OPINIE
Rozdział 5/1.
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta
oceny ryzyka
LeszekZasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka
Rozdział2007
5/1. Pietrzak
5. Ryzyko zawodowe
sierpień 5/1.
Spis treS
ci
1. Kto, kiedy i dlaczego dokonuje oceny ryzyka
zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1. Przepisy, podstawowe pojęcia . . . . . . . . . . . . . 1
1.2. Cel dokonywania oceny ryzyka . . . . . . . . . . . . 2
1.3. Sytuacje, w których należy dokonać oceny
ryzyka zawodowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.4. Osoby oceniające ryzyko zawodowe . . . . . . . . 3
2. Podstawa oceny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3. Elementy ryzyka zawodowego. . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3.1. Prawdopodobieństwo wystąpienia
niebezpiecznego zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.2. CzęstotliwoS
ć i czas trwania ekspozycji . . . . . . 5
3.3. MożliwoS
ć uniknięcia lub ograniczenia skutków 5
4. Proces oceny ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . 6
5. Zbieranie informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
6. Identyfikacja zagrożeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
7. Metody szacowania ryzyka zawodowego . . . . . . . . 8
7.1. Lista kontrolna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
7.2. Analiza bezpieczeństwa pracy . . . . . . . . . . . . . 11
7.3. Analiza  Co gdy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
7.4. Technika FMEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
8. Metody szacowania elementów ryzyka . . . . . . . . . . 12
8.1. Szacowanie elementów ryzyka zgodnie
z Polską Normą PN-N-18002 . . . . . . . . . . . . . 12
8.1.1. Szacowanie ciężkoS
ci następstw. . . . . . . . . . . 13
8.1.2. Szacowanie prawdopodobieństwa . . . . . . . . . 14
8.2. Szacowanie na podstawie pomiarów . . . . . . . . 14
9. Ocena ryzyka dokonana na podstawie szacowania . . 14
10.Plan działań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
11.Dokumentacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Wzór karty dokumentowania oceny ryzyka
zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1. Kto, kiedy i dlaczego dokonuje oceny ryzyka
zawodowego
1.1. Przepisy, podstawowe pojęcia
Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy (tj. Dz.U z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.), praco-
dawca ma obowiązek:

oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną
pracą,

stosowania niezbędnych S
rodków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko,
sierpień 2007 1
OPINIE 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.

informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykony-
waną przez nich pracą oraz

informowania pracowników o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Obowiązki powyższe zostały okreS
lone także w rozporządzeniu MPiPS z 26.9.1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz.U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650, ze zm.), gdzie zapisano, że pracodawca powinien:

dokonywać oceny ryzyka zawodowego,

dokumentować ocenę ryzyka zawodowego, a także zastosowanych koniecz-
nych S
rodków profilaktycznych.
(ż 39 ust. 2 pkt 2 oraz ż 39a ust. 1, 2, 3 rozporządzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy).
Natomiast wż 39 ust. 1 i ust. 2 pkt 8 oraz w ż 39c ww. rozporządzenia MPiPS
z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp okreS
lono także, że pracodawca
powinien poinformować pracownika o zagrożeniach występujących na jego sta-
nowisku pracy.
Definicje Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń
związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, a w szczególnoS
ci praw-
dopodobieństwo wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowot-
nych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w S
rodowisku pracy lub
sposobie wykonywania pracy (ż 2 pkt 7 rozporządzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w spra-
wie ogólnych przepisów bhp).
Pod pojęciem zagrożenia należy rozumieć stan S
rodowiska pracy mogący spowo-
dować wypadek lub chorobę (ż 2 pkt 13 ww. rozporządzenia).
Pojęcie ryzyka zawodowego zdefiniowano również w europejskiej normie PN-EN
1050:1999, wg której jest to kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia i stopnia
ciężkoS
ci możliwego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia w sytuacji zagrażającej,
tj. każdej takiej sytuacji, w której człowiek eksponowany jest na jeden lub więcej
czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych.
W Polskiej Normie PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i hi-
gieną pracy. Wymagania, zdefiniowano inne ważne dla oceny ryzyka zawodowego
pojęcia. I tak:

narażenie to podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodli-
wych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy,

S
rodki ochronne to S
rodki ochrony zbiorowej i indywidualnej, a także inne
S
rodki natury technicznej bądx
organizacyjnej stosowane, aby zminimalizować
ryzyko zawodowe.
1.2. Cel dokonywania oceny ryzyka
Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie możliwie naj-
lepszej ochrony zdrowia pracowników i zapewnienia ciągłej poprawy bezpie-
czeństwa pracy. Bezpieczeństwo to osiąga się poprzez:

identyfikację wszystkich zagrożeń występujących przy wykonywanych przez
danego pracownika czynnoS
ciach,

okreS
lenie, czy ww. zagrożenia niosą za sobą ryzyko zawodowe,

odpowiednie wyposażenie stanowisk pracy,
2 sierpień 2007
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka OPINIE
Rozdział 5/1.

właS
ciwy dobór stosowanych materiałów, zwłaszcza jeS
li idzie o substancje
i preparaty chemiczne, biologiczne, rakotwórcze lub mutagenne,

odpowiednią organizację procesu pracy.
Istotnym celem oceny ryzyka jest też wykazanie pracownikom (ich przedstawicie-
lom) i organom nadzoru nad warunkami pracy, że warunki panujące na poszcze-
gólnych stanowiskach pracy zostały gruntownie przeanalizowane, a zastosowane
S
rodki ochronne są adekwatne do występujących zagrożeń.
Efektem oceny powinno być rozstrzygnięcie czy ryzyko jest odpowiednio kontrolo-
wane i czy można je uznać za akceptowalne. JeS
li w wyniku dokonanej oceny okaże
się, że ryzyko zawodowe jest zbyt wysokie, to jednym z efektów szacowania ryzyka
powinno być wskazanie S
rodków profilaktycznych, jakie należy zastosować w celu
jego redukcji.
Ocena ryzyka zawodowego musi dostarczyć niezbędnych informacji do po-
dejmowania działań naprawczych i ustalania kolejnoS
ci ich wprowadzania.
Działania te powinny być również udokumentowane.
1.3. Sytuacje, w których należy dokonać oceny ryzyka
zawodowego
Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach,
w szczególnoS
ci przy doborze:

wyposażenia stanowisk i miejsc pracy,

stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwór-
czych lub mutagennych oraz
po każdej zmianie organizacji pracy.
Podczas oceny ryzyka zawodowego należy uwzględnić wszystkie występujące
czynniki S
rodowiska pracy oraz sposoby wykonywania poszczególnych prac.
(ż 39a. ust. 1 rozporządzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp).
Ryzyko zawodowe należy ocenić zawsze w przypadku:

tworzenia nowych stanowisk pracy,

wprowadzania zmian (np. technologicznych lub organizacyjnych) na stanowi-
sku pracy,

zmian w stosowanych S
rodkach ochronnych.
Obowiązkowo oceniamy ryzyko zawodowe, jeS
li nastąpiły zmiany wymagań do-
tyczących ocenianych stanowisk pracy, a także za każdym razem po zaistnieniu
wypadku przy pracy.
Dobrą praktyką jest ocenianie ryzyka zawodowego okresowo.
1.4. Osoby oceniające ryzyko zawodowe
Ocena ryzyka zawodowego i formułowanie zalecanych S
rodków profilaktycznych Zespół ds.
oceny ryzyka
nie powinna być dziełem tylko jednej osoby  np. zakładowego inspektora ds. bhp.
zawodowego
Dobrze jest w tym celu tworzyć zespoły złożone z pracodawcy i wyznaczonych
przez niego pracowników. Zaleca się także, aby do zespołu oceniającego ryzyko za-
wodowe włączyć ekspertów zewnętrznych, a jeS
li jest to niemożliwe, zespół powi-
sierpień 2007 3
OPINIE 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.
nien takich ekspertów wynajmować przynajmniej do konsultowania trudniejszych
zagadnień, czy kwestii budzących kontrowersje.
Członków zespołu oceniającego należy powoływać spoS
ród osób:

znających i rozumiejących zasady oceny ryzyka zawodowego,

mających odpowiedni zasób wiedzy niezbędnej do identyfikacji zagrożeń,

umiejących prawidłowo ocenić skutki zagrożeń, które występują w trakcie wy-
konywania danej pracy,

potrafiących okreS
lić sposób działania prowadzący do wykluczania bądx
mini-
malizowania występujących zagrożeń.
Od członków zespołu szacującego ryzyko zawodowe wymaga się, aby potrafili ta-
kże identyfikować problemy, które należy rozwiązywać z udziałem konsultantów
z zewnątrz zakładu.
Zaleca się, aby pracodawca wyznaczył osobę, do której zadań będzie należało pla-
nowanie i koordynacja prac związanych z ocena ryzyka zawodowego.
2. Podstawa oceny
Podstawą oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem przez pra-
cownika konkretnych czynnoS
ci jest kombinacja:

prawdopodobieństwa wystąpienia urazu lub utraty zdrowia,

najwyższej dającej się przewidzieć ciężkoS
ci urazu lub pogorszenia stanu zdrowia.
Ponieważ ciężkoS
ć urazu ciała lub pogorszenia stanu zdrowia zależą od wielu czyn-
ników występujących w danej sytuacji zagrożenia, a ponadto tylko niektóre z tych
czynników można (czasem tylko częS
ciowo) przewidzieć, oceniając ryzyko zawo-
dowe powinno się zakładać najcięższy uraz lub największe pogorszenie stanu
zdrowia, które może być spowodowane każdym ze zidentyfikowanych zagrożeń.
Taki najgorszy z możliwych wariant należy przyjmować zawsze, nawet wówczas,
gdy prawdopodobieństwo zaistnienia takiego urazu lub pogorszenia się stanu
zdrowia nie jest wysokie.
PRZYKA
AD Oceniając ciężkoS
ć potencjalnego urazu należy pamiętać, że często drobne zdarzenie może nieS
ć ze
sobą bardzo poważne skutki. Z taką sytuacją możemy mieć do czynienia w przypadku zakłucia się pie-
lęgniarki igłą od strzykawki podczas zabiegu, jeS
li osoba poddana zabiegowi (szczepienie, pobranie
krwi) była nosicielem jakiejS
choroby.
3. Elementy ryzyka zawodowego
Precyzyjne okreS
lenie elementów ryzyka zawodowego, zwłaszcza w małych lub
S
rednich zakładach pracy jest z reguły trudne. Z zasady jest ono oszacowane z przy-
bliżeniem.
MożliwoS
ć wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia, to:

prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego,

częstotliwoS
ć występowania zjawiska i czas ekspozycji,

możliwoS
ć uniknięcia (lub ograniczenia) szkody.
4 sierpień 2007
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka OPINIE
Rozdział 5/1.
3.1. Prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznego
zdarzenia
Prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia zależy od nieza-
wodnoS
ci elementów struktury:
człowiek  maszyna  S
rodowisko
Prawdopodobieństwo to można oszacować na podstawie danych zawartych w:

opisach wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych,

analizach ryzyka na podobnych stanowiskach pracy,

danych statystycznych dotyczących podobnych wydarzeń.
Dane potrzebne do oszacowania prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego można PRZYKA
AD
uzyskać m.in.:
z literatury naukowo-technicznej,
z Głównego Urzędu Statystycznego, który zbiera i przetwarza takie informacje dostarczone
z firm na formularzach  Statystycznej karty wypadku ,
wymieniając doS
wiadczenia z pracownikami służb bhp z innych zakładów, ale przede
wszystkim 
ze statystyk wypadkowych prowadzonych w zakładzie pracy, w tym prowadzonych na
własny użytek rejestrów zdarzeń potencjalnie wypadkowych,
statystyk dotyczących awarii oraz
rozmów z pracownikami wykonującymi poszczególne czynnoS
ci, które podlegają szacowaniu.
3.2. CzęstotliwoS
ć i czas trwania ekspozycji
CzęstotliwoS
ć i czas trwania ekspozycji zależą od:

częstoS
ci dostępu do stref niebezpiecznych,

koniecznoS
ci dostępu i charakteru tego dostępu do ww. stref,

czasu przebywania pracownika,

liczby osób, które muszą przebywać w strefach niebezpiecznych.
ródłem informacji tego typu mogą być m.in.: PRZYKA
AD
dane o stosowanych procedurach i technologiach,
dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,
obserwacje zadań wykonywanych przez pracowników i prowadzone z nimi rozmowy,
analizy czynników mogących wpływać na warunki pracy (np. czynników atmosferycznych),
opinie ekspertów.
3.3. MożliwoS
ć uniknięcia lub ograniczenia skutków
Ten element ryzyka zawodowego związany jest z:

prędkoS
cią pojawiania się zagrożenia,

możliwoS
cią uniknięcia wypadku (refleks, zwinnoS
ć, unik, ucieczka),

S
wiadomoS
cią ryzyka (wiedza ogólna, wyszkolenie i doS
wiadczenie pracowni-
ka, obserwacja urządzeń sygnalizujących).
sierpień 2007 5
OPINIE 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.
PRZYKA
AD W przypadku pracowników o krótkim stażu pracy S
wiadomoS
ć ryzyka jest mniejsza niż u pracowni-
ków dłużej zatrudnionych przy wykonywaniu danego rodzaju prac. Warto też wiedzieć, że również
zbytnia rutyna ogranicza możliwoS
ć uniknięcia lub zminimalizowania skutków zagrożenia.
4. Proces oceny ryzyka zawodowego
Zasada syste- Ocena ryzyka zawodowego jest procesem wieloetapowym i może być przeprowa-
matycznego
dzana  krok po kroku . Ważne jest, aby działać metodycznie, bo tylko tak można
działania
uzyskać pełne i wiarygodne dane, konieczne do właS
ciwego zarządzania ryzykiem.
Proces ten przebiega w kilku podanych poniżej etapach:

zbieranie informacji niezbędnych do oceny ryzyka zawodowego,

analiza zebranych informacji i identyfikowanie zagrożeń występujących pod-
czas wykonywania poszczególnych czynnoS
ci,

szacowanie i ocena ryzyka związanego ze zidentyfikowanymi zagrożeniami,

wyznaczanie dopuszczalnoS
ci ryzyka,

formułowanie zaleceń (niezbędne S
rodki profilaktyczne) dotyczących działań
eliminujących lub ograniczających ryzyko.
5. Zbieranie informacji
Przegląd stano- Przygotowując się do oceny ryzyka zawodowego należy dokonać przeglądu sta-
wisk pracy
nowiska pracy i wykonywanych na nim czynnoS
ci oraz zastanowić się co może po-
i wykonywa-
wodować zagrożenie. Dobrze jest w tym celu przyjrzeć się:
nych zadań

lokalizacji stanowiska pracy,

poszczególnym zadaniom, jakie na tym stanowisku są wykonywane,

osobom zatrudnionym na tym stanowisku,

stosowanym S
rodkom pracy, materiałom i operacjom technologicznym,

sposobom wykonywania pracy,

stosowanym S
rodkom ochronnym (szczególnie ochronom zbiorowym, ale też
i S
rodkom ochrony indywidualnej).
PRZYKA
AD Zbierając informacje dotyczące osób wykonujących poszczególne zadania należy uwzględnić pracow-
ników, których obowiązują szczególne uregulowania w prawie pracy, np.: młodocianych, kobiety
w ciąży, osoby niepełnosprawne.
y
ródła Potrzebne do oceny ryzyka zawodowego informacje znajdą Państwo także ana-
informacji
lizując:

dane techniczne maszyn lub narzędzi (można je otrzymać od producenta lub
dostawcy);

procedury technologiczne i instrukcje obsługi;

wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, występujących
na stanowisku pracy;

czynniki psychologiczne, społeczne i fizyczne;
6 sierpień 2007
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka OPINIE
Rozdział 5/1.

organizację przedsięwzięć zmierzających do zapewnienia właS
ciwych warun-
ków pracy;

dokumentację:

wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych,

chorób zawodowych,

awarii;

przepisy prawne, normy i literaturę naukowo-techniczną;

karty charakterystyk substancji niebezpiecznych (jeS
li takie są wykorzystywa-
ne w produkcji).
Nie wolno też zaniedbać obserwacji:

czynników zewnętrznych, mogących wpłynąć na stanowisko pracy (np. czyn-
ników atmosferycznych, czy sytuacji, kiedy praca na stanowisku jest wykony-
wana okazjonalnie przez innych pracowników),

S
rodowiska pracy,

zadań wykonywanych na stanowisku pracy i poza nim.
Warto sprawdzić też, czy praca jest wykonywana zgodnie z ustalonymi proce-
durami.
Bardzo ważnym elementem w całej procedurze dokonywania oceny ryzyka za- Wywiad z pra-
cownikami
wodowego jest wywiad z zatrudnionymi na danym stanowisku pracownikami.
Elementu tego nie wolno lekceważyć i pomijać, gdyż to właS
nie pracownicy mogą
zauważać rzeczy, które nie są oczywiste na pierwszy rzut oka.
6. Identyfikacja zagrożeń
Identyfikacja zagrożeń powinna obejmować:

okreS
lenie wszelkich czynników niebezpiecznych i szkodliwych występujących
na stanowisku pracy (ze szczególnym uwzględnieniem wszelkich stosowanych
substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub muta-
gennych),

wybór tych właS
ciwoS
ci czynników szkodliwych i niebezpiecznych, których
oddziaływanie ma decydujący wpływ na człowieka i okreS
lenie ich wartoS
ci,

ustalenie w jaki sposób czynniki te mogą oddziaływać na człowieka,

okreS
lenie czasu lub częstotliwoS
ci ekspozycji człowieka na istniejące zagrożenia,

ustalenie liczby osób narażonych.
Zagrożenia związane z czynnikami niebezpiecznymi, których oddziaływanie pro- Najważniejsze
zagrożenia
wadzi najczęS
ciej do urazów o różnej ciężkoS
ci, powinny być okreS
lane według ich
rodzaju i nasilenia występowania.
Przy prowadzeniu oceny ryzyka należy skoncentrować się na najistotniejszych
zagrożeniach mogących być przyczyną poważnych urazów lub chorób zawo-
dowych.
Należy pamiętać, że w przypadku, np. substancji rakotwórczych mimo, iż prawdopodobieństwo uwol- PRZYKA
AD
nienia się takiej substancji do S
rodowiska pracy może być znikome, to skutki tego zdarzenia mogą być
bardzo poważne.
sierpień 2007 7
OPINIE 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.
Lista czynników Prowadząc identyfikację zagrożeń związanych z czynnikami szkodliwymi, do-
szkodliwych
brze jest ustalić listę tych czynników i zebrać dane o ich właS
ciwoS
ciach. Dane
o właS
ciwoS
ciach czynników szkodliwych można uzyskać z odpowiednich kart
charakterystyk i norm, które często okreS
lają także metody pomiaru okreS
lonych
właS
ciwoS
ci.
Lista kontrolna ma też pomóc zweryfikować, czy wszystkie zagrożenia zostały zi-
dentyfikowane oraz czy informacje dostępne na ich temat są wystarczające.
Ustalając liczbę osób narażonych, należy uwzględnić także osoby, które mogą
przebywać na stanowisku pracy okazjonalnie, np.: dostawców i podwykonaw-
ców, personel techniczny, konserwatorów, osoby sprzątające, a także ewentualnych
goS
ci. Oni także są narażeni na czynniki niebezpieczne i szkodliwe.
Dobra ocena potencjalnych skutków powodowanych przez zagrożenia umożliwia
podjęcie odpowiednich działań prewencyjnych  zastosowania we właS
ciwej kolej-
noS
ci S
rodków profilaktycznych.
7. Metody szacowania ryzyka zawodowego
Oszacowanie ryzyka obejmuje przyporządkowanie miar poszczególnym elemen-
tom ryzyka:

prawdopodobieństwu urazu lub utraty zdrowia i

ciężkoS
ci możliwego urazu lub utraty zdrowia.
Wybór prostych Identyfikacja zagrożeń może być prowadzona przy zastosowaniu różnych proce-
metod
dur, nie ma tu jednego uniwersalnego sposobu, który można zastosować do każde-
go stanowiska. W Polskiej Normie PN-N-18002:2000 zaleca się, aby do identyfikacji
zagrożeń stosować metody o małym stopniu skomplikowania i sformalizowania,
których stosowanie nie wymaga wiedzy specjalistycznej. Takimi właS
nie są, m.in.:

listy kontrolne oraz

metoda analizy bezpieczeństwa pracy.
W przywołanej powyżej Polskiej Normie, podano ogólne wytyczne na temat metod
zbierania informacji, identyfikacji zagrożeń i szacowania elementów ryzyka. Infor-
macje te w zakresie dotyczącym identyfikacji zagrożeń wywołują jednak obawy
o możliwoS
ci dokonania oceny ryzyka we własnym zakresie. Ocena ryzyka nie
musi być trudna i nie powinna stanowić problemu nawet dla pracodawcy z małego
przedsiębiorstwa. Oszacowując ryzyko zawodowe przy wykonywanych pracach
nie należy zbytnio komplikować działań. W małych firmach występuje na ogół
kilka zagrożeń, zwykle dobrze znanych, a niektóre z nich są już zapewne ocenione.
JeS
li w produkcji wykorzystuje się materiały toksyczne lub substancje niebezpiecz-
ne, można od razu wykonać szacowanie ryzyka i dobrać, zgodnie z normami, S
rod-
ki ochronne. Jeżeli występują problemy, można zawsze skorzystać z norm, przepi-
sów, kart charakterystyki substancji i preparatów niebezpiecznych lub uzyskać
poradę w odpowiednich instytucjach, np. w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy
 Państwowym Instytucie Badawczym.
Ocena ryzyka jest dokładnym sprawdzeniem tego, co może być przyczyną za-
grożenia w trakcie wykonywania czynnoS
ci na stanowisku pracy i jakie skutki
mogą powodować występujące zagrożenia, a jej wynik jest decydujący dla podej-
mowania działań prewencyjnych i stosowania właS
ciwych S
rodków ochronnych.
8 sierpień 2007
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka OPINIE
Rozdział 5/1.
Bez względu na to, kto oszacowuje ryzyko zawodowe, to zawsze pracodawca jest
bezpoS
rednio odpowiedzialny za to, czy ocena została wykonana dobrze.
Przystępując do oceny ryzyka musimy pamiętać, że zagrożeniem jest wszystko to,
co może spowodować szkodę (uraz lub pogorszenie stanu zdrowia), a ryzyko
związane z występowaniem zagrożeń okreS
la prawdopodobieństwo (duże lub
małe), że ktoS
może ulec wypadkowi lub chorobie o okreS
lonym stopniu ciężkoS
ci.
Do zadań pracodawcy należy podjęcie decyzji czy dane zagrożenie jest znaczące.
Ten sam czynnik w różnych warunkach i na różnych stanowiskach pracy może zo-
stać oceniony odmiennie.
Z prądem elektrycznym mogącym spowodować porażenie, a nawet utratę życia spotykamy się co- PRZYKA
AD
dziennie. Prawdopodobieństwo wypadku, więc i ryzyko z nim związane jest z reguły raczej niewielkie,
pod warunkiem, że zostały zastosowane  odpowiedni rodzaj izolacji, właS
ciwe uziemienie, wymaga-
ne zabezpieczenia różnicowoprądowe. Jednak istnieją sytuacje i stanowiska pracy, na których za-
grożenie porażeniem prądem elektrycznym należy ocenić jako znaczne. Takim przypadkiem będzie
stanowisko, np. montera elektryka, gdzie porażenie prądem elektrycznym przy bezpoS
rednim dotknię-
ciu w trakcie wykonywania prac elektromonterskich jest prawdopodobne, a ryzyko zawodowe z tym
związane należy oszacować jako S
rednie.
7.1. Lista kontrolna
W metodzie listy kontrolnej stosuje się odpowiednie zestawy pytań umożliwiające
sprawdzenie stanu bezpieczeństwa maszyn i urządzeń oraz procesów pracy. Listy
kontrolne służą do identyfikacji zgodnoS
ci praktyki z istniejącymi normami oraz
stanowią podstawę do zidentyfikowania i podstawowego oszacowania zagrożeń
i ich skutków.
Ze względu na to, że niektóre zagadnienia mogą być przez listę kontrolną po-
minięte, listy łączone są z innymi technikami identyfikacji zagrożeń, np. z metodą
 Co  gdy .
Listę pytań tworzy się najczęS
ciej w oparciu o istniejące normy na zasadzie ustala- Tworzenie listy
nia różnic lub braków. Na liS
cie umieszczamy pytania typu:

 Czy stosuje się?

 Czy wykonuje się w okreS
lony sposób?

 Czy jest wystarczająca liczba informacji? , itp.
Odpowiedzi udzielane na pytania muszą być jednoznaczne  TAK lub  NIE .
Dopiero po ustosunkowaniu się do wszystkich pytań dokonujemy szczegółowego
przeglądu wyników.
Przedstawiona lista kontrolna nie obejmuje oczywiS
cie wszystkich możliwych sytuacji, ale pozwala PRZYKA
AD
zidentyfikować podstawowe zagrożenia mogące wystąpić na stanowisku pracy i można ją wykorzy-
stać bezpoS
rednio. Niemniej jednak należy zastanowić się czy nie wymaga ona uzupełnienia o pytania
oddające charakter produkcji i specyfikę wykonywania pracy we własnym zakładzie. Może też okazać
się, że częS
ć z podanych poniżej pytań jest w przypadku naszego zakładu niepotrzebna.
sierpień 2007 9
OPINIE 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.
Lista kontrolna
Lp. Czy pracownik podczas wykonywania czynnoS
ci może: Tak Nie Uwagi
1. Potknąć się, poS
lizgnąć lub upaS
ć na płaszczyx
nie?
2. UpaS
ć z wysokoS
ci lub wpaS
ć do zagłębień?
3. Zostać uderzony, przygnieciony, lub pochwycony przez: ma-
szyny, narzędzia, przemieszczane lub spadające przedmioty?
4. Uderzyć się o nieruchome przedmioty?
5. WejS
ć w kontakt z przedmiotami ostrymi, chropowatymi lub
będącymi w ruchu?
6. WejS
ć w kontakt z powierzchniami gorącymi lub zimnymi?
7. Doznać urazu w wąskich dojS
ciach i ograniczonych przestrze-
niach?
8. Doznać urazu podczas wytrysku cieczy pod ciS
nieniem?
9. Doznać urazu podczas pożaru lub wybuchu?
10. Doznać urazu podczas pęknięcia częS
ci maszyn lub urządzeń
oraz narzędzi?
11. Doznać urazu podczas zawalenia się wykopów, wyrobisk,
zalania, zasypania, itp.?
12. Być porażony prądem elektrycznym?
13. Być narażony na działanie elektrycznoS
ci statycznej?
14. Być narażony na hałas?
15. Być narażony na drgania mechaniczne?
16. Być narażony na promieniowanie podczerwone, nadfioletowe?
17. Być narażony na promieniowanie laserowe?
18. Być narażony na promieniowanie jonizujące?
19. Być narażony na działanie pola magnetycznego lub elektrycznego?
20. Być narażony na oddziaływanie substancji chemicznych?
21. Być narażony na oddziaływanie substancji i preparatów
toksycznych?
22. Być narażony na oddziaływanie substancji i preparatów
rakotwórczych?
23. Być narażony na oddziaływanie czynników biologicznych?
24. Być narażony na oddziaływanie substancji i preparatów
mutagennych?
25. Być obciążony dużym wysiłkiem fizycznym?
26. Być poddany dużemu obciążeniu psychicznemu (np. stres
wynikający z koniecznoS
ci szybkiego podejmowania decyzji
obarczonych istotnymi konsekwencjami)?
27. Być narażony na agresję klientów lub zwierząt?
28. Być narażony na pracę w ograniczonej przestrzeni lub
w wymuszonej pozycji ciała?
29. Być narażony na negatywny wpływ pracy monotonnej i pracy
w ustalonym z góry tempie?
10 sierpień 2007
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka OPINIE
Rozdział 5/1.
W oparciu o wnioski płynące z analizy listy kontrolnej podejmowane są decyzje
o dalszych działaniach nakierowanych na redukcję ryzyka.
7.2. Analiza bezpieczeństwa pracy
Identyfikacja zagrożeń metodą analizy bezpieczeństwa pracy, to systematyczne Zasada
postępowania
badanie następujących po sobie czynnoS
ci, wykonywanych na stanowisku pracy.
Analizując zagrożenia związane z wykonywaniem poszczególnych czynnoS
ci na-
leży rozważyć:

jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić?

czy mogą wystąpić problemy lub odchylenia od normalnego przebiegu pracy?

czy wykonywanie zadań wymaga dużego wysiłku fizycznego lub obciążenia
psychicznego?

czy czynnoS
ci mogą być wykonywane w inny sposób niż ten ustalony w pro-
cedurach lub instrukcjach stanowiskowych?

czy podczas wykonywania czynnoS
ci pracownik jest eksponowany na szkod-
liwe czynniki fizyczne (hałas, drgania, promieniowanie, itp.), chemiczne, bio-
logiczne?
7.3. Analiza  Co  gdy?
Analiza  Co  gdy? wspomaga listy kontrolne i jest techniką zbliżoną do tzw.  bu- Burza mózgów
rzy mózgów . Zasada jest prosta  zespół prowadzący identyfikację zagrożeń dys-
kutuje na temat możliwych niepożądanych zdarzeń. Stawiane w trakcie dyskusji
pytania mogą dotyczyć różnych obszarów związanych z procesem pracy i są for-
mułowane w oparciu o doS
wiadczenie, istniejące na stanowisku pracy rysunki,
schematy oraz procedury. W trakcie dyskusji, jaką w istocie jest ta metoda, okreS
-
lane są możliwe sytuacje wypadkowe, ich konsekwencje oraz istniejące S
rodki
ochronne. W efekcie powstaje tabela, gdzie obok wyszczególnienia sytuacji wypad-
kowych znajdzie się opis urazów, jakie mogą wystąpić oraz wykaz istniejących
i proponowanych S
rodków zabezpieczających.
7.4. Technika FMEA
Do identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy związanych ze
złożonymi obiektami technicznymi może być wykorzystana metoda FMEA (ang.
Failure Modes and Effects Analysis), która okreS
la awarie elementów technicznych
i ich skutki dla instalacji, maszyny i pracownika. Rodzaje awarii opisywane są
przez uszkodzenia, jakich mogą doznać poszczególne fragmenty obiektu. FMEA
identyfikuje awarie, które w sposób bezpoS
redni mogą przyczyniać się do wy-
stąpienia wypadku. Błędy pracownika nie są przedmiotem analizy w metodzie
FMEA, jakkolwiek efekty błędnych działań człowieka są włączane do awarii tech-
nicznych. Do stosowania analizy metodą FMEA niezbędne jest posiadanie:

informacji o obiekcie, w tym o jego funkcjach i wyposażeniu,

wiedzy o działaniu poszczególnych elementów składowych,

danych o rodzajach awarii, które mogą wystąpić.
sierpień 2007 11
RADY 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.
8. Metody szacowania elementów ryzyka
Do szacowania elementów ryzyka (prawdopodobieństwa urazu lub utraty zdro-
wia oraz stopnia ich ciężkoS
ci) najczęS
ciej wykorzystywane są tabele zawierające
odpowiednie przedziały prawdopodobieństwa wystąpienia oraz stopnia ciężkoS
ci
urazu lub utraty zdrowia. Znajduje się w nich także interpretacja przyjętych pojęć
(np. w PN-N-18002:2000). Niekiedy przyjmowane są pewne wartoS
ci punktowe
dla elementów ryzyka (np. w metodzie wskax
nika poziomu ryzyka WPR, metodzie
PHA (Preliminary Hazard Analysis), metodzie Risk Score, itp.
8.1. Szacowanie elementów ryzyka zgodnie z Polską Normą
PN-N-18002:2000
Godnym polecenia jest prosty sposób oszacowania elementów ryzyka przedsta-
wiony w Polskiej Normie PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpieczeń-
stwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Jest on
bardzo wygodny do stosowania zarówno w małych, jak i większych przedsiębior-
stwach. Można go z powodzeniem wykorzystywać do szacowania ryzyka zawo-
dowego przy wykonywaniu różnorakich typów prac.
W normie zaleca się oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej lub
pięciostopniowej.
Szacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej
Prawdopodobieństwo CiężkoS
ć następstw
Mała R
rednia Duża
Mało prawdopodobne Małe Małe R
rednie
1 1 2
Prawdopodobne Małe R
rednie Duże
1 2 3
Wysoce prawdopodobne R
rednie Duże Duże
2 3 3
Szacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej
Prawdopodobieństwo CiężkoS
ć następstw
Mała R
rednia Duża
Mało prawdopodobne Bardzo małe Małe R
rednie
1 2 3
Prawdopodobne Małe R
rednie Duże
2 3 4
Wysoce prawdopodobne R
rednie Duże Bardzo duże
3 4 5
12 sierpień 2007
5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego  karta oceny ryzyka RADY
Rozdział 5/1.
8.1.1. Szacowanie ciężkoS
ci następstw
Zaleca się wykorzystywać powyższe tabele przede wszystkim podczas oceny ryzy-
ka związanego z oddziaływaniem czynników niebezpiecznych (głównie czynni-
ków mechanicznych). W normie podano odpowiednią interpretację stopnia ciężko-
S
ci możliwych następstw oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia z podziałem
na następstwa:

o małej szkodliwoS
ci,

o S
rednim stopniu szkodliwoS
ci,

o dużym stopniu szkodliwoS
ci.
Następstwa o małej szkodliwoS
ci
Zalicza się tu urazy i choroby nie powodujące długotrwałych dolegliwoS
ci i absencji
w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak:

niewielkie stłuczenia i zranienia,

podrażnienia oczu,

objawy niewielkiego zatrucia,

bóle głowy, itp.
Następstwa o S
rednim stopniu szkodliwoS
ci
Do tej grupy następstw zaliczane są urazy i choroby powodujące niewielkie, ale
długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwoS
ci, powodujące okresową
absencję w pracy. Są to, np.:

zranienia,

oparzeniaI i II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała,

alergie skórne,

proste złamania oraz

zespoły przeciążeniowe układu mięS
niowo-szkieletowego, itp.
Następstwa o dużym stopniu szkodliwoS
ci
Zaliczane są tu urazy i choroby powodujące ciężkie i stałe dolegliwoS
ci, a nawet
S
mierć osoby poszkodowanej. WS
ród urazów i chorób zaliczanych do tej grupy
można wymienić:

oparzenia II i III stopnia dotyczące dużej powierzchni ciała,

amputacje,

skomplikowane złamania z następową dysfunkcją,

choroby nowotworowe,

toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyni-
ku narażenia na czynniki chemiczne,

zespół wibracyjny,

zawodowe uszkodzenie słuchu,

astmę, zaćmę, itp. choroby zawodowe znacznie skracające życie lub powo-
dujące S
mierć,

wypadki S
miertelne.
sierpień 2007 13
OPINIE 5. Ryzyko zawodowe
Rozdział 5/1.
8.1.2. Szacowanie prawdopodobieństwa
Interpretację prawdopodobieństwa wyrażono przez liczbę możliwych zdarzeń
w ciągu okresu aktywnoS
ci zawodowej pracownika. Należy przy tym pamiętać,
że nie jest to jedyny element decydujący o prawdopodobieństwie urazu lub utraty
zdrowia!
Mało prawdopodobne
Są to wszystkie następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego
okresu aktywnoS
ci zawodowej pracownika.
Prawdopodobne
Zalicza się tu następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilka razy
w całym okresie aktywnoS
ci zawodowej pracownika.
Wysoce prawdopodobne
Do grupy tej zalicza się następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie
w okresie aktywnoS
ci zawodowej pracownika.
8.2. Szacowanie na podstawie pomiarów
Bardzo wygodna jest metoda szacowania poziomu ryzyka na podstawie zmierzo-
nych wartoS
ci wielkoS
ci charakteryzującej narażenie. Jeżeli dysponujemy wyni-
kami pomiarów czynników szkodliwych występujących na stanowisku pracy,
możemy w prosty sposób oszacować ryzyko związane z występowaniem zagrożeń
powodowanych tymi czynnikami. Dla czynników szkodliwych, dla których ustalo-
no wartoS
ci graniczne (NDS i NDN), ryzyko można ocenić od razu jako:

małe, gdy wyniki pomiarów zawierają się poniżej 0,5 NDN i NDS,

S
rednie  wyniki z zakresu 0,5 do 1 NDS, NDN,

duże  wyniki pomiarów powyżej wartoS
ci NDS i NDN (wg PN-N-18002:2000).
W przypadku braku ustalonych wartoS
ci NDS i NDN do szacowania ryzyka można
wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników.
9. Ocena ryzyka dokonana na podstawie szacowania
JeS
li już oszacowaliS
my ryzyko zawodowe, kolejnym krokiem jest dokonanie
jego oceny. Inaczej mówiąc należy odpowiedzieć sobie na pytanie:  Czy to ryzyko
można zaakceptować? .
Akceptowanie Decyzja o akceptacji ryzyka lub koniecznoS
ci zastosowania odpowiednich S
rod-
ryzyka
ków w celu jego ograniczenia wymaga ustalenia kryteriów oceny.
Podstawowym kryterium dla podejmowania decyzji o akceptacji ryzyka lub ko-
niecznoS
ci jego obniżenia są wymagania obowiązujących przepisów i norm tech-
nicznych (można także przyjąć kryteria surowsze niż dopuszczają przepisy).
Gdy okreS
lone w obowiązujących przepisach wymagania nie są spełnione, to
wówczas ryzyka nie można zaakceptować.
14 sierpień 2007
Rozdział 5/1. OPINIE
Rozdział 5/1.
W każdym przypadku, jeS
li przepisy lub normy nie ustalają jednoznacznych wy-
magań, należy kierować się ogólnie przyjętymi zasadami, opiniami ekspertów
z dziedziny bhp, uwzględniać wyniki analiz ekonomicznych oraz opinie zaintere-
sowanych pracowników.
Ryzyko zawodowe z zasady należy obniżyć do najniższego poziomu, który uza-
sadniony jest rachunkiem ekonomicznym.
Ocena ryzyka i wynikające z niej zalecenia
(oszacowanie w skali trójstopniowej)
Oszacowanie DopuszczalnoS
ć Niezbędne działania
ryzyka ryzyka
zawodowego zawodowego
Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już
wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia
trzeba podjąć natychmiast. Najszybciej można to
osiągnąć stosując S
rodki ochrony indywidualnej,
niemniej jednak należy zastanowić się czy nie
Duże Niedopuszczalne
można zastosować ochron zbiorowych, których
zastosowanie zawsze powinno być rozważone
w pierwszej kolejnoS
ci. Planowana praca nie mo-
że być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka
do poziomu dopuszczalnego.
Poziom wyznaczony przez przepisy, normy NDS i NDN
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, któ-
R
rednie
rych celem jest zmniejszenie ryzyka.
Dopuszczalne
Konieczne są działania zapewniające, że ryzyko
zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym
Małe
poziomie.
Ocena ryzyka i wynikające z niej zalecenia
(oszacowanie w skali pięciostopniowej)
Oszacowanie DopuszczalnoS
ć Niezbędne działania
ryzyka ryzyka
zawodowego zawodowego
Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowa-
na do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego
Bardzo duże
do poziomu dopuszczalnego.
Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już
wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia
trzeba podjąć natychmiast. Najszybciej można to
Niedopuszczalne
osiągnąć stosując S
rodki ochrony indywidualnej,
niemniej jednak należy zastanowić się czy nie
Duże
można zastosować ochron zbiorowych, których
zastosowanie zawsze powinno być rozważone
w pierwszej kolejnoS
ci. Planowana praca nie mo-
że być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka
do poziomu dopuszczalnego.
sierpień 2007 15
OPINIE Rozdział 5/1.
Rozdział 5/1.
Poziom wyznaczony przez przepisy, normy NDS i NDN
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, któ-
R
rednie
rych celem jest zmniejszenie ryzyka.
Zaleca się rozważenie możliwoS
ci dalszego
zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub
Dopuszczalne
Małe
zapewnienie, że ryzyko pozostanie najwyżej na
tym samym poziomie.
Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.
Bardzo małe
10. Plan działań
Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego powinna stanowić podstawę planu
działań zmierzających do eliminacji lub ograniczenia poziomu ryzyka (zastoso-
wania S
rodków profilaktycznych). Zastosowane w następstwie oceny ryzyka za-
wodowego S
rodki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny:

zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia praco-
wników,

być zintegrowane z działalnoS
cią prowadzoną przez pracodawcę na wszyst-
kich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy.
Kolejność
Planując działania zmierzające do minimalizowania ryzyka zawodowego, zawsze
stosowania
trzeba rozważyć, czy istnieje możliwoS
ć całkowitego wyeliminowania zagrożenia.
środków
Jeżeli nie jest to możliwe, należy zastosować:
ochronnych

najpierw  S
rodki techniczne ograniczające lub eliminujące zagrożenie u x
ródła
jego powstania,

następnie  S
rodki ochrony zbiorowej,

w kolejnoS
ci  S
rodki organizacyjne i związane z procedurą postępowania,
a wreszcie

w ostatecznoS
ci  S
rodki ochrony indywidualnej.
R
rodki ochrony indywidualnej mogą być zastosowane w ostatecznoS
ci, gdy inne
S
rodki i metody ograniczania zagrożenia są niemożliwe do zastosowania, lub
koszty ich byłyby niewspółmiernie wysokie.
Ocena propo- Zespół przeprowadzający ocenę ryzyka zawodowego powinien zaproponować
nowanych
plan działań i ocenić czy proponowane działania obniżą poziom ryzyka oraz czy po
działań
ich wprowadzeniu nie powstaną nowe zagrożenia. Powinna być także brana pod
uwagę opłacalnoS
ć alternatywnych rozwiązań. Ważne jest także sprawdzenie sku-
tecznoS
ci zastosowanych S
rodków zmniejszających ryzyko.
Pomimo zastosowania nawet najlepszych S
rodków bezpieczeństwa zawsze pozo-
stanie pewne ryzyko, tzw. ryzyko szczątkowe. Powinno być ono jak najmniejsze.
Minimalizacja stopnia ryzyka szczątkowego jest zadaniem pracodawcy.
Poprawa bezpieczeństwa na stanowiskach pracy w mniejszych przedsiębiorstwach
na ogół nie wymaga dużych nakładów.
PRZYKA
AD Zastosowanie odpowiedniego materiału na S
liskich stopniach, zaokrąglenie ostrych krawędzi lub za-
instalowanie poręczy nie należą do przedsięwzięć drogich, a w sposób istotny zmniejszają ryzyko.
16 sierpień 2007
Rozdział 5/1. OPINIE
Rozdział 5/1.
11. Dokumentacja
Ocena ryzyka zawodowego powinna być udokumentowana. Pracodawca powi-
nien prowadzić dokumentację zarówno samej oceny ryzyka zawodowego, jak i za-
stosowanych niezbędnych S
rodków profilaktycznych. Dokument potwierdzający
dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególnoS
ci:

opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: Zakres
dokumentacji

stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,

wykonywanych zadań,

występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych
czynników S
rodowiska pracy,

stosowanych S
rodków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

osób pracujących na tym stanowisku;

wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników
S
rodowiska pracy oraz niezbędne S
rodki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

datę przeprowadzonej oceny oraz

osoby dokonujące oceny.
Celowe jest powiązanie dokumentacji odnoszącej się do oceny ryzyka z innymi do-
kumentami, do sporządzania których przedsiębiorstwo jest zobowiązane wyma-
ganiami odrębnych przepisów. Do tego celu należy wykorzystać samodzielnie
opracowane karty oceny ryzyka. Mogą być to także zaadaptowane dokumenty
przygotowane w specjalistycznych instytucjach, takie jak   Karta bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia na stanowisku pracy opracowana w Centralnym Instytucie
Ochrony Pracy.  Karta zawiera w sobie wymagany obligatoryjnie  Rejestr wy-
ników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowisku pra-
cy . Umożliwia to równoczesne udokumentowanie przeprowadzonej oceny ryzy-
ka oraz wynikających z niej podjętych działań profilaktycznych.
Przykład  Karty , która może służyć do dokumentowania przeprowadzonej oceny
ryzyka zawodowego przedstawiono poniżej. Można w niej:

zapisać dane dotyczące stanowiska pracy,

podać zidentyfikowane zagrożenia i ich x
ródła,

zanotować wyniki pomiarów,

opisać wyniki oszacowania elementów ryzyka oraz

podać zastosowane niezbędne S
rodki profilaktyczne.
Wynik oceny ryzyka zapisujemy dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia, na-
tomiast dla każdego zagrożenia, z którym związany jest S
redni lub duży poziom
ryzyka (przy przyjęciu, np. skali trójstopniowej wg PN-N-18002:2000) należy za-
pisać propozycję działań profilaktycznych, które należy koniecznie podjąć.
Wypełnienie takiej  Karty dla czynnoS
ci wykonywanych przez pracownika Informowanie
pracownika
na danym stanowisku pracy, przy współudziale samego zatrudnionego lub
przedstawienie temu pracownikowi wyników oceny ryzyka, np. podczas szko-
leń, pozwoli pracodawcy spełnić obowiązek informowania pracowników o ryzy-
ku zawodowym związanym z wykonywaną pracą.
sierpień 2007 17
Wzór karty dokumentowania oceny ryzyka zawodowego
Rozdział 5/1.
Rozdział 5/1.
KARTA OCENY RYZYKA NA STANOWISKU PRACY Data & ........... Numer Karty .................................
Sporządził zespół
Liczba .........................................................
narażonych
Stanowisko pracy ................................................................................................................................. .........................................................
........................
.........................................................
Charakterystyka stanowiska pracy: Dokumenty odniesienia:
 .................................................................................... ,
...............................................................................................................................................................
 .................................................................................... ,
...............................................................................................................................................................
 .................................................................................... ,
Wykorzystywane urządzenia, maszyny i narzędzia:
 .................................................................................... ,
...............................................................................................................................................................
 .................................................................................... ,
Stosowane S
rodki ochrony:
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Lp. Zagrożenie ródło zagrożenia CiężkoS
ć Prawdopodobieństwo Oszacowanie Działania
Wyniki pomiarów ryzyka profilaktyczne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Uwagi: .................................................................................................................................................................................. Zatwierdził:
.............................................................................................................................................................................................. .........................................................
Rozdział 5/1.
18
WZÓR