EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Miejsce na naklejkę
dysleksja
z kodem szkoły
Zestaw III
Zestaw III
Zestaw III
Zestaw III
Zestaw III
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 170 minut
Czas pracy 170 minut
Czas pracy 170 minut
Czas pracy 170 minut
Czas pracy 170 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiednią liczbę stron.
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego
egzamin.
2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Możesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny
i słownika ortograficznego.
7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.
Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL.
Błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe.
Życzymy powodzenia!
2008
2008
2008
2008
2008
Wypełnia zdający
przed rozpoczęciem pracy
PESEL ZDAJ
CEGO KOD ZDAJ
CEGO
Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 70 punktów
Część I  20 punktów Część II  50 punktów
107
107
107
107
107
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko
na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami  chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj
tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y. W zadaniach zamkniętych wybierz tylko jedną z zapropo-
nowanych odpowiedzi.
Wielka nieobecna
1. Mało co jest bardziej wkurzające niż sąsiad, który ma jedną krowę więcej. Ale każdy ma takiego sąsiada.
A kto ma się gorzej od innych, czuje się jakoś skrzywdzony. W głębi duszy większość z nas wierzy przecież,
że ludzie rodzą się i z natury są lub powinni być równi. Każdy jednak gołym okiem widzi, że w żadnym
potocznym sensie to nie może być prawda.
2. Trudno o pogląd bardziej fałszywy, frustrujący i konieczny zarazem, niż wielki mit równości. Może jeste-
śmy równi wobec spraw ostatecznych: śmierci i życia wiecznego. W życiu doczesnym najpierw nierówno
nas wyposaża natura  w zdrowie, zdolności, wygląd. Potem bardzo różnie wyposaża nas nasze otoczenie
 rodzina, środowisko, szkoła. Dostajemy język, styl życia, aspiracje, nawyki, horyzonty marzeń, potoczny
obraz świata, kulturę. Nie mamy na to zbyt dużego wpływu. Kiedy możemy go mieć, na ogół jesteśmy już
ukształtowani w tak poważnym stopniu, że bardzo nierówno korzystamy z tej szansy. Znów wiele zależy od
przypadku, czyli szczęścia, które też nie jest dzielone po równo. Jedni spotkają osoby czy okoliczności,
które im pomogą, inni takie, które im zaszkodzą.
3. Wchodząc w społeczne życie mamy nierówne szanse. Im dalej w las, tym więcej nierówności i jednocześ-
nie więcej mitów równości. Mit równych szans w pracy przegrywa nawet z urodą, która jak wiadomo poma-
ga w karierze, nie mówiąc o wykształceniu, które w dużym stopniu zależy od tego, kim są nasi rodzice. Mit
równej konkurencji na rynku przegrywa choćby z urodzeniem. W każdym kraju na świecie partnerzy inaczej
traktują członków znanych rodzin i firm, a za granicą lepiej są traktowani ci z krajów cieszących się dobrą
opinią. Przed sądem mit równego prawa przegrywa nie tylko z pozycją społeczną, lecz także z płcią, zamoż-
nością, zdolnością przekonywania.
4. Nawet mit politycznej równości, której symbolem jest równa siła głosu każdego obywatela, nie broni się
w świecie realnym. Słabsi albo nie biorą udziału w wyborach, albo nie potrafią ocenić, kto reprezentuje ich
prawdziwy interes.
5. Nierówność jest nieusuwalna. A jednak cały nasz świat  demokracja, wolny rynek, prawo  oparty jest na
micie równości. Nawet w PRL 85 proc. ludzi uważało przecież, że nierówności są w Polsce zbyt wielkie, choć
wówczas były nieporównanie mniejsze niż teraz. To pokazuje jeden z paradoksów równości  ci, którzy się
domagają równości w imię mitu, sami ją muszą w imię natury odrzucić. Komunizm upadł przecież nie
dlatego, że  wrogie siły skutecznie spiskowały, ale właśnie dlatego, że nawet ci, którzy o niego walczyli,
jedne nierówności zastępowali innymi  też nieakceptowanymi.
6. Można by w tym miejscu powiedzieć  bądz
my realistami, pozbądz
my się frustrującego mitu.
7. Ale na przekór naszej wiedzy o świecie rzeczywistym mit równości ma racjonalne jądro. Uparta wiara
w równość wynika w istocie z wiedzy o nierówności. Czy byśmy mieli ochotę się ścigać, gdybyśmy nie
wierzyli w równość, czyli w szansę dorównania tym przed lub nad nami? Dynamizm nowoczesności wziął
się między innymi z tego, że więcej osób poczuło się uczestnikami wspólnoty równych ludzi, którzy mogą
się ze sobą ścigać. Chłop pańszczyz
niany czy rycerz króla Artura w żadną równość nie wierzył.
8. Równość jest złudzeniem koniecznym, byśmy żyli lepiej. Koniecznym, jednak niewystarczającym. Sztuka
polega na tym, żeby w ten mit uwierzyć, ale nie za bardzo, i żeby rzeczywistość uznać, ale nie do końca.
Słynna kpina z Folwarku zwierzęcego Orwella, że wszyscy są równi, ale niektórzy są jednak równiejsi, uczci-
wie opisuje każdą rzeczywistość nowoczesnego świata.
9. To jednak nie znaczy, że warto się na tę rzeczywistość konsekwentnie zgodzić. W realnym świecie nadmiar
konsekwencji prowadzi do katastrofy. Ideologie, które konsekwentnie uznały nierówność (rasiści, nacjona-
liści, monarchiści, lesseferyści), poniosły równie sromotne klęski i powodowały równie wielkie nieszczęścia
jak te, które ją chciały w imię mitu równości usunąć (komuniści, anarchiści). Problem jest w odpowiednich
proporcjach i sposobie ich utrzymania. Natura pogłębia nierówności. Gdy zajdzie w tym zbyt daleko, mit
równości popycha ludzi do tego, by ją wyrównywać. Może temu służyć rewolucja, pospolity rabunek albo
polityka. Fenomen demokracji polega właśnie na tym, że utrzymuje nierówność na wciąż zmieniającym się
znośnym dla ogółu i racjonalnym poziomie, co pozwala uniknąć rewolucji i ograniczyć rabunki. By jednak
ten system w miarę sprawnie działał i niwelował nadmierne nierówności, ludzie muszą uwierzyć w równość
108
108
108
108
108
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
i nierówność zarazem. Jak by to paradoksalnie nie brzmiało, od kiedy władza i społeczny porządek nie
mają już boskiej legitymizacji, to właśnie mit równości autoryzuje nierówność.
10. Świat nie jest logiczny. Każda próba ujęcia go w karby żelaznej logiki prowadzi do katastrofy. Nierów-
ność jest faktem. Równość jest tęsknotą. Nierówność jest naturalna. Równość jest niezbywalna. Obie są
nam niezbędne do życia. Wciąż musimy szukać między nimi odpowiednich proporcji. A zapewne żadne
uniwersalnie odpowiednie proporcje nie istnieją. Więc jest nadzieja, że będziemy szukali bez końca.
Jacek Żakowski, Równość. Wielka nieobecna,
 Polityka nr 17 (25010), 30 kwietnia 2005.
Zadanie 1. (2 pkt)
Dwa pierwsze zdania akapitu 1. zawierają spostrzeżenia na temat relacji między ludz
mi. Przeredaguj je tak,
aby każdemu z nich nadać formę prawdy ogólnej.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Przez powtórzenie jakiego słowa w akapicie 1. autor sygnalizuje, że wypowiada sądy o charakterze uniwer-
salnym? Zapisz to słowo.
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Na podstawie akapitu 2. wymień trzy czynniki, które zdaniem autora decydują o nierówności między ludz
mi.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 4. (1 pkt)
Użyte w akapicie 3. sformułowanie  Im dalej w las, tym więcej nierówności jest przekształconym przysło-
wiem. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu autor użył tego sformułowania.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
109
109
109
109
109
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Zadanie 5. (1 pkt)
Na podstawie akapitu 5. wyjaśnij, co według autora tekstu było przyczyną upadku komunizmu.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 6. (1 pkt)
Wskaż zdanie, które najlepiej określa związek między akapitem 1. a akapitami od 2. do 5.
A. Akapity od 2. do 5. zawierają definicje terminów wspomnianych w akapicie 1.
B. Akapity od 2. do 5. służą udowodnieniu stwierdzenia zawartego w akapicie 1.
C. Treści akapitu 1. oraz akapitów od 2. do 5. są sprzeczne.
D. Akapit 1. nie łączy się treściowo z akapitami od 2. do 5.
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Autor tego tekstu chętnie posługuje się paradoksami. Zacytuj dwa z nich.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 8. (1 pkt)
Na podstawie akapitów 7. i 8. wyjaśnij jednym zdaniem, na czym polega pozytywny wpływ mitu równości
na ludzi.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 9. (1 pkt)
W akapicie 8. Żakowski cytuje Orwella. Wyjaśnij, jaką prawdę o świecie wyraża dzięki cytatowi z powieści
Folwark zwierzęcy.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
110
110
110
110
110
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Część I POZIOM PODSTAWOWY
Zadanie 10. (1 pkt)
Na podstawie akapitu 9. zinterpretuj zdanie:  W realnym świecie nadmiar konsekwencji prowadzi do kata-
strofy .
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 11. (2 pkt)
Na podstawie akapitu 9. sformułuj dwa wnioski na temat zalet ustroju demokratycznego.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 12. (2 pkt)
W jakim znaczeniu autor używa w tekście słowa mit? Sformułuj definicję wyrazu mit w tym znaczeniu.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 13. (1 pkt)
Które dwa zdania w akapicie 10. jednoznacznie służą potwierdzeniu przekonania autora, że równość to
 wielki mit ? Zacytuj je.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 14. (1 pkt)
Wskaż prawdziwe zakończenie zdania.
Przytoczony tekst Jacka Żakowskiego to
A.reportaż.
B. esej.
C. felieton.
D. artykuł historyczny.
..............................................................................................................................................................................
111
111
111
111
111
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Zadanie 15. (1 pkt)
Z akapitów 6., 9. i 10. zacytuj dwa sformułowania, które świadczą o tym, że autor chce wpłynąć na odbiorcę.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 16. (1 pkt)
Zinterpretuj tytułowe metaforyczne wyrażenie  wielka nieobecna .
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
112
112
112
112
112
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II  pisanie tekstu własnego w związku z tekstem
literackim zamieszczonym w arkuszu
Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niż dwie strony (około 250 słów).
Temat 1.
Rządzący i ich powinności. Omów temat na podstawie porównania Pieśni XIV z Ksiąg wtórych Jana
Kochanowskiego z wierszem Czesława Miłosza Do polityka. Określ, jakie zabiegi językowe stosują auto-
rzy, aby ich teksty miały charakter pouczenia i zmuszały do refleksji.
Jan Kochanowski Pieśń XIV
z Ksiąg wtórych
Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,
A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,
Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono
I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono:
Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,
Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,
Z którego macie nie tak swe własne rzeczy
Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.
A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana,
Ale i sami macie nad sobą pana,
Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić
Poczet1 macie; trudnoż tam krzywemu wynić2.
Nie bierze ten pan darów ani sie pyta,
Jesli kto chłop czyli się grofem poczyta3;
W siermiędzie-li4 go widzi, w złotych-li głowach5,
Jesli namniej przewinił6, być mu w okowach.
Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem
Grzeszę, bo sam sie tracę swym wszeteczeństwem7;
Przełożonych występy miasta zgubiły
I szerokie do gruntu carstwa8 zniszczyły.
Jan Kochanowski, Pieśni,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
1
uczynić / Poczet  zdać rachunek.
2
krzywemu wynić  winnemu wyjść na wolność.
3
się grofem poczyta  tytułuje się grafem, hrabią.
4
w siermiędzie  w ubraniu wierzchnim noszonym przez chłopów.
5
w złotych-li głowach  czy w złotogłowach; złotogłów  bogata tkanina, jedwab przetykany złotymi nićmi.
6
jesli namniej przewinił  jeśli tylko ma na sumieniu najmniejsze choćby przewiny.
7
bo sam sie tracę swym wszeteczeństwem  bo skutkiem tego, że ja grzeszę, jest moja własna zguba.
8
carstwa  tu: królestwa, monarchie.
113
113
113
113
113
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Czesław Miłosz Do polityka
Kto ty jesteś człowieku  zbrodniarz czy bohater?
Ty, którego do czynu wychowała noc.
Oto starca i dziecka w ręku dzierżysz los
I twarz twoja zakryta
Jak golem9 nad światem.
Czy obrócisz w popioły miasto czy ojczyznę?
Stój! Zadrżyj w sercu swoim! Nie umywaj rąk!
Nie oddawaj wyroku niespełnionym dziejom!
Twoja jest waga i twój jest miecz.
Ty ponad ludzką troską, gniewem i nadzieją
Ocalasz albo gubisz
Pospolitą rzecz.
Ty jesteś dobry i w gronie rodziny
Pieściłeś nieraz blask dziecinnych głów.
Ale jeżeli przeklnie ciebie  milion rodzin?
Biada! Co pozostanie z twoich dobrych dni?
Co pozostanie z twoich krzepkich mów?
Ciemność nadchodzi.
Gwarne miasta i pola, kopalnie, okręty
Na twojej dłoni, ludzkiej, jakże ludzkiej.
Patrz. Linia twego życia tędy będzie szła.
Po trzykroć przeklęty
Władco dobra
Albo władco zła.
Kraków 1945 r.
Czesław Miłosz, Wiersze,
Wydawnictwo Literackie, Kraków  Wrocław 1985.
9
golem  w żydowskich podaniach ludowych postać ludzka ulepiona z gliny, w którą tchnięto życie przez położenie jej na usta lub czoło kartki z hebrajskimi
spółgłoskami oznaczającymi niewypowiadalne imię Boga; golem nie był jednak prawdziwym człowiekiem, ponieważ nie umiał mówić i rozumować. Szczególnie
słynny stał się golem stworzony w XVI w. w Pradze czeskiej dla obrony prześladowanej społeczności żydowskiej; miał on wypełniać dobrze swoje obowiązki do
chwili, gdy wpadł w szał i zaczął niszczyć wszystko wokół, więc trzeba go było zgładzić.
114
114
114
114
114
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Temat 2.
Co jest ważniejsze  prawa jednostki czy prawa społeczeństwa? Zanalizuj przytoczone fragmenty utworu
Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera oraz powieści Stefana Żeromskiego Ludzie
bezdomni, żeby scharakteryzować stanowiska uczestników obu dyskusji. Wez
pod uwagę zaprezento-
wane przez bohaterów kryteria oceny postępowania człowieka.
Johann Wolfgang Goethe
Cierpienia młodego Wertera (fragmenty)
Nagłym ruchem przyłożyłem sobie lufę pistoletu nad prawym okiem do skroni.  Fe  rzekł Albert, odej-
mując pistolet [...].  Co to ma znaczyć?  dodał niecierpliwie.  Nie mogę pojąć, jak człowiek może być tak
głupi, by się zastrzelić; sama ta myśl budzi we mnie odrazę.
 Że też wy, ludzie  zawołałem [...]  powiadacie zaraz: to głupie, to mądre, to dobre, to złe! I cóż to
wszystko znaczy? Czyście przez to zbadali wewnętrzne pobudki jakiegoś czynu? Czy umiecie nieomylnie
rozwikłać przyczyny, dla których on został spełniony, dlaczego stać się musiał? Gdybyście to zrobili, nie
bylibyście tak pochopni w swych sądach.
 Przyznasz mi  rzekł Albert  że pewne czyny pozostają występnymi, z jakichkolwiek by powstały pobudek.
Wzruszyłem ramionami i przyznałem mu słuszność.  Ale, mój drogi!  ciągnąłem  i tu znajdzie się kilka
wyjątków. To prawda, kradzież jest zbrodnią, lecz czy człowiek, który dla uratowania siebie i swoich od
haniebnej śmierci głodowej wychodzi grabić, zasługuje na współczucie czy karę? Kto pierwszy rzuci kamień
na męża, który w słusznym gniewie mści się na swej niewiernej żonie i jej nikczemnym uwodzicielu? Na
dziewczynę, która w chwili rozkoszy zatraca się w nieokiełznanych uciechach miłości? Nawet nasze prawa,
te zimnokrwiste pedanty, dają się wzruszać i powstrzymują karę.
 To zgoła co innego  odrzekł Albert  bo człowiek, którego porywają namiętności, traci wszelkie opamię-
tanie i powinien być uważany za pijanego, za szalonego.
 O, wy, ludzie rozumni!  zawołałem z uśmiechem.  Namiętności! Pijaństwo! Szaleństwo! Stoicie tak,
spokojni, tak bez współczucia, wy, ludzie obyczajni! A
ajecie pijaka, gardzicie obłąkanym [...]. Niejeden raz
bywałem pijany, moje namiętności były zawsze bliskie obłędu, a nie żałuję ani jednego, ani drugiego; bo
pojąłem sam z siebie, że trzeba by było z dawien dawna obwołać pijakami i szaleńcami wszystkich niezwyk-
łych ludzi, którzy stworzyli coś wielkiego, coś na pozór nieosiągalnego.
[...]
Jest rzeczą nie do zniesienia, że każdemu, na pół choćby wolnemu, szlachetnemu i nieoczekiwanemu
czynowi towarzyszą zawsze okrzyki: Ten człowiek jest pijany, szalony!
[...] Albert [rzekł]:
 [...] W tym z pewnością nie masz słuszności, że samobójstwo [...] porównujesz do wielkich czynów, gdy
przecież nie można go uważać za nic innego jak tylko za słabość, bo oczywiście łatwiej jest umrzeć niż
mężnie znosić życie pełne udręki.
Odparłem [...]:  Nazywasz to słabością! Proszę, nie daj się uwieść pozorowi. Czy lud jęczący pod niezno-
śnym jarzmem tyrana śmiesz nazwać słabym, jeśli wreszcie powstanie i starga swe pęta? Człowieka, który
w strachu, że pożar objął jego dom, czuje napięcie wszystkich sił i z łatwością unosi ciężary, które by w spo-
koju umysłu ledwie mógł poruszyć; człowieka, który dotknięty obelgą, we wściekłości rzuca się na sześciu
i zwycięża ich, nazwieszże słabym?
przełożył Leopold Staff
Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971.
115
115
115
115
115
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Stefan Żeromski
Ludzie bezdomni (fragmenty)
 Istnieją na pewno kryteria dobra i zła [ wołał Kalinowicz].
 A& skoro istnieją&  z cicha mówił Korzecki.
 Wiemy przecie, że niewolnictwo jest formą życia, do której wracać nie należy. [& ]
 Więc cóż z tego?
 Nasza świadomość jest już kryterium. Dobro społeczne&
 Właśnie: dobro społeczne! Zawsze to mówimy i jakoby wiemy, co to jest szczęście i dobro społeczeństwa,
ale nigdy nas nie zajmuje szczęście jednostki.
[& ]
 Szczęście jednostki musi być podporządkowane dobru ogółu.
 To jest właśnie mowa przemocy nad duszą człowieka...  mówił Korzecki [...].  Ileż to ludzi święta
inkwizycja spaliła na stosie dla tej zasady, dla tego kryterium.
 Święta inkwizycja!  pienił się młody.  Co pan za rzeczy wywłóczy, u licha! Ale co to jest szczęście
jednostki? [...] Ja tego nie rozumiem.
 Istotnie, jest to coś tak od nas dalekiego, że pan tego nawet wcale nie rozumie. [...] Możność uczynku,
mówienia, myślenia, a przynajmniej czucia, przynajmniej wzdychania według swej woli. [...]
 Nie ulega jednak wątpliwości, że wyuczenie się abecadła, sylabizowanie i bazgroty kaligraficzne  jest to
męka [ mówił Kalinowicz]. [& ] A tej torturze dziecko musi być poddane. [...] Cierpienie! Wszelka praca jest
cierpieniem. Cóż tu mówić! Taka sprawa higieny. Za pomocą czego mogą zwalczyć w naszych miastecz-
kach epidemię? Rozumie się, że za pomocą przymusu. Co czynić ze zbójami, rzezimieszkami? [...] Każdego
obywatela należy przytrzymać za rękę, gdy coś przedsiębierze, i zapytać, czy działa z pożytkiem, zbadać, czy
nie idzie wbrew, czy nie psuje tego, co ród ludzki pracowicie zbudował. [...]
Czyliż nie wiemy na pewno, że dzieciobójstwo albo chińskie mordowanie starców  to są złe rzeczy,
a uczucie solidarności między ludz
mi  to jest rzecz dobra? Że mówić prawdę jest dobrze, a kłamać z
le? I kto
by chciał propagować ideę dzieciobójstwa albo niszczyć uczucie solidarności, powinien być usunięty...
 Że mówić prawdę jest dobrze, a kłamać  z
le, tego ja, na przykład, który tu z panem siedzę w jednym
pokoju, wcale nie jestem pewny. Częstokroć mówienie, a nawet wyznawanie kłamstwa jest najwyższą cno-
tą, zasługą i bohaterstwem. Jest ono zupełnie takie samo jak mówienie prawdy. Pozostawiam człowiekowi
zupełną swobodę mówienia prawdy albo kłamania. Co jeden człowiek może wiedzieć o prawdzie albo
fałszu duszy drugiego człowieka? W sercu ludzkim są takie oceany, pustynie, góry i wędrujące lodowce...
Chrystus powiedział:  Nie sądz
cie, abyście nie byli sądzeni . Oto wszystko. [...] Szerzenie idei niewolnictwa
jest niemożliwe wśród takich ludzi tak samo, jak niemożliwa to jest rzecz, żebyśmy dwaj weszli do towarzy-
stwa, gdzie zgromadziły się subtelnie wychowane kobiety, i żebyśmy tam zaczęli prowadzić jakąś karczem-
ną rozmowę albo [...] pozrzucali ubranie. [...] A przecie nie ma żadnego pisanego prawa, które by zabraniało
tej swobody. To cząsteczka właśnie tego uczucia solidarności, które wszystko przeniknie [...]. Złe niewątpli-
wie jest tylko jedno: krzywda bliz
niego. Człowiek  jest to rzecz święta, której krzywdzić nikomu nie wolno.
Wyjąwszy krzywdy bliz
niego, wolno każdemu czynić, co chce.
 Idylla, proszę pana, idylla, czyli Arkadia. Krzywda bliz
niego... Dobre sobie! A cóż to jest krzywda? Gdzież
jej granica?
 Granica krzywdy leży w sumieniu, w sercu ludzkim.
 No, proszę pana, czyż to nie są żarty?
 Nie. To jest myśl najbardziej twórcza ze wszystkich. Na niej świat stoi. Niech no pan pomyśli, co by z nim
było, gdyby wymazać te słowa:  Po tym poznają, żeście uczniami moimi, jeśli się wzajem miłować będzie-
cie . Miłość między ludzi należy siać jak złote zboże, a kąkol nienawiści trzeba wyrywać i deptać nogami.
Czcij człowieka...  oto nauka.
Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1997.
116
116
116
116
116
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
WYPRACOWANIE
na temat nr .......................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
117
117
117
117
117
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
118
118
118
118
118
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
119
119
119
119
119
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
120
120
120
120
120
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Część II POZIOM PODSTAWOWY
Brudnopis (nie podlega ocenie)
121
121
121
121
121
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY
OCENIANIE ARKUSZA POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
POZIOM PODSTAWOWY
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Wielka nieobecna
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi zdającego mogą przybierać różną formę językową,
ale ich sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę zdającego, należy stosować punktację
z modelu.
Uwaga: Za pełną odpowiedz
przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną  wskazaną w rubryce
 punkty cząstkowe . Nie przyznaje się połówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpowiedz
błędną nie
przyznaje się punktów.
Nr Maksymalna Punkty
Proponowane odpowiedzi
zadania liczba punktów cząstkowe
1. Dwa pierwsze zdania akapitu 1. zawierają spostrzeżenia na te- 2 1
mat relacji między ludz
mi. Przeredaguj je tak, aby każdemu z nich (po 1 za
nadać formę prawdy ogólnej. przeredago-
Nikt nie lubi, gdy ktoś jest od niego bogatszy (lepszy). wanie każde-
Zawsze znajdzie się ktoś, kto jest od nas bogatszy (ma więcej; go z dwóch
jest lepszy; komu mamy czego zazdrościć). zdań)
2. Przez powtórzenie jakiego słowa w akapicie 1. autor sygnalizu- 1 0
je, że wypowiada sądy o charakterze uniwersalnym? Zapisz to
słowo.
Każdy.
3. Na podstawie akapitu 2. wymień trzy czynniki, które zdaniem au- 1 0
tora decydują o nierówności między ludz
mi.
Natura, otoczenie, przypadek (szczęście).
4. Użyte w akapicie 3. sformułowanie  Im dalej w las, tym więcej 1 0
nierówności jest przekształconym przysłowiem. Wyjaśnij, w ja-
kim znaczeniu autor użył tego sformułowania.
Im aktywniej (im dłużej) bierzemy udział w życiu społecznym, tym
więcej dostrzegamy przejawów nierówności.
5. Na podstawie akapitu 5. wyjaśnij, co według autora tekstu było 1 0
przyczyną upadku komunizmu.
Komunizm upadł, bo chociaż ci, którzy próbowali go wcielać w ży-
cie, głosili równość, w rzeczywistości tylko zastępowali jedne nie-
równości innymi.
6. Wskaż zdanie, które najlepiej określa związek między akapitem 1. 1 0
a akapitami od 2. do 5.
A. Akapity od 2. do 5. zawierają definicje terminów wspomnia-
nych w akapicie 1.
B. Akapity od 2. do 5. służą udowodnieniu stwierdzenia zawarte-
go w akapicie 1.
C. Treści akapitu 1. oraz akapitów od 2. do 5. są sprzeczne.
D. Akapit 1. nie łączy się treściowo z akapitami od 2. do 5.
B.
122
122
122
122
122
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Nr Maksymalna Punkty
Proponowane odpowiedzi
zadania liczba punktów cząstkowe
7. Autor tego tekstu chętnie posługuje się paradoksami. Zacytuj 2 1
dwa z nich.
Na przykład:
 ci, którzy się domagają równości w imię mitu, sami ją muszą
w imię natury odrzucić;
 uparta wiara w równość wynika w istocie z wiedzy o nierówności;
 wszyscy są równi, ale niektórzy są jednak równiejsi;
 by jednak ten system w miarę sprawnie działał i niwelował nad-
mierne nierówności, ludzie muszą uwierzyć w równość i nierów-
ność zarazem;
 to właśnie mit równości autoryzuje nierówność.
8. Na podstawie akapitów 7. i 8. wyjaśnij jednym zdaniem, na czym 1 0
polega pozytywny wpływ mitu równości na ludzi.
Na przykład:
 ten mit sprawia, że ludzie dążą do lepszego życia (do pozytyw-
nych zmian);
 ten mit sprawia, ze ludzie dążą do awansu.
9. W akapicie 8. Żakowski cytuje Orwella. Wyjaśnij, jaką prawdę 1 0
o świecie wyraża dzięki cytatowi z powieści Folwark zwierzęcy.
Teoretycznie (formalnie; zgodnie z rozmaitymi hasłami) ludzie są
równi, ale praktyka (rzeczywistość) jest inna (w praktyce, w rze-
czywistości ludzie nie są naprawdę równi).
10. Na podstawie akapitu 9. zinterpretuj zdanie:  W realnym świecie 1 0
nadmiar konsekwencji prowadzi do katastrofy .
Historia uczy, że ponoszą klęskę (przegrywają) zarówno ci, którzy
próbują realizować hasła ideologii konsekwentnie uznających nie-
równość, jak i ci, którzy próbują wcielać w życie hasło równości.
11. Na podstawie akapitu 9. sformułuj dwa wnioski na temat zalet 2 1
ustroju demokratycznego. (po 1 za
Na przykład: wniosek)
 pozwala uniknąć rewolucji;
 zapobiega grabieży;
 zapobiega drastycznym nierównościom.
12. W jakim znaczeniu autor używa w tekście słowa mit? Sformułuj 2 1
definicję wyrazu mit w tym znaczeniu.
Mit to fałszywe wyobrażenie silnie zakorzenione (utrwalone)
w zbiorowej świadomości.
13. Które dwa zdania w akapicie 10. jednoznacznie służą potwierdze- 1 0
niu przekonania autora, że równość to  wielki mit ? Zacytuj je.
Nierówność jest faktem.
Równość jest tęsknotą.
14. Wskaż prawdziwe zakończenie zdania. 1 0
Przytoczony tekst Jacka Żakowskiego to
A. reportaż.
B. esej.
C. felieton.
D. artykuł historyczny.
B.
123
123
123
123
123
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Nr Maksymalna Punkty
Proponowane odpowiedzi
zadania liczba punktów cząstkowe
15. Z akapitów 6., 9. i 10. zacytuj dwa sformułowania, które świad- 1 0
czą o tym, że autor chce wpłynąć na odbiorcę.
Na przykład:
 bądz
my realistami, pozbądz
my się&
 to jednak nie znaczy, że warto&
 wciąż musimy szukać&
16. Zinterpretuj tytułowe metaforyczne wyrażenie  wielka nieobecna . 1 0
 Wielka nieobecna to równość.  Wielka  ważna, pożądana przez
ludzi, ale  nieobecna , bo niemożliwa do urzeczywistnienia.
Razem 20
Temat 1.
Rządzący i ich powinności. Omów temat na podstawie porównania Pieśni XIV z Ksiąg wtórych Jana
Kochanowskiego z wierszem Czesława Miłosza Do polityka. Określ, jakie zabiegi językowe stosują autorzy,
aby ich teksty miały charakter pouczenia i zmuszały do refleksji.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Punktacja:
1. Określenie zasady zestawienia utworów, np.: 0 3
a. oba skierowane do ludzi mających większy niż inni wpływ na losy społeczności,
b. oba zawierają refleksje na temat powinności rządzących,
c. wypowiedziane z różnych perspektyw historycznych,
d. Kochanowski pisał w XVI-wiecznej Polsce Jagiellonów,
e. Miłosz pisał w wieku XX  stuleciu totalitaryzmów i wojen.
2. Rządzący w pieśni Kochanowskiego, np.: 0 8
a. ludzie sprawujący władzę w państwie,
b. wymierzający sprawiedliwość (czuwający nad przestrzeganiem sprawiedliwości lub prawa),
c.  pasterz  zwierzchnik, ktoś, kto kieruje ludz
mi, ale też opiekuje się nimi,
d. zastępuje Boga na ziemi (zajmuje wysokie miejsce w społeczeństwie),
e. odpowiedzialny przed Bogiem,
f. podlega karze bez względu na swoją pozycję,
g. nie powinien dbać o własne interesy,
h. powinien działać dla dobra ogółu,
i. zło czynione przez rządzących bardziej szkodliwe niż występki zwykłych ludzi,
j. przewinienia (grzechy) ludzi sprawujących władzę doprowadzają do upadku państw.
3. Rządzący w wierszu Miłosza, np.: 0 8
a. wiersz wyrazem trudności z jednoznacznym scharakteryzowaniem polityka,
argumenty:
b. stawianie pytań dotyczących jego osoby,
c. gromadzenie określeń przeciwstawnych, np.  zbrodniarz   bohater ,  dobry   przeklęty ,
d. interpretacja słowa  golem , np. postać przypominająca wprawdzie człowieka, ale zarówno mająca ce-
chy nadludzkie, jak i pozbawiona cech ludzkich (tajemnicza, nieobliczalna),
e. interpretacja metafory  twarz [& ] zakryta ,
f. polityk może służyć dobru społeczności ( ocalasz ),
g. może przyczynić się do upadku państwa ( gubisz ),
h. nie może unikać odpowiedzialności ( nie umywaj rąk ),
i. sprawuje sądy,
j. wymierza kary,
k. kontrast między prywatnym a publicznym wizerunkiem polityka,
l. popełnia ludzkie błędy.
124
124
124
124
124
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
4. Wskazanie w obu utworach środków językowych służących perswazji, np.: 0 3
a. wyraz
ne określenie adresatów,
b. apostrofy,
c. tryb rozkazujący,
d. słownictwo odwołujące się do najgłębszych emocji, np. w utworze Kochanowskiego w drugim wersie
 ludzką sprawiedliwość , w wierszu Miłosza już w pierwszym wersie  człowieku ,
e. w utworze Miłosza  wykrzyknienia,
f. w utworze Miłosza  pytania retoryczne.
5. Podsumowanie  związane z tematem, wynikające z analizy tekstów, 0 3
pełne, np.: 3
dostrzeżenie podobieństw w ujęciu tematu przez poetów, wskazanie na uniwersalność problemu: wyjątko-
wa odpowiedzialność polityka, bardziej dotkliwe skutki błędów rządzących, politycy  niewolni od ludzkich
słabości, podobne środki językowe zastosowane w celu nadania wypowiedzi poetyckiej charakteru po-
uczenia i przestrogi,
częściowe, np.: (2)
dostrzeżenie podobieństw w ujęciu tematu przez poetów, wskazanie na uniwersalność problemu: wyjątko-
wa odpowiedzialność polityka, bardziej dotkliwe skutki błędów rządzących,
próba podsumowania, np.: (1)
lakoniczne stwierdzenie na temat podobieństwa w ujęciu tematu przez autorów z różnych epok.
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
 podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna;
pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5
 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3
 wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (maksymalnie 5 punktów)
 jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5
 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3
 na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. J
ZYK (maksymalnie 12 punktów)
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeolo-
gia i fleksja, 12
 język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia, 6
 język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), flek-
syjnych, 3
 język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty)
 bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3
 poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2
 poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo
różnych błędów). 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0 4
125
125
125
125
125
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
Temat 2.
Co jest ważniejsze  prawa jednostki czy prawa społeczeństwa? Zanalizuj przytoczone fragmenty utworu
Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera oraz powieści Stefana Żeromskiego Ludzie
bezdomni, żeby scharakteryzować stanowiska uczestników obu dyskusji. Wez
pod uwagę zaprezento-
wane przez bohaterów kryteria oceny postępowania człowieka.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Punktacja:
1. Rozpoznanie wstępne przywołanych utworów, np.: 0 2
a. dwa teksty z różnych epok,
b. Cierpienia młodego Wertera to utwór z XVIII w. (z  okresu burzy i naporu w Niemczech, zapowiedz

romantyzmu),
c. Ludzie bezdomni to utwór z okresu Młodej Polski,
d. oba teksty łączy spór o wartości.
Cierpienia młodego Wertera
2. Charakterystyka fragmentu, np.: 0 1
a. uczestnicy dyskusji to główny bohater, Werter, i Albert, narzeczony (mąż) Lotty, ukochanej Wertera,
b. punktem wyjścia dyskusji  samobójczy gest Wertera.
3. Poglądy Alberta, np.: 0 4
a. potępia samobójstwo,
b. uważa je za głupotę,
c. uważa je za słabość,
d. sądzi, że łatwiej umrzeć, niż znosić cierpienie,
e. istnieją obiektywne kryteria oceny postępowania,
f. niektóre czyny należy postrzegać jako negatywne niezależnie od ich pobudek,
g. akceptuje łagodzenie kary dla osób szalonych lub pijanych.
4. Poglądy Wertera, np.: 0 5
a. ludzie sądzą innych zbyt pochopnie (nie zbadawszy pobudek czynów),
b. należy poznać motywy czynów,
c. istnieją okoliczności usprawiedliwiające naruszenie prawa,
d. przykłady: uczucie do bliskich, pragnienie ich uratowania, zazdrość, miłość (namiętność),
e. przypomina, że prawo  choć bezduszne  uwzględnia okoliczności łagodzące,
f. namiętność to przejaw (manifestacja) wolności (szlachetności),
g. nie akceptuje politowania dla szalonych albo pijanych,
h. ludzie niezwykli (twórczy) są niesłusznie postrzegani jako szaleńcy lub pijacy,
i. samobójstwo nie jest słabością,
j. samobójstwo to przejaw odwagi i determinacji.
Ludzie bezdomni
5. Charakterystyka fragmentu, np.: 0 1
a. rozmowa postaci epizodycznych,
b. wiąże się z ważną dla wymowy powieści kwestią wyborów życiowych.
6. Poglądy Kalinowicza, np.: 0 4
a. przekonany, że istnieją kryteria odróżniania dobra od zła,
b. dobro społeczne (pożytek) jako kryterium,
c. szczęście jednostki podporządkowane dobru ogółu,
d. życie społeczne wymaga ograniczenia wolności jednostki,
e. przykłady: przymus szkolny, wprowadzanie higieny, karanie przestępców,
f. konieczność represji wobec ludzi naruszających zasady życia społecznego,
g. poglądy Korzeckiego uważa za nierealistyczne (utopijne).
7. Poglądy Korzeckiego, np.: 0 5
a. dobro jednostki przeciwstawia dobru społecznemu,
b. uważa, że zbyt mało troszczymy się o dobro jednostki,
126
126
126
126
126
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
Zestaw III POZIOM PODSTAWOWY
c. wywyższanie dobra społecznego prowadzi do przemocy (przykład: inkwizycja),
d. szczęście jednostki utożsamia z jej wolnością,
e. neguje istnienie sztywnych reguł oceny moralnej,
f. argument: usprawiedliwia kłamstwo,
g. ocena zależy od nieznanych wewnętrznych (duchowych) pobudek,
h. nie chce osądzać, oceniać (przywołanie nauki Chrystusa),
i. istnieją zachowania nieakceptowane społecznie, choć zgodne z prawem,
j. zasadą postępowania: solidarność, niekrzywdzenie innych (granice wolności jednostki wyznacza wol-
ność innych jednostek),
k. potrzeba kierowania się sumieniem,
l. ewangeliczna zasada miłości bliz
niego.
8. Podsumowanie  związane z tematem, wynikające z analizy tekstów, 0 3
pełne, np.: 3
dostrzeżenie, że w każdym z przytoczonych fragmentów utworu zaprezentowane jest stanowisko osoby,
która opowiada się po stronie prawa, norm społecznych, za ograniczeniem wolności jednostki, za ocenia-
niem według uczynków (Albert, Kalinowicz), oraz kogoś, kto przeciwstawia się rygoryzmowi wobec jed-
nostki, ograniczeniom wolności, co nie znaczy, że nie uznaje żadnych zasad postępowania (Werter, Korzecki);
refleksja na temat tego, że ukazany spór ma charakter ponadczasowy (uniwersalny), ponieważ to, jakie
zajmuje się w nim stanowisko, zależy od przeżyć, doświadczeń, sytuacji jednostki,
częściowe, np.: (2)
dostrzeżenie, że w każdym z przytoczonych fragmentów utworu zaprezentowane jest stanowisko osoby,
która opowiada się za ograniczeniem wolności jednostki i ocenianiem według uczynków, oraz kogoś, kto
przeciwstawia się rygoryzmowi wobec jednostki; refleksja na temat tego, że ukazany spór ma charakter
ponadczasowy (uniwersalny),
próba podsumowania, np.: (1)
lakoniczne stwierdzenie, że każdy z fragmentów zawiera dwie odmienne wizje kryteriów oceny postępowa-
nia człowieka.
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
 podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna;
pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5
 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3
 wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna.
1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (maksymalnie 5 punktów)
 jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5
 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3
 na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. J
ZYK (maksymalnie 12 punktów)
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeolo-
gia i fleksja, 12
 język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia, 6
 język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), flek-
syjnych, 3
 język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
127
127
127
127
127
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
POZIOM PODSTAWOWY Zestaw III
V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty)
 bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 3
 poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2
 poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo
różnych błędów). 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0 4
128
128
128
128
128
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Miejsce na naklejkę
dysleksja
z kodem szkoły
Zestaw III
Zestaw III
Zestaw III
Zestaw III
Zestaw III
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 180 minut
Czas pracy 180 minut
Czas pracy 180 minut
Czas pracy 180 minut
Czas pracy 180 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiednią liczbę stron.
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego
egzamin.
2. Arkusz zawiera dwa tematy sprawdzające tworzenie tekstu własnego
w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu.
Wybierz jeden z nich i napisz wypracowanie.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Możesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny
i słownika ortograficznego.
7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.
Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL.
Błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe.
Życzymy powodzenia!
2008
2008
2008
2008
2008
Wypełnia zdający
przed rozpoczęciem pracy
PESEL ZDAJ
CEGO KOD ZDAJ
CEGO
Za napisanie wypracowania można otrzymać łącznie 40 punktów
129
129
129
129
129
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko
na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami  chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj
tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y.
Niech się język gotuje (fragmenty)
1. Na pewno polski chłop nie miał przez wieki świadomości narodowej, cokolwiek to znaczy. Można to uznać
za mankament. Jednak z mojej perspektywy  artystycznej i kulturowej  uznaję to za pozytyw. Nie mając
świadomości narodowej, chłop miał świadomość swojego losu. Żył w uniwersum bytu ludzkiego. Nie miał
świadomości narodowej, nie miał więc też poczucia winy za upadek Polski. Był wyzwolony z permanentnej
udręki typowej dla polskiego inteligenta.
2. Dla mnie ów brak jest zarazem warunkiem bogactwa, dzięki któremu może ujawnić się nagi los ludzki.
Owszem, chłop nie miał swojej historii jako zbiorowość, ale posiadał ją jako indywiduum i ród przywiązany
do przodków i ziemi. Bo kultura chłopska była przede wszystkim kulturą bytu i miejsca.
3. Świadomość narodowa wśród chłopów pojawia się dość póz
no, dopiero pod koniec XIX w. Aktem dla
niej znamiennym była dopiero wojna polsko-bolszewicka, kiedy chłopi na wezwanie Witosa masowo poszli
na front.
4. Drugim etapem jej rozwoju była II wojna światowa, kiedy chłopi poszli do partyzantki. Co najmniej trzy
piąte leśnej partyzantki AK stanowili chłopi, nie mówiąc już o tzw. intendenturze, bo przecież wieś żywiła
partyzantów. [...]
5. Kultura chłopska nie potrafiła się zagniez
dzić w świadomości przeciętnego polskiego inteligenta. Pod tym
względem jesteśmy ewenementem na skalę europejską. Nigdzie nie spotkamy takiej skali społecznego
wstydu, że oto żyjemy w tej samej przestrzeni co chłopi. I zaprzeczenia tym korzeniom wśród inteligentów
pochodzących ze wsi. [...] W okresie zaborów nadrzędna stała się idea niepodległości, i wszystko, co nie
było jej podporządkowane, traktowane było jako kulturowo obce lub trzeciorzędne.
6. Skorzystali na tym zaborcy. To oni uwłaszczyli polskich chłopów: najpierw w zaborze pruskim w 1823 r.,
póz
niej w austriackim w 1848 i wreszcie w rosyjskim w 1863. Na marginesie powiem  mało kto o tym wie
 że ostatnie uwłaszczenie odbyło się w 1931 r. Otóż wtedy to Sejm Rzeczypospolitej specjalną ustawą
uwłaszczył chłopów na kawałku ziemi na Spiszu. Do 1931 r. panowała tam pańszczyzna, co notabene odkryli
wówczas dziennikarze. Czy trzeba coś jeszcze dodawać w tej kwestii? [...]
7. [Kultura chłopska  dop. red.] umierała przez dziesięciolecia. Początków agonii możemy się dopatrzyć już
w drugiej połowie XIX w., kiedy chłopi zaczęli emigrować do Stanów Zjednoczonych, Brazylii, do Niemiec, do
Francji. Można się jej dopatrywać w wojnach, które rozrzucały chłopów po frontach całej Europy. Wreszcie 
paradoksalnie  kultura chłopska umierała wraz z wkraczaniem pisma. To, co było ambicją kulturalną młodych
pokoleń chłopskich, wyznaczało jednocześnie jej kres. Bowiem kultura chłopska była kulturą mowy. [...]
8. I definitywnie skończyła się, gdy na wieś wkroczyła cywilizacja w postaci telewizora, pralki, telefonu. Do
tej pory chłopska izba była najważniejszą instytucją kulturalną, ponieważ tam się zbierali ludzie na sąsiedzkie
pogwarki, a teraz zamiast pogwarek i spotkań każdy miał w domu ekran, który do niego gadał.
9. Jaka była ta chłopska mowa przedtem, można prześledzić w pierwszych zapiskach chłopskich, kiedy
widać jeszcze, w jaki sposób przenoszą struktury mowy żywej na pismo. Jak pismo stawia im opór, ograni-
cza konwencją, w której nie mogą się zmieścić. Tych form zapisów chłopskich było całe multum i nie spo-
sób ich nawet ponazywać i skatalogować w określone formy.
10. Przecież wśród chłopów nie było nawet umów pisanych, tylko ustne. Wszystko odbywało się  na słowo .
Istniała moralna instytucja słowności. Dziś jest ona przecież w kompletnym zaniku. Niedawno spotkałem
nawet ludzi, którzy już nie rozumieli, co pojęcie  słowność znaczy. [...]
11. Według mnie była to najbardziej uniwersalistyczna kultura polska, ponieważ nie była obciążona żadnymi
serwitutami ideologicznymi. Była czystą kulturą bytu. Przy czym nie była to kultura rozgadana, ponieważ
znała wagę słowa. Na posiadach chłopi z trudem wydobywali je z siebie. Słowo miało dla nich funkcję nie
tylko informacyjną, ale i zaklinającą, pocieszającą, proroczą.
12. W dzieciństwie lubiłem słuchać starych chłopów, którzy nie pracowali, bo nie mieli już sił, mieli po 90 lat
i wspaniałe życiorysy. Znałem nawet takiego, który 25 lat służył w armii carskiej i z Sachalina wrócił do wsi
piechotą. Szedł tak kilka lat. Był staruszkiem, a ja byłem dzieckiem. Mówił do mnie:  Chodz
, chłopak, siądz
-
my na schodach . I snuł te swoje opowieści.
130
130
130
130
130
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
13. Chłopska mowa żywa nie znosiła przymiotników. Przymiotnik i imiesłów były jej  poza terenami wschod-
nimi  obce. Chłop nie używał nigdy słów  piękne ,  śliczne ,  brzydkie . Świat określał rzeczownikiem
i orzeczeniem. Przy całej swej metaforyczności była to mowa konkretna.
14. Nie cały obszar kultury chłopskiej jest dla mnie ważny, tylko to właśnie, co usłyszałem w chłopskim słowie.
Pismo jest przecież czymś wtórnym i sztucznym. Prawdziwym językiem jest mowa. Co prawda dzisiaj coraz
częściej mówimy pismem, ale jeśli chce się pisać książki, to musi się człowiek bronić przed pismem właśnie
i sięgać do mowy żywej, bo tam się język warzy, kipi, gotuje. I owe chłopskie świadectwa z pogranicza mowy
żywej i pisma otwarły przede mną głębię mowy polskiej. Właśnie: nie mowy chłopskiej, tylko polskiej! [...]
15. Wyobraz
nia spełniała w kulturze chłopskiej funkcję kompensacyjną. Ich byt był biedny, często wręcz pod-
ły. Żyli w zamkniętym świecie, więc rekompensowali to wyobraz
nią. Owe zabobony, kwalifikowane przez
skrajnych racjonalistów jako objaw ciemnoty, są dla mnie objawem wielkości ludzkiej wyobraz
ni. Ta kultura
nie godziła się z własną bezradnością, więc wymyślała struktury wyobrażeniowe na każdą okoliczność, tak
by się pocieszyć. Pamiętam, że kiedyś miałem kłopot z przysłowiami chłopskimi, bo ciągle spotykałem
przysłowia wzajemnie sprzeczne. Właściwie to na każde przysłowie można by znalez
ć kontrprzysłowie.
I dopiero po lekturze krótkiego eseiku Karela 
apka zrozumiałem, że właśnie na tym ich mądrość polegała,
by człowiek na każdą okoliczność znalazł przysłowie, ponieważ podbudowywało go ono w jego przeczu-
ciach i nadziejach.
16. Dzięki temu była to kultura pełna afirmacji dla istnienia, mimo ogromu poniżenia i niedostatku. Zdumiewające!
Tekst opracowany na podstawie:
Niech się język gotuje, z Wiesławem Myśliwskim rozmawiają Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski,
 Gazeta Wyborcza 10 11 listopada 2007.
Zadanie 1. (1 pkt)
Wyjaśnij, jakie zalety dostrzega Myśliwski w fakcie, że polski chłop długo nie miał świadomości narodowej.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Wyjaśnij, co to znaczy, że kultura chłopska była  kulturą bytu i miejsca .
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Wypisz co najmniej dwa wydarzenia, które miały wpływ na kształtowanie się świadomości narodowej chłopów.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
131
.............................................................................................................................................................................. 131
131
131
131
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Zadanie 4. (1 pkt)
Wskaż wypowiedzenie, które najtrafniej określa zależność między akapitem 5. a akapitem 6.
A. Akapit 6. zawiera dygresję  jego treść jest luz
no związana z treścią akapitu 5.
B. Akapit 6. zawiera myśl wynikającą z refleksji zawartej w akapicie 5.
C. Akapit 6. zawiera przykład sytuacji, o której mowa w akapicie 5.
D. Akapit 6. zawiera zaprzeczenie myśli wyrażonej w akapicie 5.
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
Wyjaśnij, jaką funkcję w toku myślowym tego tekstu pełni pytanie kończące akapit 6.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 6. (1 pkt)
Wskaż trzy przyczyny zanikania kultury chłopskiej.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 7. (1 pkt)
Wypisz trzy z dostrzeżonych przez Myśliwskiego cech mowy chłopskiej.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 8. (1 pkt)
Wyjaśnij, w jakim celu autor odwołuje się w akapicie 12. do przykładu z własnego życia.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
132
132
132
132
132
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Część I POZIOM ROZSZERZONY
Zadanie 9. (1 pkt)
Określ, jaką funkcję pełni wykrzyknienie
a) na końcu akapitu 14.,
b) na końcu akapitu 16.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 10. (1 pkt)
W kontekście akapitu 14. wyjaśnij sens tytułu tego tekstu.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
133
133
133
133
133
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Część II  pisanie własnego tekstu w związku z tekstem
literackim zamieszczonym w arkuszu
Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niż dwie strony (około 250 słów).
Temat 1.
Wizerunek śmierci, człowiek wobec śmierci. Co na ten temat mówią i jak mówią dwa utwory z różnych
epok  średniowieczny moralitet Każdy i wiersz Wisławy Szymborskiej O śmierci bez przesady? Dokonaj
analizy i interpretacji porównawczej załączonych tekstów.
Każdy (fragment)
(Śmierć zatrzymuje Każdego)
Śmierć
Stój, Każdy! Tak beztrosko twarz twoja rozśmiana,
O Stwórcy swoim nie pamiętasz?
Każdy
O co pytasz?
Dokąd ciekawość swą posuwasz?
Śmierć
Oznajmię ci wraz. Uważ:
W wielkim pośpiechu posłana-m do Ciebie
Od Boga z majestatu jego w niebie.
Każdy
Bóg cię do mnie w poselstwie wyznaczył?
Śmierć
Nie inaczej.
Choć ty go zapomniałeś tu na dole.
On o tobie pamięta w niebian kole,
O czym, nim się rozstaniesz ze mną, będziesz wiedział.
Każdy
Czego Bóg chce ode mnie?
Śmierć
Usłysz, co powiedział:
Zdania sprawy, rachuby bez zwłoki
Chce od ciebie Pan niebios wysoki.
Każdy
Daj mi czas na rachubę: toć to rzecz niełatwa.
Sam twój widok mi w głowie wszystkie myśli gmatwa.
Śmierć
Zaraz się musisz w podróż wybrać długą,
Księgę rachunków, stan liczb zabierz cały.
Nigdy się wracać wstecz nie wolno sługom,
Zważ więc, by cyfry wszystkie się zgadzały.
Bowiem przed Bogiem rachunek zdać trzeba.
134
134
134
134
134
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Przed nim, przed władcą wszechmogącym nieba,
Zdasz sprawę: jakim trybem twe życie się wiło,
Ile uczynków dobrych, ile złych w nim było.
Nuże do pracy, bądz
do drogi gotów,
Nikt cię nie zbawi z tych nagłych kłopotów.
Każdy
Och, jam nie gotów na ten zliczeń koniec.
Nie znam cię wcale  cóżeś ty za goniec?
Śmierć
Jestem Śmierć, co się nikogo nie lęka,
Co nęka wszystkich, a jej nikt nie nęka.
Bóg nikomu nie pozwoli,
By się oparł mojej woli.
Każdy
Przybywasz, Śmierci, gdym cię czekał najmniej.
Ty jedna zbawić możesz tej chwiIi 
Okaż łaskawość, czas odwłoki daj mi,
Tysiąc wypłacę funtów. Rozkaz pili,
Ty sprawę odwlecz po nową dnia jasność.
Śmierć
Nie uda ci się w żaden zwieść mnie sposób,
Nie oszczędzę za złoto, srebro ni bogactwa
Papieża, króla, księcia ni żadnego władztwa.
Gdybym chciała brać dary z rąk potężnych osób,
Mogłabym snadnie kupić cały świat na własność.
Lecz jam nie taka, mój zwyczaj jest różny:
Nie daję żadnej zwłoki. Dalej, w trud podróżny!
Każdy
Biada! godziny nie dasz mi w rozterce?
Ostrzeżeń Śmierć-li nie śle, nim zawoła?
Przeczuć nie można ciebie w przestróg wątku?
Goryczą poi twa obecność serce,
Bo wiem, że liczby moje nie w porządku.
O, gdybym lata swe znów od początku
Miał do przeżycia, jakąż bym sporządził
Rachubę! W lęku ni raz bym nie zbłądził.
Błagam cię, Śmierci, oszczędz
mię łaskawie,
Póty w skrusze zawiłych liczb swych nie ustawię.
Śmierć
Na nic te krzyki, płacz twój i błagania.
W drogę gotuj się zaraz  nie proś zmiłowania.
Jeśli ratunku pragniesz, bierz przyjaciół;
Wiesz dobrze o tym, że każde stworzenie,
Że człowiek każdy rzucić musi ziemię,
Od czasu, kiedy Adam łaskę stracił.
Każdy
Jeśli, o Śmierci, dokonam podróży
I szczęście w liczbie dobrze mi posłuży,
Powiedz na mękę Pańską, zali wkrótce
Na miejsce to znów powrócę?
135
135
135
135
135
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Śmierć
Zapewnić cię, Każdy, mogę:
Gdyś w tamtą raz się wybrał drogę,
Nie wrócisz tutaj nigdy. Uwierz mej nauce.
Każdy
O Boże Wszechmogący, o wszech niebios Panie,
Miejże litość nade mną w tym strasznym frasunku.
Czy z łez padołu nikt przy mnie nie stanie?
Nikt znajomy nie pójdzie w drogę dla ratunku?
Śmierć
Pójdzie, gdy dość śmiały będzie,
By przed Boga nieść orędzie.
Chyżo pośpieszaj przed obecność Pana,
Gdzie liczba z czynów wnet musi być zdana.
Mniemałeś, że na zawsze dane ci jest życie,
Że twoje są dobra świata?
Każdy
Myślałem tak niezbicie.
Śmierć
Nie, nie  te rzeczy to dzierżawa tylko.
Skoro ty miniesz jedną krótką chwilką.
Komu innemu będzie to zapłata 
Ale jak ciebie zabrakło wśród świata,
Jego zabraknie na tym miejscu także.
Szaleńcem jesteś, Każdy, bo posiadasz rozum,
A nie poprawiasz się, nie żyjesz pod mą grozą,
Choć ja przychodzę nagle.
Każdy
W jakąż stronę się zwrócę, ja  nędzarz,
By uciec smutkom, w które ty mię wpędzasz?
Do jutra oszczędz
mię, Śmierci łaskawa,
W sercu moim nastąpi poprawa,
Kiedy zasięgnę dobrej rady.
Śmierć
Nie, na zwłokę się taką nie godzę,
Z nikim nie idę w układy.
W samo cię serce ugodzę,
Nie pozwolę na rady po drodze.
Teraz czas mi z twych oczu uciekać,
Byś mógł sposobić się w drogę, nie zwlekać.
Dzień to jest  dowiedz się ninie1 
Który nikogo nie minie.
(Śmierć odchodzi)
przełożył Stanisław Helsztyński
Każdy (Everyman). Średniowieczny moralitet angielski,
Biblioteka Dramatyczna Drogi nr 4, Warszawa 1933.
1
ninie  teraz, obecnie.
136
136
136
136
136
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Wisława Szymborska
O śmierci bez przesady
Nie zna się na żartach,
na gwiazdach, na mostach,
na tkactwie, na górnictwie, na uprawie roli,
na budowie okrętów i pieczeniu ciasta.
W nasze rozmowy o planach na jutro
wtrąca swoje ostatnie słowo
nie na temat.
Nie umie nawet tego,
co bezpośrednio łączy się z jej fachem:
ani grobu wykopać,
ani trumny sklecić,
ani sprzątnąć po sobie.
Zajęta zabijaniem,
robi to niezdarnie,
bez systemu i wprawy.
Jakby na każdym z nas uczyła się dopiero.
Tryumfy tryumfami,
ale ileż klęsk,
ciosów chybionych
i prób podejmowanych od nowa!
Czasami brak jej siły, Te wszystkie bulwy, strąki,
żeby strącić muchę z powietrza. czułki, płetwy, tchawki,
Z niejedną gąsienicą pióra godowe i zimowa sierść
przegrywa wyścig w pełzaniu. świadczą o zaległościach
w jej marudnej pracy.
Zła wola nie wystarcza
i nawet nasza pomoc w wojnach i przewrotach,
to, jak dotąd, za mało.
Serca stukają w jajkach.
Rosną szkielety niemowląt.
Nasiona dorabiają się dwóch pierwszych listków,
a często i wysokich drzew na horyzoncie.
Kto twierdzi, że jest wszechmocna,
sam jest żywym dowodem,
że wszechmocna nie jest.
Nie ma takiego życia,
które by choć przez chwilę
nie było nieśmiertelne.
Śmierć
zawsze o tę chwilę przybywa spóz
niona.
Na próżno szarpie klamką
niewidzialnych drzwi.
Kto ile zdążył,
tego mu cofnąć nie może.
Wisława Szymborska, Wiersze wybrane,
Wydawnictwo a5, Kraków 2004.
137
137
137
137
137
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Temat 2.
Poetyckie widzenie podróży. Zanalizuj i zinterpretuj utwory Jacka Dehnela Instrumenta oraz Topole,
współtworzące cykl pt. Niderlandy. Pięć pocztówek. Odczytaj z nich wrażenia turysty i człowieka, który
poznaje świat.
Niderlandy. Pięć pocztówek
I.
Instrumenta
Pocztówka do J. W.
z Muzeum Uniwersyteckiego w Utrechcie.
Na awersie szklany model Aurelia Aurita, 1882.
Przeszliśmy już z uwagą przez kolejne działy:
kolekcja dentystycznych cęgów i fantomów
do ćwiczeń w wyrywaniu spróchniałych trzonowców,
zroślaki w formalinie, czaszki, kostne guzy.
Przeszliśmy przez galerię rektorskich portretów;
korytarz szeleszczący jak ogromna toga
splendorów utrechckiego uniwersytetu.
Lecz za tamtymi drzwiami była głębsza wiedza,
sala z mokrym widokiem na trujący ogród:
w gablotach wielkie kwiaty z papieru i gipsu,
kunsztownie malowane (pręciki i słupki 
tam, gdzie rodzi się życie).
Dalej, pod kloszami
ze szkła  szklane ukwiały; stułbie i meduzy
z siatką drobnych naczynek, parzydełek, znamion,
jak nagle skamieniałe pajęczyny w rosie,
jak kosztowne guziki i hafty szat doży,
zza szyby znać, że dz
więczne.
Inne instrumenta,
globusy; astrolabia, kompasy, lunety,
zdawały się wskazywać sam środek pokoju,
gdzie w sześciennej gablocie stał układ słoneczny.
W centrum gładka i lśniąca kula  niby złota,
ale pewnie mosiężna. A dalej kolejne
kulki z różnych materii, kamieni i rogu:
Ziemia, Wenus, księżyce, pierścienie Saturna
na zmyślnych wysięgnikach, osiach i pokrętłach,
w podstawie precyzyjnie rytowane skale
i wreszcie mała korbka ze słoniowej kości,
żeby to wszystko zgrabnie wprawiać w ruch bez końca.
A dookoła, w całym tym rzadkim powietrzu
o stałej wilgotności i temperaturze
unosiła się wiara w pewność obliczenia,
pewność istnienia ręki, dla której wygody
starannie wytoczono koniec korbki.
Mały
świat, w którym wydmuchane ze szkła dzwonki meduz
i cienkie płatki kwiatów trwają przez stulecia,
zegar bije kwadranse, cyfra i litera
są stale przypisane ilościom i dz
więkom.
Jest pewnie zaludniony  słusznie go odgradza
gruba szyba od naszych innych, szorstkich czasów.
138 Warszawa, 12 XI 2004
138
138
138
138
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
II.
Topole
Pocztówka do M. G. na odwrocie polaroidu
z porośniętą drzewami groblą
mijaną w drodze do Brugii
Jak wtedy, we Florencji, w Ogrodach Boboli,
gdzie za małą gloriettą, fortecznym pałacem,
posągami, z
ródłami, barokową grotą
wszedłem na czubek wzgórza i stanąłem
oko
w oko
z takim pradawnym, surowym pejzażem
(zamek, droga, winnice, siwe pasma roli),
że chciałem pukać w niebo, żeby się przekonać
czy nie jest, pod błękitem, cedrową deseczką 
tak tu szukałem włosia z pędzla i faktury
gruntowanego płótna na nawisie chmury.
Nad brzegiem autostrady siedemnastowieczność
w całej okazałości: równo wytyczona
grobla i dwa szpalery bezlistnych topoli.
Aż dziw, że to nie malarz przyodziany w atłas,
i jedwab, lecz przyziemno-nadziemna pogoda
 mgła, wiatr, mróz, pory roku, rozpryśnięta woda 
dobiera intensywność i koloryt światła
tu i tam  we Florencji, w Ogrodach Boboli.
Warszawa, 25 XI 2004
Jacek Dehnel, Wiersze (1999 2004),
Lampa i Iskra Boża, Warszawa 2006.
139
139
139
139
139
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
WYPRACOWANIE
na temat nr .......................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
140
140
140
140
140
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
141
141
141
141
141
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
142
142
142
142
142
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
143
143
143
143
143
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Brudnopis (nie podlega ocenie)
144
144
144
144
144
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Część II POZIOM ROZSZERZONY
Brudnopis (nie podlega ocenie)
145
145
145
145
145
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY
OCENIANIE ARKUSZA POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Niech się język gotuje
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać różną formę językową, ale ich
sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, należy stosować punktację z modelu.
Uwaga: za pełną odpowiedz
przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną  wskazaną w rubryce
 punkty cząstkowe . Nie należy przyznawać połówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpowiedz
błędną
nie przyznaje się punktów.
Nr Maksymalna Punkty
Proponowane odpowiedzi
zadania liczba punktów cząstkowe
1. Wyjaśnij, jakie zalety dostrzega Myśliwski w fakcie, że polski chłop 1 0
długo nie miał świadomości narodowej.
np.:
 Chłop miał świadomość własnego losu (ludzkiego bytu).
 Chłop nie czuł się winny za utratę niepodległości przez Polskę
(był wolny od udręki, jaką stale odczuwała polska inteligencja).
2. Wyjaśnij, co to znaczy, że kultura chłopska była  kulturą bytu 1 0
i miejsca .
np.:
Chłop miał przede wszystkim silne poczucie więzi z rodziną (włas-
ny los postrzegał jako kontynuację bytu przodków) oraz związku
z ziemią (z miejscem, na którym przyszło mu żyć i pracować).
3. Wypisz co najmniej dwa wydarzenia, które miały wpływ na kształ- 1 0
towanie się świadomości narodowej chłopów.
np.:
 uwłaszczenie,
 wojna polsko-bolszewicka,
 druga wojna światowa.
4. Wskaż wypowiedzenie, które najtrafniej określa zależność mię- 1 0
dzy akapitem 5. a akapitem 6.
A. Akapit 6. zawiera dygresję  jego treść jest luz
no związana
z treścią akapitu 5.
B. Akapit 6. zawiera myśl wynikającą z refleksji zawartej w akapi-
cie 5.
C. Akapit 6. zawiera przykład sytuacji, o której mowa w akapi-
cie 5.
D. Akapit 6. zawiera zaprzeczenie myśli wyrażonej w akapicie 5.
B.
5. Wyjaśnij, jaką funkcję w toku myślowym tego tekstu pełni pyta- 1 0
nie kończące akapit 6.
np.:
 Puentuje zawarte w akapicie 6. informacje o uwłaszczeniu na
Spiszu (zwraca uwagę, że zaskakująco długo na terenach pol-
skich utrzymywała się pańszczyzna).
 Podkreśla, w jak niewielkim stopniu interesowano się niską po-
zycją chłopów w społeczeństwie (brak poszanowania dla ludu).
146
146
146
146
146
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Nr Maksymalna Punkty
Proponowane odpowiedzi
zadania liczba punktów cząstkowe
6. Wskaż trzy przyczyny zanikania kultury chłopskiej. 1 0
np.:
 Emigracja chłopów w drugiej połowie XIX w.
 Wojny, w wyniku których chłopi wcielani do wojska trafiali w róż-
ne regiony Europy.
 Upowszechnianie się (ekspansja) pisma.
 Upowszechnianie się zdobyczy cywilizacji (ekspansja telewizji).
7. Wypisz trzy z dostrzeżonych przez Myśliwskiego cech mowy chłop- 1 0
skiej.
np.:
 zwięzłość (znała wagę słowa),
 konkretność (brak przymiotników),
 metaforyczność,
 bogactwo przysłów.
8. Wyjaśnij, w jakim celu autor odwołuje się w akapicie 12. do przy- 1 0
kładu z własnego życia.
np.:
 Aby uwiarygodnić (potwierdzić) wagę słowa (rozmowy) w kul-
turze chłopskiej.
 Aby udowodnić, że osobiście poznał kulturę, o której pisze (był
jej uczestnikiem).
Wystarczy wskazanie jednej z tych możliwości.
9. Określ, jaką funkcję pełni wykrzyknienie 1 0
a) na końcu akapitu 14.,
b) na końcu akapitu 16.
np.:
a)
 Podkreśla wielkie znaczenie mowy chłopskiej w pogłębieniu
przez autora znajomości mowy polskiej.
 Zwraca uwagę, że mowa polskich chłopów jest ważnym skład-
nikiem polszczyzny (kultury polskiej).
b)
 Podkreśla kontrast między warunkami życia chłopów a obecną
w kulturze chłopskiej radością życia.
 Wyraża szacunek (podziw, fascynację) autora dla obecnej w kul-
turze chłopskiej radości istnienia.
10. W kontekście akapitu 14. wyjaśnij sens tytułu tego tekstu. 1 0
np.:
Tytuł wyraża życzenie (pragnienie), by język literatury sięgał do
żywej mowy (by język rozumiany jako żywa mowa  a nie pismo
 był z
ródłem twórczej aktywności, z
ródłem kultury).
Razem 10
147
147
147
147
147
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Temat 1.
Wizerunek śmierci, człowiek wobec śmierci. Co na ten temat mówią i jak mówią dwa utwory z różnych
epok  średniowieczny moralitet Każdy i wiersz Wisławy Szymborskiej O śmierci bez przesady? Dokonaj
analizy i interpretacji porównawczej załączonych tekstów.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 26 punktów)
Punktacja:
Fragment moralitetu Każdy
1. Ukształtowanie wypowiedzi, np.: 0 2
a. scenka dramatyczna,
b. dialog postaci alegorycznych,
c. kompozycja fabularna,
d. zawiązanie sytuacji dramatycznej: człowiek wezwany przez śmierć do stawienia się przed oblicze Boga,
e. interpretacja alegorii: autor moralitetu ukazuje moment umierania.
2. Wizerunek śmierci, np.: 0 5
a. personifikacja śmierci,
b. brak cech jej wyglądu,
c. działa z woli Boga,
d. jest bezlitosna (nieodwracalna),
e. jest wszechmocna (ma władzę nad wszystkimi, niezależnie od pozycji społecznej i majątku tych, po któ-
rych przychodzi),
f. jest nieprzekupna,
g. zaskakuje (przychodzi nagle),
h. pamięć o niej może skłaniać ludzi do poprawy.
3. Człowiek wobec śmierci, np.: 0 4
a. boi się śmierci, bo grzeszył,
b. jest przez nią zaskoczony,
c. nieprzygotowany na jej przyjście, chciałby cofnąć czas,
d. próbuje przekupić śmierć,
e. ujawnia swoją naiwność  sądził, że uniknie śmierci, a dobra doczesne otrzymał na zawsze.
O śmierci bez przesady
4. Ukształtowanie wypowiedzi, np.: 0 2
a. wiersz (tekst poetycki),
b. monolog liryczny,
c. kompozycja afabularna,
d. nadawca ujawnia się jako  my liryczne (wypowiada się w imieniu ludzi),
e. kontrast jako zasada kompozycji,
f. dyskursywny charakter wypowiedzi.
5. Wizerunek śmierci, np.: 0 5
a. personifikacja śmierci,
b. nie zna się na wielu rzeczach, na których znają się ludzie,
c. nie zna się dobrze nawet na tym, czym się zajmuje (swoje zadanie wykonuje  niezdarnie ),
d. wprawdzie święci tryumfy, ale ponosi też klęski,
e. czasami jest słaba, powolna,
f. nie jest wszechmocna (każdy przejaw życia jest zaprzeczeniem śmierci),
g. zaskakuje człowieka (przychodzi nagle),
h. ma jedynie moc niszczenia (jest wyłącznie destrukcyjna).
6. Człowiek wobec śmierci, np.: 0 4
a. zna się na wielu rzeczach, na których nie zna się śmierć, ma wiele umiejętności, których ona nie ma (może
cieszyć się życiem),
b. na swój sposób  pomaga śmierci, wywołując wojny i przewroty,
c. mocy śmierci przeciwstawiona moc życia, nie tylko ludzkiego (każdy człowiek przynajmniej przez chwilę
jest nieśmiertelny),
d. na swój sposób zawsze wygrywa ze śmiercią, bo udaje mu się choć przez chwilę żyć  zaprzeczyć jej
wszechmocy,
148 e. dystans człowieka wobec śmierci (interpretacja tytułu).
148
148
148
148
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
7. Funkcjonalne wykorzystanie kontekstu, np.: 0 1
nawiązanie do motywu tańca śmierci albo motywu ars moriendi.
8. Podsumowanie  związane z tematem, wynikające z analizy tekstów, 0 3
pełne, np.: 3
wskazanie na to, co łączy, a co różni wizerunki śmierci oraz postawy człowieka wobec śmierci ukazane
w przywołanych tekstach; dostrzeżenie różnicy w wymowie utworów  w moralitecie Każdy wyeksponowana
jest siła i nieuchronność śmierci, konieczność przygotowania się na jej przyjście, w wierszu Szymborskiej
dominuje myśl o mocy życia, to utwór o wymowie optymistycznej,
niepełne, np.: (2)
wskazanie na to, co łączy, a co różni wizerunki śmierci oraz postawy człowieka wobec śmierci ukazane
w przywołanych tekstach,
próba podsumowania, np.: (1)
lakoniczne stwierdzenie różnic między wizerunkami śmierci w obu tekstach.
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
 podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna;
pełna konsekwencja w układzie graficznym, 2
 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (maksymalnie 2 punkty)
 jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 2
 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. J
ZYK (maksymalnie 8 punktów)
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeolo-
gia i fleksja, 8
 język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 6
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo
i frazeologia. 4
 język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyj-
nych. 2
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (maksymalnie 2 punkty)
 bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 2
 poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna interpunkcja. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0 4
149
149
149
149
149
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
Temat 2.
Poetyckie widzenie podróży. Zanalizuj i zinterpretuj utwory Jacka Dehnela Instrumenta oraz Topole,
współtworzące cykl pt. Niderlandy. Pięć pocztówek. Odczytaj z nich wrażenia turysty i człowieka, który
poznaje świat.
I. ROZWINI
CIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 26 punktów)
Punktacja:
1. Rozpoznanie wstępne, np.: 0 1
a. zapisy wierszy  teksty na widokówkach,
b. możliwość dosłownego i metaforycznego (na poziomie symbolicznym) rozumienia utworów.
2. Ukształtowanie utworów, np: 0 6
podmiot liryczny i adresat
a. w utworze Instrumenta   my , turyści zwiedzający muzeum,
b. w utworze Topole   ja , podróżnik (po Niderlandach, wcześniej po Florencji),
c. odbiorcy  nieobecni w tekście, zasygnalizowani w podtytułach jako adresaci pocztówek (inicjały),
sytuacja liryczna
d. w utworze Instrumenta  zwiedzanie muzeum,
e. w utworze Topole  wspomnienie (wrażenie) z podróży,
f. w utworze Instrumenta słownictwo naukowe z różnych dziedzin,
g. przykłady (przynajmniej z dwóch dziedzin):
 słownictwo anatomiczne   trzonowce ,  zroślaki ,  czaszki ,  kostne guzy ,
 słownictwo biologiczne   pręciki ,  słupki ,  ukwiały ,  stułbie ,  meduzy ,  naczynka ,  parzydełka ,
 znamiona ,
 słownictwo związane z astronomią   globusy ,  astrolabia ,  kompasy ,  lunety ,  Ziemia ,  Wenus ,
 księżyce ,  pierścienie Saturna ,
h. w utworze Instrumenta połączenie konkretnego i szczegółowego opisu (funkcja informatywna)
i. z poetycką obrazowością (funkcja poetycka), np.:  korytarz szeleszczący jak ogromna toga ,  jak nagle
skamieniałe pajęczyny w rosie, / jak kosztowne guziki i hafty szat doży",  wydmuchane ze szkła dzwonki
meduz ,
j. w utworze Topole słownictwo z zakresu historii sztuki   glorietta ,  pędzel ,  faktura gruntowanego płótna .
3. Wiersze jako bezpośredni (dosłowny) zapis wrażeń z podróży, np.: 0 7
a. tekstom towarzyszy opis ilustracji na widokówkach,
b. w wierszu Instrumenta na awersie  eksponat zoologiczny z muzeum,
c. w wierszu Topole na awersie  pejzaż,
d. pejzaż na polaroidzie  sposób utrwalania wrażeń z podróży,
e. utwory odnoszą się do konkretnych miejsc,
argumenty:
f. tytuł cyklu wskazuje na rejon Europy,
g. w wierszu Instrumenta  Muzeum Uniwersyteckie w Utrechcie,
h. w wierszu Topole  droga do Brugii,
i. w wierszu Instrumenta  odtworzenie etapów zwiedzania muzeum,
j. ekspozycja świadczy o naukowym charakterze muzeum,
k. interpretacja dosłownego sensu tytułu (dział muzeum),
l. w wierszu Topole  skromne elementy pejzażu (grobla, rzędy topoli),
ł. aluzje do klimatu   mgła ,  wiatr ,  mróz ,
m. wrażenia ważniejsze niż szczegóły opisu w wierszu Topole.
4. Podróż jako metafora, np.: 0 7
w wierszu Instrumenta
a. muzeum uniwersyteckie jako mikroświat (model świata),
b. zwiedzanie muzeum metaforą poznawania świata przez człowieka,
c. kolejne działy muzeum jako etapy lub sfery poznania (sfery życia),
d. metaforyczne odczytanie tytułu  sposoby, metody, narzędzia, tu: poznania świata,
e. dział anatomiczny symbolem zdobywania przez człowieka wiedzy o sobie,
f. portrety znakiem władzy, autorytetu, zaszczytów,
g. rośliny i zwierzęta symbolem rodzenia się życia,
h. dział astronomiczny (przyrządy astronomiczne) symbolem poznawania kosmosu,
i. kosmos jako precyzyjny mechanizm,
150
150
150
150
150
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw III POZIOM ROZSZERZONY
j. motyw wiary w naukę   w pewność obliczenia ,
k. pytanie o istotę wprawiającą świat w ruch (interpretacja motywu korbki),
l. doświadczenie czasu (interpretacja motywu zegara),
ł. motyw ładu świata   cyfra i litera / są stale przypisane ilościom i dz
więkom ,
m. próba interpretacji zakończenia (kontrast dwóch światów, niepewność wiedzy o świecie),
w wierszu Topole
n. natura jako obraz (tekst kultury),
o. pogoda (natura) jako malarz,
p. pytanie o twórcę,
5. Funkcjonalne wykorzystanie kontekstów, np.: 0 1
a. historycznoliterackiego  porównanie z innymi utworami podejmującymi motyw podróży,
b. filozoficznego  refleksja na temat różnych koncepcji powstania świata, pytań o możliwości i sposoby
poznania.
6. Znajomość i umiejętne stosowanie terminologii teoretycznoliterackiej. 0 1
7. Podsumowanie  związane z tematem, wynikające z analizy tekstów, 0 3
pełne, np.: 3
refleksja na temat poetyckiej próby oddania kolorytu miejsc, połączenia tekstów z wizerunkami, na temat
tego, że kreacje nadawcy i odbiorcy stwarzają wrażenie autentyczności, bo sugerują związek tekstów z bio-
grafią artysty; dostrzeżenie, że wrażenia z podróży wpisane zostały w różne konteksty kulturowe  i że
w wierszach dochodzi do swoistego odwrócenia motywów: sztuczny świat muzeum jest symbolem świata
rzeczywistego, a prawdziwy pejzaż sprawia wrażenie tworu człowieka (dzieła malarskiego),
niepełne, np.: (2)
refleksja na temat poetyckiej próby oddania kolorytu miejsc i dostrzeżenie, że w wierszach dochodzi do
swoistego odwrócenia motywów: sztuczny świat muzeum jest symbolem świata rzeczywistego, a prawdzi-
wy pejzaż sprawia wrażenie tworu człowieka (dzieła malarskiego),
próba podsumowania, np.: (1)
lakoniczne stwierdzenie, że świat muzeum jest symbolem świata rzeczywistego, a pejzaż sprawia wrażenie
tworu człowieka.
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
 podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna;
pełna konsekwencja w układzie graficznym, 2
 uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (maksymalnie 2 punkty)
 jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 2
 zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. J
ZYK (maksymalnie 8 punktów)
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeolo-
gia i fleksja, 8
 język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 6
 język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo
i frazeologia. 4
 język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyj-
nych. 2
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
151
151
151
151
151
EGZAMIN MATURALNY Z J
ZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
POZIOM ROZSZERZONY Zestaw III
V. ZAPIS (maksymalnie 2 punkty)
 bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy), 2
 poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna interpunkcja. 1
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY 0 4
152
152
152
152
152