FILOZOFIA MARKSA I

ENGELSA

- Kwestia wychowania i
kształcenia

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA

Marks podkreślał, że byt materialny w decydujący sposób kształtuje

świadomość ludzką, a nie odwrotnie. Dlatego istoty źródeł idei

społecznych należy poszukiwać nie w teoriach, lecz przede

wszystkim w warunkach materialnego życia społecznego.

Marks i Engels wiązali ściśle wychowanie, zwłaszcza klasy

robotniczej z walką klasową, z rewolucyjnym dążeniem robotników

do likwidowania wyzysku i nędzy.

ROLA INSTYTUCJI

Marks w ,,Instrukcji dla delegatów” wskazywał, iż bardziej świadomi

robotnicy zdają sobie sprawę z tego, że przyszłość ich klasy zależy

całkowicie od oświaty, od nauczania i kształcenia młodego

pokolenia. Podkreślali wraz z Engelsem rolę wychowania i

nauczania w życiu społecznym oraz indywidualnym każdego

człowieka.

Marks i Engels unaocznili beznadziejną sytuację dzieci w

kapitalistycznych fabrykach pierwszej połowy XIX wieku oraz

bezwzględny wyzysk ich rodziców. Marks dowiódł, iż kapitalistyczne

fabryki przekształcają człowieka w dodatek do maszyny, wiedzie

dzieci do kalectwa (fizycznego oraz intelektualnego). Na skutek

czego dzieci doświadczały alienacji społecznej.

POSTULATY MARKSA

1.

Wszechstronność wykształcenia dzieci i młodzieży.

2.

Prawo dzieci do zdrowia fizycznego.

3.

Prawo dzieci do wiedzy.

Marks podkreślał, że robotnik cząstkowy, pozbawiony dzieciństwa i
wychowania, oświaty, pozbawiony możliwości adaptacji do innych
warunków, był w zasadzie istotą okaleczoną i zubożałą.

,,MANIFEST

KOMUNISTYCZNY”

Marks i Engels nawoływali klasę robotniczą do rewolucji walki o

powszechną szkołę dla wszystkich dzieci oraz upaństwowienia

szkolnictwa (na filarach: powszechności, obowiązku, świeckości,

równości i bezpłatności).

W tamtym czasie takie spojrzenie wydawało się nie do przyjęcia.

Wyobrażano sobie, że rozszerzenie przywileju oświatowego może

okazać się fatalne dla dalszego rozwoju nauki, oświaty i kultury.

PRACA MARKSA NAD

WYCHOWANIEM I

KSZTAŁCENIEM

Marks wiele lat pracował nad problemami wychowawczymi,

problematyką wykształcenia ogólnego i zawodowego.

Marks jest twórcą wielu modeli pedagogicznych na podstawie

analizy uwikłań historycznych i ekonomicznych, przebiegu systemu

edukacji różnych społeczeństw. Głównymi jego założeniami są:

1.

Wszechstronny rozwój osobowości ucznia.

2.

Teoria kształcenia politycznego.

3.

Kształcenia zawodowego

4.

Przezwyciężanie alienacji.

PRACA MARKSA NAD

WYCHOWANIEM I

KSZTAŁCENIEM

Marks podkreślał potrzebę integracji elementów w procesie

nauczania, które podniosą klasę robotniczą do poziomu klas

panujących. W ten sposób pedagogika socjalistyczna zrobiła

olbrzymi krok naprzód.

Dzięki Marksowi posunęła się teoria kształcenia ogólnego,

politechnicznego i zawodowego o wiele dalej niż inne kierunki

,,szkoły pracy”. Marks przewidział współczesny typ człowieka,

ponieważ to dzięki niemu nauczanie musi uwzględniać zmienność

życia i warunków pracy człowieka, wywołaną i zmieniającą się wraz

z techniką.

Niestety, spojrzenie Marksa wiodły do nihilizmu dydaktycznego,

podporządkowania szkoły fabryce, a procesu wykształcenia

ogólnego – procesowi produkcyjnemu.

WYKSZTAŁCENIE OGÓLNE

Marks i Engels żądali gruntowności wykształcenia. Akcentowali rolę

systematyczności wiedzy i myślenia dialektycznego. Mieli na myśli

zarówno wiedzę humanistyczną, ale i matematyczno-przyrodniczą.

Według nich było to kluczem umożliwiającym młodzieży

opanowanie podstaw techniki oraz zrozumienie technicznego

postępu społeczeństwa.

POWIĄZANIE MIĘDZY

POSZCZEGÓLNYMI

PRZEDMIOTAMI NAUCZANIA

Marks zauważył, że przedmioty matematyczno-przyrodnicze są

ściśle związane z techniką wykorzystywaną w fabrykach. W związku

z czym stworzył teorię korelacji przedmiotów szkolnych z życiem

oraz korelację przedmiotów między sobą. Jest to podstawa

współczesnej integracji przedmiotów nauczania w szkole.

Dodatkowo kładli z Engelsem nacisk na rozpowszechnienie wśród
młodzieży literatury pięknej. Natomiast, aby zapobiegać
dehumanizującemu wpływowi kapitalistycznej fabryki promowali
gimnastykę i gry sportowe.

SZKOŁA = FABRYKA?

Marks podkreślał, że w szkole potrzebne jest przyuczanie i

kształcenie, a także dyscyplina.

Powiązania między szkołą, a fabryką:

1.

Badania naukowe w instytutach.

2.

Zastosowanie i wdrążanie techniki.

3.

Powiększanie wiedzy, umiejętności i wykształcenia robotników.

Ujawnia, że zagadnienie odkryć, wynalazków, wiedzy i umiejętności,
wykształcenia, a w szczególności znajomości matematyki, fizyki,
chemii i biologii jest nieodłączną częścią nauczania i kształcenia
dzieci i młodzieży m.in. także w warunkach sprężenia systemu
szkolnego z systemem fabrycznym.

ROLA PRACY RĘCZNEJ

Marks formułując teorię kształcenia politechnicznego, miał więc na

uwadze nie technicystyczny, lecz pedagogiczny, wychowawczy,

dydaktyczny punkt widzenia. Opierał się on na wyraźnemu

przezwyciężeniu starej rzeczywistości, tkwiącej u podstaw

tradycyjnej pedagogiki, która m.in. afirmowała przepaść między

pracą rąk, a pracą umysłu. Zasługą Marksa jest, że wskazał drogi

przezwyciężania tej przepaści. Zachęcał do zaszczepienia dzieciom

korzystania z prostych narzędzi.

Sprężone z nauczaniem przedmiotów humanistycznych oraz

matematyczno-przyrodniczych praca ręczna za pomocą narzędzi

prostych i praca za pomocą maszyn pobudza młodzież do działania,

ożywia proces nauczania, rodzi pomysłowość i zainteresowanie oraz

zbliża dzieci szkolne do ich zadań i obowiązków. Zadania te bowiem

stają się

ich

zadaniami.

HUMANIZACJA PRACY

Pomimo, iż dla Marksa i Engelsa wychowanie i kształcenie było

skierowane ku pracy to jednak nie zezwalali na wyzysk i

wykorzystywanie człowieka. Postulowali o humanizację pracy

poprzez skrócenie dnia roboczego oraz stosowanie wymiany

stanowisk.

100 lat później znów zwracamy się ku edukacji skierowanej do

przyszłych zawodów i ogólnego kształcenia dzieci…