(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem
pracy)
Miejsce
na naklejkÄ™
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
PRZYKA
ADOWY ARKUSZ
EGZAMINACYJNY Z CHEMII
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy: 120 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
10 stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu
zespołu nadzorującego egzamin.
2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia i informacje do
zadań.
3. Rozwiązania i odpowiedzi należy zapisać czytelnie w miejscu
na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.
4. W rozwiązaniach zadań rachunkowych trzeba przedstawić tok
rozumowania prowadzÄ…cy do ostatecznego wyniku oraz
pamiętać o jednostkach.
5. W trakcie obliczeń można korzystać z kalkulatora.
6. Proszę pisać tylko w kolorze czarnym; nie pisać ołówkiem.
7. Nie wolno używać korektora.
8. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreślić.
9. Brudnopis nie będzie oceniany.
10. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów,
Za rozwiÄ…zanie
którą można uzyskać za jego poprawne rozwiązanie.
wszystkich zadań
można otrzymać
łącznie 50 punktów.
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
"
Chemia. Poziom podstawowy
2
"
Chemia. Poziom podstawowy
3
Zadanie 1. (2 pkt)
Spośród podanych niżej wyrazów wybierz te, którymi należy uzupełnić tekst. Następnie wpisz je w odpo-
wiedniej formie gramatycznej we właściwe miejsca.
destylacja, sedymentacja, odparowanie, rozpuszczanie,
topnienie, roztwór koloidalny, roztwór nasycony
Podczas ogrzewania świecy parafinowej następuje zmiana stanu skupienia parafiny nazywana
........................................................................ . Rozpuszczalność parafiny w etanolu jest bardzo mała. Roztwór
parafiny w benzenie już przy niewielkich ilościach substancji rozpuszczonej staje się
...................................................... . Jeśli chcemy odzyskać parafinę, nie tracąc przy okazji benzenu, mieszani -
nę należy rozdzielić, stosując metodę ..................................................... .
Zadanie 2. (3 pkt)
KorzystajÄ…c z zamieszczonego wykresu odczytaj rozpuszczalność bromku potasu w temperaturze 40°C i ob -
licz masę soli oraz masę wody, jaką należy użyć, aby otrzymać 200 gram roztworu nasyconego w tej tempe-
raturze.
95
rozpuszczalnoĘç KBr w wodzie
90
85
80
75
70
65
60
10 20 30 40 50 60 70
temperatura [oC]
Rozpuszczalność wynosi: .........................................................................................................................................
2
masa KBr/ 100 g H O [g]
"
Chemia. Poziom podstawowy
4
Zadanie 3. (3 pkt)
Poniżej przedstawiono słowne zapisy fragmentów równań chemicznych.
Podkreśl w podanym zestawieniu fragmenty równań, w wyniku których otrzymasz sól.
kwas solny + cynk $
tlenek sodu + woda $
kwas octowy + wodorotlenek sodu $
kwas octowy + etanol $
tłuszcz + wodorotlenek sodu $
Zadanie 4. (3 pkt)
Uzupełnij poniższą tabelę, wpisując wzory sumaryczne lub nazwy związków.
Wzór sumaryczny Nazwa związku
KMnO4
azotan(III) sodu
Cr(NO3)2
Zadanie 5. (3 pkt)
Spośród podanych związków chemicznych: potas, woda, tlenek potasu, wodorotlenek potasu, wybierz od-
powiednie do przeprowadzenia procesu opisanego równaniem jonowym:
2 K + 2 H2O $ 2 K+ + 2 OH + H2-
Zaproponuj i opisz sposób przeprowadzenia tego doświadczenia.
Odczynniki:
.....................................................................................................................................................................................
Czynności:
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Obserwacje:
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
"
Chemia. Poziom podstawowy
5
Zadanie 6. (1 pkt)
Z podanych wzorów tlenków wybierz i podkreśl te, które opisują tlenki o charakterze kwasowym.
CO, MgO, CO2, P4O 10, K2O
Zadanie 7. (2 pkt)
Wybierz odpowiednie pierwiastki i przyporządkuj je podanym niżej cechom fizycznym:
fosfor, miedz
, siarka, chlor, brom, wodór, tlen
Numer Opis cech fizycznych pierwiastka Nazwa pierwiastka
cia"o sta"e, nierozpuszczalne w wodzie, topi si´ w niskiej
I temperaturze, nie przewodzi prÄ…du elektrycznego, bar-
wa Żó"ta, tworzy odmiany alotropowe
gaz, bezbarwny, bez zapachu, o g´stoĘci mniejszej
II
od powietrza
gaz koloru zielonego, ma intensywny zapach, rozpusz-
III
cza si´ w wodzie, ma g´stoĘç wi´kszÄ… od powietrza
Zadanie 8. (3 pkt)
Napisz cząsteczkowe równanie reakcji zobojętniania wodorotlenku sodu za pomocą kwasu siarkowego(VI).
Oblicz objętość 0,2-molowego roztworu kwasu siarkowego(VI) potrzebną do zobojętnienia 25 cm3 0,1-mo -
lowego roztworu wodorotlenku sodu.
Równanie i obliczenia:
"
Chemia. Poziom podstawowy
6
Zadanie 9. (2 pkt)
Przeprowadzono doświadczenie, które zostało przedstawione na rysunku:
HCl aq
Fe(OH)3
Zapisz obserwacje wynikające z przeprowadzonego doświadczenia i określ funkcję jaką pełni w tej reakcji
wodorotlenek żelaza(III) według teorii kwasów i zasad Arrheniusa.
Obserwacje:
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Wodorotlenek żelaza(III) pełni funkcję ..................................................................................... .
Zadanie 10. (2 pkt)
Napisz cząsteczkowe równania reakcji, jakie należy przeprowadzić, aby zrealizować przemiany opisane
schematem:
1 2
NaOH $ Na2SO3 $ SO2
1.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
2.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 11. (2 pkt)
Wymień trzy cechy fizyczne tlenku węgla(IV).
Napisz, ile faz możemy wyróżnić w otwartej przed chwilą butli mineralnej wody gazowanej.
Cechy fizyczne tlenku węgla (IV):
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Liczba faz: .................................................................................................................................................................
"
Chemia. Poziom podstawowy
7
Zadanie 12. (2 pkt)
Napisz w postaci cząsteczkowej i jonowej równanie reakcji strącania siarczanu(VI) baru z roztworu rozpusz-
czalnej soli baru.
Równanie w postaci cząsteczkowej:
.....................................................................................................................................................................................
Równanie w postaci jonowej:
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 13. (2 pkt)
Określ w podanych cząsteczkach rodzaj wiązań (jonowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane).
Wzór cząsteczki Rodzaj wiązania
H2O
H2
CH4
K2O
Zadanie 14. (2 pkt)
Tlenek manganu(IV) jest wykorzystywany do otrzymywania gazowego chloru. Reakcja przebiega zgodnie
z równaniem:
MnO2 + 4 HCl $ MnCl2 + Cl2- + 2 H2O
Określ stopnie utlenienia manganu oraz wskaż związek będący reduktorem.
Stopnie utlenienia manganu w: MnO2  .........., MnCl2  ..........
Wzór reduktora ...........................................
Zadanie 15. (2 pkt)
W trzech probówkach znajdują się alkohole: glicerol, etanol, heksan-1-ol.
Porównano ich właściwości fizyczne i wyniki zestawiono w tabeli:
W"aĘciwoĘç fizyczna Alkohol A Alkohol B Alkohol C
stan skupienia ciecz ciecz ciecz
g´stoĘç
0,78 g/cm3 0,82 g/cm3 1,26 g/cm3
rozpuszczalnoĘç miesza si´ z wodÄ… miesza si´ z wodÄ…
0,5 g/100 g wody
w wodzie w kaŻdej iloĘci w kaŻdej iloĘci
PrzyporzÄ…dkuj literom A, B, i C odpowiednie nazwy alkoholi.
A ........................................ B ........................................ C ........................................
"
Chemia. Poziom podstawowy
8
Zadanie 16. (2 pkt)
Napisz wzór półstrukturalny alkoholu o nazwie 2,2-dimetylopropanol i określ rzędowość tego alkoholu.
Wzór związku:
Rzędowość alkoholu .........
Zadanie 17. (3 pkt)
Odpowiedz, dlaczego mrówczan metylu po rozpuszczeniu w wodzie wykazuje po pewnym czasie odczyn kwa -
sowy. Odpowiedz
uzasadnij, zapisując odpowiednie równania reakcji w postaci cząsteczkowej.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 18. (1 pkt)
Reakcja chlorowania metanu pod wpływem światła jest reakcją zaliczaną do reakcji substytucji. Odpowiedz,
do jakiego typu reakcji jest zaliczana reakcja chlorowania etenu.
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 19. (1 pkt)
Napisz wzór półstrukturalny alkoholu, z którego po utlenieniu powstaje kwas 2-metylopropanowy.
Wzór związku:
Zadanie 20. (1 pkt)
Rozpuszczono w wodzie glicynę, czyli kwas 2-aminopropanowy, po czym włożono do roztworu uniwersalny
papierek wskaz
nikowy. Papierek nie zmienił zabarwienia. Podaj przyczynę tego zjawiska.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
"
Chemia. Poziom podstawowy
9
Zadanie 21. (1 pkt)
Spośród przedstawionych wzorów związków wybierz wzór ketonu.
a) b)
H3C CH2 CH COOH H3C CH2 CH2 C CH3
O
c) d)
H C O CH3 OH
O
HO
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................................
Zadanie 22. (1 pkt)
Odpowiedz, który z podanych związków zalicza się do aldoz.
a) b)
O O
C C
H H
H C OH H C OH
H C OH H C OH
H C OH C OH
O
H2C OH
c) d)
H2C OH H2C OH
H C OH C O
H C OH H C OH
H2C OH H C OH
H2C OH
AldozÄ… jest: ...............................................................................................................................................................
Zadanie 23. (4 pkt)
Napisz wzory półstrukturalne i nazwy dwóch izomerów związku o wzorze sumarycznym C4H8O2.
Wzory i nazwy związków:
"
Chemia. Poziom podstawowy
10
Zadanie 24. (2 pkt)
W tabeli zestawiono informacje dotyczące wybranych związków chemicznych
G´stoĘç
Temperatura Temperatura
ZwiÄ…zek w temp. 25°C
topnienia [°C] wrzenia [°C]
w kg/m3
HCl 1,49  114,24  85,0
SO2
2,68  75,5  10,05
HF 0,84  83,57 19,55
SO3
1970 16,86 44,7
a) SpoÅ›ród podanych zwiÄ…zków wybierz i zapisz nazwÄ™ zwiÄ…zku bÄ™dÄ…cego w temp. 25°C gazem o najwiÄ™k-
szej gęstości.
b) SpoÅ›ród podanych zwiÄ…zków wybierz i zapisz nazwÄ™ zwiÄ…zku bÄ™dÄ…cego w temp. 25°C cieczÄ….
Odpowiedz
:
a) Gazem o największej gęstości jest ...........................................................
b) CieczÄ… w podanej temperaturze jest .........................................................
"
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem
pracy)
Miejsce
na naklejkÄ™
z kodem
KOD ZDAJ
CEGO
PRZYKA
ADOWY ARKUSZ
EGZAMINACYJNY Z CHEMII
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 150 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
12 stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu
zespołu nadzorującego egzamin.
2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia i informacje do
zadań.
3. Rozwiązania i odpowiedzi należy zapisać czytelnie w miejscu
na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.
4. W rozwiązaniach zadań rachunkowych trzeba przedstawić tok
rozumowania prowadzÄ…cy do ostatecznego wyniku oraz
pamiętać o jednostkach.
5. W trakcie obliczeń można korzystać z kalkulatora.
6. Proszę pisać tylko w kolorze czarnym; nie pisać ołówkiem.
7. Nie wolno używać korektora.
8. Błędne zapisy trzeba wyraz
nie przekreś lić.
9. Brudnopis nie będzie oceniany.
10. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów,
Za rozwiÄ…zanie
którą można uzyskać za jego poprawne rozwiązanie.
wszystkich zadań
można otrzymać
łącznie 60 punktów.
Życzymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy)
PESEL ZDAJ
CEGO
"
Chemia. Poziom rozszerzony
2
"
Chemia. Poziom rozszerzony
3
Zadanie 1. (2 pkt)
Nuklid 238Ujest pierwiastkiem promieniotwórczym, rozpoczynającym tzw. szereg uranowo-radowy. Szereg
92
ten obejmuje 8 przemian a i 6 przemian b , w wyniku których powstaje ostatecznie nuklid trwały. Podaj
liczbÄ™ atomowÄ… i masowÄ… oraz symbol chemiczny nuklidu, powstajÄ…cego z na skutek opisanych przemian.
Liczba atomowa: ...................... Liczba masowa: ...................... Symbol chemiczny: ......................
Zadanie 2. (4 pkt)
W krysztale chlorku wapnia występują dwa rodzaje jonów: Ca2+ i Cl . Przedstaw pełną konfigurację elek-
tronową na podpowłokach tych jonów. Porównaj ich promienie jonowe i uzasadnij swoją odpowiedz

na podstawie ich budowy elektronowej.
Rozkład elektronów na podpowłokach w jonie Ca2+: ..........................................................................................
Rozkład elektronów na podpowłokach w jonie Cl : .............................................................................................
Porównanie promieni jonów Ca2+ i Cl : ................................................................................................................
Uzasadnienie:
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 3. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono wzór cząsteczki aldehydu benzoesowego. Określ hybrydyzację wszystkich atomów
węgla w tej cząsteczce, wpisując w ramki odpowiednie oznaczenia. Odpowiedz, ile atomów węgla tej czą-
steczki leży w jednej płaszczyz
nie.
Hybrydyzacja atomów węgla:
CHO
Liczba atomów węgla leżących w jednej płaszczyz
nie:........................
"
Chemia. Poziom rozszerzony
4
Zadanie 4. (4 pkt)
Tlenek miedzi(II) umieszczono w naczyniu wypełnionym wodorem i ogrzano. Po pewnym czasie zaobser -
wowano powstanie metalicznej substancji oraz bezbarwnej cieczy, która skropliła się na ścianach naczynia.
Do metalicznej substancji dodano stężony roztwór kwasu azotowego(V), otrzymując brunatny gaz o masie
molowej 46 g/mol oraz roztwór, który po rozcieńczeniu przybrał barwę niebieską. Do roztworu dodano nad-
miar zasady sodowej, powodujÄ…c wytrÄ…cenie niebieskiego galaretowatego osadu. Osad ten odsÄ…czono i wy -
prażono, otrzymując ponownie tlenek miedzi(II).
Zapisz równania cząsteczkowe wszystkich opisanych reakcji.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (2 pkt)
Aby określić charakter chemiczny czterech tlenków: tlenku potasu, tlenku fosforu(V), tlenku żelaza(III)
i tlenku glinu przeprowadzono kilka doświadczeń. Wyniki uzyskane dla trzech spośród wymienionych tlen-
ków przedstawiono w podanej tabeli.
Przeanalizuj informacje zebrane w tabeli, a następnie wpisz w puste pola wzory sumaryczne odpowiednich
tlenków.
Tlenek rozpuszcza si´,
Tlenek roztwarza si´, po-
Po dodaniu tlenku powsta"y roztwór barwi Tlenek nie roztwarza
wsta"y roztwór barwi fe-
do wody oranÅ» metylowy si´.
noloftalein´ na róŻowo.
na czerwono.
Po dodaniu zasady so- Tlenek powoli
Brak danych. Tlenek roztwarza si´.
dowej do tlenku roztwarza si´.
Po dodaniu kwasu sol- Tlenek powoli
Brak danych. Brak danych.
nego do tlenku roztwarza si´.
Wzór sumaryczny
tlenku
Zadanie 6. (3 pkt)
Wodorotlenek sodu można otrzymać w reakcji wody z tlenkiem sodu, sodem lub wodorkiem sodu. Zapisz
równania cząsteczkowe tych reakcji.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
"
Chemia. Poziom rozszerzony
5
Zadanie 7. (3 pkt)
Pierwiastek X leży w bloku d układu okresowego. Tworzy tlenki X2O3 i XO3, różniące się charakterem che-
micznym. Tlenek XO3 roztwarza się w zasadzie sodowej, powstaje sól o wzorze Na 2XO4. Wodny roztwór so-
li Na2XO4 ma żółty kolor. Pod wpływem kwasu kolor roztworu zmienia się na pomarańczowy, co wynika
z przekształcania się soli Na XO4 w Na 2X2O7.
2
Podaj symbol chemiczny pierwiastka X: .....................................................................................
Zapisz cząsteczkowe równania reakcji:
 tlenku XO3 z zasadÄ… sodowÄ…, prowadzÄ…ce do otrzymania Na2XO4,
 otrzymywania Na 2X2O7.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 8. (2 pkt)
W 100 g wody rozpuszczono 30 g Na SO4 . 7 H2O. Oblicz stężenie procentowe powstałego roztworu.
2
Odpowiedz
: ...............................................................................................................................................................
Zadanie 9. (2 pkt)
Moneta jednogroszowa emitowana przez Narodowy Bank Polski ma masÄ™ 1,64 g. Jest ona wykonana ze sto-
pu miedzi, cynku i manganu, przy czym w stopie tym na 1 atom miedzi przypada 1 atom manganu i 40 ato -
mów cynku.
Oblicz masÄ™ manganu zawartego w monecie jednogroszowej.
Odpowiedz
: ...............................................................................................................................................................
"
Chemia. Poziom rozszerzony
6
Zadanie 10. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono wzór półstrukturalny paracetamolu, popularnego leku przeciwbólowego i przeciw -
gorÄ…czkowego.
NH CH3
C
HO
O
Podaj nazwy dwóch grup funkcyjnych zaznaczonych na wzorze ramkami.
.....................................................................................................................................................................................
Napisz wzór półstrukturalny związku, jaki powstanie z paracetamolu, jeśli podda się go długotrwałemu dzia-
łaniu zasady sodowej w podwyższonej temperaturze.
Zadanie 11. (3 pkt)
Posługując się wzorami półstrukturalnymi związków organicznych, zapisz równania reakcji opisane za po-
mocą schematu. W każdym równaniu zaznacz warunki przeprowadzania danej reakcji.
octan amonu $ etanoamid $ kwas etanowy $ etanian etylu
Zadanie 12. (2 pkt)
W tabeli podano wartości temperatur wrzenia wybranych nierozgałęzionych alkoholi pierwszorzędowych
i nierozgałęzionych aldehydów o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczce. Przeanalizuj dane z tabeli,
a następnie sformułuj ogólny wniosek dotyczący różnic w temperaturach wrzenia alkoholu i aldehydu o tej
samej liczbie atomów węgla w cząsteczce. Uzasadnij swój wniosek, na podstawie budowy cząsteczek alde -
hydu i alkoholu.
"
Chemia. Poziom rozszerzony
7
Liczba atomów w´gla Temperatura wrzenia alkoholu Temperatura wrzenia aldehydu
w czÄ…steczce [°C] [°C]
1 64,65  19,1
2 78,3 20,7
3 97,5 47,9
4 117,7 74,8
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2003.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 13. (2 pkt)
Kwas salicylowy (2-hydroksybenzenokarboksylowy) oraz kwas mlekowy (2-hydroksypropanowy) należą
do związków wielofunkcyjnych. Zapisz wzory półstrukturalne dwu estrów, które mogą powstać w reakcji 1
mola kwasu salicylowego z 1 molem kwasu mlekowego.
Zadanie 14. (1 pkt)
a-D-galaktoza jest przedstawiona podanym wzorem Hawortha. Zapisz wzór Hawortha produktu estryfika-
cji a-D-galaktozy nadmiarem kwasu etanowego.
OH
H2C
O
HO H
H
OH H
H
OH
H
OH
"
Chemia. Poziom rozszerzony
8
Zadanie 15. (3 pkt)
W reakcji I rzędu A $ B stężenie substratu A zmienia się w czasie zgodnie z poniższym wykresem:
200
150
100
50
0
0 10 20 30 40 50
czas [s]
a) Odczytaj z wykresu wartość czasu połowicznego rozpadu substratu A.
.....................................................................................................................................................................................
b) Oblicz wartość stałej szybkości reakcji A $ B.
mol
c) Oblicz szybkość reakcji w 10 minucie jej przebiegu, wyrażając ją w jednostkach .
dm3 . h
Zadanie 16. (2 pkt)
Podczas rozpuszczania w czystej wodzie niewielkich ilości wodorotlenku sodu wydziela się średnio 42,5 kJ
ciepła na każdy mol rozpuszczonej substancji. Oblicz, ile ciepła wydzieli się podczas przygotowywania 300 g
zasady sodowej o stężeniu 1%.
Odpowiedz
: ................................................................................................................................................................
3
[
A
] [mmol/dm ]
"
Chemia. Poziom rozszerzony
9
Zadanie 17. (3 pkt)
Podczas reakcji estryfikacji kwasu etanowego za pomocą metanolu równowaga ustaliła się przy następują -
cych wartościach stężeń:
[CH3COOH] = 1 mol/dm3, [C2H5OH] = 1 mol/dm3, [CH3COOC2H5] = 4 mol/dm3, [H2O] = 4 mol/dm3.
Następnie, aby przesunąć położenie równowagi w stronę produktów, usunięto z układu część estru tak, że
jego stężenie zmalało do 1 mol/dm3.
Oblicz wartość stałej równowagi reakcji oraz stężenie estru, jakie ustaliło się w nowym stanie równowagi.
Odpowiedz
: ...............................................................................................................................................................
Zadanie 18. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono cztery równania reakcji odwracalnych:
1) 2 CO + O2 # 2 CO2 "H < 0
$
2) N2 + 3 H2 # 2 NH3 "H < 0
$
3) MgCO3 # MgO + CO2 "H > 0
$
4) N2 + 2 O2 # 2 NO2 "H > 0
$
Odpowiedz, podając odpowiednie numery reakcji, w których z nich nastąpi wzrost wydajności pod wpły-
wem:
a) wzrostu temperatury,
b) wzrostu ciśnienia w mieszaninie reakcyjnej.
Odpowiedz
:
a)...............................................................
b)...............................................................
"
Chemia. Poziom rozszerzony
10
Zadanie 19. (2 pkt)
Zapisz jonowe skrócone równania reakcji, przebiegających w roztworze wodnym, opisane za pomocą sche-
matu:
H3PO4 $ Na 2HPO4 $ BaHPO4.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 20. (4 pkt)
Przewodnictwo elektryczne roztworu zależy od liczby znajdujących się w nim jonów. Przygotowano dwa roz-
twory kwasu etanowego: roztwór A o stężeniu 0,5 mol/dm3, w którym stopień dysocjacji kwasu wynosił 1%
oraz roztwór B o pH = 2.
Zapisz równanie reakcji uzasadniającej obecność jonów w tych roztworach.
.....................................................................................................................................................................................
Oblicz łączną liczbę moli jonów zawartą w 1 dm3 każdego z roztworów.
Odpowiedz
:
.....................................................................................................................................................................................
Odpowiedz, który z roztworów cechuje się lepszym przewodnictwem elektrycznym:
.....................................................................................................................................................................................
"
Chemia. Poziom rozszerzony
11
Zadanie 21. (3 pkt)
W tabeli podano wartości stałych dysocjacji wybranych kwasów beztlenowych i tlenowych.
Ka1 Ka2
Wzór kwasu
H2S
10 7 10 18
H2Se
1,3 . 10 4 10 15
H2Te
10 3 10 11
H2SO3
1,23 . 10 2 6,61 . 10 8
H2SeO3
3,98 . 10 3 2,51 . 10 8
H2TeO3
3,16 . 10 3 2 . 10 8
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice Chemiczne, Warszawa 2003.
Na podstawie danych zawartych w tabeli spośród wymienionych kwasów wybierz:
a) najmocniejszy kwas beztlenowy:.......................................................,
b) najmocniejszy kwas tlenowy:........................................................ .
Uzasadnij tendencję w zmianie mocy podanych kwasów tlenowych i beztlenowych.
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zadanie 22. (3 pkt)
W podanym równaniu redoks dobierz współczynniki metodą bilansu elektronowego. Podaj wzory jonów,
pełniących rolę utleniacza i reduktora.

MnO4 + Fe2+ + H+ $ Mn2+ + Fe3+ + H2O
Bilans elektronowy:
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
Zbilansowane równanie reakcji:

.......... MnO4 + .......... Fe2+ +......... H+ $ ........... Mn2+ + .......... Fe3+ + ........... H2O
Wzór jonu będącego utleniaczem: .......................................
Wzór jonu będącego reduktorem: .......................................
"
Chemia. Poziom rozszerzony
12
Zadanie 23. (2 pkt)
Skonstruowano ogniwo składające się z płytki żelaznej i płytki miedzianej zanurzonej w rozcieńczonym
wodnym roztworze kwasu siarkowego(VI).
Zapisz równania
a) procesu katodowego: .................................................................................................
b) procesu anodowego: ..................................................................................................
Zapisz schemat ogniwa w konwencji sztokholmskiej: ..................................................
Zadanie 24. (2 pkt)
Wodny roztwór chlorku sodu poddano elektrolizie na elektrodach platynowych. Podaj wzory produktów
wydzielających się na elektrodach oraz wzór związku pozostającego w roztworze po zakończeniu elektroli-
zy, przy założeniu, że proces zachodzi do końca oraz że powstające związki gazowe opuszczają układ reak-
cyjny.
Produkt wydzielajÄ…cy siÄ™ na anodzie: .................................
Produkt wydzielajÄ…cy siÄ™ na katodzie: .............................
Produkt pozostajÄ…cy w roztworze: .............................
"
Poziom podstawowy
Modele odpowiedzi i schemat punktowania arkuszy
Nr Suma
Punktacja czÄ…stkowa
zadania punktów
12 3
1. Za 3 prawid"owe wskazania  2 pkt 2
Za 2 prawid"owe wskazania  1 pkt
Podczas ogrzewania Ęwiecy parafinowej nast´puje zmiana stanu skupienia parafi-
ny nazywana topnieniem. RozpuszczalnoĘç parafiny w etanolu jest bardzo ma"a.
Roztwór parafiny w benzenie juŻ przy niewielkich iloĘciach substancji rozpuszczo-
nej staje si´ roztworem nasyconym. JeĘli chcemy odzyskaç parafin´, nie tracÄ…c
przy okazji benzenu, mieszanin´ naleÅ»y rozdzieliç, stosujÄ…c metod´ destylacji.
2. Za prawid"owe odczytanie rozpuszczalnoĘci z wykresu  1 pkt 3
rozpuszczalnoĘç 75 g/100 g wody
Za zastosowanie prawid"owej metody obliczeł
 1 pkt
175 g roztworu    75 g soli    100 g wody
200 g roztworu    x g soli   y g wody
Za podanie prawid"owego wyniku wraz z jednostkÄ…  1 pkt
x = 85,7 g; y = 114,3 g
3. Za kaŻdy prawid"owo podkreĘlony fragment równania  po 1 pkt 3
kwas solny + cynk $
tlenek sodu + woda $
kwas octowy + wodorotlenek sodu $
kwas octowy + etanol $
t"uszcz + wodorotlenek sodu $
4. Za kaŻdy prawid"owo uzupe"niony wiersz w tabeli  po 1 pkt 3
Wzór sumaryczny Nazwa związku
KMnO4
manganian(VII) potasu
NaNO2
azotan(III) sodu
Cr(NO3)2
azotan(V) chromu(II)
5. Za poprawne wybranie związków chemicznych  1 pkt 3
potas i woda
Za prawid"owe opisy czynnoĘci i obserwacji  po 1 pkt
CzynnoĘci:
Do zlewki z wodą wk"adam ostroŻnie kawa"ek potasu
Obserwacje:
Potas unosi si´ na powierzchni wody, przemieszczajÄ…c si´ szybko roztwarza. Wy-
dzielajÄ…cy si´ gaz zapala si´ róŻowawym p"omieniem.
6. Za poprawne podkreĘlenie obu tlenków  1 pkt 1
CO, MgO, CO2, P4O 10, K2O
7. Za 3 prawid"owe przyporzÄ…dkowania  2 pkt 2
Za 2 prawid"owe przyporzÄ…dkowania  1 pkt
I  siarka, II  wodór, III  chlor
n C H E M I A  P O Z I O M P O D S T A W O W Y
12 3
8. Za poprawne napisanie równania reakcji  1 pkt 3
2 NaOH + H2SO4 $ Na2SO4 + 2 H2O
Za zastosowanie prawid"owej metody obliczeł
 1 pkt
nNaOH = 0,1 mol . dm 3 . 0,025 dm3 = 0,0025 mol
2 NaOH + H2SO4 $ Na2SO4 + 2 H2O
2 mol    1 mol
0,0025 mol    x
x = 0,00125 mol H2SO4
0,00125 mol
Vr =
0,2 mol/dm3 = 0,00625 dm3
Za podanie wyniku wraz z jednostkÄ…  1 pkt
Vr = 0,00625 dm3
9. Za poprawne napisanie obserwacji  1 pkt 2
Obserwacje: BrÄ…zowy osad wodorotlenku znika i pojawia si´ klarowny jasnoÅ»ó"ty
roztwór (znajomoĘç barw nie jest konieczna).
Za prawid"owe okreĘlenie roli wodorotlenku  1 pkt
Wodorotlenek Å»elaza(III) pe"ni rol´ zasady.
10. Za poprawne napisanie kaŻdego równania  po 1 pkt 2
2 NaOH + SO2 $ Na2SO3 + H2O
temp
Na 2SO3 $ Na 2O + SO2-
11. Za wymienienie cech fizycznych CO2  1 pkt 2
Cechy fizyczne tlenku w´gla(IV):
gaz, bezbarwny, bezwonny, s"abo rozpuszczalny w wodzie
Za podanie liczby faz  1 pkt
Liczba faz: dwie
12. Za poprawne napisanie kaŻdego równania  po 1 pkt 2
np.: BaCl2 + H2SO4 $ BaSO4. + 2 HCl
2
Ba2+ + SO 4 $ BaSO4.
13. Za 4 prawid"owo uzupe"nione wiersze tabeli  2 pkt 2
Za 3 prawid"owo uzupe"nione wiersze tabeli  1 pkt
Wzór cząsteczki Rodzaj wiązania
H2O
kowalencyjne spolaryzowane
H2
kowalencyjne
CH4
kowalencyjne
K2O
jonowe
14. Za poprawne okreĘlenie obu stopni utlenienia  1 pkt 2
Stopnie utlenienia manganu w: MnO2  IV, MnCl2  II.
Za poprawne wskazanie reduktora  1 pkt
Wzór reduktora: HCl
15. Za 3 prawid"owe przyporzÄ…dkowania  2 pkt 2
Za 2 prawid"owe przyporzÄ…dkowania  1 pkt
A: etanol, B: heksan - C: glicerol
1-ol,
M O D E L E O D P O W I E D Z I n
12 3
16. Za poprawne napisanie wzoru  1 pkt 2
CH3
H3C C CH2 OH
CH3
Za prawid"owe okreĘlenie rz´dowoĘci  1 pkt
alkohol I-rz´dowy.
17. Za podanie prawid"owego uzasadnienia  1 pkt 3
Mrówczan metylu ulega powoli w wodzie reakcji hydrolizy, w wyniku której po-
wstaje kwas mrówkowy i metanol. Kwas mrówkowy jest odpowiedzialny za poja-
wiajÄ…cy si´ odczyn kwaĘny.
Za poprawne napisanie równał
reakcji  po 1 pkt
HCOOCH3 + H2O HCOOH + CH3OH
HCOOH HCOO + H+
18. Za prawid"owe okreĘlenie typu reakcji  1 pkt 1
Jest to reakcja addycji.
19. Za poprawne napisanie wzoru  1 pkt 1
CH3
H3C CH CH2 OH
20. Za poprawne wyjaĘnienie przyczyny  1 pkt 1
Glicyna ma w czÄ…steczce grup´ aminowÄ…, która jest zasadowa i grup´ karboksylo-
wą która jest kwasowa. Po rozpuszczeniu w wodzie tworzy jon obojnaczy, który
wykazuje odczyn oboj´tny.
21. Za poprawne wskazanie wzoru zwiÄ…zku  1 pkt 1
Ketonem jest zwiÄ…zek b).
22. Za poprawne wskazanie zwiÄ…zku  1 pkt 1
AldozÄ… jest zwiÄ…zek a).
23. Za poprawne napisanie kaŻdego wzoru  po 1 pkt 4
Za podanie prawid"owych nazw związków  po 1 pkt
CH3CH2CH2COOH kwas butanowy
CH3CH2COOCH3 propanian metylu
24. Za kaŻde prawid"owe wskazanie  po 1 pkt 2
a) Gazem o najwi´kszej g´stoĘci jest tlenek siarki(IV).
b) CieczÄ… w podanej temperaturze jest tlenek siarki(VI).
Poziom rozszerzony
Modele odpowiedzi i schemat punktowania
Nr Suma
Punktacja czÄ…stkowa
zadania punktów
12 3
1. Za podanie liczby atomowej i masowej  1 pkt 2
Liczba atomowa: 82. Liczba masowa: 206.
Za podanie symbolu chemicznego  1 pkt
Pb
2. 4
Za podanie rozk"adu elektronów w jonie Ca2+ i Cl  po 1 pkt
Ca2+: 1s2 2s22p6 3s23p6
Cl : 1s2 2s22p6 3s23p6
Za porównanie promieni jonów  1 pkt
Jon Cl ma wi´kszy promieÅ‚
od jonu Ca2+.
Za podanie uzasadnienia  1 pkt
Oba jony mają tyle samo elektronów i tyle samo pow"ok, ale jon Cl ma mniejszy
dodatni "adunek jÄ…dra, dlatego walencyjne pow"oki elektronowe sÄ… w tym jonie
s"abiej przyciągane i leŻą dalej od jądra.
3. Za okreĘlenie hybrydyzacji wszystkich atomów w´gla  1 pkt 2
sp2
sp2
CHO
sp2
sp2
sp2 sp2
sp2
Za podanie liczby atomów w´gla leŻących w jednej p"aszczyÄ™nie  1 pkt
Liczba atomów w´gla leŻących w jednej p"aszczyÄ™nie: 7.
4. Za napisanie kaŻdego równania  po 1 pkt 4
CuO + H2 $ Cu + H2O
Cu + 4 HNO3 $ Cu(NO3)2 + 2 NO2- + 2 H2O
Cu(NO3)2 + 2 NaOH $ Cu(OH)2. + 2 NaNO3
temp.
Cu(OH)2 $ CuO + H2O-
5. Za poprawne wpisanie wzorów: 2
 3 tlenków  2 pkt,
 2 tlenków  1 pkt,
 1 tlenku  0 pkt
Tlenek roztwarza Tlenek rozpuszcza
Po dodaniu tlenku si´, powsta"y roz - si´, powsta"y roztwór Tlenek nie roztwarza
do wody twór barwi fenolo - barwi oranÅ» metylo - si´.
ftalein´ na róŻowo. wy na czerwono.
Po dodaniu zasady Tlenek roztwarza Tlenek powoli roz-
Brak danych.
sodowej do tlenku si´. twarza si´.
Po dodaniu kwasu Tlenek powoli roz-
Brak danych. Brak danych.
solnego do tlenku twarza si´.
Wzór sumaryczny
K20 P4O10 Al2O3
tlenku
M O D E L E O D P O W I E D Z I n
12 3
6. Za napisanie kaŻdego równania  po 1 pkt 3
Na 2O + H2O $ 2 NaOH
2 Na + 2 H2O $ 2 NaOH + H2-
NaH + H2O $ NaOH + H2-
7. Za podanie symbolu pierwiastka X  1 pkt 3
Cr
Za napisanie kaŻdego równania reakcji  po 1 pkt
CrO3 + 2 NaOH $ Na2CrO4 + H2O
2 Na CrO4 + 2 HCl $ Na 2Cr2O7 + 2 NaCl + H2O
2
8. Za zastosowanie prawid"owej metody obliczeł
 1 pkt 2
Za podanie wyniku wraz z jednostkÄ…  1 pkt
30 g Na 2SO4 . 7 H2O    x g Na 2SO4
268 g Na 2SO4 . 7 H2O    142 g Na SO4 x = 15,9 g
2
ms
15,9 g
. .
Cp = 100%= 100% = 12,2 %
mr
100 g + 30 g
9. Za zastosowanie prawid"owej metody obliczeł
 1 pkt 2
Za podanie wyniku wraz z jednostkÄ…  1 pkt
nCu : nMn : nZn = 1 mol : 1 mol : 40 moli
mCu : mMn : mZn = 63,5 g : 55 g : (40 . 65 g)
mCu : mMn : mZn = 63,5 g : 55 g : 2600 g
55 g
.
stÄ…d %Mn = 100%= 2,023%
63,5 g + 55 g+ 2600 g
2,023% . 1,64 g
czyli w monecie: mMn = = 0,033 g
100%
10. Za podanie nazw grup funkcyjnych  1 pkt 2
grupa hydroksylowa i amidowa
Za narysowanie wzoru zwiÄ…zku  1 pkt
NH2
NaO
11. Za napisanie równania kaŻdej reakcji  po 1 pkt 3
O O
temp.
C C
+
H2O
H3C ONH4 H3C NH2
O O
temp.
+ + + NH4Cl
HCl H2O
C C
H3C NH2 H3C OH
O O
H2SO4
+ H3C CH2 OH +
C C H2O
H3C OH H3C OCH2CH3
n C H E M I A  P O Z I O M R O Z S Z E R Z O N Y
12 3
12. Za sformu"owanie wniosku  1 pkt 2
Alkohol o n atomach w´gla w czÄ…steczce ma wyÅ»szÄ… temperatur´ wrzenia od al-
dehydu o takiej samej liczbie atomów w´gla.
Za podanie uzasadnienia  1 pkt
CzÄ…steczki alkoholu mogÄ… za pomocÄ… grup  OH wytwarzaç mi´dzy sobÄ… wiÄ…zania
wodorowe. W wypadku cząsteczek aldehydu tworzenie takich wiązał
jest niemoÅ»-
liwe. Pomimo zbliÅ»onej masy molowej, alkohol ma wyÅ»szÄ… temperatur´ wrzenia
od odpowiedniego aldehydu.
13. Za napisanie kaŻdego wzoru  po 1 pkt 2
O OH
O O
COOH
OH
CH C
C
CH
O
HO
CH3
C
CH3
O
14. Za napisanie wzoru  1 pkt 1
CH3
CH3 H2COC O
CH O
O CO
H
CH3
C O C
OC
H
CC
H OC O
CH3
H OC O
15. Za odczytanie czasu po"owicznego rozpadu  1 pkt 3
t1/2 = 10 min
Za obliczenie wartoĘci sta"ej szybkoĘci reakcji  1 pkt
ln 2
0,693
k = = = 0,0693 min 1
t1/2
10 min
mol
Za obliczenie szybkoĘci reakcji i wyraŻenie jej w jednostkach  1 pkt
.
dm3 h
mmol
. .
v = k [A] = 0,0693 min 1 100 mmol/dm3 = 6,93 =
.
dm3 min
0,001 mol mol
= 6,93 = 0,4158
. .
dm3 1/60 min dm3 h
16. Za zastosowanie poprawnej metody obliczeł
 1 pkt 2
Za podanie wyniku wraz z jednostkÄ…  1 pkt
Cp . mr =3 g
ms =
100%
ms
n = = 0,075 mol
M
1 mol NaOH    42,5 kJ ciep"a
0,075 mol NaOH    x
x = 3,19 kJ
M O D E L E O D P O W I E D Z I n
12 3
17. Za obliczenie wartoĘci sta"ej równowagi reakcji  1 pkt 3
[CH3COOC2H5] . [H2O]
4 . 4
K = = = 16
[CH3COOH] . [C2H5OH]
1 . 1
Za zastosowanie prawid"owej metody obliczenia st´Å»enia estru w nowym stanie
równowagi  1 pkt,
Za podanie wyniku wraz z jednostkÄ…  1 pkt
[CH3COOH] = 1 mol/dm3  x
[C2H5OH] = 1 mol/dm3  x
[CH3COOC2H5] = 1 mol/dm3 + x
[H2O] = 4 mol/dm3 + x
(1 + x) . (4 + x)
stÄ…d: 16 = , czyli x = 0,384
(1  x) . (1  x)
[CH3COOC2H5] = 1 mol/dm3 + x = 1,384 mol/dm3
18. Za podanie w"aĘciwych numerów reakcji w kaŻdym podpunkcie  po 1 pkt 2
a) 3 i 4
b) 1, 2, 4
19. Za napisanie kaŻdego równania  po 1 pkt 2
H3PO4 + 2 OH $ HPO 2 + 2 H2O
4
HPO 2 + Ba2+ $ BaHPO4.
4
20. Za napisanie równania reakcji  1 pkt 4
#
CH3COOH CH3COO + H+
$
Za obliczenie liczby moli jonów w 1 dm3 roztworu A  1 pkt
. V . . 1 dm3 . 0,01 = 0,01 mol
+ +
n = nCH3COO + nH = 2 nH = 2 . C a = 2 . 0,5 mol/dm3
Za obliczenie liczby moli jonów w 1 dm3 roztworu B  1 pkt
. V . 10 2 . 1 dm3 = 0,02 mol
+ +
n = nCH3COO + nH = 2 nH = 2 . [H+] =2 mol/dm3
Za wskazanie roztworu o lepszym przewodnictwie  1 pkt
roztwór B
21. Za wskazanie najmocniejszego kwasu beztlenowego i tlenowego  1 pkt 3
H2Te i H2SO3
Za uzasadnienie tendencji w zmianie mocy kwasów beztlenowych  1 pkt
Kwasy beztlenowe o podobnej budowie majÄ… tym wi´kszÄ… moc, im wi´kszy jest
promieł
atomu niemetalu.
Za uzasadnienie tendencji w zmianie mocy kwasów tlenowych  1 pkt
Kwasy tlenowe o podobnej budowie majÄ… tym wi´kszÄ… moc, im wyÅ»sza jest elek-
troujemnoĘç pierwiastka centralnego.
22. Za napisanie równał
po"ówkowych i sporządzenie bilansu elektronowego  1 pkt 3
VII II

MnO4 + 5 e + 8 H+ $ Mn2+ + 4 H2O |. 1 lub Mn + 5 e $ Mn |. 1
II III
Fe2+ $ Fe3+ + e |. 5
lub Fe $ Fe + e |. 5
II III II III

MnO4 +5 Fe2+ +8 H+ $Mn2+ +5 Fe3+ +4 H2O lub Mn + 5 Fe $ Mn + 5 Fe
Za uzupe"nienie wspó"czynników w równaniu reakcji  1 pkt

MnO4 + 5 Fe2+ + 8 H+ $Mn2+ + 5 Fe3+ + 4 H2O
Za podanie wzorów jonów b´dÄ…cych utleniaczem i reduktorem  1 pkt

Wzór jonu b´dÄ…cego utleniaczem: MnO4
Wzór jonu b´dÄ…cego reduktorem: Fe2+
n C H E M I A  P O Z I O M R O Z S Z E R Z O N Y
23. Za napisanie równania reakcji katodowej i anodowej  1 pkt 2
Katoda: 2 H+ + 2 e $H2
Anoda: Fe $ Fe2+ + 2 e
Za zapisanie schematu ogniwa  1 pkt
Fe|H+|Cu lub Fe|H2SO4|Cu
24. Za podanie wzorów produktów reakcji elektrodowych  1 pkt 2
Produkt wydzielajÄ…cy si´ na anodzie: Cl2
Produkt wydzielajÄ…cy si´ na katodzie: H2.
Za podanie wzoru zwiÄ…zku pozostajÄ…cego w roztworze  1 pkt
Produkt pozostajÄ…cy w roztworze: NaOH
UWAGA! Zamieszczone w tabelach odpowiedzi są jedynie przyk"adowymi rozwiązaniami zadał
, co
oznacza, Że w niektórych przypadkach moŻliwe są teŻ inne prawid"owe rozwiązania.