Kształtowanie się cen ropy
naftowej

SZOKI NAFTOWE

•

Cena ropy naftowej stała się w ciągu

Cena ropy naftowej stała się w ciągu

minionych trzydziestu lat głównym

minionych trzydziestu lat głównym

narzędziem w polityce międzynarodowej.

narzędziem w polityce międzynarodowej.

•

Stało się tak, ponieważ ropa naftowa

Stało się tak, ponieważ ropa naftowa

obecnie jest na rynkach światowych

obecnie jest na rynkach światowych

towarem, którego obroty osiągają

towarem, którego obroty osiągają

największe

największe

rozmiary. Przy wyborze rynku

rozmiary. Przy wyborze rynku

zbytu tego surowca obowiązuje proste

zbytu tego surowca obowiązuje proste

założenie:

założenie:

•

„

„

pierwszy najbliższy rynek”, a to ze

pierwszy najbliższy rynek”, a to ze

względu na transport, którego koszty

względu na transport, którego koszty

bardzo

bardzo

często decydują o ostatecznej

często decydują o ostatecznej

cenie towaru.

cenie towaru.

•

Dlatego też kraje starają się

Dlatego też kraje starają się

importować ropę naftową z jak

importować ropę naftową z jak

najbliżej położonych

najbliżej położonych

pól naftowych.

pól naftowych.

•

Obecnie, wzrastające

Obecnie, wzrastające

zapotrzebowanie na surowiec

zapotrzebowanie na surowiec

powoduje, iż

powoduje, iż

•

głównym celem krajów

głównym celem krajów

importujących ten surowiec jest

importujących ten surowiec jest

przede wszystkim samo

przede wszystkim samo

zaspokojenie popytu.

zaspokojenie popytu.

Historia wydobycia ropy
naftowej

Ignacy Łukasiewicz

Mumia

Kopalnia ropy naftowej w Bóbrce

OPEC

OPEC

•

jest organizacją zrzeszającą

jest organizacją zrzeszającą

największych światowych

największych światowych

eksporterów ropy naftowej. Impulsem

eksporterów ropy naftowej. Impulsem

do jej utworzenia była konieczność

do jej utworzenia była konieczność

ochrony przed dyktatem naftowych

ochrony przed dyktatem naftowych

koncernów.

koncernów.

•

Dziś jednak wielu uznaje ją za kartel

Dziś jednak wielu uznaje ją za kartel

dążący do przejęcia kontroli nad

dążący do przejęcia kontroli nad

światowym rynkiem ropy.

światowym rynkiem ropy.

•

W latach 50-tych XX w. ceny na światowym
rynku ropy kształtowane były przez wielkie
koncerny naftowe.

•

Największe zyski czerpało „Siedem Sióstr”

„Siedem Sióstr”

–

kartel siedmiu największych kompanii,
skupiających większość wydobycia, rafinerii i
dystrybucji (British Petroleum, Exxon, Gulf Oil,
Mobil, Royal Dutch Shell, Standard Oil i Texaco).

•

Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na ropę
rosły zyski firm zajmujących się jej wydobyciem,
ale tylko niewielki procent dochodu ze
sprzedaży ropy i jej pochodnych trafiał do
skarbu państw, na terenie których była ona
wydobywana.

• Wraz z rosnącym

zapotrzebowaniem na ropę rosły
zyski firm zajmujących się jej
wydobyciem, ale tylko niewielki
procent dochodu ze sprzedaży
ropy i jej pochodnych trafiał do
skarbu państw, na terenie
których była ona wydobywana.

•

Monopol wielkich kompanii,

Monopol wielkich kompanii,

którego skutkiem było bogacenie

którego skutkiem było bogacenie

się państw zachodnich kosztem

się państw zachodnich kosztem

najbiedniejszych, ale zasobnych

najbiedniejszych, ale zasobnych

w ropę państw doprowadził do

w ropę państw doprowadził do

powstania organizacji, która

powstania organizacji, która

miała bronić interesów krajów

miała bronić interesów krajów

eksportujących ropę i stanowić

eksportujących ropę i stanowić

przeciwwagę dla „Siedmiu

przeciwwagę dla „Siedmiu

Sióstr”.

Sióstr”.

OPEC (

OPEC (

The Organization of

The Organization of

the Petroleum Exporting

the Petroleum Exporting

Countries

Countries

),

),

• czyli Organizacja Krajów

Organizacja Krajów

Eksportujących Ropę Naftową

Eksportujących Ropę Naftową

jest

organizacją zrzeszającą największych
światowych eksporterów ropy
naftowej.

• Została utworzona w trakcie

trwającej od 10 do 14 września  1960
roku konferencji w Bagdadzie.

Celem Organizacji jest:

Celem Organizacji jest:

 

 

-

-

ochrona interesów i ujednolicenie

ochrona interesów i ujednolicenie

strategii handlowych Państw

strategii handlowych Państw

Członkowskich,

Członkowskich,

-

-

dążenie do zapewnienia

dążenie do zapewnienia

równowagi między podażą a

równowagi między podażą a

popytem oraz utrzymanie

popytem oraz utrzymanie

stabilnych cen ropy na rynku

stabilnych cen ropy na rynku

światowym.

światowym.

Głównym narzędziem

Głównym narzędziem

•  

w dążeniu do realizacji tych celów mają

w dążeniu do realizacji tych celów mają

być normy wydobycia, za pomocą których

być normy wydobycia, za pomocą których

Organizacja chce dostosowywać tempo

Organizacja chce dostosowywać tempo

produkcji do wymagań rynku i utrzymując

produkcji do wymagań rynku i utrzymując

równowagę między popytem a podażą nie

równowagę między popytem a podażą nie

dopuszczać do gwałtownych wahań ceny

dopuszczać do gwałtownych wahań ceny

ropy.

ropy.

Pierwotnie siedziba OPEC znajdowała się w

Pierwotnie siedziba OPEC znajdowała się w

Genewie, jednak 1 września 1965 została

Genewie, jednak 1 września 1965 została

przeniesiona do Wiednia.

przeniesiona do Wiednia.

Członkowie:

Członkowie:

•

Zgodnie ze statutem OPEC „każdy kraj, będący

Zgodnie ze statutem OPEC „każdy kraj, będący

znaczącym eksporterem ropy naftowej w stanie

znaczącym eksporterem ropy naftowej w stanie

surowcowym, którego podstawowe dążenia są

surowcowym, którego podstawowe dążenia są

zbieżne z dążeniami Państw Członkowskich może

zbieżne z dążeniami Państw Członkowskich może

zostać pełnoprawnym Członkiem Organizacji,

zostać pełnoprawnym Członkiem Organizacji,

jeśli otrzyma akceptację trzech czwartych

jeśli otrzyma akceptację trzech czwartych

Państw Członkowskich, wliczając w to

Państw Członkowskich, wliczając w to

jednomyślną akceptację Państw Założycielskich”.

jednomyślną akceptację Państw Założycielskich”.

Państwa  założycielskie to oczywiście pięć

Państwa  założycielskie to oczywiście pięć

krajów, które brały udział w bagdadzkiej

krajów, które brały udział w bagdadzkiej

konferencji – Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt

konferencji – Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt

i Wenezuela

i Wenezuela.

•

W następnych latach dołączyło do

W następnych latach dołączyło do

nich jeszcze dziewięć krajów –

nich jeszcze dziewięć krajów –

Katar (w 1961), Indonezja i Libia

Katar (w 1961), Indonezja i Libia

(1962), Abu Dabi (1967, od 1971

(1962), Abu Dabi (1967, od 1971

roku wraz z sześcioma sąsiednimi

roku wraz z sześcioma sąsiednimi

państwami jako Zjednoczone

państwami jako Zjednoczone

Emiraty Arabskie), Algieria (1969),

Emiraty Arabskie), Algieria (1969),

Nigeria (1971), Ekwador (1973 do

Nigeria (1971), Ekwador (1973 do

1992 i ponownie od 2007), Gabon

1992 i ponownie od 2007), Gabon

(1975 do 1996) i Angola (2007).

(1975 do 1996) i Angola (2007).

Rozmieszczenie złóż ropy naftowej

Udowodnione rezerwy (koniec roku 2001)



Światowy szczyt odkryć miał miejsce w 1962

Światowy szczyt odkryć miał miejsce w 1962

roku.

roku.



54 spośród 65 państw-producentów ropy

54 spośród 65 państw-producentów ropy

przekroczyło lub znajduje się w fazie szczytu

przekroczyło lub znajduje się w fazie szczytu

wydobycia.

wydobycia.



Około 80% produkowanej ropy pochodzi dziś z

Około 80% produkowanej ropy pochodzi dziś z

pól odkrytych ponad 30 lat temu i większość z

pól odkrytych ponad 30 lat temu i większość z

nich jest już dość daleko za szczytem produkcji.

nich jest już dość daleko za szczytem produkcji.



Obecnie odkrycie pola o 200 milionach baryłek

Obecnie odkrycie pola o 200 milionach baryłek

cieszy się dużym zainteresowaniem- Świat

cieszy się dużym zainteresowaniem- Świat

zużywa 85 milionów baryłek

zużywa 85 milionów baryłek

dziennie.

dziennie.

Nowe złoża ropy naftowej

Rosnący deficyt naftowy

Najwięksi producenci ropy naftowej

(listopad 2004 r.)

Najwięksi konsumenci ropy

naftowej

(listopad 2004 r.)

Najwięksi eksporterzy ropy

naftowej

(listopad 2004 r.)

Najwięksi importerzy ropy

naftowej

(listopad 2004 r.)



Główne centra największych

Główne centra największych

transakcji kupna - sprzedaży

transakcji kupna - sprzedaży

ropy naftowej na świecie:

ropy naftowej na świecie:

-

Londynie,

Londynie,

-

Nowym Jorku,

Nowym Jorku,

-

Singapurze.

Singapurze.

Dominacja ropy w handlu

światowym

•

Ponieważ ropa występuje w

Ponieważ ropa występuje w

ponad 1500 różnych gatunkach,

ponad 1500 różnych gatunkach,

zaistniała potrzeba

zaistniała potrzeba

dokonania

dokonania

pewnej standaryzacji tego

pewnej standaryzacji tego

produktu.

produktu.

•

Wybrano kilka rodzajów surowca,

Wybrano kilka rodzajów surowca,

których ceny są jednocześnie

których ceny są jednocześnie

punktem odniesienia dla

punktem odniesienia dla

pozostałych odmian ropy.

pozostałych odmian ropy.

•

Ceny na

Ceny na

stacjach benzynowych

stacjach benzynowych całej

całej

Europy

Europy

zależą przede wszystkim od

zależą przede wszystkim od

notowań ropy z

notowań ropy z

Morza Północnego

Morza Północnego

,

,

zwanej Brent, a sprzedawanej na

zwanej Brent, a sprzedawanej na

Międzynarodowej Giełdzie

Międzynarodowej Giełdzie

Ropy

Ropy

Naftowej w Londynie (International

Naftowej w Londynie (International

Petroleum Exchange – IPE).

Petroleum Exchange – IPE).

•

W przeciwieństwie do Europy,

W przeciwieństwie do Europy, w Stanach

w Stanach

Zjednoczonych

Zjednoczonych

wzorcem jest ropa

wzorcem jest ropa West

West

Texas Intermediate

Texas Intermediate

(WTI), a inne

(WTI), a inne

odmiany surowca są wyceniane w

odmiany surowca są wyceniane w

porównaniu do

porównaniu do

niej.

niej.

•

Na nowojorskiej giełdzie towarowej New

Na nowojorskiej giełdzie towarowej New

York Mercantile Exchange notowana

York Mercantile Exchange notowana

jest

jest

przede wszystkim lekka, „słodka” ropa.

przede wszystkim lekka, „słodka” ropa.

Ceny ropy naftowej

Od 1861 roku (w dolarach za baryłkę)

 Klęska Egiptu w walce z Izraelem (wojna Yom Kippur).

 Rządy kilku krajów kartelu

OPEC nałożyły embargo na

dostawy ropy do niektórych

państw ( m.in. Stanów

Zjednoczonych, Danii oraz

Holandii), których rządy

wspierały finansowo i

ideologicznie Izrael.

 Arabia Saudyjska wraz z Iranem

zdecydowały o drastycznym

podniesieniu cen ropy naftowej bez

uzgadniania tego z największymi

konsumentami surowca.

Przyczyny pierwszego szoku

naftowego

(1973 r.)





Przyczyny pierwszego szoku

naftowego

(1973 r.)

Cena ropy podczas embarga naftowego w 1973 r.

Cena ropy podczas embarga naftowego w 1973 r.

 W latach 1973 – 74 nastąpił czterokrotny wzrost
cen ropy naftowej, dochodzący do 35 dolarów za
baryłkę.

 Zahamowanie wzrostu ekonomicznego wielu
państw bazujących na ropie naftowej.

Skutki pierwszego szoku naftowego

(1973 r.)

 Rewolucja islamska w Iranie,

 Napaść wojsk ZSRR na Afganistan,

 Wojna pomiędzy Irakiem a Iranem.

Przyczyny drugiego szoku

naftowego

(1979-1980)

• W latach 1979-1980 światowe ceny

ropy wzrosły o ponad 100%, osiągając
poziom prawie 70 dolarów za baryłkę
(wartość realna z roku 1995).

• Kraje OPEC zmuszone były na skutek

braku popytu obniżyć wydobycie ropy
niemal o połowę: z około 1,5 miliarda
ton w drugiej połowie lat 70. do około
0,75 miliarda ton w roku 1985,
zmniejszając swój udział w wydobyciu
światowym z prawie 50% do poniżej
30%.

Skutki drugiego szoku naftowego

(1979-1980)

• Druga połowa lat 80. - słaba pozycja OPEC i wzrost udziału

na rynku światowym ropy naftowej wydobywanej przez

inne kraje → ceny światowe surowca utrzymują się na

średnim poziomie ok.
25 dolarów za baryłkę.

• Pierwsza połowa lat 90. - korzystna sytuacja podażowa na

rynku ropy i przejściowy spadek ceny poniżej 20 dolarów

za baryłkę.

• 1990 – 1991 r. - efektem agresji Iraku na Kuwejt był wzrost

ceny do 30 dolarów za baryłkę.

Zdarzenia z drugiej połowy lat 80

• W latach 1992-1997 światowe ceny ropy były

stabilne (15-20 dolarów za baryłkę) i podlegały
tylko niewielkim wahaniom.

• Rok 1998 przyniósł raczej niespodziewany

spadek cen do poziomu około 13 dolarów za
baryłkę, a nawet poniżej 10 dolarów za baryłkę.

• W 2000 roku nastąpił bardzo wyraźny i długi

trend wzrostowy cen ropy, do poziomu 35-37
dolarów za baryłkę.

Koniec XX wieku

• Ceny surowca zmieniały się w zależności od

rozwoju sytuacji międzynarodowej:

• przed rozpoczęciem działań wojennych kształtowały

się one na poziomie około 30 USD za baryłkę,

• w pierwszych tygodniach wojny skoczyły do około

35–36 USD,

• wraz z zakończeniem działań wojennych spadły do

poziomu 23 USD,

• w kolejnych miesiącach ceny wahały się w

granicach 27–30 USD, tak aby w rok od rozpoczęcia

działań wojennych wrócić do poziomu wyjściowego,

czyli około 30–31 USD za baryłkę.

Wojna w Iraku

(marzec 2003 r.)

Cena ropy w latach 1985-2006

Cena ropy w latach 1985-2006

• Spekulacje,
• Upadek rosyjskiego koncernu Yukos,
• Strajk w Nigerii,
• Zamachy terrorystyczne w Iraku,
• Huragany w Zatoce Meksykańskiej („Katrina”

i „Rita”).

XXI wiek a ceny ropy

naftowej

Cena ropy naftowej

(październik 2004 – październik 2006)

Rok 2006

W lipcu baryłka kosztowała
najwięcej w historii - 78,4
dol.

• Rekordowe ceny to efekt
szybko rosnącego zużycia paliw -
zwłaszcza przez Chiny oraz Indie,
a także zamieszania na Bliskim
Wschodzie.

Od stycznia nieustanny wzrost ceny ropy:

• doniesienia o irańskim programie atomowym,

• ograniczenia wydobycia ropy w Nigerii,

• wojna Izraela z Hezbollahem.

• Niespodziewany spadek ceny ropy naftowej:
• 17 listopada ceny ropy spadły do poziomu

najniższego od siedemnastu miesięcy - 54,86
USD,

•Wzrost zapasów ropy naftowej w USA,

•Spadek popytu na ropę.

Rok 2006

12.12.2006 r. cena ropy naftowej – 62,28
USD

• Za baryłkę amerykańskiej ropy naftowej

(z dostawą w lutym) na giełdzie w
Nowym Jorku trzeba było w grudniu
2007roku zapłacić 97,52 dolara.

• Kryzys polityczny w Pakistanie wywołany

tragicznym zamachem na Benazir Bhutto
nie wywołał gospodarczego szoku.

Rok 2007

Pakistan nie jest liczącym się producentem
ropy naftowej na świecie, ale zabójstwo
Benazir Bhutto, liderki pakistańskiej
opozycji, wzmogło napięcia polityczne w
całym regionie Bliskiego i Środkowego
Wschodu, gdzie są najwięksi dostawcy ropy
świata.

Konflikty w tym regionie zawsze niosą ze

sobą ryzyko ograniczeń dostaw.

Rok 2007

• 2 stycznia 2008 na giełdzie towarowej NYMEX w

Nowym Jorku osiągnęła poziom 100 dolarów za
baryłkę. Historyczne maksimum cena ropy
osiągnęła 11 lipca 2008 roku, kiedy to za
baryłkę surowca płacono nawet 147,16 dolara.

Rok 2008

• Zakres spadku, jaki odnotowała cena ropy w

przeciągu kilku ostatnich miesięcy jest

imponujący.

• Na początku lipca 2008 prezes Gazpromu

Alexei Miller powiedział, że oczekuje ceny

ropy 250 USD za baryłkę bardzo niedługo.

• Obecnie cena baryłki lekkiej ropy wynosi

42,07

przy minimum

40,51.

• Merril Lynch ogłosił, iż jeśli spowolnienie

gospodarcze obejmie również Chiny, cena baryłki

ropy może spaść do 25 dolarów w 2009 roku.

•

Jednym z powodów jest

Jednym z powodów jest

zmniejszenie popytu ze strony

zmniejszenie popytu ze strony

użytkowników samochodów –

użytkowników samochodów –

sprzedaż i rejestracja nowych

sprzedaż i rejestracja nowych

aut spada bardzo mocno, nawet

aut spada bardzo mocno, nawet

o 30% w USA i Europie

o 30% w USA i Europie

Zachodniej rok do roku.

Zachodniej rok do roku.

Czy na pewno ceny ropy

Czy na pewno ceny ropy

naftowej rosną dlatego, że

naftowej rosną dlatego, że

wydobywa się jej coraz

wydobywa się jej coraz

mniej?

mniej?

• Albo dlatego, że podnoszą je

producenci (w szczególności OPEC) ?

• Profesor Lutz Kilian z Uniwersytetu

Michigan opublikował ostatnio
ciekawe badania dowodzące, że
ilość ropy naftowej na rynku nie
ma wielkiego wpływu na jej cenę.

• Analizując rynek ropy naftowej wskazuje

się zazwyczaj na

3 główne czynniki

3 główne czynniki

wpływające na poziom cen:

•

decyzje OPEC

decyzje OPEC (raczej w przeszłości niż
obecnie),

•

zawirowania polityczne

zawirowania polityczne (wojna,
embargo) i zdarzenia losowe (huragany,
pożary), które zmniejszają poziom
produkcji ropy,

•

wzrost zapotrzebowania na ropę

wzrost zapotrzebowania na ropę w
dynamicznie rozwijających się
gospodarkach (przede wszystkim w
Chinach).

• Siła oddziaływania OPEC to

obecnie raczej mit niż
rzeczywistość.

• Znaczenie tej organizacji przez ostatnie 30 lat

stale się zmniejsza.

• Przede wszystkim kraje kartelu kontrolują coraz

mniejszą (w ujęciu procentowym) część
światowych zasobów ropy naftowej.

• Do tego dochodzi jeszcze niemożność skutecznej

kontroli określonych limitów wydobycia w
ramach organizacji. Niektóre kraje członkowskie
notorycznie wykraczają poza przyznane im
kwoty.

•

Jeśli nie OPEC, to na pewno wojna w Iraku

Jeśli nie OPEC, to na pewno wojna w Iraku

jest przyczyną wzrostu cen ropy.

jest przyczyną wzrostu cen ropy.

•

Albo huragan Katrina.

Albo huragan Katrina.

•

W tym stwierdzeniu jest dużo prawdy, ale

W tym stwierdzeniu jest dużo prawdy, ale

wzrost cen nie jest wcale wynikiem

wzrost cen nie jest wcale wynikiem

zmniejszenia wydobycia.

zmniejszenia wydobycia.

•

Zdarzenia, które mogą chwilowo albo na

Zdarzenia, które mogą chwilowo albo na

dłużej zmniejszać wydobycie, mają coraz

dłużej zmniejszać wydobycie, mają coraz

mniej bezpośredni wpływ na ceny i

mniej bezpośredni wpływ na ceny i

oddziałują raczej na psychikę graczy

oddziałują raczej na psychikę graczy

rynkowych niż wartości realne.

rynkowych niż wartości realne.

Podsumowując.

•

Rynek ropy naftowej zachowuje się coraz

Rynek ropy naftowej zachowuje się coraz

bardziej jak rynki finansowe.

bardziej jak rynki finansowe.

•

Największe znaczenie mają oczekiwania

Największe znaczenie mają oczekiwania

graczy rynkowych, którzy przetwarzają

graczy rynkowych, którzy przetwarzają

informacje napływające z całego świata

informacje napływające z całego świata

nie zawsze bezpośrednio związane z

nie zawsze bezpośrednio związane z

produkcją ropy.

produkcją ropy.

•

I nie jest to wniosek pozytywny.

I nie jest to wniosek pozytywny.

•

Cena ropy może bowiem wzrastać bez

Cena ropy może bowiem wzrastać bez

względu na jej faktyczną ilość na rynku.

względu na jej faktyczną ilość na rynku.