autor: A
ukasz Dykowski
Władysław Andrzej Serczyk  Iwan IV Groz
ny
Praca W. Serczyka ma na celu przedstawienie szerszemu gronu czytelników
dziejów życia jednego z najbardziej znanych władców Rosji. Serczyk, jako
specjalista w zakresie dziejów nowożytnych Europy Wschodniej, profesor
zwyczajny wykładający w UJ i UW, jest chyba najbardziej wiarygodny w
przedstawianiu tamtych wydarzeń. Praca powstała w roku 1977, mnie dostępne
było najnowsze wydanie z lat dziewięćdziesiątych naszego stulecia (wydawca
niestety nie zadbał o to aby umieścić w książce rok i miejsce wydania). Z  Noty
o autorze umieszczonej na końcu publikacji możemy się dowiedzieć, że jest to
trzecie wydanie tej pozycji (prawdopodobnie nie zmienione  o czym świadczą
umieszczone w bibliografii pozycje pochodzące sprzed roku 1977). Wydawca
zadbał o atrakcyjną szatę graficzną  kolorowa okładka z wizerunkiem Iwana
Groz
nego pozwoli przyciągnąć czytelników. Jako praca naukowa zaopatrzona
jest również w aparat naukowy  przypisy, wspomniana już bibliografia, indeks
nazwisk.
Praca podzielona jest na siedem rozdziałów, w których autor przedstawił całość
życia i polityki tego okrutnego i sprytnego władcy. Pewnym ułatwieniem, a
może utrudnieniem dla czytelnika może być to, że w poszczególnych
rozdziałach przedstawiona jest polityka wewnętrzna Iwana, ukazany jest terror i
okrucieństwo opryczniny, które może zaciekawić żądne wrażeń osoby. W
sprawowaniu władzy Iwan był bardzo sprawny, stosował różnego rodzaju
prowokacje  m.in. opisana szczegółowo przez autora prowokacja mająca na
celu zniszczenie Nowogrodu. Czytając o tym co wyczyniał Iwan Groz
ny
nasuwa mi się skojarzenie z rządami Stalina w Związku Radzieckim  metody
mieli bardzo podobne. Dziwne, że tego nie chciał zauważyć Serczyk. W
kolejnych rozdziałach autor przedstawia walki z opozycją (w zasadzie to
pacyfikację opozycji), próby nawiązania kontaktów z innymi państwami. W
szczególności ciekawy jest fakt nawiązywania kontaktów z daleką Anglią i
zapędy matrymonialne Iwana względem królowej Elżbiety, która z powodów
ekonomicznych gnębiących jej kraj zmuszona była do wysłuchiwania
impertynencji cara.
Iwan Groz
ny musiał być bardzo łasy na kobiece piękno, bo jak pisze Serczyk
kazał swym posłom dokładnie oglądać ewentualne kandydatki na małżonki
(swoją drogą ciekawe co na temat urody Anny Jagiellonki, względem której
miał plany matrymonialne, przekazali mu jego posłańcy).
Opisuje też Serczyk w kolejnych rozdziałach walki z Tatarami krymskimi o
Kazań i Astrachań, z Litwą, z Inflantami. Cały rozdział został poświęcony
1
walkom z Batorym oraz ukazano w nim, że Iwan nie wahał się porozumieć z
papiestwem dla doraz
nych celów politycznych.
Można powiedzieć, że autor zawarł w pracy aktualny stan wiedzy historycznej
na temat Iwana IV Groz
nego. Oczywiście nie jestem kompetentny podważać
zawartość merytoryczną pracy, zresztą W. Serczyk jest tak dużym autorytetem,
że mało kto bez pewnych podstaw jest w stanie z nim polemizować. Chciałbym
jednak zauważyć, że brak w pracy hipotetycznego chociaż, rysu
psychologicznego cara  w takich psychologicznych portretach lubują się
zwłaszcza autorzy zachodni.
Sądzę, że praca ta wniosła istotny przyczynek do poznania odległej historii
sąsiedniego kraju  o tyle istotny, że przystępny także dla szerszego grona
czytelników, a nie tylko grupki fachowców.
2