Grawitacyjny model
handlu
Grawitacyjny model handlu
Grawitacyjny model handlu
zagranicznego został
zagranicznego został
zaproponowany przez
zaproponowany przez
Tinbergena
Tinbergena
(1962) – holenderskiego
(1962) – holenderskiego
ekonomistę, fizyka z wykształcenia i
ekonomistę, fizyka z wykształcenia i
laureata nagrody
laureata nagrody
Nobla z ekonomii
Nobla z ekonomii
w 1969 r., a następnie rozwinięty
w 1969 r., a następnie rozwinięty
przez Pöyhönena (1963)
przez Pöyhönena (1963)
oraz Linnemana (1966).
oraz Linnemana (1966).
W
W
swojej najprostszej postaci
swojej najprostszej postaci
model ten zakłada, że wielkość
model ten zakłada, że wielkość
bilateralnych obrotów
bilateralnych obrotów
handlowych jest
handlowych jest dodatnią
dodatnią
funkcją wielkości ekonomicznej
funkcją wielkości ekonomicznej
partnerów handlowych,
partnerów handlowych,
a
a ujemną
ujemną
funkcją odległości pomiędzy
funkcją odległości pomiędzy
nimi
nimi
.
.
Rozmiary handlu między dowolnymi
Rozmiary handlu między dowolnymi
dwoma krajami dość dokładnie opisuje
dwoma krajami dość dokładnie opisuje
równanie:
równanie:
T (i,j) = A x Y (i) x Y (j) / D (i,j)
T (i,j) = A x Y (i) x Y (j) / D (i,j)
gdzie:
• A — stała,
T (i,j) — wartość handlu między krajem
(i) i krajem (j),
• Y (i) — wartość PKB kraju (i)
• Y (j) — wartość PKB kraju (j),
• D (i,j) — odległość między krajami (i)
i (j).
Wzór ten oznacza to, że wartość
Wzór ten oznacza to, że wartość
wymiany handlowej między
wymiany handlowej między
dowolnymi dwoma krajami jest
dowolnymi dwoma krajami jest
proporcjonalna (przy innych
proporcjonalna (przy innych
czynnikach niezmienionych) do
czynnikach niezmienionych) do
iloczynu PKB obu tych krajów
iloczynu PKB obu tych krajów
oraz maleje wraz ze wzrostem
oraz maleje wraz ze wzrostem
odległości między krajami.
odległości między krajami.
Równanie te to właśnie
Równanie te to właśnie
grawitacyjny model handlu.
grawitacyjny model handlu.
Powodem przyjęcia takiej nazwy
Powodem przyjęcia takiej nazwy
jest analogia do prawa grawitacji
jest analogia do prawa grawitacji
odkrytego przez Newtona:
odkrytego przez Newtona:
przyciąganie między dwoma
przyciąganie między dwoma
obiektami jest proporcjonalne do
obiektami jest proporcjonalne do
ich mas i maleje wraz ze
ich mas i maleje wraz ze
wzrostem odległości między nimi.
wzrostem odległości między nimi.
Dlaczego model
Dlaczego model
grawitacyjny działa?
grawitacyjny działa?
• Mówiąc ogólnie, duże gospodarki wydają
dużo na import (przywóz towarów) dlatego,
że mają duże dochody.
• Są również w stanie przyciągnąć dużą
część wydatków innych krajów (czyli dużo
eksportować), gdyż produkują szeroką
gamę produktów.
• Zatem handel osiąga tym większe
rozmiary, im większy jest choćby jeden
z partnerów wymiany.
Bardzo uproszczony przykład
Bardzo uproszczony przykład
liczbowy pomoże wyjaśnić
liczbowy pomoże wyjaśnić
dlaczego wartość wymiany
dlaczego wartość wymiany
handlowej między dwoma
handlowej między dwoma
krajami jest mniej więcej
krajami jest mniej więcej
proporcjonalna do ich PKB.
proporcjonalna do ich PKB.
•
Ponieważ PKB danego kraju jest
Ponieważ PKB danego kraju jest
równy wartości usług i produktów
równy wartości usług i produktów
sprzedawanych w tym kraju, jest
sprzedawanych w tym kraju, jest
również — z definicji — równy
również — z definicji — równy
całkowitym wydatkom na te dobra
całkowitym wydatkom na te dobra
i usługi.
i usługi.
•
Stąd udział danego kraju
Stąd udział danego kraju
w światowym PKB jest równy
w światowym PKB jest równy
udziałowi całkowitych wydatków
udziałowi całkowitych wydatków
świata na dobra pochodzące z tego
świata na dobra pochodzące z tego
kraju.
kraju.
•
Na przykład w 2004 roku udział USA
Na przykład w 2004 roku udział USA
w światowym PKB wynosił około 25%.
w światowym PKB wynosił około 25%.
Załóżmy, że każdy na świecie
Załóżmy, że każdy na świecie
wydaje swój dochód w takich
wydaje swój dochód w takich
samych proporcjach.
samych proporcjach.
Jeśli więc udział Stanów
Jeśli więc udział Stanów
Zjednoczonych w światowych
Zjednoczonych w światowych
wydatkach jest równy 25%, to
wydatkach jest równy 25%, to
każdy obywatel świata wydaje na
każdy obywatel świata wydaje na
dobra i usługi pochodzące z tego
dobra i usługi pochodzące z tego
kraju 25% swojego dochodu.
kraju 25% swojego dochodu.
Wyobraźmy sobie, że świat składa się
Wyobraźmy sobie, że świat składa się
z czterech krajów: A, B, C i D.
z czterech krajów: A, B, C i D.
Kraje A i B są dużymi krajami, których
Kraje A i B są dużymi krajami, których
udziały w światowych wydatkach
udziały w światowych wydatkach
osiągają po 40%, zaś kraje C i D to
osiągają po 40%, zaś kraje C i D to
kraje małe, mające po 10% udziału
kraje małe, mające po 10% udziału
w wydatkach całego świata.
w wydatkach całego świata.
Wspólne wydatki całego świata
Wspólne wydatki całego świata
ustalmy na 10 bilionów dolarów.
ustalmy na 10 bilionów dolarów.
Zatem wydatki krajów A i B wynoszą
Zatem wydatki krajów A i B wynoszą
po 4 biliony, krajów C i D — po 1
po 4 biliony, krajów C i D — po 1
bilionie.
bilionie.
Wartość eksportu
DO:
A
B
C
D
A
-
1,6
0,4
0,4
B
1,6
-
0,4
0,4
C
0,4
0,4
-
0,1
D
0,4
0,4
0,1
-
PKB kraju A = 4 biliony USD i
PKB kraju A = 4 biliony USD i
A wydaje 40% PKB na dobra i
A wydaje 40% PKB na dobra i
usługi produkowane w kraju B,
usługi produkowane w kraju B,
stąd eksport z B do A = 1,6
stąd eksport z B do A = 1,6
bilionów USD
bilionów USD
Czyli według wzoru:
Czyli według wzoru:
• T (A,B) = 1,6 x 1,6 / D (A,B)
T (A,C) = 1,6 x 0,4 / D (A,C)
T (A,D) = 1,6 x 0,4 / D (A,D)
• Najlepiej więc krajowi A jest handlować
z krajem B, pod warunkiem, że
odległość do tego kraju jest mniejsza
niż cztery odległości do kraju C lub
kraju D.
Dla kraju C:
Dla kraju C:
• T (C,A) = 0,4 x 1,6 / D (C,A)
T (C,B) = 0,4 x 1,6 / D (C,B)
T (C,D) = 0,4 x 0,4 / D (C,D)
• Krajowi C bardziej opłaca się
handlować z większymi krajami A i B,
a nie z najbliższym małym sąsiadem
D, o ile kraje A i B nie leżą dalej niż
cztery odległości do kraju D.
Wiele wcześniejszych badań
Wiele wcześniejszych badań
empirycznych,
empirycznych,
w
w
łączając
łączając
w to pionierskie badania
w to pionierskie badania
Tinbergena
Tinbergena
(1962), wykazało,
(1962), wykazało,
że model grawitacji
że model grawitacji
jest
jest
d
d
obrym
obrym
narzędziem do
narzędziem do
analizy
analizy
wielkości
wielkości
b
b
ilateralnych
ilateralnych
obrotów handlowych.
obrotów handlowych.
.
Tyle teoria w warunkach
Tyle teoria w warunkach
idealnych.
idealnych.
W rzeczywistości
W rzeczywistości
w podjęciu decyzji z kim handlować bierze się
w podjęciu decyzji z kim handlować bierze się
pod rozwagę również inne czynniki takie jak:
pod rozwagę również inne czynniki takie jak:
- zapotrzebowanie na towar produkowany
w danym kraju,
- ceny i jakość towarów przeznaczonych do
handlu,
- łatwość przeprowadzenia transakcji (fizyczna
dystrybucja, ograniczenia handlowe, cła),
- podobieństwa kulturowe,
- tradycje historyczne,
- sposób prowadzenia transakcji.
Dzięki temu mniejsze kraje
Dzięki temu mniejsze kraje
o wybitnych towarach mogą
o wybitnych towarach mogą
odgrywać całkiem sporą rolę
odgrywać całkiem sporą rolę
w światowym rynku i dzięki temu
w światowym rynku i dzięki temu
mieć fundusze na dalszy
mieć fundusze na dalszy
intensywny rozwój (mniej więcej
intensywny rozwój (mniej więcej
tak zrobiła Japonia lub ostatnio
tak zrobiła Japonia lub ostatnio
Irlandia).
Irlandia).