Ochrona konkurencji w Polsce i w Unii Europejskiej
(wybrane fragmenty)
Pojęcie konkurencji
Doktryna prawa nie definiuje wyraz
nie, w sposób jednolity pojęcia konkurencji. Najogólniej
rzecz pojmując konkurencja jest to rywalizacja, współzawodnictwo, dążenie do uzyskania
dominującej pozycji. W sferze gospodarki rywalizacja dotyczyć będzie przedsiębiorców działających
na rynku, realizujących podobne cele gospodarcze - osiągnięcie korzyści ekonomicznych kosztem
innych przedsiębiorców. Celem gospodarczym może być osiągnięcie zysków ze sprzedaży towarów
lub usług, opanowanie rynku zaopatrzenia bądz
zbytu [więcej: T. A
awicki  Wielka Encyklopedia
Prawa" (praca zbiorowa), Warszawa -Białystok 2000 r.]
Celem konkurencji jest zatem osiągnięcie przez przedsiębiorcę wysokiej pozycji wśród innych
przedsiębiorców poprzez odniesienie sukcesów ekonomicznych. Dodać należy, że sukcesy te mogą
mieć charakter spektakularny i nie zawsze przekładać się będą na zysk przedsiębiorcy.
Zjawisko konkurencji jest w swojej istocie bardzo naturalne. Jest ono mocno związane z
gospodarką rynkową. Konkurencja napędza wszelki postęp, innowacje. Wpływa bezpośrednio na
poprawę jakości towarów i usług, reguluje ceny, napędza wzrost gospodarczy.
Konkurencja powoduje wyeliminowanie z rynku jego najsłabszych uczestników i umocnienie
roli najlepszych. Może to mieć również skutki negatywne. Rywalizujący ze sobą przedsiębiorcy będą
dążyli do wyeliminowania z rynku innych przedsiębiorców działających w tym samym obszarze
gospodarki. Prowadzić to może do zawężenia pola konkurencji lub jej całkowitego zaniku, a zatem do
osiągnięcia przez jednego przedsiębiorcę pozycji monopolisty na rynku. Powstaje tutaj zjawisko tzw.
władzy rynkowej.
Teoria konkurencji wyróżnia jej dwa rodzaje - doskonałą [P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus
,,Ekonomia" t. l - Warszawa 1995 r.] i niedoskonałą. Ta pierwsza pojawia się wtedy, gdy na rynku
funkcjonuje wielu drobnych przedsiębiorców działających w tym samym obszarze i są zbyt mali by
móc oddziaływać na cenę swoich towarów lub usług. Każdy z nich sprzedaje swoje produkty po
ustalonej cenie rynkowej. Nie ma wspomnianej wyżej władzy rynkowej, a wszyscy przedsiębiorcy
mają taki sam udział w rynku, dostarczaj ą konsumentom produkty jednorodne o takiej samej jakości
i charakterystykach. Przy konkurencji doskonałej zakłada się więc, że przedsiębiorcy nie dopuszczaj
ą się zachowań niekonkurencyjnych, zatem i polityka publiczna wobec konkurencji może być
bardziej liberalna.
Konkurencja niedoskonała pojawia się wówczas, gdy nie są spełnione omówione wyżej
warunki konkurencji doskonałej. [Anna Zielińska - Głębocka  Konkurencja" Rozdział I (praca
zbiorowa) Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis - Warszawa 2004 r - literatura zalecana dla
uczestników Studium Prawa Europejskiego]
Według A. Zielińskiej - Głębockiej konkurencja niedoskonała charakteryzuje się:
" powstaniem pewnego stopnia władzy rynkowej lub siły monopolu;
" koncentracją działalności gospodarczej w rękach grupy przedsiębiorców;
" powstawaniem firm dominujących;
" różnymi formami wykorzystywania władzy rynkowej;
" różnym stopniem intensywności rywalizacji firm;
" nowymi formami konkurencji, zwłaszcza pozacenowej;
" stworzeniem barier wejścia do gałęzi gospodarki;
" koniecznością zastosowania nowych metod polityki publicznej wobec konkurencji.
Wolność gospodarcza jako warunek istnienia konkurencji
Prowadzenie konkurencji pomiędzy szeroko rozumianymi przedsiębiorcami lub podmiotami
uczestniczącymi w obrocie gospodarczym wymaga respektowania szerokiego katalogu swobód. Od
nich zależy bowiem kształt wolnego rynku, na którym realizowane będą działania konkurencyjne.
Wolność gospodarcza wywodzi się z wolności człowieka. Człowiek jest realizatorem
działalności gospodarczej. Człowiek z natury jest Wolny i jest to jego cecha przyrodzona. Z drugiej
jednak strony wolność nie jest stanem absolutnym. Człowiek, jako istota żyjąca w społeczeństwie
musi realizować swoją wolność kierując się pewnymi zasadami np. dziesięcioma przykazaniami -
mówiąc w skrócie:  nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe".
Wolność obywatela RP gwarantują odpowiednie zapisy w Konstytucji RP:
" wolności osobiste - art. 38-56;
" wolności polityczne  art. 57 - 63;
" wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne - art. 64 -76.
Wspomniany wyżej katalog swobód dotyczy zarówno tych, którzy mają zamiar podjąć
działalność gospodarczą, jak również tych, którzy tę działalność już prowadzą. Osoby podejmujące
działalność gospodarczą maj ą zapewnione następujące swobody:
" swoboda wyboru przedmiotu działalności gospodarczej;
" wyboru formy organizacyjnej działalności gospodarczej;
" doboru środków majątkowych służących podjęciu działalności;
" podjęcia działalności gospodarczej osobiście lub z wykorzystaniem pracowników
najemnych;
" swoboda wyboru siedziby dla prowadzenia działalności gospodarczej.
Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą maj ą zagwarantowane swobody:
" nabywania i zbywania towarów i usług;
" zawierania umów;
" ustalania cen na własne towary i usługi;
" rywalizacji z innymi podmiotami działalności gospodarczej:
" wyboru koncepcji i programu gospodarowania;
" wyboru miejsca prowadzenia działalności gospodarczej;
" formy organizacyjnej w jakiej prowadzona jest działalność gospodarcza.
Wolność gospodarczą należy postrzegać w trzech płaszczyznach: politycznej, ekonomicznej i
prawnej. Wszystkie te płaszczyzny zależą od siebie i należy rozpatrywać je łącznie [A. Powałowski,
S. Koroluk, L. Mering  Prawo ochrony konkurencji" Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza,
Warszawa 2004 r. - literatura zalecana dla uczestników Studium Prawa Europejskiego]. O ile dwie
pierwsze płaszczyzny mogą wpływać na siebie wzajemnie, bowiem od ustroju politycznego może
zależeć kształt i zakres wolności gospodarczej, to decydujące znaczenie dla wolności gospodarczej
mają przepisy prawa regulujące działalność gospodarczą. Od systemu aktów prawnych zależy, czy
swobody w podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej są ograniczone, czy nie. System
prawa ma za zadanie określenie cech i granic możliwości prowadzenia działalności oraz sytuacji, w
których można swobody te ograniczyć.
W polskim systemie prawnym kwestie ograniczenia wolności gospodarczej reguluje art. 22
Konstytucji RP, który mówi, że ograniczenie wolności działalności gospodarczej może nastąpić tylko
w drodze ustawy i tylko z uwagi na ważny interes publiczny.
Poprzez interes publiczny można rozumieć założenia polityki gospodarczej państwa, interesy
konsumentów, konkurencję, prawa autorskie, własność intelektualną, ochronę danych osobowych,
ochronę środowiska, zdrowia, bezpieczeństwo, porządek publiczny oraz wolności i prawa innych
osób. Zwrócić uwagę należy na fakt, że ustawodawca narzucił formę ograniczenia wolności
gospodarczej w postaci uchwalonej ustawy, choćby właśnie ustawa o ochronie danych osobowych,
ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.
Podstawowym aktem prawnym regulującym wykonywanie działalności gospodarczej jest
ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz 1807). W
formie szczątkowej obowiązuje także ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności
gospodarczej.
Nieuczciwa konkurencja
Pod pojęciem nieuczciwej konkurencji kryją się działania przedsiębiorcy podejmowane na
gruncie prowadzonej działalności gospodarczej, sprzeczne z prawem i dobrymi obyczajami,
naruszające interes innego przedsiębiorcy lub konsumenta (klienta).
Według Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (Dz. U. Nr
47, póz. 211 z póz
n. zm.) do czynów noszących znamiona nieuczciwej konkurencji zalicza się:
" wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa;
" fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów lub usług;
" wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług;
" naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa;
" nakłamanie do rozwiązania lub niewykonania umowy;
" naśladownictwo produktów;
" pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie;
" utrudnianie dostępu do rynku;
" przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną (np. przetargi i zamówienia publiczne);
" nieuczciwa lub zakazana reklama;
" organizowanie , systemu sprzedaży lawinowej (polega na złożeniu nabywcy towaru
obietnicy uzyskania korzyści materialnych za nakłonienie następnych osób do nabycia
towaru);
" wytwarzanie, import, dystrybucję, sprzedaż lub oddawanie do używania pod innym tytułem
prawnym oraz posiadanie - w celach zarobkowych tzw. urządzeń niedozwolonych (różnego
rodzaju dekodery do kanałów kodowanych TV w celu korzystania z usług chronionych bez
zezwolenia usługodawcy, ich instalacja, serwis lub wymiana;
" sprzedaż towarów lub usług na rzecz konsumentów połączona z przyznaniem im
nieodpłatnej premii w postaci innych towarów lub usług o ile nie są to towary lub usługi o
niewielkiej wartości lub ich próbki lub nie stanowią wygranych w loteriach promocyjnych;
" formułowanie ofert w ramach loterii promocyjnych w sposób stwarzający pewność
wygranych;
" wprowadzanie do obrotu przez sieci sklepów dyskontowych towarów w ilości
przewyższającej 20 procent wartości obrotów z markami należącymi do właściciela sieci lub
podmiotów zależnych.
Ochrona konkurencji realizowana jest przez wprowadzanie odpowiednich przepisów prawa,
które mają na celu nie tylko ochronę rynku przed działaniami monopolistycznymi, lecz również
stworzenie warunków do prowadzenia przez podmioty uczestniczące w obrocie gospodarczym
konkurencji na uczciwych i rzetelnych" zasadach. Ochronie konkurencji w Polsce oraz w Unii
Europejskiej poświęcone będą dalsze rozdziały skryptu.
Koncentracja w gospodarce
Pojęcie koncentracji jest blisko związane ze/wspomnianym wcześniej pojęciem władzy
rynkowej. W rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez koncentrację należy
rozumieć:
" połączenie dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców;
" przejęcie poprzez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów,
całości lub części majątku lub w jakikolwiek inny sposób bezpośredniej lub pośredniej
kontroli nad całym albo częścią jednego lub więcej przedsiębiorców przez jednego lub
więcej przedsiębiorców;
" utworzenie przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy;
" objęcie lub nabycie akcji albo udziałów innego przedsiębiorcy, powodujące uzyskanie
co najmniej 25% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników;
" objęcie przez tę samą osobę funkcji członka organu zarządzającego albo organu
kontrolnego u konkurujących ze sobą przedsiębiorców;
" rozpoczęcie wykonywania praw z akcji lub udziałów objętych lub nabytych bez
uprzedniego zgłoszenia tego faktu instytucjom kontrolnym.
Dążenie do zajęcia dominującej pozycji na rynku jest naturalne i zrozumiałe. Koncentracja
kapitału zwiększa konkurencyjność, możliwość wyparcia z rynku innych podmiotów, często prowadzi
do zwielokrotnienia zysków, rozszerzenia i unowocześnienia produkcji. Prowadzi też do przejęcia
kontroli nad rynkiem i umożliwia sprawowanie władzy rynkowej.
Według doktryny prawa koncentracja jest dostrzegana w dwojaki-sposób. W teorii konkurencji
ewolucyjnej jest to sposób działania konkurencji i nie- prowadzi do jej ograniczenia. Zaś w teorii
instytucjonalnej powoduje ograniczenie rynku i konkurencji.
W polskim prawie kwestie koncentracji przedsiębiorców uregulowane są w ustawie o ochronie
konkurencji i konsumentów, która szerzej omówiona będzie w kolejnych rozdziałach.
Monopol
Monopol jest właściwie zaprzeczeniem konkurencji, choć oba pojęcia mają ze sobą związek.
Monopolistą zostaje przedsiębiorca, który całkowicie opanował rynek lub zajął na nim pozycję, która
umożliwia mu nieliczenie się z pomniejszymi konkurentami.
W teorii jest kilka kryteriów podziału monopoli. Można je podzielić pod względem stopnia
opanowania danego rynku. W przypadku opanowania całości rynku przez jednego przedsiębiorcę
mamy do czynienia z monopolem pełnym. Jeżeli rynek opanowuje dwóch przedsiębiorców o
ustabilizowanej silnej pozycji, nawet przy pewnej liczbie przedsiębiorców drobniejszych, którzy nie są
w stanie im zagrozić - powstaje duopol. Trzecią formą według tego kryterium podziału jest oligopol.
Na rynku istnieje kilku przedsiębiorców, których pozycja jest stabilna. Często ugruntowana jest
zawartymi pomiędzy nimi porozumieniami dotyczącymi podziału rynku.
Inny podział monopoli przewiduje grupowanie ich ze względu na rodzaj prowadzonej
działalności (produkcja, dystrybucja grupy towarów, usług etc.) lub ze względu na sposób powstawania
(prawny lub faktyczny). Monopol prawny powstaje na drodze przyznania danemu przedsiębiorcy
wyłączności w drodze regulacji ustawowej lub w drodze decyzji administracyjnej poprzez przyznanie
licencji lub koncesji.
Monopol faktyczny powstaje na skutek działań faktycznych przedsiębiorcy, który poprzez
odpowiednie decyzje, koncentracje kapitału, lobbing itp. opanowuje rynek,
Monopol jest oceniany jednoznacznie negatywnie. Występowanie na rynku monopolu prowadzi
do zaniku konkurencji ze wszystkimi tego negatywnymi skutkami takimi jak stagnacja na rynku czy
niska jakość produktów.
Granice konkurencji
Ciekawe stanowisko wobec konkurencji, a właściwie przesadnej konkurencji, w kontekście
globalizacji znalez
ć można w opracowaniu Grupy Lizbońskiej ,, Granice konkurencji", które ukazało
się w tłumaczeniu Mirosława Jarosińskiego nakładem Polskiej Fundacji Promocji Kadr w serii
Euromanagement w Warszawie w 1996 r.
Konkurencyjność uzyskała w ostatnich 20 latach olbrzymią popularność i według wielu
środowisk jest lekarstwem na wszelkie dolegliwości gospodarcze współczesnego świata. Według GL
przesadne konkurowanie powoduje niepożądane skutki. Powoduje zniekształcenia w funkcjonowaniu
gospodarki oraz przynosi niszczycielskie efekty społeczne. Nie jest ono w stanie  rozwiązać takich
problemów jak:
" wypaczenia gospodarcze;
" społeczno - ekonomiczne nierówności wewnątrz narodów i między nimi oraz
marginalizacja znacznych części świata;
" eksploatacja i uszkodzenie globalnych systemów wspierania życia (rosnące
pustynnienie, erozja gleb, wyginięcie wielu gatunków roślin i zwierząt, zatrucie rzek i
mórz);
" koncentracja władzy' w dziwnych jednostkach gospodarczych (ponadterytosialne,
ponadnarodowe firmy, informacyjne i komunikacyjne sieci globalne).
Z konkurencją należy zatem uważać bowiem jej przesadne stosowanie może mieć skutki
katastrofalne dla całego świata. Oto negatywne efekty przesadnej konkurencji według Grupy
Lizbońskiej:
" Narzędzia i systemy techniczne mają pierwszeństwo przed ludz
mi i organizacjami
działającymi na rzecz człowieka. Ludzie są traktowani jedynie jako producenci i
konsumenci.
" Prymat wiedzie rozpatrywanie kosztów w krótkim okresie. Prowadzi to z jednej
strony do nadprodukcji, a z drugiej do braków.
" Zmniejsza się konkurencyjny charakter rynków narodowych i zwiększa finansowa i
przemysłowa koncentracja na poziomie globalnym. Prowadzi to do rozwoju
globalnych oligopoli.
" Uwypuklają się różnice między regionami oraz między krajami, a nawet w ich
ramach, dotyczące możliwości dostępu do procesów innowacji (bogaci i silni stają się
jeszcze bogatsi i silniejsi).
" Uwypukla się podział ludności świata i regionów na świat  zintegrowany" i
 odrzucony".
" Nadmierna konkurencja prowadzi do wysokiego poziomu zniszczenia środowiska
naturalnego, mimo że może stymulować poszukiwania nowych procesów i
produktów.
" Przesadna konkurencja jest z
ródłem społecznego odrzucenia na dużą skalę. Zapomina
się o niekonkurencyjnych ludziach, firmach, miastach i narodach. Nie są już
podmiotem historii. Są bez wartości, ponieważ są  przegrani". Konkurencja nastawia
jednych ludzi przeciwko innym ludziom.
" Nadmierna konkurencja przyczynia się do jednostkowej i zbiorowej agresywności i
powstrzymuje rozwój solidarności i dialogu pomiędzy ludz
mi, narodami i
społeczeństwami.
" Zmniejsza możliwości organizacji publicznych i demokracji przedstawicielskiej na
wszystkich poziomach: na poziomie firmy, lokalnym, krajowym i globalnym.
Od publikacji tej minęło blisko osiem lat, lecz nie można nawet dzisiaj, po wejściu Polski do
Unii Europejskiej, przytoczonym tezom odmówić zasadności. Wszyscy spotykamy się nawet w
codziennym życiu z przejawami konkurencji mniej lub bardziej uczciwej. Coraz częściej, szczególnie
wśród młodego pokolenia obserwuje się zjawisko tzw.  wyścigu szczurów". Ważne jest zatem
uruchomienie takich mechanizmów, które spowodują, że konkurencja będzie miała  ludzką twarz",
opierała się na uczciwych i rzetelnych działaniach zarówno na poziomie kontaktów międzyludzkich
jak i w sferze gospodarki.
Polityka państwa wobec konkurencji
Dla szeroko pojmowanego państwa konkurencja jest środkiem służącym do realizacji takich
celów jak:  zwiększenie efektywności gospodarowania, optymalizacja wykorzystania zasobów,
stworzenie warunków do prowadzenia wymiany handlowej, poprawa jakości, przyspieszenie
postępu technicznego jak również zwiększenie możliwości wyboru odbiorcom, w tym
konsumentom, przy równoczesnej obniżce cen" [Elżbieta Modzelewska -Wąchal ,, Ustawa o
ochronie konkurencji i konsumentów - komentarz" TWIGGER, Warszawa 2002 r. - literatura
zalecana uczestnikom Studium Prawa Europejskiego z uwzględnieniem " jednak póz
niejszych zmian
niektórych przepisów choćby kodeksu 'cywilnego, które wprowadzaj ą nową terminologię].
Oddziaływanie państwa na konkurencje ujęte jest w dwóch najbardziej upowszechnionych
teoriach! w teorii tradycyjnej preferowanej przez Szkolę Harwardzką oraz teorii efektywnościowej
uznanej przez Szkołę Chicagowską. Ta ostatnia uznaje za cel polityki konkurencji dobrobyt
konsumentów. Do owego dobrobytu mają doprowadzić działania przedsiębiorców dążących do
efektywności.. Efektywność ekonomiczna ma być osiągnięta poprzez wysokie udziały rynkowe,
zatem ograniczanie pozycji dominującej przedsiębiorcy dopuszczalne jest jedynie w przypadku
braku efektywności.
Szkoła Harwardzka w swojej teorii tradycyjnej dopuszcza ingerencję państwa poprzez
uchwalanie ustaw chroniących konkurencję, drobną przedsiębiorczość oraz wprowadzanie
instrumentów kontroli koncentracji, ochrony konsumentów i wolności gospodarczej.
Szkoła Harwardzka jest najbliższa rozwiązaniom przyjętym w Polsce. Ustawa o ochronie
konkurencji i konsumentów jest realizacją teorii głoszonej przez tę Szkołę, o czym będzie w
kolejnych rozdziałach.
Mówiąc o polityce państwa wobec konkurencji należy zwrócić uwagę na wpływ pomocy
publicznej dla przedsiębiorców. Mogą to być różne rozwiązania np. odpowiednie ulgi podatkowe dla
niektórych gałęzi gospodarki. Tutaj organy kontrolne państwa również spełniają funkcje
regulacyjne. O szczegółowych rozwiązaniach w tym względzie szerzej w następnych rozdziałach
skryptu.
Ochrona konkurencji w Polsce
Prawna ochrona konkurencji uregulowana jest w trzech grupach: ochrona przed negatywnym
wpływem na konkurencję działań i decyzji organów państwa, ochrona konkurencji przed działaniami
podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym oraz ochrona konkurencji przed wspieraniem
przez państwo niektórych podmiotów.
Trzy podstawowe akty prawne regulujące powyższe kwestie to:
" Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 15 grudnia 2000 r. (jej
zapisy przytoczone zostaną na końcu niniejszego rozdziału);
" Ustawa z dnia 30 kwietnia 2000 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących
pomocy publicznej (Dz. U. nr 123, poz. 1291);
" Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i z dnia 16 kwietnia 1993 r. (tekst
jednolity na końcu rozdziału).
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów w sposób dogłębny oliwiona jest w
komentarzu, który ukazał się nakładem wydawnictwa TWIGGER SA. autorstwa byłej wiceprezes
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów p. Elżbiety Modzelewskiej -Wąchal. Lekturę tego
opracowania polecam Uczestnikom Studium Prawa Europejskiego, jednakże zwrócić należy uwagę na
póz
niejsze zmiany.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) działa na mocy wyżej
wspomnianej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2000 r. Jest on centralnym organem
administracji rządowej. W ramach swoich kompetencji sprawuje większość funkcji kontrolnych i
regulacyjnych w sprawach ochrony konkurencji.
Prezes UOKiK powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów na 5 letnią kadencję. Z racji
tego, że jest to organ wysoce samodzielny i wyspecjalizowany, na stanowisko Prezesa UOKiK
powoływane są osoby o wysokich kwalifikacjach i doświadczeniu, posiadające wykształcenie wyższe
ekonomiczne lub prawnicze. Osoba powołana na to stanowisko wyłaniana jest w drodze konkursu.
Prezes UOKiK musi być organem silnym. Nie można go odwołać ze stanowiska poza kilkoma
przypadkami określonymi w ustawie o ochronie konkurencji i-konsumentów (art. 24 ust. 5):
Prezes Urzędu może zostać odwołany przez Prezesa Rady Ministrów przed npty\vem kadencji w
przypadku:
1)nawiązania stosunku pracy, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku profesora w szkole
wyższej lub placówce naukowej,
2) podjęcia działalności gospodarczej w charakterze przedsiębiorcy lub objęcia funkcji członka
organu zarządzającego lub kontrolnego przedsiębiorcy,
3) skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępst\vo popełnione umyślnie,
4) rażącego naruszenia swoich obowiązków,
5) choroby tr\vale uniemożliwiającej wykony\vanie zadań,
6) złożenia rezygnacji.
Jak widać Prezes UOKiK jest organem o ustabilizowanej pozycji, która wzmocniona jest także
poprzez katalog zadań, które ustawa mu powierza. Zadania te określone są w art. 26 ustawy:
Do zakresu działania Prezesa Urzędu należy:
1) sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy,
2) wydawanie, w przypadkach określonych ustawą, decyzji w sprawach przeciwdziałania
praktykom ograniczającym konkurencja, koncentracji lub podziału przedsiębiorstw oraz decyzji w
sprawach kar pieniężnych,
3) prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych
przedsiębiorców,
4) przygotowanie projektów rządowych " programów rozwoju konkurencji oraz projektów
rządowej polityki konsumenckiej,
5) nadzorowanie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na podstawie odrębnych
przepisów,
6) dokonywanie oceny skuteczności oraz efektywności pomocy publicznej udzielonej ~~
przedsiębiorcom, a także skutków udzielonej pomocy w sferze konkurencji,
7) współpraca z zagranicznymi i międzynarodowymi organizacjami i organami w zakresie
ochrony konkurencji.
8) opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących
praktyk ograniczających konkurencje, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a
także ochrony interesów konsumentów,
9) opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących praktyk, ograniczających konkurencję,
rozwój konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony konsumentów,
10) przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów
rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej.
11) występowanie do przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i
interesów konsumentów,
12) podejmowanie czynności wynikających z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
13) wy stepowanie do wyspecjalizowanych jednostek i odpowiednich organów kontroli
państwowej o wykonanie badań przestrzegania praw konsumentów,
14) nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów w
zakresie wynikającym z przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów,
15) współpraca z organami samorządu terytorialnego oraz z krajowymi i zagranicznymi
organizacjami społecznymi i innymi instytucjami, do których zadań statutowych należy ochrona
interesów konsumentów,
16) udzielanie pomocy organom samorządu wojewódzka i powiatu oraz organizacjom, do
których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, w zakresie wynikającym z
rządowej polityki konsumenckiej,
17) inicjowanie badań towarów i usług, wykonywanych przez organizacje konsumenckie,
18) opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących
wiedza o prawach konsumentów,
19) realizacja zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie współpracy
i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i pomocy publicznej udzielanej
przedsiębiorcom,
20) gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i
konsumentów,
21) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub ustawach odrębnych.
Jak widać z przytoczonych zapisów ustawy kompetencje Prezesa UOKiK realizowane są w
czterech płaszczyznach: ochrony konkurencji przed nieprawidłowymi działaniami przedsiębiorców
(nadmierna koncentracja, działania antykonkurencyjne, praktyki monopolistyczne etc.), przed
nieprawidłowymi skutkami udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej, ochrony konsumentów
(co będzie przedmiotem odrębnego skryptu) oraz współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony
konkurencji i konsumentów.
Prezes UOKiK wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, którego Centrala mieści się w Warszawie i wspomagana jest przez dziewięć delegatur,
których umiejscowienie określone jest w rozporządzeniu Prezesa RM z 19 lutego 2002 r. będącym
aktem wykonawczym do ustawy.
Struktura organizacyjna Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedstawia się
następująco:
Inspekcja Handlowa
Organem podległym Prezesowi UOKiK jest Inspekcja Handlowa. Stanowi o tym art. 30 ustawy
okik. Inspekcja Handlowa działa na mocy ustawy o Inspekcji Handlowej. W skład IH wchodzą
Główny Inspektorat Inspekcji Handlowej kierowany przez Głównego Inspektora oraz wojewódzkie
inspektoraty kierowane przez inspektorów wojewódzkich. Ci ostatni działaj ą w ramach tzw.
zespolonej administracji rządowej w województwach i w jej ramach podlegają wojewodom. Zachodzi
więc podwójna podległość wojewódzkich inspektorów - z jednej strony Prezesowi UOKiK, z drugiej
zaś wojewodzie.
Prezes UOKiK zatwierdza przedkładane mu przez Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej
kierunki działania Inspekcji Handlowej oraz jej plany kontroli o znaczeniu krajowym. Może zlecić IH
przeprowadzenie kontroli lub realizację innych zadań należących do zakresu jego działania. Do
Prezesa UOKiK należy także okresowa ocena działalności IH na podstawie jej raportów i
przekazywanie Głównemu Inspektorowi IH ocen i wniosków. Prezes UOKiK może występować do
Głównego" Inspektora IH z wnioskami o przeprowadzenie przez inspektorów wojewódzkich
odpowiednich kontroli. Na wniosek Głównego Inspektora Prezes UOKiK może występować z
inicjatywami dostosowywania przepisów prawa regulujących zasady prowadzenia działalności
gospodarczej przez przedsiębiorców oraz chroniących prawa i interesy konsumentów.
Głównego Inspektora IH oraz jego zastępców powołuje i odwołuje Prezes UOKiK.
Według artykułu 31 omawianej ustawy okik Prezes UOKiK ma prawo podawać do publicznej
wiadomości informacje o wynikach kontroli Inspekcji Handlowej oraz informacje o wynikach
pociętych czynności wynikających z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz o skutkach
wystąpień do przedsiębiorców i ich związków w sprawach ochrony praw konsumentów. Przedmiotem
takich publikacji nie mogą być jednak informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa oraz inne
podlegające ochronie na podstawie odrębnych przepisów.
Podawanie do publicznej wiadomości takich informacji pozwala na dokonywanie przez
konsumentów bardziej racjonalnych wyborów. Wpływa przez to na zdyscyplinowanie
przedsiębiorców, zweryfikowanie zachowań rynkowych oraz uzdrowienie konkurencji. Może to być
np. informacja o wystąpieniach z pozwami do sądów w sprawach o stosowanie metod nieuczciwej
konkurencji.
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
Kolejnym organem współpracującym z Prezesem UOKiK jest Prezes Urzędu Regulacji
Energetyki (URE). Współpraca ta dotyczy wąskiej dziedziny gospodarki, którą jest energetyka, lecz
posiadającej znaczenie strategiczne dla państwa.
Energetyka ze względów oczywistych jest bardzo wrażliwa na tworzenie się warunków
monopolistycznych jeśli nie na obszarze całego kraju to z pewnością w poszczególnych rejonach.
Prezes URE na mocy ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. nr 153, poz.
1504 z póz
n. zm.) zobowiązany jest do prowadzenia działań mających na celu stworzenie warunków
do rozwoju konkurencji i przeciwdziałania negatywnym skutkom powstawania naturalnych monopoli.
Powstają one na rynkach lokalnych. Są to zakłady energetyczne, które na terenie swojego. działania
zajmują pozycję monopolistyczną, a zajmują się wytwarzaniem, przetwarzaniem, magazynowaniem,
przesyłaniem i dystrybucja energii i paliw.
Prezes URE jest podobnie jak Prezes UOKiK centralnym organem administracji rządowej i tak
samo jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na 5 letnią kadencję na wniosek ministra
właściwego do spraw gospodarki. Prezes URE realizuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Regulacji
Energetyki - oddziału centralnego w Warszawie oraz ośmiu oddziałów terenowych ustanowionych na
mocy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowego zasięgu
terytorialnego i właściwości rzeczowej oddziałów Urzędu Regulacji Energetyki (Dz. U. Nr 107 póz.
942).
Oba organy współpracują ze sobą w zakresie przeciwdziałania praktykom ograniczającym
konkurencję przedsiębiorstw energetycznych oraz zbierają i przetwarzają informacje dotyczące
gospodarki energetycznej. Dość mocnym argumentem w ręku Prezesa URE wydają się być przepisy
Prawa energetycznego dające możliwość nałożenia na przedsiębiorców pewnych obowiązków,
udzielenie koncesji z uwzględnieniem interesu społecznego lub nakazanie dalszego prowadzenia
działalności ze względu na interes społeczny.
Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty
Doskonale pamiętamy i do dzisiaj zresztą odczuwamy skutki monopolistycznej pozycji na tynku
Telekomunikacji Polskiej S.A. Pojawienie się operatorów niezależnych, a zatem powstanie zalążka
konkurencji na rynku telekomunikacyjnym spowodowało, że TP S.A. zaczęła zabiegać o klienta
rozszerzając gamę produktów, taryf etc. Oglądając reklamy telewizyjne operatorów sieci GSM można
odnieść wrażenie, że prześcigają się w obniżaniu abonamentów, wprowadzaniu darmowych minut za
połączenia.
Mimo wzrostu konkurencji na rynku telekomunikacji i poczty dominującą lub znaczącą pozycję
zajmuje niewielka grupa przedsiębiorców. Może zatem dojść do naruszenia stosunków
konkurencyjnych w tej gałęzi gospodarki.
Organem, który na mocy ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. nr
171, poz. 1800) oraz ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (Dz.U. nr 130 poz. 1188 z
póz
n. zm.) spełnia rolę kontrolną i regulacyjną w zakresie działalności telekomunikacyjnej i
pocztowej, gospodarki częstotliwościami oraz wymagań kompatybilności elektromagnetycznej jest
Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (URTiP).
Prezes URTiP ma w zakresie swoich kompetencji oprócz funkcji regulacyjnej i kontrolnej
możliwość podejmowania interwencji w przypadku nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku usług
telekomunikacyjnych, pocztowych, na rynku aparatury i sprzętu telekomunikacyjnego.
Prezes URTiP współpracuje z Prezesem UOKiK w zakresie przeciwdziałania nadmiernej koncentracji
na rynku telekomunikacyjnym poszczególnych operatorów oraz ich związków.
Postępowania w sprawach o ochronę konkurencji
Omawiając zagadnienia związane z ochroną konkurencji w Polsce trudno nie wspomnieć o
procedurach w postępowaniach przed poszczególnymi organami administracji rządowej oraz przed
sądem ochrony konkurencji i konsumentów.
Postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Przed Prezesem UOKiK mogą być prowadzone następujące postępowania:
" postępowanie wyjaśniające,
" postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję,
" postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji;
" postępowanie w sprawach, praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
Postępowanie wyjaśniające
Postępowanie wyjaśniające może być wszczęte z urzędu przez Prezesa UOKiK i dotyczyć
wstępnego ustalenia, czy istnieją przesłanki do wszczęcia pozostałych postępowań wymienionych w
pkt. 5.1.
Przedmiotem postępowania wyjaśniającego może być również kwestia naruszenia interesów
konsumentów określonych w innych przepisach prawa.
Postępowanie wyjaśniające kończone jest w formie decyzji Prezesa UOKiK. Dodać należy, że
postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 30 dni.
Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję.
Na wstępie należałoby omówić procedurę samego postępowania przed Prezesem UOKiK,
sposób przedstawiania dowodów z dokumentów i ze świadków oraz przebieg postępowania. W
zakresie nieuregulowanym ustawą postępowanie prowadzone jest w trybie przepisów kodeksu
postępowania administracyjnego. Wyjątkiem jest postępowanie w sprawach dotyczących dowodów,
które prowadzone jest w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, oczywiście, w kwestiach
nieuregulowanych w ustawie okik.
Postępowanie antymonopolowe może być wszczęte na wniosek zainteresowanej strony
przedsiębiorcy, związku przedsiębiorców) lub z urzędu przez Prezesa UOKiK. Wniosek o wszczęcie
postępowania antymonopolowego winien być złożony na piśmie w liczbie kopii (odpisów)
odpowiadającej liczbie uczestników postępowania.
Z wnioskiem o wszczęcie postępowania antymonopolowego w związku z podejrzeniem
naruszenia przepisów ustawy może wystąpić:
" przedsiębiorca lub związek przedsiębiorców, którzy w uzasadnieniu wniosku wykażą
swój interes prawny;
" organ samorządu terytorialnego;
" organ kontroli państwowej;
" rzecznik konsumentów;
" organizacja konsumencka.
Wniosek o wszczęcie postępowania antymonopolowego w związku z podejrzeniem naruszenia
ustawy podlega opłacie w wysokości zgodnej z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów w sprawie
wysokości opłat od wniosków o wszczęcie postępowania antymonopolowego oraz trybu ich
uiszczania.
Brak opłaty powoduje wezwanie strony wnioskującej przez Prezesa UOKiK do jej wniesienia w
terminie 7 dni. Jeżeli opłata nie zostanie uiszczona wniosek pozostanie bez rozpatrzenia.
Wnioskodawca może jednak ubiegać się o zwolnienie z opłaty jeżeli w stosownym wniosku
wykaże, iż nie jest w stanie jej ponieść.
Prezes UOKiK może:
" w drodze decyzji, odmówić wszczęcia postępowania antymonopolowego, jeżeli w
sposób oczywisty z zawartych we wniosku oraz posiadanych przez Prezesa Urzędu
informacji wynika, że nie naruszono zakazu określonego w art. 5 ustawy okik, w
zakresie niewyłączonym na podstawie art. 6 i 7, lub zakazu określonego w art. 8 (patrz
ustawa);
" przed wydaniem postanowienia o wszczęciu lub decyzji o odmowie wszczęcia
postępowania antymonopolowego przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, o którym
mowa w art. 43, mające na celu uzyskanie dodatkowych informacji niezbędnych do
rozstrzygnięcia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania antymonopolowego;
" odmówić wszczęcia postępowania antymonopolowego, w drodze postanowienia, na
które przysługuje zażalenie, jeżeli z wnioskiem wystąpiła osoba nieuprawniona zgodnie
z art. 84 ust. 1;
" odmówić wszczęcia postępowania antymonopolowego, w drodze postanowienia, na
które przysługuje zażalenie, w przypadku nieuzupełnienia przez wnioskodawcę
wniosku w wyznaczonym terminie;
" zgodnie z art. 11 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003/WE, odmówić w drodze
postanowienia, wszczęcia postępowania antymonopolowego w przypadku gdy:
1) Komisja Europejska prowadzi postępowanie w tej samej sprawie;
2) sprawa została rozstrzygnięta przez Komisję Europejską.
" zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 1/2003/WE, może odmówić w drodze
postanowienia, wszczęcia postępowania antymonopolowego w przypadku gdy:
1) właściwy organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii
Europejskiej prowadzi postępowanie w tej samej sprawie;
2) sprawa została rozstrzygnięta przez właściwy organ ochrony konkurencji innego
państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Prezes UOKiK może również postępowanie wszcząć powiadamiając wszystkie jego strony,
Może także w drodze zaskarz
alnego postanowienia dopuścić do udziału w postępowaniu w
charakterze zainteresowanego przedsiębiorcę, który uprawdopodobnił, iż został poszkodowany w
skutek działań naruszających ustawę okik lub przedsiębiorcę, którego udział w sprawie przyczyni się
do jej wyjaśnienia.
Przepisy, w oparciu o które prowadzone jest postępowanie, narzucają na przedsiębiorców oraz
na ich związki obowiązek udzielania Prezesowi UOKiK pełnych informacji w zakresie żądanym przez
niego w trakcie postępowania.
Postępowanie jest z zasady postępowaniem jawnym. Jedynie w przypadku, kiedy poruszane są
kwestie będące tajemnicą przedsiębiorstwa lub informacjami niejawnym; na mocy odrębnych
przepisów prawa, Prezes UOKiK może w części lub w całości wyłączyć jawność sprawy.
W trakcie postępowania możliwe jest przedstawienie dowodów z dokumentów. Muszą to być
dokumenty w oryginale lub kopie poświadczone za zgodność przez notariusza, radcę prawnego,
adwokata, organ administracji publicznej lub upoważnionego pracownika przedsiębiorcy.
Może być również zgłoszony dowód ze świadka. W tym wypadku strona wnioskująca o
przeprowadzenie dowodu zobowiązana jest dokładnie wykazać we wniosku jakie informacje mają być
potwierdzone przez świadków. Wnioskodawca zobowiązany jest także podać dokładne adresy
świadków, w celu wezwania ich na rozprawę.
W przypadku, gdy do właściwego rozpoznania sprawy wymagana jest wiedza specjalistyczna,
strony postępowania mogą wnioskować o powołanie biegłych lub zlecenie wydania opinii lub
wykonania badania przez instytut naukowy lub naukowo - badawczy.
W trakcie postępowania Prezes UOKiK może wnioskować o przeprowadzenie kontroli przez
wojewódzkich inspektorów Inspekcji Handlowej u każdego z przedsiębiorców lub ich związku w
zakresie odpowiadającym toczącemu się postępowaniu. Kontrolujący ma prawo:
" wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków
transportu kontrolowanego,
" żądania udostępnienia akt. ksiąg, wszelkiego rodzaju dokumentów^ i nośników
informacji związanych z przedmiotem kontroli oraz ich odpisów i wyciągów, a także
sporządzenia z nich notatek,
" żądania ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli,
" dokonania przeszukania pomieszczeń lub rzeczy, za zgodą sądu ochrony konkurencji i
konsumentów, udzieloną na wniosek Prezesa UOKiK.
Z kolei kontrolowany ma obowiązek dostosować się do żądań kontrolera. W wyniku kontroli
Prezes UOKiK może zarządzić zajęcie dokumentów, dysków i innych przedmiotów, które mogą być
dowodami w sprawie. Zajęcie takie podlega zaskarżeniu do sądu ochrony konkurencji i konsumentów,
lecz nie zostaje wstrzymane. Może je uchylić tylko postanowienie sądu.
Trzeba jednak zaznaczyć, że wszelkie przedmioty i dokumenty, które są zbędne dla
prowadzonego postępowania powinny być niezwłocznie zwrócone.
Na przedsiębiorcę może być również nałożona kara pieniężna. Prezes UOKiK kończy
postępowanie wydaniem decyzji. Od decyzji tej przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od daty jej
doręczenia. Odwołanie kieruje się do sądu ochrony konkurencji za pośrednictwem Prezesa UOKiK,
który może przekazać akta sprawy z wnioskiem odwoławczym do sądu, lub może po ponownym
zbadaniu sprawy uchylić, zmienić w części lub całości swoją decyzję. Od nowej decyzji Prezesa
UOKiK stronie również przysługuje odwołanie w tym samym trybie.
Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję powinno
zostać zakończone przed upływem 5 miesięcy od chwili jego wszczęcia.
Postępowanie w sprawach koncentracji
O obowiązku zgłaszania Prezesowi UOKiK zamiaru koncentracji wspominaliśmy w poprzednim
rozdziale przy okazji omawiania pojęcia koncentracji. Przypomnijmy jednak, że obowiązkowi
zgłoszenia podlega zamiar koncentracji wyrażony w umowie lub w formie innej czynności skutkującej
koncentracją.
Zgłoszenie zamiaru koncentracji dokonane może być przez:
" łączących się przedsiębiorców,
" przedsiębiorcę przejmującego kontrolę nad całym albo częścią jednego lub więcej
przedsiębiorców, wspólnie wszystkich przedsiębiorców biorących udział w tworzeniu
wspólnego przedsiębiorcy,
" obejmującego lub nabywającego akcje albo udziały, przez co wszedł w posiadanie 25 %
głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników,
" przedsiębiorcę, w którego organie zarządzającym lub kontrolnym obejmuje funkcję
członka osoba pełniąca funkcję członka w organie zarządzającym lub kontrolnym
innego przedsiębiorcy,
" instytucję finansową albo przedsiębiorcę, który nabył akcje lub udziały w celu
zabezpieczenia wierzytelności.
Postępowanie w sprawach koncentracji powinno -trwać nie dłużej niż dwa miesiące od dnia
jego wszczęcia.
Przedsiębiorcy zgłaszający zamiar koncentracji zobowiązani są powstrzymać proces
koncentracji do czasu wydania przez Prezesa UOKiK decyzji zezwalającej na koncentrację lub do
chwili, w której czas na wydanie takiej decyzji upłynął. Prezes może jednak wydać decyzję o zakazie
koncentracji. W przypadku niewykonania tej decyzji przez przedsiębiorcę Prezes UOKiK może
dokonać podziału przedsiębiorcy na mocy przepisów nadających mu kompetencje organów spółek
uczestniczących w podziale przedsiębiorcy.
Ponadto w takiej sytuacji Prezes UOKiK może wystąpić do sądu o unieważnienie czynności,
która doprowadziła do koncentracji w celu przywrócenia stanu poprzedniego.
Kary pieniężne
Nakładanie kar pieniężnych na przedsiębiorców regulują art. 101 do 106 ustawy o
ochronie konkurencji i konkurentów (patrz tekst ustawy na końcu rozdziału).
Przy okazji omawiania kar należy wspomnieć o wprowadzonym do polskiego porządku
prawnego programie  Leniency .
Nielegalne porozumienia między przedsiębiorcami należą do najbardziej szkodliwych
praktyk antykonkurencyjnych. Są one trudne do wykrycia, a tym bardziej do udowodnienia.
Jednym ze sposobów walki z nimi jest stosowany w USA i Unii Europejskiej program
łagodniejszego traktowania tych uczestników karteli, którzy przyznają się, że zawarli
porozumienia ze swoimi konkurentami.
Nielegalne porozumienia to najtrudniejsze sprawy prowadzone przez urzędy
antymonopolowe na całym świecie. W Stanach Zjednoczonych oraz krajach Unii
efektywność wykrywania karteli wzrosła jednak znacznie wraz z wprowadzeniem programu
"Leniency".
Procedury w nim stosowane podobne są do tych, których używa się w programie
świadka koronnego. Jeśli podmiot aktywnie uczestniczący w kartelu dobrowolnie zgłosi się i
przedstawi niezbite dowody na istnienie porozumienia między potencjalnymi konkurentami,
nie podlega karze. Każdy następny, który zdecyduje się na współpracę z urzędem
antymonopolowym, może liczyć na jej zmniejszenie..
Postępowanie przed Prezesem Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty
Obok tak specjalistycznych zadań Prezesa URTiP jak regulacja działalności telekomunikacyjnej
i gospodarki częstotliwościowej, regulacji działalności pocztowej, kontrolowanie i interweniowanie na
rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych, rynku aparatur i urządzeń telekomunikacyjnych
istnieją te, które najbardziej nas interesują ze względu na tematykę niniejszego skryptu.
Jak już wspomnieliśmy o tym wcześniej przybliżając Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty
Prezes tego Urzędu zobowiązany jest do współpracy z Prezesem UOKiK w sprawach dotyczących
przestrzegania praw podmiotów korzystających z usług pocztowych i przeciwdziałania praktykom
ograniczającym konkurencję oraz antykonkurencyjnym koncentracjom operatorów i ich związków.
Postępowanie przed Prezesem URTiP prowadzone jest w oparciu o przepisy kodeksu
postępowania administracyjnego, jednak decyzje wydane w porozumieniu z Prezesem UOKiK mogą
być zaskarżane do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie 14 dni od ich doręczenia. Są
to decyzje o uznaniu danego operatora za operatora o pozycji dominującej (ponad 25 % udziału w
rynku na danym obszarze) lub znaczącej pozycji (mniej niż 25% udziału w rynku), o warunkach
połączenia sieci telekomunikacyjnych oraz o nałożeniu kar pieniężnych na przedsiębiorców oraz
osoby pełniące funkcje w organach zarządzających przedsiębiorcy.
Postępowanie przed Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki
Postępowanie to prowadzone jest w oparciu o przepisy kodeksu postępowania
administracyjnego. Jednak od decyzji Prezesa URE odwołania składa się w terminie 14 dni od jej
doręczenia do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.
Do zadań Prezesa URE należy m.in. -współpraca z Prezesem UOKiK w zakresie
przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję przedsiębiorstw energetycznych.
Instrumenty w jakie wyposażył Prezesa URE ustawodawca dają spore możliwości oddziaływania na
przedsiębiorców. Pierwszym i chyba najmocniejszym jest możliwość udzielania, odmowy udzielania,
zmiana lub cofanie koncesji.
Prezes URE zatwierdza i kontroluje taryfy paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła.
Analizuje i weryfikuje wysokość kosztów przyjmowanych przy kalkulacji cen i taryf. Ustala
współczynniki korekcyjne określające poprawę efektywności działalności przedsiębiorstwa
energetycznego okres ich obowiązywania.
Do innych jego zadań należy m.in. planowanie rozwoju pod kątem zapotrzebowania na paliwa
gazowe i energię elektryczną oraz nakładanie kar pieniężnych zgodnie z ustawą Prawo energetyczne z
dnia 10 kwietnia 1997 r.
Postępowanie przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów
Funkcję sądu ochrony konkurencji i konsumentów sprawuje wydział Sądu Okręgowego w
Warszawie. Jest on właściwy w sprawach:
" odwołań od decyzji Prezesa UOKiK,
" zażaleń na postanowienia, wydawane przez Prezesa UOKiK w postępowaniach
prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z 15 grudnia 2000 r. o ochronie
konkurencji i konsumentów lub przepisów odrębnych,
" zażaleń na postanowienia Prezesa UOKiK w postępowaniu zabezpieczającym
prowadzonym na podstawie przepisów ustawy okik,
" zażaleń na postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym
w celu wykonania obowiązków wynikających z decyzji i postanowień wydawanych
przez Prezesa UOKiK.
Odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK wnosi się za jego pośrednictwem do sądu ochrony
konkurencji i konsumentów w terminie 14 dni od daty jej doręczenia. Odwołanie powinno
odpowiadać wymaganiom stawianym pismom procesowym i zawierać:
" oznaczenie skarżonej decyzji,
" przytoczenie zarzutów,
" zwięzłe ich uzasadnienie,
" wskazanie dowodów,
" wniosek o zmianę decyzji w całości lub w części.
Stronami uczestniczącymi w postępowaniu przed sądem okik jest Prezes UOKiK oraz podmiot
skarżący decyzję, który jednocześnie był stroną w postępowaniu przed Prezesem UOKiK. W
postępowaniu mogą brać udział jako uczestnicy przedsiębiorcy dopuszczeni w postępowaniu przed
Prezesem UOKiK jako podmioty zainteresowane.
Na wniosek strony, która wniosła odwołanie sąd okik może postanowieniem wydanym na
posiedzeniu niejawnym wstrzymać wykonanie Prezesa UOKiK do czasu rozstrzygnięcia sprawy.
Zażalenie na postanowienie Prezesa UOKiK wnosi się do sądu okik w terminie 7 dni od dnia
jego doręczenia. Zażalenie musi spełniać wszystkie wymogi omówione w przypadku zaskarżenia
decyzji. Podobna procedura obowiązuje także przy wstrzymywaniu przez sąd wykonania
postanowienia Prezesa UOKiK.
Kolejnym zagadnieniem regulowanym przez kodeks postępowania cywilnego jest ochrona
tajemnicy w postępowaniu przed sądem okik. W postępowaniu tym chroni się tajemnicę
przedsiębiorstwa oraz inne tajemnice podlegające ochronie na podstawie odrębnych przepisów. Sąd
okik w drodze postanowienia może ujawnić stronie postępowania informacje chronione przed
Prezesem UOKiK jako tajemnica przedsiębiorstwa drugiej strony tylko wtedy gdy:
" zmieniły się istotne okoliczności będące podstawą wydania przez Prezesa UOKiK
postanowienia ograniczającego prawo wglądu do materiału dowodowego załączonego
przez strony do akt sprawy,
" strona, której tajemnica przedsiębiorstwa jest chroniona wyraziła na to zgodę.
Sąd może także w drodze postanowienia, na wniosek strony, ograniczyć pozostałym stronom
prawo wglądu do materiału dowodowego załączonego przez strony do akt sprawy w toku postępowania
sądowego, jeżeli udostępnienie tego materiału groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa lub
innych tajemnic podlegających ochronie na mocy innych przepisów prawa.
Na oba wspomniane wyżej postanowienia sądu nie przysługuje zażalenie. Ograniczenie dostępu
do materiału dowodowego nie dotyczy Prezesa UOKiK.
Sąd UOKiK wydaje w sprawie wyrok, od którego stronom przysługuje kasacja do Sądu
Najwyższego niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Identyczne procedury obowiązują przy wnoszeniu odwołań i zażaleń na decyzje i postanowienia
Prezesów Urzędu Regulacji Energetyki, Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty oraz Urzędu
Transportu Kolejowego.
Poniżej przedstawiamy tekst jednolity ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r o ochronie konkurencji i
konsumentów ze wszystkimi dotychczasowymi zmianami oraz ustawę o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji
Ochrona konkurencji w Unii Europejskiej
Funkcjonowanie rynku jednolitego
Omawiając ochronę konkurencji na obszarze Unii Europejskiej należy wyjaśnić co to jest rynek
jednolity i podstawowe zasady jego funkcjonowania. W połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku
w Białej Księdze Komisji Europejskiej sformułowano program budowy rynku wewnętrznego. Według
autorów programu należało dokonać m.in.:
" likwidacji barier (technicznych, podatkowych i handlowych) w przepływie kapitału,
osób i usług na obszarze Wspólnoty,
" likwidacji barier prawnych poprzez przyjęcie odpowiednich aktów prawnych w
przeważającej części w formie dyrektyw,
" określenia tych sfer prawa, w których wymagana będzie pełna harmonizacja, tych, w
których wymagane będzie tylko częściowe dostosowanie przepisów prawa krajowego
do wspólnotowego i w końcu tych, gdzie wszystkie kraje Wspólnoty wzajemnie będą
respektować wewnętrzne prawa poszczególnych państw,
" reformy niektórych wspólnych polityk takich jak handlowej, zastąpienie narodowych
kontyngentów kwotami wspólnotowymi, reformy polityki wspierania
przedsiębiorczości szczególnie drobnej i średniej, polityki socjalnej etc.
Zakończenie tego procesu przewidywano na 31 grudnia 1992 roku, jednak trwa on nadal,
bowiem rynek wewnętrzny podlegał i podlega ciągłej ewolucji. Opracowywano i wprowadzano w
życie dalsze plany rozwoju rynku wewnętrznego nazwanego zamiennie rynkiem jednolitym. W 1996
r. Rada Europejska przyjęła opracowany przez Komisję Europejską Plan działania na rzecz
jednolitego rynku, w trzy lata póz
niej Nową strategią na rzecz rynku wewnętrznego. 2000 rok
przyniósł przyjęcie" tzw. strategii lizbońskiej, która zakładała uczynienie ze zjednoczonej Europy
najbardziej konkurencyjnej, dynamicznej, opartej na wiedzy i doświadczeniu gospodarki na świecie.
Od tej pory tworzenie i umacnianie rynku jednolitego stało się pierwszoplanowym celem polityki
wspólnotowej. Rozwijający się rynek europejski wymagał dalszej integracji w zakresie polityki
przemysłowej, transportowej, rolnej, strukturalnej, regionalnej, inicjowania działalności naukowo -
badawczej etc. Wdrażano w życie programy takie jak program spójności społeczno - ekonomicznej,
Unię Gospodarczą i Walutową.
Rynek jednolity' oparty jest na silnej współpracy krajów członkowskich, w tym na integracji
ekonomicznej i instytucjonalnej. Jako, że na rynku wewnętrznym priorytetem jest ochrona interesów
państw członkowskich, założono jego większą liberalizację wobec państw członkowskich niż wobec
państw nie należących do Wspólnoty.
Rynek Unii Europejskiej podlega ciągłym przekształceniom. Rozszerzenie Unii w 2004 r. z
pewnością, w perspektywie kilku najbliższych lat spowoduje jego dynamiczny rozwój. Zwiększył się
obszar rynku i przybyło na nim kilkaset milionów konsumentów, o których warto zabiegać. Zatem dla
konkurencji ważne są warunki handlu wewnętrznego, czyli swoboda przepływu towarów i usług
pomiędzy państwami członkowskimi. Poprawie tych warunków służyć ma znoszenie barier, o których
była mowa na wstępie oraz eliminowanie niekonkurencyjnych zachowań przedsiębiorców, jak
również interwencyjnej pomocy publicznej, która wg wielu badaczy zjawiska konkurencji, wpływa w
większości przypadków na jej ograniczenie.
Polityka Unii Europejskiej wobec konkurencji
Z punktu widzenia polityki konkurencji na rynek europejski należy patrzeć w dwojaki sposób. Z
jednej strony jest to rynek międzynarodowy, wrażliwy na powstawanie monopoli i oligopoli, na którym
przedsiębiorcy posiadający tzw. siłę rynkową maj ą często skłonności do zachowań
antykonkurencyjnych. Z drugiej zaś strony, jest on tworem powstałym w procesie integracji rynków
narodowych, w procesie, którego celem jest stworzenie wspólnych standardów dotyczących także
zachowań rynkowych w ramach rynku jednolitego.
Tak jak w przypadku polityki państwa konkurencja nie jest celem samym w sobie, lecz
zjawiskiem sprzyjającym rozwojowi, postępowi technicznemu, poprawie warunków życia obywateli,
normalizującym ceny, wpływającym na jakość towarów, tak też i polityce unijnej w tym zakresie
przyświecają wyższe cele niż tylko zapewnienie rozwoju firm i konkurencyjnej alokacji dóbr. Polityka
ta wpływać ma na przyspieszenie budowy jednolitego rynku, wspierać ma jego konkurencyjność
wobec rynków światowych, ma w końcu służyć celom integracyjnym, takim jak spójność społeczno -
ekonomiczna.
Polityka konkurencji realizowana jest zatem na dwóch poziomach: polityki państwa
członkowskiego oraz polityki Unii Europejskiej. Zaznaczyć tutaj należy nadrzędność prawa unijnego
nad prawami narodowymi, co powoduje, że instytucje chroniące konkurencję w krajach
członkowskich muszą podejmować współpracę w tym zakresie w ramach realizacji zadań unijnych.
Do tych celów powitała Europejska Sieć Konkurencji (ECN) umożliwiająca współpracę instytucji
państwowych z Komisją Europejską.
Polityka Unii w zakresie ochrony konkurencji oraz wynikające z tej polityki prawo kształtuje
się w zależności od pewnych zjawisk zachodzących na rynku. Z pewnością rynek jednolity daje duże
możliwości rozwoju handlu, marketingu, badań naukowych, poprawy produkcji. Powoduje to wzrost
efektywności podmiotów uczestniczących w rynku i zwiększenie ich rozmiarów. Sprzyja to
koncentracji. Ważne jest zatem, by organy unijne baczyły, czy aby dokonujące się koncentracje
służyły poprawie efektywności. Przedsiębiorcy bowiem będą dążyli, jeśli nie do koncentracji przez
przejęcia firm i fuzje, to choćby do zawierania porozumień w zakresie ustalania cen na towary i
usługi, sposobów i warunków ich dystrybucji, etc. Jasnym jest, że wiele spośród takich zachowań nie
będzie sprzyjać konkurencji. Może zaistnieć sytuacja, w której przedsiębiorcy będą usiłowali
wykorzystywać dominującą pozycję na rynku. Zjawisku koncentracji sprzyjać będzie także ułatwienie
obrotu gospodarczego spowodowane wprowadzeniem wspólnej waluty euro. Mogą też chcieć
opanowywać rynek wewnętrzny organizacje gospodarcze ponadnarodowe pochodzące spoza Unii
Europejskiej.
Kształtując politykę i prawdo o ochronie konkurencji Komisja Europejska musi przyglądać się
również zachowaniom w tym zakresie poszczególnych państw członkowskich. Rządy tych państw, z
oczywistych względów, będą prowadziły politykę wspierającą własnych przedsiębiorców, co może
doprowadzać do pojawiania się mechanizmów ograniczających konkurencję.
Statystyki wykazują, że kontrola i regulacja tak skoncentrowanego rynku jak rynek jednolity jest
konieczna również ze względów społeczno - ekonomicznych. Blisko 70% pracowników w Unii
Europejskiej zatrudnionych jest w małych i średnich przedsiębiorstwach. Polityka Komisji
Europejskiej w zakresie kształtowania konkurencji nakierowana być musi zatem na zapewnienie
warunków dla efektywnego funkcjonowania tych przedsiębiorstw na rynku jednolitym.
Nie znaczy to, oczywiście, że Komisja przeciwdziałać będzie wszystkim porozumieniom
przedsiębiorców zmierzających do koncentracji z zamiarem najęcia znaczącej pozycji na rynku.
Podobnie jak w krajach członkowskich, w tym również w Polsce, organ kontrolujący kształtowanie
konkurencji posiada instrument w postaci wyłączeń.
Komisja w swoich działaniach nie może pomijać również aspektu postępującej globalizacji.
Często akceptuje zatem koncentrację przedsiębiorców w dziedzinach, w których koncentracja
powoduje wzrost gospodarczy, postęp naukowo - techniczny, czy w końcu poprawienie
konkurencyjności wobec rynków światowych. Musi brać pod uwagę aktualne warunki wspólnego
rynku, w tym fakt, że tak duży rynek może skłaniać przedsiębiorców do korzystania z jego
dobrodziejstw.
Realizując politykę konkurencji Komisja staje przed szeregiem problemów i zadań, które musi
realizować dostosowując system ochrony konkurencji do ciągle zmieniających się warunków rynku
oraz rozwoju technologicznego.
W 1999 r. Komisja Europejska opublikowała Białą Księgę o reformie prawa antytrustowego. Na
jej podstawie dokonuje się reforma polityki konkurencji. Głównym jej celem jest zapewnienie pozycji
na rynku małym i średnim przedsiębiorstwom, gdyż z natury nie posiadają one odpowiedniej siły
rynkowej i mogą paść ofiarą niekonkurencyjnych zachowań przedsiębiorców posiadających znaczącą i
dominującą pozycję na rynku. Innym celem jest uwzględnienie w polityce konkurencji nowych
uwarunkowań rynku, w tym nowego charakteru koncentracji i porozumień pomiędzy przedsiębiorcami
oraz zmniejszenie biurokracji. Reforma ta przejawia się między innymi poprzez zminimalizowanie
różnic w prawie ochrony konkurencji poszczególnych państw oraz dostosowaniu przepisów o ochronie
konkurencji w krajach kandydujących do Unii Europejskiej.
Ochrona konkurencji na rynku jednolitym kieruje się kilkoma zasadami:
" zasada sprawiedliwości, słuszności i uczciwości tynkowej - jej oczywisty charakter nie
wymaga komentarza,
" zasada proporcjonalności - ograniczenie wolności gospodarczej nie może być większe,
niż to jest konieczne dla utrzymania efektywnej konkurencji,
" zasada powszechności - kontrolą objęte są wszystkie podmioty uczestniczące w rynku
niezależnie od miejsca pochodzenia i formy własności,
" zasada rzetelności - decyzje podejmowane przez organy ochrony konkurencji muszą
być podejmowane w oparciu o rzetelną wiedzę i analizę ekonomiczną rynku,
" zasada autonomii narodowej - każde państwo członkowskie ma pełne prawo
określenia, które usługi maj ą charakter powszechny.
Bardziej szczegółowe informacje dotyczące wymienionych wyżej zagadnień znalez
ć można w
polecanej już uczestnikom STE w poprzednich rozdziałach skryptu pracy zbiorowej  Konkurencja"
opublikowanej nakładem Wydawnictwa Prawniczego LexisNexis Sp. z o.o. z serii  Acquis
communautaire " Rozdziały I i II - Warszawa 2004 r.
Regulacje prawne w zakresie ochrony konkurencji w Unii Europejskiej
Podstawy prawa ochrony konkurencji w Unii Europejskiej zawarte są w Traktacie Wspólnoty
Europejskiej (TWE) w jego art. 2, 3, 4, 10 oraz 81 do 89.
Art. 2 TWE wyraża cel utworzenia Wspólnoty:
 ...ustanowienie wspólnego rynku, unii gospodarczej i walutowej oraz urzeczywistnianie
wspólnych polityk lub działań określonych w art. 3 i 4, popieranie w całej Wspólnocie harmonijnego,
zrównoważonego i stałego rozwoju działalności gospodarczej, wysokiego poziomu zatrudnienia i
ochrony socjalnej, równości mężczyzn i kobiet, stałego nie inflacyjnego wzrostu, wysokiego stopnia
konkurencyjności i konwergencji dokonań gospodarczych, wysokiego poziomu ochrony i poprawy
jakości środowiska naturalnego, podwyższania poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i
społecznej oraz solidarności między Państwami Członkowskimi."
Jak widać stworzenie systemu wysokiego stopnia konkurencji na wspólnym rynku było
jednym z podstawowych zadań w ramach tworzenia Wspólnoty. Nakaz utworzenia takiego systemu
zawarty jest w art. 3 TWE. Oznaczało to wprowadzenie wspólnego prawa chroniącego konkurencję
oraz podjęcie działań mających na celu zapewnienie jego przestrzegania na wspólnym rynku.
Artykuł 4 zaś narzuca na państwa członkowskie obowiązek  poszanowania zasad otwartej
gospodarki rynkowej z wolną konkurencją ".
Na uwagę zasługuje art. 10 TWE, który zobowiązuje państwa członkowskie do stosowania
prawa wspólnotowego, zakazuje podejmowania lub utrzymywania w mocy przepisów ustawowych i
wykonawczych, które przyczyniłyby się do ograniczenia reguł konkurencyjności stosowanych wobec
przedsiębiorstw.
W dalszej części TWE, w Tytule VI: "Wspólne reguły w dziedzinie konkurencji, podatków i
zbliżenia prawodawstw" w Rozdziale I zawarte zostały  Reguły konkurencji" w art. 81 do 86
dotyczące przedsiębiorstw i w art. 87 do 89 dotyczące pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom
przez państwa.
TWE ma charakter ogólny i tworzy tylko ramy prawa ochrony konkurencji we Wspólnocie.
Uzupełniony musiał być na zasadzie delegacji przez odpowiednie akty wykonawcze w postaci
rozporządzeń, dyrektyw i innych przepisów uchwalonych przez Radę lub Komisję.
Fundamentalne znaczenie dla ochrony konkurencji we Wspólnocie mają artykuły 81 i 82
TWE. Art. 81 zakazuje porozumień ograniczających konkurencję:
Artykuł 81
l. Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami,
wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na
handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie
lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na:
a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków
transakcji,
b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji,
c) podziale rynków lub z
ródeł zaopatrzenia,
d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i
sparzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji,
e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze
wzglądu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.
2. Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa.
3. Jednakże postanowienia ustępu l mogą zostać uznane za nie mające zastosowania do:
- każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorswami,
- każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw,
- każdej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych,
które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądz
do popierania postępu
technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z
tego wynika, oraz bez:
a) nakładania na zainteresowane przedsiębiorstwa ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia
tych celów,
b) dawania przedsiębiorstwom możliwości eliminowania konkurencji w stosunku do znacznej części
danych produktów.
Art. 82 zakazuje przedsiębiorstwom nadużywania pozycji dominującej na rynku.
Artykuł 82
Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę
przedsiębiorstw pozycji dominującej na wspólnym rynku lub na znacznej jego części, w zakresie, w
jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi.
Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:
a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych
niesłusznych warunków transakcji,
b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów,
c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i
sparzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji,
d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze -
względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.
Art. 83 z kolei zawiera delegację dla Rady do przyjmowania na wniosek Komisji rozporządzeń i
dyrektyw mających na celu należytą realizację zapisów dwóch poprzednich artykułów. Rozporządzenia
te i dyrektywy muszą być konsultowane z Parlamentem Europejskim:
Artykuł 83
1. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem
Europejskim, wydaje rozporządzenia lub dyrektywy w celu zastosowania zasad ustanowionych w
artykułach 81 i 82.
2. Przepisy, o których mowa w ustępie l, mają na celu w szczególności:
a) zapewnienie poszanowania zakazów ustanowionych w artykule 81 ustęp l i w artykule 82 przez
wprowadzenie grzywien i okresowych kar pieniężnych,
b) ustanowienie szczegółowych zasad stosowania artykułu 81 ustęp 3, przy uwzględnieniu potrzeby, z
jednej strony, zapewnienia skutecznego nadzoru, a z drugiej - uproszczenia w największym możliwym
stopniu kontroli administracyjnej,
c) określenie, w razie potrzeby, w różnych gałęziach gospodarki, zakresu postanowień artykułów 81 i
82,
d) określenie roli Komisji i Trybunału Sprawiedliwości w stosowaniu postanowień określonych w
niniejszym ustępie,
e) określenie relacji między ustawodawstwami krajowymi - z jednej strony a postanowieniami
niniejszej sekcji oraz przepisami przyjętymi w zastosowaniu niniejszego artykułu - z drugiej strony,
Art. 84 TWE określa, jakie obowiązki ciążą na państwach członkowskich do chwili wejścia w
życie wymienionych w art. 83 rozporządzeń i dyrektyw
Artykuł 84
Do chwili wejścia w życie przepisów przyjętych w wykonaniu artykułu 83, władze Państw
Członkowskich rozstrzygają o dopuszczalności porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych oraz w
sprawie nadużywania pozycji dominującej na wspólnym rynku, zgodnie z prawem ich krajów i z
postanowieniami artykułu 81, zwłaszcza ustępu 3, i artykułu 82.
Istotne znaczenie ma art. 85, na mocy którego Komisji przysługuje prawo wszczęcia
postępowania w przypadku podejrzenia o naruszenie reguł konkurencji. Postępowanie takie można
wszcząć z urzędu lub na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego. W przypadku naruszenia
zasad konkurencji Komisja może wydać decyzję nakazującą właściwym państwom podjęcie środków
mających na celu usunięcie nieprawidłowości.
Artykuł 85
1. Bez uszczerbku dla artykułu 84, Komisja czuwa nad stosowaniem zasad określonych w artykułach 81
i 82. Na wniosek Państwa Członkowskiego lub z urzędu oraz we współpracy z właściwymi władzami
Państw Członkowskich, które udzielaj ą j ej pomocy, Komisja wszczyna postępowanie w przypadkach
podejrzenia naruszenia tych zasad. Jeśli stwierdzi, że doszło do naruszenia, proponuje środki właściwe
do jego zaprzestania.
2. Jeśli nie zaprzestano naruszania, Komisja stwierdza takie naruszenie zasad w uzasadnionej decyzji.
Może ona opublikować tę decyzję i upoważnić Państwa Członkowskie do przyjęcia niezbędnych w celu
zaradzenia sytuacji środków, których warunki i szczegóły określa.
Kolejny, 86 art. TWE dotyczy reguł konkurencji wobec przedsiębiorstw publicznych i
korzystających z praw specjalnych lub wyłączeń. Szczególnie wobec przedsiębiorstw wykonujących
zadania związane z ogólnym interesem gospodarczym i o charakterze monopolu skarbowego reguły te
stosowane mogą być w zakresie umożliwiającym realizację tych zadań.
Artykuł 86
1. Państwa Członkowskie, w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw, którym
przyznają prawa specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani nie utrzymują żadnego środka
sprzecznego z normami niniejszego Traktatu, w szczególności z normami przewidzianymi w artykułach
12 oraz 81-89.
2. Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie
gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom niniejszego Traktatu,
zwłaszcza regułom konkurencji/w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub
faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie
może być, naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Wspólnoty.
3. Komisja czuwa nad stosowaniem postanowień mniejszego artykułu i w miarę potrzeby kieruje
stosowne dyrektywy lub decyzje do Państw' Członkowskich.
Trzy następne art. 87 do 89 dotyczą pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorstwom. W myśl
art. 87 jakakolwiek pomoc przyznana przedsiębiorstwom przez państwa członkowskie, która zakłóca
warunki konkurencji jest niezgodna ze wspólnym rynkiem.
Za pomoc zgodną z zasadami rynku jednolitego uznać można m.in. pomoc niektórym regionom
Republiki Federalnej Niemiec, które ucierpiały na skutek podziału Niemiec, pomoc ukierunkowaną na
wspieranie realizacji programów unijnych, pomoc mającą na celu usunięcia nieprawidłowości
występujących w różnych dziedzinach gospodarki, etc. TWE przyznaje Radzie kompetencje do
uznawania za zgodne z regułami rynku jednolitego innych kategorii pomocy publicznej, w zależności
od warunków panujących na rynku.
Artykuł 87
1. Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc
przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek
formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym
przedsiąbiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w
zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.
2. Zgodna ze wspólnym rynkiem jest:
a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, że
jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów,
b) pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klaskami żywiołowymi lub innymi
zdarzeniami nadzwyczajnymi,
c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych
podziałem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków
gospodarczych spowodowanych tym podziałem.
3. Za zgodną ze wspólnym rynkiem może zostać uznana:
a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia
jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia;
b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot
wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w
gospodarce Państwa Członkowskiego; c) pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych
działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany
handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;
d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedziczą kulturowego, o ile nie zmienia
warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym
interesem;
e) inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić decyzją, stanowiąc większością kwalifikowaną, na
wniosek Komisji.
W artykule 88 Traktatu ujęte są procedury kontrolne, jakim poddawane są wszelkie przejawy
pomocy publicznej. Wyłączność na stosowanie tych procedur posiada Komisja Europejska. Do niej
należy badanie systemów pomocy publicznej w państwach członkowskich. Jeżeli Komisja stwierdzi,
że stosowana pomoc publiczna dla przedsiębiorstw w danym państwie członkowskim jest niezgodna z
regułami rynku wewnętrznego lub jest nadużywana, zobowiązana jest do wydania decyzji, na mocy
której państwo to musi pomoc taką znieść lub dostosować do ww reguł.
Może zaistnieć sytuacja, w której państwo nie zastosuje się do decyzji Komisji. Wówczas strony
zainteresowane (Komisja lub inne zainteresowane sprawą państwo członkowskie) mogą wnieść
sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.
Ten sam art. 88 TWE narzuca na wszystkie państwa członkowskie obowiązek informowania
Komisji o planach przyznania pomocy, jej charakterze i wszelkich zmianach w zakresie jej udzielania.
Jeżeli Komisja uzna te plany za niezgodne z regułami wspólnego rynku, wszczyna odpowiednią
procedurę, która wstrzymuje wprowadzenie w życie tych planów do momentu wydania prawomocnej
decyzji.
Artykuł 88
1. Komisja we współpracy z Państwami Członkowskimi stale bada systemy pomocy istniejące w tych
Państwach. Proponuje im ona stosowne środki konieczne ze wzglądu na stopniowy rozwój lub
funkcjonowanie wspólnego rynku.
2. Jeśli Komisja stwierdzi, po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag, że pomoc
przyznana przez Państwo lub przy użyciu zasobów państwowych nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem
w rozumieniu artykułu 87, lub że pomoc ta jest nadużywana, decyduje o zniesieniu lub zmianie tej
pomocy przez dane Państwo w terminie, który ona określa.
Jeśli dane Państwo nie zastosuje się do tej decyzji w wyznaczonym terminie, Komisja lub każde inne
zainteresowane Państwo może, na zasadzie odstępstwa od postanowień artykułów 226 i 227, wnieść
sprawę bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości.
Na wniosek Państwa Członkowskiego Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zdecydować, że pomoc,
którą to Państwo przyznaje lub zamierza przyznać, jest uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, na
zasadzie odstępstwa od postanowień artykułu 87 lub rozporządzeń przewidzianych w artykule 89, jeśli
wyjątkowe okoliczności uzasadniają taką decyzję. Jeśli w odniesieniu do danej pomocy Komisja
wszczęła procedurę przewidzianą w pierwszym akapicie niniejszego ustępu, wystąpienie
zainteresowanego Państwa z wnioskiem skierowanym do Rady powoduje zawieszenie tej procedury do
czasu zajęcia stanowiska przez
Radę.
\
Jednakże jeśli Rada nie zajmie stanowiska w terminie trzech miesięcy od wystąpienia z wnioskiem,
Komisja wydaje decyzję w sprawie:
3. Komisja jest informowana, w czasie odpowiednim do przedstawienia swych uwag, o wszelkich
planach przyznania lub zmiany pomocy. Jeśli uznaje ona, że plan nie jest zgodny ze wspólnym
rynkiem w rozumieniu artykułu 87, wszczyna bezzwłocznie procedurę przewidzianą w ustępie 2. Dane
Państwo Członkowskie nie może wprowadzać w życie projektowanych środków dopóki procedura ta
nie doprowadzi do wydania decyzji końcowej.
Na mocy art. 89 TWE Rada na wniosek Komisji, po konsultacjach z Parlamentem Europejskim
może wydać rozporządzenia określające zastosowanie dwóch poprzednich artykułów tj. 87 i 88. Może
więc określić warunki na jakich państwo członkowskie udzielać będzie pomocy publicznej oraz te
zakresy pomocy publicznej, które nie będą podlegały procedurom kontrolnym.
Artykuł 89
Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem
Europejskim, może wydać wszelkie właściwe rozporządzenia w celu zastosowania artykułów 87 i 88, a
w szczególności może określić warunki stosowania artykułu 88 ustęp 3 i kategorie pomocy zwolnione z
tej procedury.
Jednym z najistotniejszych aktów prawnych o charakterze antymonopolowym i regulującym
praktyki ograniczające konkurencję jest rozporządzenie Rady Unii Europejskiej nr 1/2003. Wejście w
życie tego rozporządzenia zbiegło się w czasie z przyjęciem do Unii Europejskiej dziesięciu nowych
członków, w tym Rzeczypospolitej Polskiej tj. l maja 2004 r. Rozporządzenie wyprowadza możliwość
bezpośredniego stosowania wyłączeń spod zakazu przez organy ochrony konkurencji państw
członkowskich przy założeniu, że przestrzegane jest prawo krajowe i wspólnotowe oraz wzmacnia
uprawnienia Komisji w zakresie prowadzenia postępowań i wydawania decyzji. Jak już wspomniano
w rozdziale poświęconym ochronie konkurencji w Polsce, prawo wspólnotowe ma charakter
dominujący nad prawem krajowym. Również omawiane rozporządzenie Rady przewiduje, iż np.
stosowanie prawa krajowego nie może doprowadzić do zakazu porozumień przedsiębiorców,
podejmowania przez nich lub przez ich związki decyzji i działań, które dopuszczalne są na mocy
prawa wspólnotowego i odwrotnie - prawo krajowe nie może zezwalać na praktyki i porozumienia,
które nie są dopuszczalne w przepisach prawa wspólnotowego. Mamy tu do czynienia z
decentralizacją systemu egzekwowania prawa ochrony konkurencji w Unii Europejskiej. Komisja traci
wyłączność na stosowanie prawa wspólnotowego, bowiem uprawnienia takie zyskuj ą kraj owe
organy ochrony konkurencji.
Reforma wspólnotowego prawa ochrony konkurencji miała na celu także wyposażenie
Komisji Europejskiej w instrumenty do reagowania w sprawcach najpoważniejszych nadużyć.
Wspomniane rozporządzenie (1/2003) zwiększyło uprawnienia Komisji w postępowaniach
wyjaśniających. Komisja uzyskała np. prawo przeszukiwania mieszkań członków organów
zarządzających i kontrolnych przedsiębiorstw oraz możliwość nakładania kar pieniężnych za
utrudnianie prowadzenia postępowania wyjaśniającego na osoby uczestniczące w porozumieniu
przedsiębiorców będącym przedmiotem tegoż postępowania.
W myśl rozporządzenia Komisja upoważniona została, do wydawania aktów prawnych i
stosowania innych środków wobec ^ przedsiębiorstw " naruszających reguły konkurencji, ustalania
sposobów wymiany informacji z krajowymi organami ochrony konkurencji oraz określania reguł
wysłuchania osób zainteresowanych wynikami postępowania.
Organy ochrony konkurencji w Unii Europejskiej oraz ich kompetencje
Komisja Europejska jest głównym organem sprawującym funkcje kontrolne i regulacyjne w
zakresie ochrony konkurencji. W strukturze organizacyjnej Komisji do spraw konkurencji wydzielona
została Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji, wcześniej przez szereg lat nazywana DG IV. Na czele
Dyrekcji stoi Dyrektor ds. Konkurencji. Ze względu na charakter wykonywanych zadań i zakres
posiadanych kompetencji upoważniony jest do podejmowania samodzielnych decyzji np. o wszczęciu
postępowania, o przeprowadzeniu kontroli, żądania udzielenia informacji. Dodać tutaj należy, że
zgodnie z obowiązującym regulaminem Komisji, każdy z jej członków, w tym i Dyrektor ds.
Konkurencji, może zostać upoważniony do wydawania w jej imieniu aktów administracyjnych
(decyzji) w zakresie określonym w upoważnieniu. Akty te wydawane są jednak w imieniu Komisji,
która bierze na siebie pełną odpowiedzialność za skutki ich wydania.
Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji przed l maja 2004 r. podzielona była na trzy piony
zajmujące się odpowiednio: porozumieniami ograniczającymi konkurencję, koncentracją i pomocą
publiczną. Przeprowadzona reorganizacja doprowadziła do podziału kompetencji wewnątrz Dyrekcji
na poszczególne sektory gospodarki. Rozwój technologiczny wymusił na Komisji zatrudnienie
personelu o wysokich kwalifikacjach i specjalistycznej wiedzy w takich dziedzinach jak:
telekomunikacja, media i technologie komunikacyjne, finanse, transport, etc.
Ochronie konkurencji mogą służyć instrumenty prawne w jakie wyposażona została Komisja
Europejska, która odgrywa główną rolę w tym zakresie. Zgodnie z omówionym wyżej an.85 TWE
Komisja ma prawo wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli w jego toku zostanie potwierdzone
naruszenie reguł', może ona zaproponować środki mające na celu wyeliminowanie tegoż naruszenia.,
W przypadku gdyby zaś nie zaprzestano praktyk naruszających zasady konkurencji Komisja wydaje
decyzję stwierdzającą naruszenie.
Komisja może również stwierdzić rozbieżności pomiędzy przepisami prawa o ochronie
konkurencji krajowymi a wspólnotowymi. Zobowiązana Jest wówczas do podjęcia negocjacji z
zainteresowanymi państwami członkowskimi w celu usunięcia tych różnic i zapewnienia jednolitego
stosowania prawa na terenie całej Unii Europejskiej.
W przypadku nieosiągnięcia porozumienia Komisja może przedłożyć Radzie projekt stosownej
dyrektywy w tej kwestii.
Funkcje kontrolne nad decyzjami wydawanymi przez Komisję Europejską sprawowane są przez
Trybunał Sprawiedliwości oraz Sąd Pierwszej Instancji. W przypadku decyzji Komisji zakazujących
lub nakazujących zaniechanie oba te organy mogą jedynie kontrolować zgodność tych decyzji z
obowiązującym prawem. Zaś w przypadku decyzji nakładających na przedsiębiorców kary pieniężne
Trybunał Sprawiedliwości ma prawo pełnej ingerencji w decyzje Komisji. Może je uchylać, może
zmniejszać lub zwiększać wymiar kary.
Komisja Europejska w ramach postępowania antymonopolowego zobowiązana jest do
współpracy z krajowymi organami ochrony konkurencji. W przypadku Rzeczypospolitej Polskiej jest
to Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Z kolei na organy te został nałożony
obowiązek współpracy z Komisją, co ma duże znaczenie przy prowadzeniu kontroli ^-
przedsiębiorstwach mających siedzibę w poszczególnych krajach członkowskich. Państwa
członkowskie mają obowiązek ułatwić Komisji wykonywanie nałożonych na nią zadań poprzez
udzielanie jej informacji niezbędnych do ich wykonania.
W ramach tej współpracy sądy krajowe rozpatrujące sprawy z zakresu ochrony konkurencji
mogą zwracać się do Komisji o wydanie opinii w sprawie stosowania wspólnotowego prawa ochrony
konkurencji.
Komisja z kolei ma uprawnienia do kontrolowania decyzji krajowych organów ochrony
konkurencji w sprawach z art. 81 i 82 TWE, zaś krajowe organy mają obowiązek pisemnego
informowania Komisji o wszczętych postępowaniach w oparciu o przytoczone artykuły TWE.
Komisja, o ile uzna to za właściwe, może przejąć taką sprawę do prowadzenia w ramach
własnego postępowania. Krajowy organ ochrony konkurencji zawiesza wówczas postępowanie do
czasu wyjaśnienia sprawy przez Komisję.
W przypadku, kiedy Komisja nie przejmuje postępowania organ krajowy powinien, nie póz
niej
niż na 30 dni przed wydaniem decyzji, dostarczyć Komisji opis sprawy oraz proponowany sposób jej
rozstrzygnięcia.
Przejawem współpracy Komisji Europejskiej z krajowymi organami ochrony konkurencji jest
utworzenie Komitetu Doradczego ds. Porozumień Ograniczających Konkurencję i Pozycji
Dominujących. Komitet tworzą członkowie poszczególnych krajowych organów ochrony konkurencji.
Rozporządzenie 1/2003 nakłada na Komisję obowiązek konsultowania z Komitetem wszystkich decyzji
wydawanych w sprawcach antymonopolowych. Komisja nie póz
niej niż na 14 dni przed posiedzeniem
komitetu dostarcza jego członkom opis sprawy oraz projekt decyzji. Komitet wydaje opinie w
przedłożonej mu przez Komisję sprawie. Opinia Komitetu nie musi być dla Komisji wiążąca. W
praktyce jednak Komisja przywiązuje do niej dużą wagę.
Postępowanie przed Komisją Europejską
Komisja Europejska prowadząc postępowanie zobowiązana jest kierować się zasadą
obiektywnej prawdy. Realizacji tego celu mają służyć wszelkie środki i instrumenty, w które została
wyposażona. Postępowanie wyjaśniające ma doprowadzić do wyjawienia stanu faktycznego.
Postępowanie przed Komisją może być prowadzone na wniosek lub z urzędu. W przypadku
postępowania na wniosek, na stronie wnoszącej o wszczęcie postępowania spoczywa obowiązek
dowiedzenia jego zasadności.
Najszersze uprawnienia w postępowaniu przed Komisją mają przedsiębiorcy, przeciwko
którym zostało wszczęte postępowanie o naruszenie przepisów art. 81 i 82 TWE. Komisja ma
obowiązek udzielić informacji o z
ródłach i motywach wszczęcia przeciwko nim postępowania oraz
umożliwić wgląd w akta sprawy, z wyjątkiem korespondencji Komisji z krajowym organem ochrony
konkurencji.
Wszczęcie postępowania może nastąpić, jak już wspomniano na wstępie, na wniosek lub z
urzędu. Komisja wszczyna postępowanie antymonopolowe po konsultacjach z Komitetem
Doradczym ds. Porozumień Ograniczających Konkurencję i Pozycji Dominujących.
Postępowanie może być wszczęte tylko na wniosek osoby fizycznej lub prawnej, ewentualnie
związku tych osób oraz tylko wtedy, gdy osoby te uwiarygodnią we wniosku swój uprawniony
interes.
W przypadku, gdy Komisja nie stwierdzi naruszenia, może wydać decyzję o odmowie
wszczęcia postępowania. Decyzja taka jest zaskarżalna.
Po wszczęciu postępowania Komisja przeprowadza postępowanie dowodowe. Polega ono na
zebraniu informacji i dokumentów, które pozwolą na ustalenie stanu faktycznego i stwierdzenie, czy
zaistniało naruszenie art. 81 i 82 TWE.-"Rozporządzenie 1/2003 nadaje Komisji uprawnienia do
żądania od przedsiębiorców udzielenia informacji oraz możliwość przeprowadzenia kontroli.
Komisja może zażądać udzielenia informacji w dwojaki sposób: w drodze wezwania lub decyzji.
Forma żądania pozostaje do uznania Komisji. Obie formy wymagają od Komisji przedstawienia
podmiotowi, do którego żądanie jest kierowane, podstawy prawnej żądania, jego celu, zakresu
żądanej informacji, terminu jej dostarczenia Komisji oraz sankcji, jakie grożą przedsiębiorcy za
niespełnienie żądania. Dodać należy, że na Komisji spoczywa obowiązek przesłania kopii wezwania
lub decyzji do krajowego organu ochrony konkurencji właściwego dla siedziby przedsiębiorcy. W
przypadku, gdy żądanie udzielenia informacji wydane jest w formie decyzji, Komisja poucza
przedsiębiorcę o możliwości zaskarżenia jej do Trybunału Sprawiedliwości.
Podobnie jak polskim prawodawstwie, przepisy unijne nakładają na przedsiębiorców kary za
uchylanie się od współpracy .z Komisją w postępowaniach antymonopolowych. Za nieudzielenie
żądanej informacji, udzielenie nieprawdziwej, dostarczenie niekompletnych dokumentów, odmowę
poddania się kontroli zapowiedzianej decyzją Komisji przedsiębiorca musi liczyć się z nałożeniem
kary pieniężnej sięgającej l % całkowitych rocznych obrotów. Kara może też być nałożona w formie
okresowej kary pieniężnej w wysokości 5% dziennych obrotów w roku poprzedzającym rok
nałożenia kary za każdy dzień do momentu zastosowania się do decyzji. Jest to rodzaj kary
przymuszającej.
Kontrola prowadzona na podstawie decyzji Komisji powinna być poprzedzona konsultacjami
z krajowym organem ochrony konkurencji właściwym dla siedziby przedsiębiorcy poddawanemu
kontroli. Podmiot kontrolowany w decyzji powinien otrzymać informację o przedmiocie i celu
kontroli, o środkach przymusu, które mogą zostać zastosowane w przypadku sprzeciwiania się
kontroli. W decyzji powinien być wskazany pracownik Komisji upoważniony do przeprowadzenia
kontroli oraz pouczenie o możliwości zaskarżenia decyzji do Trybunału Sprawiedliwości.
O kontroli powinien być powiadomiony krajowy organ ochrony konkurencji. Powinien on
wspomagać Komisję w przeprowadzeniu kontroli i w miarę potrzeb zapewnić Komisji w przypadku
odmowy poddania się kontroli interwencję policji lub innych służb właściwych do zastosowania
środków przymusu.
Rozporządzenie 1/2003 dało Komisji możliwość, przy podejrzeniu, że członkowie zarządów
przedsiębiorstw przechowują dokumenty istotne dla wyjaśnienia sprawy w swoich prywatnych
mieszkaniach i samochodach, przeszukiwania lokali mieszkalnych oraz pojazdów przez nich
użytkowanych. Przeszukania te, ze względu na poszanowanie prywatności kontrolowanych osób
prowadzone będą jedynie na mocy uzyskanych nakazów wydawanych przez sądy krajowe.
Komisja może także wystąpić o przeprowadzenie kontroli do krajowego organu ochrony
konkurencji a organ ten zobowiązany jest taką kontrolę przeprowadzić.
Podobnie jak w przypadku postępowania przed Prezesem UOKiK tak i w postępowaniu przed
Komisją Europejską jednym z etapów jest postępowanie wyjaśniające. Postępowanie to rozpoczyna
się w momencie dostarczenia przedsiębiorcy pisemnego przedstawienia zarzutów podpisanego przez
Dyrektora Generalnego. Zarzuty muszą być umotywowane w sposób wyraz
ny. Przedsiębiorca
powinien być poinformowany o karach pieniężnych w przypadku udowodnienia zasadności
zarzutów.
W przypadku, jeżeli uczestników postępowania jest większa liczba Komisja może dokonać
zawiadomienia publikując go w Dzienniku Urzędowym.
W trakcie postępowania wyjaśniającego przedsiębiorca, któremu przedstawiono zarzuty ma
prawo odnieść się do nich na piśmie w ciągu co najmniej 14 dni od chwili ich doręczenia. Może też
do swojego wystąpienia dołączyć dokumenty oraz wnioski o przyjęcie dowodu z przesłuchania
świadków, którzy mogą potwierdzić prawdziwość jego racji. Może też złożyć wniosek o
przeprowadzenie  wysłuchania".
Wysłuchania dokonuje rzecznik ds. wysłuchań. Jest on współpracownikiem Komisji i
podlega bezpośrednio komisarzowi ds. konkurencji. Rzecznik ds. wysłuchań wybierany jest spośród
ekspertów z dziedziny prawa ochrony konkurencji. Do jego zadań należy kontrola nad procesem
ustalania stanu faktycznego w sprawie, organizowanie spotkań z udziałem stron postępowania i
sporządzenie protokołu z wysłuchania (protokół powinien być odczytany i podpisany przez
uczestników wysłuchania).
Informację o przebiegu wysłuchania oraz wynikające z niego wnioski rzecznik przekazuje
komisarzowi ds. konkurencji przesyłając jednocześnie kopie tych informacji Dyrektorowi
Generalnemu ds. Konkurencji oraz właściwemu dyrektorowi odpowiedzialnemu za dany sektor
gospodarki.
Postępowanie wyjaśniające kończy raport przedstawiony Komisji przez rzecznika, w którym
zawarty jest projekt decyzji.
Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego Komisja wydaje decyzję stwierdzającą
naruszenie art. 81 lub 82 TWE i zawierającą żądania zaprzestania praktyk naruszających przepisy
TWE. Decyzja taka może skutkować również nałożeniem kar pieniężnych lub okresowych kar
pieniężnych w celu przymuszenia przedsiębiorców lub ich związków do wykonania nałożonych na
nich w decyzji obowiązków. Wspomniane wyżej rozporządzenie nr 1/2003 zmieniło system kar
obowiązujących od początku lat sześćdziesiątych z taryfowych - ustalonych kwotowo na
proporcjonalne do obrotów przedsiębiorcy w roku obrachunkowym poprzedzającym nałożenie kary.
Są to, przyznać trzeba, kary dotkliwe, bowiem Komisja może określić ich wysokość do nawet 10%
całkowitego rocznego obrotu przedsiębiorcy lub całego związku przedsiębiorstw.
Kary okresowe nakładane na przedsiębiorców mogą wynieść 5% średnich dziennych obrotów
w roku poprzedzającym nałożenie kary za każdy dzień niedostosowania się do decyzji Komisji. W
przypadku kiedy kara nałożona jest na związek przedsiębiorców, a nie ma możliwości
wyegzekwowania jej od związku, Komisja może zażądać uiszczenia tej kary bezpośrednio przez
jego członków.
Decyzje Komisji są doręczane stronom zainteresowanym oraz ogłaszane w Dzienniku
Urzędowym. Jeżeli decyzja dotyczy każdego innego podmiotu niż państwo, to staje się ona tytułem
wykonawczym. Po uzyskaniu we właściwym organie państwa (w przypadku Rzeczypospolitej
Polskiej będzie to właściwy sąd cywilny) klauzuli wykonalności Komisja może skierować wniosek
o wszczęcie egzekucji przez organy egzekucyjne funkcjonujące w danym państwie.
Wyegzekwowane kary wpływają do budżetu Wspólnoty jako jej przychody własne,
Egzekucję wstrzymać może jedynie orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości lub Sądu Pierwszej
Instancji. Decyzja Komisji może zostać zaskarżona do Trybunału Sprawiedliwości lub Sądu Pierwszej
Instancji w zależności od właściwości. Prawo zaskarżenia decyzji przysługuje każdemu, kogo decyzja
ta dotyczy bezpośrednio lub indywidualnie. Decyzje Komisji podlegają kontroli Trybunału
Sprawiedliwości pod względem ich zgodności z prawem. W przypadku stwierdzenia takiej
nieprawidłowości decyzja może być przez TS uchylona w całości lub w części o ile Trybunał uzna, że
wady postępowania mogły wpłynąć na treść decyzji.
Rozporządzenie 1/2003 przewiduje również przedawnienia dotyczące możliwości nakładania
kar na przedsiębiorców. W przypadku naruszenia polegającego na uniemożliwieniu Komisji
przeprowadzenia kontroli lub nieudzieleniu na jej wezwanie informacji w trakcie postępowania,
przedawnienie następuje w terminie trzech lat od chwili zaistnienia naruszenia. Wszystkie inne
przypadki naruszeń przedawniają się po upływie pięciu lat od momentu popełnienia naruszenia, a w
przypadku naruszeń o charakterze ciągłym od momentu ustania naruszeń. Zaznaczyć natęży, że każda
czynność podjęta przez Komisję lub krajowy organ ochrony konkurencji jeżeli jest notyfikowana
przedsiębiorcy (wezwanie do udzielenia informacji lub poddania się kontroli) przerywa bieg
przedawnienia i biegnie ono na nowo. Jednak nie może termin przedawnienia przekroczyć
podwójnego okresu przedawnienia, czyli w pierwszym przypadku 6 a w drugim 10 lat.
W stadium egzekucji nałożonej kary pieniężnej przedawnienie następuje po upływie pięciu lat
od chwili uprawomocnienia się decyzji. Przerwanie biegu przedawnienia następuje w tym przypadku z
każdą czynnością podjętą prze Komisję w celu ściągnięcia kar. Zawieszenie biegu przedawnienia
następuje na okres odroczenia wpłaty kary pieniężnej.
Na zakończenie zaznaczyć należy, że państwa, które l maja 2004 r. przystąpiły do Unii
Europejskiej (Polska, Czechy, Estonia, Cypr, A
otwa, Litwa, Węgry, Słowenia, Malta, Słowacja) od
dnia przystąpienia do Unii mają obowiązek przestrzegania i dostosowywania się do postanowień
Traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty. Zawarte zostało to w art. 2
Traktatu o przystąpieniu. Traktat ten pozostawia jednak państwom przystępującym na wprowadzenie
pewnych elementów polityki ochronnej wobec tych sektorów gospodarki narodowej, które ze względu
na trudną sytuację nie podołają konkurencji na rozwiniętym rynku jednolitym. Państwo takie może
wystąpić do Komisji z wnioskiem o zezwolenie na podjęcie środków ochronnych mających na celu
uzdrowienie sytuacji i dostosowanie sektora do warunków wspólnego rynku.
Bibliografia
1. Praca zbiorowa -  Konkurencja" - Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis - Warszawa, 2004 r.
2. Elżbieta Modzelewska - Wąchał -  Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów - komentarz" -
Wydawnictwo TWIGGER S.A. -Warszawa, 2002 r.
3. P.A Samuelson, W.D. Nordhaus -  Ekonomia" 11 - Warszawa, 1995 r.
4. A. Powalowski, S. Koroluk, L. Mering -  Prawo ochrony konkurecnji" - Wydawnictwo  Prawo i Praktyka
Gospodarcza" - Warszaw a, 2004 r.
5. T. A
awicki (praca zbiorowa) -  Wielka Encyklopedia Prawa" -Warszawa - Białystok, 2004 r.
6. Grupa Lizbońska -  Granice konkurencji" - Polska Fundacja Promocji Kadr - Warszawa, 1996 r.
7. www.uokik.gov.pl,
8. www.cie.gov.pl,
9. Internetowy System Informacji Prawnej (www.sejm.gov.pl)
Oprac. na podstawie mgr P.Bajor, Ochrona konkurencji w Polsce i w Unii Europejskiej, Studium Prawa
Europejskiego, Warszawa 2005.
Copyright by Fundacja Prawo Europejskie