Projekty AVT
Nietypowe
N
i
e
t
y
p
o
w
e
Nietypowe
N
i
e
t
y
p
o
w
e
zdalne
z
d
a
l
n
e
zdalne
z
d
a
l
n
e
sterowanie
s
t
e
r
o
w
a
n
i
e
sterowanie
s
t
e
r
o
w
a
n
i
e
2400/T/R
2
4
0
0
/
T
/
R
2400/T/R
2
4
0
0
/
T
/
R
część 2
Przed kilkoma miesiącami na ła- Najpierw na chwilę zwarto nóżkę 5 U4 Po wprowadzeniu opisanych poprawek
mach EdW pojawiła się propozy- w nadajniku do plusa zasilania i ustawiono układ zaczął odliczać impulsy. Ale nie był to
cja zaprezentowania artykułów częstotliwość oscylatora na 72kHz, co dało koniec kłopotów z nadajnikiem. Liczba odli-
pokazujących  od kuchni proces impulsy o częstotliwości 36kHz. czanych impulsów była inna niż zaplanowa-
tworzenia projektów. Niniejszy Niestety, pierwsze próby wykazały, iż na- no - czym mniejszy numer przycisku, tym
materiał jest spełnieniem życzeń ciskanie w nadajniku wspomnianych przyci- więcej było impulsów. Ta zależność napro-
wielu Czytelników, którzy zdecy- sków nie powoduje żadnej reakcji przekaz
ni- wadziła od razu na trop błędu - według zało-
dowanie poparli taki pomysł. ka. Nie było to niczym dziwnym. Przy tym żeń, do licznika powinna być wpisywana
W pierwszej części artykułu opi- stopniu skomplikowania układu i szybkim liczba w naturalnym kodzie dwójkowym,
sano proces powstawania projek- procesie projektowania, nie uwzględniają- a licznik miał liczyć w dół. Niestety, skupie-
tu od ogólnej idei do wykonania cym ani analizy za pomocą któregoś z pro- nie się przy projektowaniu układu na obwo-
płytek prototypowych. W drugiej gramów symulacyjnych (np. PSpice), ani dach związanych z kostką U2 spowodowało
przedstawione są dalsze etapy, sprawdzenia schematów przez niezależnego przeoczenie oczywistego faktu, że do liczni-
w szczególności usuwanie błę- konstruktora, dziwniejsze byłoby, gdyby ka wpisywana jest liczba mająca wszystkie
dów. układ od razu pracował poprawnie. Aby bity zanegowane. Wynika to z kierunku włą-
określić przyczynę błędu, zmierzono przede
Montaż i uruchomienie wszystkim przebiegi w nadajniku. Okazało
prototypu się, że układ zupełnie nie chce pracować we-
Po zaprojektowaniu i zmontowaniu płytek dług założeń. Pomiary oscyloskopem udo-
próbnych przystąpiono do uruchomienia pro- wodniły, że stany w poszczególnych punk-
totypu. Montaż nie sprawił specjalnych trud- tach są inne niż zaplanowano. Przede wszyst-
ności, trzeba było tylko uważać, by się nie kim licznik U1 nie odliczał prawidłowo okre-
pomylić przy montażu, zwłaszcza przy luto- ślonej liczby impulsów. Wyglądało na to, że
waniu diod programujących. Jak się potem błąd tkwi gdzieś w pobliżu bramek U2. Rze-
okazało, montaż przebiegł bezbłędnie i żaden czywiście, po głębszej analizie schematu
z użytych elementów nie był uszkodzony. i występujących przebiegów okazało się, że
Zmontowany nadajnik podłączono do za- przyczyną są nieprawidłowe przebiegi na
silacza, sprawdzając na wbudowanym mier- drodze: wyjście CO licznika (nóżka 7 U1) -
niku pobór prądu w spoczynku (praktycznie przełączniki S1...S9 (punkt F).
równy zeru). Układ odbiorczy ze względów Zmodyfikowano więc obwód D1, R9, C4
bezpieczeństwa zasilono nie wprost z sieci, według rysunku 10 i podano zeń sygnał bez-
tylko z innego zasilacza dołączonego równo- pośrednio na wejście zerujące przerzutnika
legle do diody D5. Takie połączenie jest U2B, U2C (nóżka 9 U2C). Za pomocą
wprawdzie ryzykowne, ale przy ustawieniu U2D zanegowano także sygnał podawany na
napięcia zasilającego równego 4,7V przez przyciski, czyli na punkt F. Dodano obwód
diodę D5 płynął jakiś pomijalnie mały prąd. różniczkujący na wejściu PE licznika U1,
Punkty Z1, Z2 dołączono do punktów Q2 wykorzystując niepotrzebne już elementy
i Q6. Tym samym rozkaz nr 2 (dwa impulsy) C3, R9 o zmienionych wartościach. Dodano
powinny włączać przekaz
nik, a rozkaz 6 (6 także diodę, równolegle do R6. Zmienione
impulsów) powinien go wyłączać. obwody wyróżniono na rysunku 10 kolorem Rys. 10 Modyfikacja obwodów
czerwonym. kostki U2
Elektronika dla Wszystkich
20
Projekty AVT
czenia diod programujących i dołączenia re-
zystorów podciągających do plusa zasilania,
a nie do masy.
Najprostszym sposobem usunięcia tego
błędu była zmiana kierunku zliczania liczni-
ka U1. Nadal miał to być licznik binarny
(nóżka 9 zwarta do plusa zasilania), a kieru-
nek zliczania zmieniono dołączając nóżkę 10
U1 do plusa zasilania, a nie do masy - zobacz
rysunek 10. Wyglądało to na koniec kłopotów. Przy Rys. 12 Przebiegi na wyjściu U3
Po tej przeróbce nadajnik zadziałał prawi- dalszych testach wyszło jednak na jaw, że w części odbiorczej
dłowo. Okazało się jednak, że aby w odbior- odbiornik czasem reaguje jednakowo na na-
niku zadziałało wyjście Q2, trzeba było naci- ciśnięcie kilku klawiszy. Był to ewidentny Już zmniejszenie R4 do 1k&! poprawiło
snąć przycisk numer 4. Ogólnie, aby i zupełnie nieoczekiwany błąd. sytuację. Rozważano także zastąpienie D3,
w odbiorniku uruchomić wyjście N, w nadaj- Pomiary oscyloskopem wykazały, że to R4 tranzystorem PNP, jednak bliższe zbada-
niku trzeba było nacisnąć przycisk N+2. nadajnik generuje tę samą liczbę impulsów nie obwodu wykazało, że wydajność prądo-
Oczywiście był to drobiazg, który poprawio- przy naciśnięciu kilku klawiszy. Po bliższym wa układu TFMS w stanie niskim jest znacz-
no, bez zastanowienia zmieniając rozmie- zbadaniu problemu okazało się, że jedna na i można zewrzeć rezystor R4, a dioda D3
szczenie w nadajniku diod programujących z przelutowywanych diod programujących nie musi być diodą Schottky ego - wystarczy
według rysunku 11. została omyłkowo wlutowana odwrotnie. Po zwykła dioda krzemowa, np. 1N4148. Po
Opisane zmiany przeprowadzano przy za- zmianie kierunku włączenia tej diody układ zwarciu rezystora R4 i zamianie diody na
silaniu nadajnika najpierw z zasilacza, potem zadziałał, ale po dłuższych testach znów wy- zwykłą, przebieg na kondensatorze C5 wy-
z baterii, a odbiornika jedynie z zasilacza. szły na jaw usterki. Zdarzało się, że odbior- glądał jak na rysunku 13c (pomijamy spadek
Niestety, podłączenie odbiornika wprost do nik reagował na naciśnięcie dwóch klawiszy: napięcia na diodzie D3).
sieci wykazało, że przestał on działać po- właściwego i o numer większego. Nie było to Po tej poprawce układ niezawodnie reago-
prawnie. Wprawdzie po podaniu zasilania jednak regułą. Chwilami układ pracował pra- wał już po N+1 impulsach. Trzeba było znów
wszystko było dobrze, ale przekaz
nik po za- widłowo, reagując tylko na właściwe klawi- przelutować diody programujące w nadajni-
działaniu trzymał tylko chwilę i zaraz pu- sze (N+2 impulsów), a czasami reagował ku, by przy naciskaniu klawisza oznaczonego
szczał. także na N+3 impulsów. Pomiar oscylosko- N układ generował N+1 impulsów.
Od razu stało się jasne, że winne są ob- pem nadajnika wykazał, że pracuje on po- Jak widać, układ odbiorczy nie zlicza
wody zasilania. Pomiar napięcia na diodzie prawnie i za każdym razem generuje liczbę pierwszego nadchodzącego impulsu. Nie jest
D5 wykazał, że po zadziałaniu przekaz
nika impulsów odpowiadającą naciśniętemu kla- to jednak wadą, a ważną zaletą. Chodzi o to,
napięcie zasilające spadało do około 1,6V, wiszowi (N+2). by jeden przypadkowy impuls nie powodo-
uniemożliwiając pracę układów cyfrowych. Przyczyna niestabilności musiała więc wał zadziałania układu (a także by wyjście
Jeden rzut oka na schemat wyjaśnił, że bra- tkwić w odbiorniku. Q1 licznika U2 nie zadziałało na koniec se-
kuje rezystora włączonego równolegle do Dokładna analiza przebiegów w różnych kwencji sygnału z pilota TV, dającego niepa-
diody D4. Najpierw dołączono rezystor punktach odbiornika ujawniła kilka niepra- rzystą liczbę impulsów). Uzyskano to wyko-
10k&!. Sytuacja się poprawiła - po zadziała- widłowości. Po pierwsze, przerwy między rzystując do zliczania impulsów wejście
niu przekaz
nika napięcie na diodzie D5 spa- kolejnymi rozkazami okazały się za krótkie, ENA (n. 13 U2), reagujące na opadające zbo-
dało z 5,25V do 3,6V. Dodano więc jeszcze krótsze niż przewidziane 150ms. Natychmia- cza. Tym samym licznik nie zlicza opadają-
jeden rezystor 10k&! i zmiana napięcia wy- stową reakcją było prowizoryczne zwiększe- cego zbocza pierwszego impulsu, bo wtedy
niosła jedynie 0,5V (z 5,25V na 4,75V). nie C4 w nadajniku z 220nF na 690nF (dolu- jest jeszcze wyzerowany. Wykorzystanie
Przy okazji sprawdzono, że napięcie na kon- towanie równolegle 470nF). wejścia CLK (n. 14 U2) powodowałoby zli-
densatorze C9 i przekaz
niku zmniejsza się Po drugie, przebieg na wyjściu układu czanie już pierwszego impulsu, co mogłoby
z około 38V do 15,5V, co jest jak najbar- TFMS5360 (n. 3 U3) miał niepokojąco łagod- być powodem błędów przy korzystaniu
dziej w porządku - nie trzeba zwiększać po- ne zbocza narastające. Powodem była duża z wyjścia Q1 układu U2.
jemności C10. wewnętrzna rezystancja podciągająca na wyj- Przy dalszej analizie układu odbiornika
ściu U3, równa około 50k&!. Tę usterkę na- znaleziono jeszcze jeden błąd - brak rezysto-
Rys. 11 Modyfikacja matrycy diod tychmiast usunięto, dodając zewnętrzny rezy- ra ograniczającego prąd optotriaka OPT1.
stor podciągający na wyjściu (łączący nóżki 2 Na sam koniec, przy fizycznym porząd-
i 3 układu U3). Przebieg poprawił się, jak po- kowaniu elementów na płytkach, okazało
kazuje rysunek 12. się, iż podczas przeróbek nie zmieniono
Po trzecie, bardzo podejrzany był prze- w nadajniku rezystora R8. Pozostał tam re-
bieg na kondensatorze C5 w odbiorniku. Wy- zystor o wartości 100k&!, i dlatego odstęp
glądał jak na rysunku 13b. pomiędzy kolejnymi rozkazami był za mały.
Przyczyną była zbyt duża wartość R4. Pod- Odlutowano więc prowizorycznie dołączony
czas krótkiego impulsu ujemnego na wyjściu do C4 kondensator 470nF i wlutowano R8
3 układu U3 (0,6ms, a w rzeczywistości ok. o wartości 680k&!.
0,75ms - patrz EdW 1/98 str. 13 rys. 3) kon- Ostateczny schemat nadajnika i odbiornika
densator C5 nie zdążył się naładować przez po opisanych korektach pokazują rysunki 14
D3 i R4. W konsekwencji licznik zazwyczaj i 15. Na rysunku 15 czerwonym kolorem zazna-
był odblokowywany (stan niski na wejściu ze- czono poprawki naniesione podczas uruchamia-
rującym RST) nie tuż po przyjściu pierwszego nia prototypu. Prototyp pokazany na fotogra-
impulsu, tylko po przyjściu drugiego - stąd ko- fiach jest zmontowany na płytkach próbnych
nieczność generowania N+2 impulsów.
Elektronika dla Wszystkich
21
Projekty AVT
Rys. 13 Przebiegi na kondensatorze C5
według schematów z rysunków 7 i 9, ze wszy-
stkimi wymienionymi poprawkami.
Przed publikacją w EdW każdy układ jest
przekazywany do Pracowni Konstrukcyjnej
AVT, gdzie niezależna komórka sprawdza, czy
działanie modelu rzeczywiście zgadza się
z opisem zawartym w artykule. Do Pracowni
został przekazany zmodyfikowany prototyp,
wstępnie złożony niniejszy artykuł wraz ze
wszystkimi rysunkami, schematami ideowymi
i montażowymi. Dodatkowo na dyskietce
przekazane zostały także trzy pliki typu .pcb,
zawierające projekty płytek drukowanych
z uwzględnionymi wszystkimi wspomnianymi
poprawkami. Posłużą one do wyprodukowania
płytek, które wejdą w skład kitu AVT-2400.
Wskazówki montażowe
Rysunki 16...18 pokazujÄ… ostateczne
schematy montażowe nadajnika i odbiornika.
Pomocą w montażu będą także fotografie
modelu. Osoby, które zechcą zbudować taki
układ (zmontować kit AVT-2400) nie powin-
ny natrafić na większe trudności. Układ
zmontowany ze sprawnych elementów od ra-
zu powinien pracować, a jedyną regulacją bę-
dzie ustawienie w nadajniku częstotliwości
nośnej 36kHz za pomocą potencjometru
PR1. Oczywiście trzeba też w odbiorniku do-
łączyć punkty Z1, Z2 do dowolnych dwóch
spośród punktów Q1...Q9. Ze względu na
oszczędność prądu lepiej jest wybierać roz-
kazy o niższych numerach.
Stopień trudności układu  wyceniono na
dwie gwiazdki tylko ze względu na ewentu-
alne trudności związane na przykład z po-
myłkami w montażu czy przypadkowym
uszkodzeniem jakiegoÅ› elementu. Wtedy do
wyszukania usterki niezbędny będzie oscylo-
skop i wiedza o funkcjonowaniu układu. Je-
śli natomiast elementy będą sprawne, a układ
zmontowany bezbłędnie, nie powinni z nim
mieć kłopotów nawet początkujący.
W każdym przypadku warto na począ-
tek dołączyć nadajnik do zasilacza
9V i sprawdzić, czy działa, oraz jaki prąd
pobiera. Potem nadajnik należy zasilać
z baterii, a odbiornik dołączyć nie wprost
do sieci, tylko do zasilacza 5V, wylutowu- Rys. 14 Ostateczny schemat nadajnika
Elektronika dla Wszystkich
22
Projekty AVT
jąc na ten czas diodę D5 i prowizorycznie podziale przez 2, na nóżkach 10 i 11 często- zmniejszając R13 nawet do 220...1k&! i zwięk-
dołączając do wyjścia przerzutnika RS (n. tliwość wyniesie 36kHz. Uwaga! W czasie szając R14 i R15 do wartości 4,7...47&!.
11, 9 U1) szeregowo połączoną diodę LED takiego pomiaru diody nadawcze D3, D2 nie Można też śmiało zmniejszyć czas po-
i rezystor 1k&!. mogą pracować w trybie ciągłym - pobór wtarzania rozkazów zwiększając wartość
Przy takim zasilaniu warto sprawdzić prądu wyniósłby ok. 0,5A, co prawie na pew- stałej czasowej R8C4 w nadajniku. Wartość
oscyloskopem przebiegi w kluczowych no uszkodziłoby te diody. Pomiar częstościo- R8 można zwiększać do 2,2M&! czy nawet
punktach nadajnika (n. 11 U3 oraz n. 10 U4) mierzem powinien być przeprowadzony 4,7M&!, a wartość C4 do 1µF - powinien on
i odbiornika (n. 3 U3 oraz n. 15 U2). Żad- przed wlutowaniem diod nadawczych lub jednak być kondensatorem stałym, nie elek-
nych pomiarów odbiornika nie wolno diody te należy wylutować bądz
wyłączyć, trolitycznym.
przeprowadzać przy zasilaniu wprost zwierając bramkę MOSFET-a T2 do masy.
z sieci. Kto nie ma dostępu do częstościomierza, Podsumowanie
może ustawić częstotliwość U4 eksperymen- Jak wynika z artykułu, droga od pomysłu do
talnie. Aby sygnał docierający do odbiornika szczęśliwego finału bywa długa i trudna. Nie
Uwaga! był bardzo mały, nadajnik należy skierować wystarczy dobry pomysł na ciekawy układ. Na
Na elementach odbiornika w stronę przeciwną niż odbiornik, a następnie każdym etapie potrzebna jest spora ilość wie-
występuje pełne napięcie sieci, sprawdzić, w jakich skrajnych pozycjach po- dzy, a także uwaga i skupienie. Każde przeo-
co może stać się przyczyną tencjometru PR1 odbiornik przestaje reago- czenie może drogo kosztować. Grubsze błędy
tragicznego wypadku. wać. Na koniec ustawić PR1 w środku mię- i niedopatrzenia mogą wręcz spowodować, że
Osoby niepełnoletnie dzy tymi pozycjami. Nie powinno się to oka- układ nie będzie się nadawał do praktycznej re-
mogą wykonać i uruchomić zać trudne nawet dla mało zaawansowanych. alizacji. Mniejsze także zemszczą się boleśnie.
opisany układ jedynie Nadajnik należy umieścić w obudowie Ich odszukanie zwykle jest niełatwe. Na etapie
pod opieką wykwalifikowanych KM-26, układ odbiorczy można zmieścić uruchamiania prototypu na pewno nieodzowny
osób dorosłych. w jakiejkolwiek większej obudowie, na przy- jest oscyloskop. To niewątpliwie jest najbar-
kład KM-60. W obudowie odbiornika należy dziej uniwersalny przyrząd konstruktora. Ale
wyciąć niewielki otwór zapewniający dostęp oscyloskop nie zapewni sukcesu. Zwłaszcza
Ponieważ impulsy prądowe diod nadaw- światła do układu U3 oraz zamontować gnia- w przypadku układów zawierających obwody
czych mają wartość ok. 1A, najprawdopo- zdko sieciowe. Aby umożliwić budowę sy- sprzężeń i uzależnień czasowych (jak opisany
dobniej okaże się, iż układ odbiorczy działa stemu o dowolnej wielkości, układy nadajni- nadajnik) odszukanie błędu jest bardzo trudne,
i nawet bez jakiejkolwiek regulacji ma wy- ka i odbiornika są dostępne jako oddzielne bo najczęściej układ wcale nie pracuje i trzeba
starczającą czułość. Warto jednak dokładniej kity AVT. Jeden nadajnik może współpraco- się sporo nabiedzić, żeby odnalez
ć błąd. Nieste-
ustawić częstotliwość generatora U4 wać z dowolną liczbą odbiorników. ty, pochłania to mnóstwo czasu, a zrozpaczony
w nadajniku. Można do tego celu wykorzy- konstruktor gotów jest zrezygnować z dalszych
stać multimetr wyposażony w funkcję po- Możliwości zmian poszukiwań i odstawić układ na półkę lub na-
miaru częstotliwości. W tym celu należy włą- Za względu na bardzo dużą czułość ukła- wet wyrzucić go do kosza. Od doświadczenia,
czyć na stałe generator U4 zwierając jego dów TFMS i SFH506 można znacznie zmniej- a czasem przysłowiowego łutu szczęścia zale-
nóżkę 5 do plusa zasilania. Przy częstotliwo- szyć prąd z
ródła prądowego do 20...200mA i ży, jak szybko usterka zostanie zlokalizowana
ści oscylatora 72kHz (nóżki 1, 2, 13), po zastąpić MOSFET zwykłym tranzystorem, i usunięta.
Rys. 15 Ostateczny schemat odbiornika
Elektronika dla Wszystkich
23
Projekty AVT
Jak wspomniano w pierwszej części artyku- po przebadaniu i zazwy-
łu, celowo zaprezentowano proces powstawa- czaj długotrwałych ba-
nia dość rozbudowanego i nietypowego ukła- daniach ląduje na półce
du. Liczba opisanych usterek niektórych może z  niewypałami . Taki
wręcz przerazić. Niesłusznie! Przede wszyst- los spotkał na przykład
kim każdy konstruktor musi liczyć się z ryzy- turystyczną lodówkę
kiem całkowitej porażki. W przypadku piszą- z modułem Peltiera, ła-
cego te słowa procent układów, które po po- dowarkę dużych akumu-
wstaniu prototypu zupełnie nie dają się dopro- latorów kwasowych
wadzić do stanu, w którym spełniają postawio- z MOSFET-em, sonar
ne założenia, jest niewielki. Lata doświadcze- ultradz
więkowy, auto-
nia owocują tym, że blisko połowa projekto- matyczny miernik radia-
wanych układów zaczyna działać od razu, torów (planowany do
ewentualnie wymaga tylko kosmetycznych EP), a ostatnio generator
zmian. Dalsze 40 procent daje się doprowadzić impulsów o regulowa-
do zadowalającego stanu po poprawkach ta- nym, także skrajnie ma-
kich, jak opisane w artykule. Inną kwestią jest łym, współczynniku wy-
to, czy opłaca się poświęcać dużo czasu na pełnienia. W przypadku Rys. 16 Schemat montażowy nadajnika
przeróbki czy szybciej będzie stworzyć nowy lodówki problemem nie
układ. W każdym razie około 10% prototypów do przeskoczenia stało się chłodzenie modułu którym trzeba było sporo popracować, szyb-
Peltiera, w przypadku ładowarki podczas te- ciej można zaprojektować i wykonać nowy,
stów dosłownie spaliło się kilka elementów prostszy układ (który jest projektem głównym
Wykaz elementów
i układ został odłożony na lepsze czasy. Sonar w tym wydaniu EdW). W przypadku generato-
Odbiornik - kit AVT-2400/R trafił na półkę, ponieważ wymagał jeszcze spo- ra sprawa jest gorsza - po dwóch dniach inten-
O
d
b
i
o
r
n
i
k
k
i
t
A
V
T
2
4
0
0
/
R
Rezystory: ro pracy, a zwłaszcza czasu, którego zawsze sywnych pomiarów i kilku znaczących prze-
R
e
z
y
s
t
o
r
y
:
R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .390&! brakuje - też czeka na lepsze chwile. Także za- róbkach okazało się, że układu działającego na
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
9
0
&!
R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&! powiadający się obiecująco miernik radiato- przyjętej zasadzie nie da się zrealizować - rezy-
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
k
&!
R3,R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&! rów  spadł z planu, bo okazało się, że zamiast stancja wewnętrzna kondensatorów, zwłaszcza
R
3
,
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7k&! uruchamiać skomplikowany prototyp, nad elektrolitycznych, okazała się na tyle duża, że
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
k
&!
R5,R7,R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330k&! w żaden sposób nie udaje się ich szybko rozła-
R
5
,
R
7
,
R
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
0
k
&!
R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,3k&! dować, a szybkie rozładowanie miało umożli-
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
,
3
k
&!
Wykaz elementów
R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470&! wić uzyskanie impulsów o ekstremalnie ma-
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
&!
R11,R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470k&! Nadajnik - kit AVT-2400/T łych współczynnikach wypełnienia (poniżej
R
1
1
,
R
1
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
k
&!
N
a
d
a
j
n
i
k
k
i
t
A
V
T
2
4
0
0
/
T
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100&! Rezystory: 0,01%). W efekcie prototyp powędrował na-
R
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
&!
R
e
z
y
s
t
o
r
y
:
R14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! R1-R4,R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&! wet nie na półkę, tylko do rozmontowania
R
1
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
R
1
R
4
,
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
k
&!
R15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7k&! R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47k&! (odzysk elementów), a zamiast niego powstały
R
1
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
k
&!
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
k
&!
R16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220...1k&! * R6,R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&! dwa inne projekty, które powinny spełnić po-
R
1
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
.
.
.
1
k
&!
*
R
6
,
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
dobrać ze wzgl. na prąd OPT1 R7,R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&! stawione zadania.
d
o
b
r
a
ć
z
e
w
z
g
l
.
n
a
p
r
Ä…
d
O
P
T
1
R
7
,
R
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
k
&!
Kondensatory: R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .680k&! Należy jeszcze podkreślić, że wiele, a nawet
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
:
R
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
8
0
k
&!
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22µF/10V R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,3...3,9k&! wiÄ™kszość bÅ‚Ä™dów wynika z pomyÅ‚ek, przeocze-
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
µ
F
/
1
0
V
R
1
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
,
3
.
.
.
3
,
9
k
&!
C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10nF R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7k&! nia czy niedostatecznej analizy powstajÄ…cego
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
n
F
R
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
k
&!
C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33...47nF R14,R15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1&! schematu. Część błędów ma z
ródło w zbyt ma-
C
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
.
.
.
4
7
n
F
R
1
4
,
R
1
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
&!
C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF ceramiczny R16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100&! łej wiedzy na temat układów i podzespołów - do-
C
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
c
e
r
a
m
i
c
z
n
y
R
1
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
&!
C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220nF PR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7k&! miniaturowy tyczy to głównie młodych kandydatów na kon-
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
n
F
P
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
k
&!
m
i
n
i
a
t
u
r
o
w
y
C6,C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF Kondensatory: struktorów, którzy nawet nie przypuszczają, na
C
6
,
C
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
:
C8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1000µF/10V C1,C2,C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF jakie problemy mogÄ… siÄ™ natknąć. ZdecydowanÄ…
C
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
0
µ
F
/
1
0
V
C
1
,
C
2
,
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
C9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/40V C3,C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1nF liczbÄ™ bÅ‚Ä™dów daÅ‚oby siÄ™ usunąć jeszcze przed
C
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
/
4
0
V
C
3
,
C
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
n
F
C10,C11 . . . . . . .KFPM 330nF/400V lub 630V C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220nF zaprojektowaniem płytek próbnych, gdyby każ-
C
1
0
,
C
1
1
.
.
.
.
.
.
.
K
F
P
M
3
3
0
n
F
/
4
0
0
V
l
u
b
6
3
0
V
C
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
n
F
Półprzewodniki: C6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68nF dy schemat był testowany za pomocą porządne-
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
:
C
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
6
8
n
F
D1,D2,D3,D10 . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148 C8-C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470µF/16V go programu symulacyjnego (PSpice) lub gdyby
D
1
,
D
2
,
D
3
,
D
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
C
8
C
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
µ
F
/
1
6
V
D4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dioda Zenera 33V Półprzewodniki: został zweryfikowany przez doświadczonego
D
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
Z
e
n
e
r
a
3
3
V
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
:
D5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dioda Zenera D1,D4-D28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148 konstruktora, lub lepiej konstruktorów. Niestety,
D
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
Z
e
n
e
r
a
D
1
,
D
4
D
2
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
5,1V D2,D3 . . . . . . . . . . . . .dioda IRED np.: LD271 odpowiednie programy sÄ… bardzo kosztowne;
5
,
1
V
D
2
,
D
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
I
R
E
D
n
p
.
:
L
D
2
7
1
D6-D9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4001...7 T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548 nie mniej cenny jest czas dobrego konstruktora -
D
6
D
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
0
0
1
.
.
.
7
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
4
8
OPT1 . . . . . . . . . . . . .optotriak np. MOC3041 T2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BUZ10 recenzenta. Z powyższych względów nie da się
O
P
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
o
p
t
o
t
r
i
a
k
n
p
.
M
O
C
3
0
4
1
T
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
U
Z
1
0
TC1 . . . . . . . . . . . . .dowolny triak 4...8A 600V U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4029 uniknąć kłopotów wyłaniających się przy uru-
T
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
o
w
o
l
n
y
t
r
i
a
k
4
.
.
.
8
A
6
0
0
V
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
2
9
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548 U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4093 chamianiu prototypu. Ogromny wpływ na praw-
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
4
8
U
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
9
3
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4001 U3,U4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4047 dopodobieństwo sukcesu ma wiedza na temat
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
0
1
U
3
,
U
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
4
7
U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4017 Inne: układów i podzespołów, a także wcześniej
U
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
1
7
I
n
n
e
:
U3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TFMS5360 S1-S9 . . . . .mikroswitch z długim przyciskiem zdobyte doświadczenie. Spore znaczenie ma tak-
U
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
T
F
M
S
5
3
6
0
S
1
S
9
.
.
.
.
.
m
i
k
r
o
s
w
i
t
c
h
z
d
Å‚
u
g
i
m
p
r
z
y
c
i
s
k
i
e
m
Inne: obudowa KM-26 - wchodzi w skład kitu że przyjęty system pracy, w tym porządne okre-
I
n
n
e
:
o
b
u
d
o
w
a
K
M
2
6
w
c
h
o
d
z
i
w
s
k
Å‚
a
d
k
i
t
u
PK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .RM81 24V ślanie założeń wstępnych, staranne rysowanie
P
K
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
R
M
8
1
2
4
V
obudowa KM-42 Komplety podzespołów z płytką są przebiegów i schematów.
o
b
u
d
o
w
a
K
M
4
2
Uwaga! Elementy C11, OPT1, TC1, R13, R14, Jak wielokrotnie podkreślano na łamach
U
w
a
g
a
!
E
l
e
m
e
n
t
y
C
1
1
,
O
P
T
1
,
T
C
1
,
R
1
3
,
R
1
4
,
dostępne w sieci handlowej AVT jako
R16 nie wchodzą w skład kitu AVT-2400/R. EdW, konstruktorem nie można zostać po
R
1
6
n
i
e
w
c
h
o
d
z
Ä…
w
s
k
Å‚
a
d
k
i
t
u
A
V
T
2
4
0
0
/
R
.
kity szkolne AVT-2400/T; 2400/R
Elektronika dla Wszystkich
24
Projekty AVT
przeczytaniu kilku książek czy artykułów. Do tego niezbędne są Rys. 18 Schemat montażowy odbiornika
eksperymenty, eksperymenty i jeszcze raz eksperymenty. Należy
zaczynać od projektów prostych, które także przyniosą sporo do-
świadczenia. Wtedy każdy kolejny układ będzie bardziej dopraco-
wany i sprawi ogromnie dużo radości. A przecież hobbystom -
konstruktorom najbardziej chodzi o to, by własnoręcznie zrobiony
układ działał poprawnie.
Tej radości życzy wszystkim Czytelnikom
Piotr Górecki
Rys. 17 Schemat montażowy klawiatury
REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA · REKLAMA
Elektronika dla Wszystkich
25