,
w celu umożliwienia pracownikom wycofania się
z miejsc zagrożonych wyraźnie oznakowanymi
drogami ewakuacyjnymi.

Podejmując

działania

zmierzające

do

zapobiegania zainicjowaniu zapłonu atmosfer
wybuchowych,

należy

uwzględnić

środki

ograniczające

prawdopodobieństwo

wystąpienia wyładowania elektrostatycznego,
jeżeli

pracownik

lub

jego

otoczenie

są

nośnikiem lub źródłem takiego ładunku,
zgodnie z normą PN-E-05204:1994 „Ochrona
przed

elektrycznością

statyczną.

Ochrona

obiektów, instalacji i urządzeń. Wymagania”.

Pracodawca

zapewnia

pracownikom

odpowiednie środki ochrony indywidualnej
wykonane z materiału, który nie będzie
powodował wyładowań elektrostatycznych, w
wyniku których mogłoby nastąpić zainicjowanie
zapłonu atmosfery wybuchowej według normy
PN-EN 1149-1 „Odzież ochronna. Właściwości
elektrostatyczne”.

Miejsca pracy eksploatowane przed dniem
wejścia w życie rozporządzenia, w których
mogą powstać atmosfery wybuchowe, powinny
być dostosowane do wymogów określonych w
rozporządzeniu

w terminie do 24 miesięcy od

dnia jego wejścia w życie

. (24lipca 2005)

Wymagania dla urządzeń i systemów

ochronnych wynikające z rozporządzenia

Ministra Gospodarki, Pracy

i Polityki Społecznej

z dnia 28 lipca 2003 r. w

sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i

systemów ochronnych przeznaczonych do

użytku w przestrzeniach zagrożonych

wybuchem /Dz.U. nr 143, poz. 1393/

Rozporządzenie określa:

1) zasadnicze wymagania w zakresie
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące
projektowania oraz wytwarzania urządzeń i
systemów ochronnych przeznaczonych do
użytku w przestrzeniach zagrożonych
wybuchem, zwanych dalej „urządzeniami i
systemami ochronnymi”;

2) procedury oceny zgodności;

3) treść deklaracji zgodności;

4) minimalne kryteria, jakie powinny być
uwzględnione przy notyfikowaniu jednostek;

5) sposób oznakowania urządzeń i systemów
ochronnych;

6) wzór oznakowania CE.

Urządzenia i systemy ochronne przeznaczone
do stosowania w przestrzeniach zagrożonych
dzielą się na następujące:

1) grupę l – stanowiącą urządzenia i systemy
ochronne przeznaczone do użytku w zakładach
górniczych, w których występuje zagrożenie
metanowe lub zagrożenie wybuchem pyłu
węglowego;

2)

grupę II – stanowiącą urządzenia i systemy

ochronne przeznaczone do użytku w innych, niż
wymienione
w pkt 1, miejscach zagrożonych
występowaniem atmosfer wybuchowych.

W obrębie grupy II ustala się następujące
kategorie urządzeń:

1)

kategorię 1 obejmującą urządzenia

zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować
zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi
przez producenta, zapewniając bardzo wysoki
poziom zabezpieczenia; urządzenia tej kategorii:

a)

 są przeznaczone do użytku w miejscach, w

których atmosfery wybuchowe są obecne stale
lub często w długich okresach,

b)

 zapewniają wymagany poziom

zabezpieczenia, nawet w przypadku rzadko
występującej awarii urządzenia.

2)

kategorię 2 obejmującą urządzenia

zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować
zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi
przez producenta, zapewniając wysoki poziom
zabezpieczenia; urządzenia tej kategorii:

a)

są przeznaczone do użytku w miejscach, w

których występowanie atmosfer wybuchowych
jest prawdopodobne,

b)

posiadają środki zabezpieczenia

przeciwwybuchowego zapewniające wymagany
poziom zabezpieczenia nawet w przypadku
częstych zakłóceń lub uszkodzeń urządzeń,
jakie bierze się pod uwagę;

3)

kategorię 3 obejmującą urządzenia

zaprojektowane tak, aby mogły funkcjonować
zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi
przez producenta i zapewniać normalny poziom
zabezpieczenia; urządzenia tej kategorii:

a)

są przeznaczone do użytku w miejscach, w

których wystąpienie atmosfer wybuchowych jest
mało prawdopodobne, a jeżeli wystąpią, to tylko
w krótkim okresie,

b)

zapewniają wymagany poziom

zabezpieczenia podczas normalnego działania
tych urządzeń.

Jeżeli urządzenia i systemy ochronne oraz

aparatura uzyskały pozytywny wynik oceny
zgodności, dołącza się do nich deklarację
zgodności WE.

Deklaracja zgodności WE powinna

zawierać w szczególności:

1) nazwę lub znak identyfikacyjny producenta

lub jego upoważnionego przedstawiciela oraz
ich adres;

2) opis urządzenia, systemu ochronnego lub

aparatury;

3) wykaz przepisów mających zastosowanie do

urządzeń i systemów ochronnych oraz
aparatury;

4) w koniecznych przypadkach:

a) nazwę, numer identyfikacyjny i adres

jednostki notyfikowanej,

b) numer certyfikatu badania typu WE,

c) powołanie norm zharmonizowanych,

d) wykaz norm i specyfikacji technicznych,

które zastosowano,

e) powołanie się na inne przepisy, które

zastosowano;

5) imię i nazwisko oraz podpis osoby

uprawnionej do złożenia podpisu w imieniu
producenta albo jego upoważnionego
przedstawiciela

Urządzenia i systemy ochronne oznacza się w

sposób czytelny i trwały. Oznaczenie zawiera w

szczególności:

1. nazwę i adres producenta;
2. oznakowanie CE;
3. serię lub typ urządzenia i systemu ochronnego;
4. numer fabryczny, jeżeli stosuje się numery

fabryczne;

5. rok produkcji;
6.

specjalne oznaczenie zabezpieczenia

przeciwwybuchowego

„Ex” w wraz z symbolem

grupy i kategorią urządzeń;

7. w przypadku urządzeń zaliczanych do grupy II :

- literę „G”, dotyczącą atmosfer wybuchowych
spowodowanych obecnością gazów, par lub
mgieł, lub
- literę „D”, dotyczącą atmosfer wybuchowych
spowodowanych obecnością pyłu.

Ponadto z prawej strony oznakowania CE
umieszcza się numer identyfikacyjny jednostki
notyfikowanej, która uczestniczyła w fazie
kontroli produkcji urządzeń i systemów
ochronnych oraz aparatury.

Niedopuszczalne jest umieszczanie na
urządzeniu, systemach ochronnych i aparaturze
oznaczeń, które mogłyby wprowadzić w błąd
strony trzecie co do znaczenia i formy
oznakowania CE. Wszelkie inne oznakowania
mogą być umieszczane na urządzeniach i
systemach ochronnych oraz aparaturze pod
warunkiem, że nie spowodują ograniczenia
widoczności i czytelności oznakowania CE.

Bezpieczeństwo i klasyfikacja przestrzeni

wg PN-EN- 60079-10: 1996 (dotyczy par cieczy i

gazów)

Zasady bezpieczeństwa

Instalacje,

w

których

stosuje

się

lub

przechowuje substancje palne, powinny być
zaprojektowane,

eksploatowane

i

konserwowane w taki sposób, aby emisja
materiałów palnych i wynikający z tego zasięg
przestrzeni zagrożonych były zminimalizowane,
zarówno w stanie normalnym jak i w każdym
innym stanie, z uwagi na częstotliwość ich
występowania, czas trwania i ilość.

W przypadku czynności konserwacyjnych,
innych niż podczas normalnej pracy, może
wystąpić rozszerzenie strefy, wówczas należy
te czynności realizować organizacyjnie w
systemie dopuszczeń do pracy.

W sytuacjach awaryjnych, należy zapewnić
odłączenie

nieodpowiednich

urządzeń

elektrycznych, zatrzymanie procesu, odłączenie
aparatów

technologicznych,

zabezpieczenie

wycieków i, o ile jest to możliwe zapewnić
dodatkową wentylację awaryjną.

W sytuacji, w której może wystąpić gazowa
atmosfera wybuchowa, należy podjąć kroki
eliminujące:

a)    możliwość pojawienia się gazowej
atmosfery wybuchowej wokół źródła zapłonu
lub

b)    źródła zapłonu.

Jeżeli nie jest to możliwe, należy dobrać i
przygotować

środki

zabezpieczające,

wyposażenie

technologiczne,

systemy

i

procedury

tak,

aby

prawdopodobieństwo

jednoczesności a) i b) było akceptowalnie małe.
Środki takie można stosować pojedynczo, jeżeli
uznano je za wysoce niezawodne, lub w
kombinacji, w celu uzyskania równoważnego
poziomu bezpieczeństwa.

Procedura klasyfikacji przestrzeni

Klasyfikację przestrzeni powinny wykonywać
osoby znające właściwości materiałów palnych,
technologii i wyposażenia, w porozumieniu z
odpowiednimi

służbami

bezpieczeństwa,

elektrycznymi i innymi inżynieryjnymi.

Dokonując procedury klasyfikacji przestrzeni
należy

rozpatrywać

następujące

elementy

składowe:

1. Źródła emisji;

2. Rodzaje stref;

3. Zasięg stref

.

Zasięg stref zależy głównie przede wszystkim
od niżej wymienionych parametrów fizycznych i
chemicznych:

1. Wydajność emisji gazu i pary,

na którą wpływ

mają:

a) Geometria źródła emisji,

b) Prędkość emisji,

c) Stężenie,

d) Lotność cieczy palnej,

e) Temperatura cieczy,

2. Dolna granica wybuchowości (LEL),

3. Wentylacja,

4. Gęstość względna wyemitowanego gazu lub
pary,

5. Inne czynniki do rozważenia.

Wentylacja a zagrożenie

wybuchem.

Gaz lub para uwolnione do atmosfery mogą
zostać rozcieńczone przez rozproszenie lub
dyfuzję w powietrzu tak, że ich stężenie stanie
się niższe od dolnej granicy wybuchowości.
Wentylacja, tj. przemieszczanie powietrza
prowadzące do zastąpienia atmosfery w
objętości (hipotetycznej) wokół źródła
wydzielania świeżym powietrzem, powoduje
rozpraszanie. Odpowiednie wentylowanie,
wpływając na rodzaj strefy, pozwala także
uniknąć zalegania gazowej atmosfery
wybuchowej.

Wyróżnia

się

dwa

podstawowe

rodzaje

wentylacji:

a)    wentylację naturalną

b)    wentylację mechaniczną, ogólną lub
miejscowa.

Wentylacja, wskazówki do

projektowania systemów wentylacji

mechanicznej.

Wentylacja mechaniczna przestrzeni może być
ogólna albo miejscowa i w obydwu z nich można
uzyskać różną intensywność przemieszczania
powietrza i jego wymiany.

Przy użyciu wentylacji mechanicznej można
osiągnąć:

-       zmniejszenie zasięgu stref;

-       skrócenie czasu zalegania atmosfery
wybuchowej;

-       zapobieżenie tworzeniu się atmosfery
wybuchowej.

Wentylacja mechaniczna umożliwia zapewnienie
skutecznego i niezawodnego systemu wentylacji
w

pomieszczeniach

zamkniętych.

System

wentylacji mechanicznej, który zaprojektowano
jako

zabezpieczenie

przeciwwybuchowe,

powinien spełniać następujące wymagania:

-  jego skuteczność należy kontrolować i
monitorować;

- należy rozważać klasyfikację bezpośrednio za
wyrzutnią z instalacji wentylacji wywiewnej;

- powietrze do wentylacji przestrzeni zagrożonej
należy pobierać z przestrzeni niezagrożonej;

- - przed określeniem rozmiarów i projektu
systemu wentylacyjnego należy zdefiniować
lokalizację, stopień emisji i wydajność emisji.

Skuteczność wentylacji w procesie rozpraszania
i zalegania atmosfery wybuchowej, będzie
zależała od stopnia i dyspozycyjności wentylacji
oraz od konfiguracji systemu. Na przykład,
wentylacja może, nie być wystarczająca do
zapobieżenia

tworzeniu

się

atmosfery

wybuchowej, lecz może być wystarczająca do
uniknięcia zalegania atmosfery wybuchowej.

Rozróżnia się następujące trzy stopnie
wentylacji:
1.

Wysoki (VH - high ventilation

) ;

2.

Średni (VM - medium ventilation

);

3.

Niski (VL - low ventilation ).

Arkusz danych klasyfikacji przestrzeni zagrożonych -
Część 1: Wykaz i charakterystyki materiałów
łatwopalnych

Instalacja: fabryka farb (przykład 10)

1

2

3

4

5

6

 

Materiał palny

 

DGW

Nr

Nazwa

Skład Temperatura

zapłonu

o

C

kg/m

3

% obj.

1

Rozpuszczalni

k o niskiej

temperaturze

zapłonu

 

C

6

H

12

 

- 18

 

0,042

 

1.2

7

8

9

10

11

12

Lotność

1)

 

 

 

 

Prężność

pary 20

o

C

kPa

Temperatura

wrzenia

o

C

Gęstość

względna

gazu lub

pary w

stosunku

do

powietrza

2)

Temperatura

samozapłonu

o

C

Grupa i

klasa

temper

aturow

a

3)

Uwagi i

inne

odpowi

ednie

inform

acje

5,5

81

2,9

260

IIAT3

 

1. Normalnie, ciśnienie par jest dane, lecz w razie braku można
używać temperatury wrzenia

2. Patrz punkt 4.4.4; normy PN-EN 60079-10:1996.

3. Na przykład IIBT3.

1

2

3

4

5

6

7

 

Źródło emisji

 

Materiał palny

Lp

Opis

Usytuowan

ie

Stopień
emisji

1)

Odniesi
e-nie

Temperatura i ciśnienie

pracy

o

C kPa

 
Stan

3)

1

Uszczelka

pompy

rozpuszczalni

ka

Obszar

pomp

P, S

1

Otoczenia

Otoczenia

L

2

Kałuża na

ziemi poniżej

pompy

rozpuszczalni

ka

Obszar

pomp

S

1

Otoczenia

Otoczenia

L

3

Powierzchnia

cieczy w

mieszalniku

Obszar

mieszania

C

1

Otoczenia

Otoczenia

L

4

Otwór

mieszalnika

Obszar

mieszania

P

1

Otoczenia

Otoczenia

L

5

Przelanie

mieszalnika

Obszar

mieszania

S

1

Otoczenia

Otoczenia

L

Arkusz danych klasyfikacji przestrzeni zagrożonych - Część II: Wykaz
źródeł emisji

 

8

9

10

11

12

13

Wentylacja

Przestrzeń zagrożona

 

Rodzaj

4)

Stopień

5)

Dyzpozycyjnoi

ść

5)

Rodzaj strefy

0-1-2

Zasięg strefy

w [m]

poziomy

pionowy

Odniesieni

e

Uwagi i inne

odpowiednie

informacje

A

Średni

Dostateczna

1

1,0

*

1,5**

Przykład

Nr 2

* Powyżej źródła
emisji
** Od źródła emisji

A

Średni

Dostateczna

2

1,0*

3,0**

Przykład

Nr 2

* Powyżej
poziomu ziemi
** Od źródła emisji

A

Średni

Słaba

0

*

*

Przykład

Nr 5

* Wewnątrz
zbiornika

A

Średni

Dostateczna

1

1,0*

2,0**

Przykład

Nr 5

* Powyżej otworów
** Od otworów

A

Średni

Dostateczna

2

1,0*

2,0**

Przykład

Nr 5

* Powyżej
poziomu ziemi
** Od zbiornika

1)

     

  C-ciągła; P-pierwszy; S-drugi;

2)       Powołano się na numer listy w części 1;
3)       G-gaz; L-ciecz; LG-ciekły gaz; S-ciało stałe;
4)       N-naturalna; A-mechaniczna;
5)       Patrz załącznik B

 

ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo
ooooooooooooooooooocoooooooo

Zalecane oznaczenia stref przestrzeni
zagrożonych

strefa 1

strefa 2

strefa 0

Wymagania dla urządzeń elektrycznych

wg PN-EN 50281 (dotyczy pyłów palnych)

Niniejszą normę europejską stosuje się do
urządzeń

elektrycznych

chronionych

przez

obudowę

i

ograniczenie

temperatury,

przeznaczonych do użytku w przestrzeniach, w
których pyły palne mogą być obecne w ilościach
wskazujących na niebezpieczeństwo pożaru lub
wybuchu.

Urządzenie elektryczne może zapalić pył palny
kilkoma następującymi sposobami:

- przez powierzchnie urządzeń o temperaturze
wyższej

niż

temperatura

zapłonu

pyłu,

uwzględniając, że temperatura, w której pył
ulega zapaleniu jest funkcją własności pyłu,
tego czy pył tworzy obłok czy warstwę, grubość
warstwy oraz geometrię źródła ciepła;

- wyładowaniem łukowym lub iskrzeniem części
elektrycznych, takich jak przełączniki, styki,
komutatory, szczotki lub podobne;

- wyładowaniem nagromadzonego ładunku
elektrostatycznego;

- przez energię promieniowania (np.
promieniowania elektromagnetycznego);

- wynikłym z pracy urządzenia iskrzeniem
mechanicznym, tarciowym lub nagrzewaniem.

Dobór urządzeń elektrycznych do stosowania w

obecności palnych pyłów.

Urządzenia powinny być dobierane z
uwzględnieniem:

- temperatur zapłonu warstwy pyłu
oznaczonych przy grubości warstwy 5 mm,
zgodnie z EN 50281-2-1;

- maksymalnej temperatury powierzchni
zmierzonej bez obecności pyłu, zgodnie z EN
50281-1-1, rozdział 10;

- maksymalnej dopuszczalnej temperatury
powierzchni urządzenia ze względu na
obecność obłoków pyłu, lub ze względu na
warstwy pyłu o grubości do 5 mm;

- konstrukcji obudowy spełniającej wymagania
ogólne zgodne z EN 50281-1-1;

- ochrony przed wnikaniem pyłu zbadanej wg
metody określonej w EN 60529 w odniesieniu do
kategorii 1
(z podciśnieniem), spełniającej poniższe
wymagania

Strefa 20

Strefa 21 Strefa

22 z pyłem

przewodzącym

Strefa 22

IP6X

IP6X

IP5X

Oznaczenie II 1

D

Oznaczenie II 2 D Oznaczenie II 3

D

- możliwości promieniowania
(ultradźwiękowego, jonizacyjnego, radiowego)
tak w strefie zagrożonej jak
i urządzeń znajdujących się poza strefą
zagrożoną wybuchem, a których
promieniowanie może docierać do strefy
niebezpiecznej i może spowodować zagrożenie.

Kontrola i konserwacja urządzeń

elektrycznych w przestrzeniach

zagrożonych.

W celu ograniczenia do minimum
niebezpieczeństwa zapłonu od urządzeń
elektrycznych w przestrzeniach zagrożonych,
należy zapewnić skuteczną kontrolę oraz
konserwację urządzeń, systemów i instalacji.

W ramach kontroli należy stwierdzić, czy
warunki określone w pierwotnym projekcie
(rodzaj pyłu, maksymalna grubość warstwy itp.)
nie uległy zmianie.

Kontrole i konserwacja urządzeń elektrycznych
stosowanych

w

obecności

pyłów

palnych

powinny

być

przeprowadzane

przez

pracowników

zaznajomionych

z

zasadami

ochrony przed wybuchem.

Odłączanie

Zanim jakieś urządzenie zostanie otwarte w
przestrzeni zagrożonej, należy je odłączyć od
wszystkich

źródeł

zasilania,

łącznie

z

przewodami

neutralnymi

i

przedsięwziąć

efektywne

środki

zabezpieczenia

przed

niezamierzonym

przywróceniem

zasilania

w

czasie,

gdy

urządzenie pozostaje otwarte.

Konserwacja

Urządzenia elektryczne do stosowania w
obecności pyłów palnych powinny być
kontrolowane i konserwowane zgodnie z
planem, w regularnych odstępach czasu
zależnych od środowiska, od stopnia zużycia
urządzeń oraz od zaleceń producentów.

Badanie

Urządzenia elektryczne, których konserwacja
wymaga otwarcia urządzenia, powinny być
przeniesione do przestrzeni nie zawierającej
pyłu. Jeżeli jest to praktycznie niemożliwe, to
należy przedsięwziąć odpowiednie środki do
zabezpieczenia obudowy przed wnikaniem pyłu.

Podczas demontażu należy zwrócić uwagę czy
części zabezpieczające szczelność obudowy np.
uszczelki, powierzchnie złączy itd. nie są
uszkodzone, jeżeli nie przewiduje się ich
wymiany.

Przy ponownym montażu uszczelnień należy
postępować zgodnie z zaleceniami
producentów.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ