ED
Anoreksja w ujęciu historycznym
Autor: Administrator
30.12.2007.
Zmieniony 30.12.2007.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat obserwujemy zalew informacji na temat anoreksji i bulimii. Córka Pata
Boone'a, Cherry Boone O'Neill, w bolesnej, szczerej książce pod tytułem Staruing for Attention
(Głodowanie w celu zwrócenia na siebie uwagi), opisała dziesięć lat, podczas których zmagała się z
anoreksja. Była gimnastyczka, Rigby McCoy, opowiedziała o trapiącej ją bulimii. Jane Fonda przechodziła
bulimię w szkole średniej i na początku kariery aktorskiej. Piosenkarka Karen Carpenter zmarła na skutek
powikłań po anoreksji w roku 1983, w wieku 32 lat. Fakt, że te sławne osoby przyczyniły się do nadania
rozgłosu mało przedtem znanej sprawie, może sugerować, że anoreksja i buli-mia pojawiły się nagle pod
koniec XX wieku. Nie jest to jednak prawda. Choć sam termin, anorexia neruosa, pojawił się w literaturze
medycznej prawie sto lat temu, jednak niektóre z symptomów tej choroby opisywano od wieków.
Historycy natknęli się na opis pochodzący z 895 roku, dotyczący pewnej wieśniaczki imieniem Friderada,
która nabrała takiej niechęci do jedzenia, że narzuciła sobie bardzo surowy post. Jak wiele współcześnie
żyjących osób cierpiących na anoreksję, jadła potajemnie niewielkie ilości pożywienia, ciężko pracowała,
nie przyjmowała do wiadomości, że jest chora i odrzucała wszelkie propozycje pomocy.
Friderada była bardzo religijna - tak jak wiele kobiet średniowiecza, które wierzyły, że umartwianiem
własnego ciała przysporzą sobie < hwały w oczach Boga. Wśród tych ascetek było niemało
buntowniczych, młodych kobiet, które pochodziły z patriarchalnych rodzin i umartwianiem się reagowały
na surową moralność i panowanie Kościoła. Walka o władzę nad własnym ciałem, prowadzona w sferze
duchowej, stanowiła wyzwanie wobec własnych rodzin i urzędników kościelnych. Kobie-ty odmawiały
sobie pożywienia i snu, wystawiały się na mróz i upał lub pracowały ponad siły, a wszystko to w celu
poniżenia ciała i oczyszczenia ducha. Wiele wskazuje na to, że na anoreksję cierpiała Joanna l)'Arc oraz
św. Katarzyna ze Sieny, żywiąca się podobno jedynie łyżką ziół dziennie. Kiedy zmuszono ją, aby zjadła
więcej, włożyła patyk do gardła i zwymiotowała. W XVII i XVIII wieku niektórzy lekarze zaczę-li używać w
podobnych wypadkach terminu anorexia mirabilis, sugerującego nadprzyrodzoną przyczynę nagłej utraty
łaknienia.
Wraz z rozwojem druku w Europie rozpowszechniło się wiele legend o „cudownych pannach",
które żyły bez jedzenia. Według Joan Jacobs Brumberg, autorki książki Fasting Girls (Poszczące
dziewczęta), między XVI a XVIII wiekiem historie takie przeszły do tradycji ludowej, i to zarówno w
krajach katolickich, jak i protestanckich. W roku 1600 lekarz francuski, Jacob Viverius, opisał przypadek
Jane Balan, utrzymującej, że od trzech lat niczego nie jadła ani nie piła. Po przebadaniu jej
wychudzonego ciała doszedł do wniosku, że Jane musi być „cudowną panną", utrzymywaną przy
życiu dzięki bożej woli.
Inni jednak nie byli przekonani o działalności sił nadprzyrodzonych. Duchowni i lekarze poddawali
badaniom głodzące się dziewczęta, chcąc dociec, czy rzeczywiście niczego nie jedzą. Kiedy w XVI wieku w
Niemczech złapano jedną z „cudownych panien" na potajemnym jedzeniu, została stracona.
Angielski filozof i racjonalista, Tomasz Hobbes, zetknął się z kobietą, której „żołądek przysechł do
krzyża" po sześciu miesiącach głodówki w 1668 roku. Choć okoliczny lud uznał ją za świętą, zdaniem
Hobbesa, była „z całą pewnością chora". W roku 1694 lekarz Richard Morton opisał w
„traktacie o jedzeniu" dwa przypadki przygnębionych, niespokojnych nastolatek, wykazujących
objawy, które dzisiaj wystarczyłyby do stwierdzenia anoreksji. Jedna z nich wyglądała jak szkielet, ale nie
miała gorączki, a jej układ pokarmowy nie wykazywał żadnych reakcji związanych z jedzeniem. W
związku z tym niektórzy z historyków medycyny przypisali Mortonowi „odkrycie" anoreksji. Inni
jednak sprzeciwili się, ponieważ w jego opisie znalazły się między innymi takie objawy jak omdlenia,
które dzisiaj nie należą do kryteriów diagnostycznych tej choroby.
Po drugiej stronie Atlantyku purytanie, jak na przykład Cotton Mather, idąc śladem opisów europejskich,
natknęli się na sprawę czarownic z Massachusetts. Mather doszedł do wniosku, że surowe głodówki
sprawiały „dziwną przyjemność" tak zwanym czarownicom, jak Margaret Rule, którą podczas
głodowania napastowało osiem „okrutnych duchów", osobiście wysłanych przez Lucyfera.
W wieku XIX termin „poszczące dziewczęta" (fasting girls) zadomowił się na dobre w europejskich
i amerykańskich leksykonach i odnosił się do dziewcząt, które z niejasnych i niekoniecznie duchowych
przyczyn odmawiały przyjmowania pokarmów. W epoce wiktoriańskiej niektóre z nich uważano za
„histeryczne" albo szczególnie podatne na załamania nerwowe, podczas gdy o innych sądzono, że
za pomocą ascezy chcą pokonać ograniczenia narzucane przez powłokę cielesną. Przekonanie to wyrosło
z ducha spirytualizmu, którym tak się fascynowano pod koniec XIX stulecia. Jak sugeruje wydana
niedawno biografia Emily Bronę, żyjącej z dala od świata pośród angielskich moczarów XIX-wiecznej
pisarki, mogła ona cierpieć na anoreksję, gdyż bohaterkę powieści Wichrowe Wzgórza wyposażyła w
objawy tej choroby.
W tamtym okresie poszczące dziewczęta przyciągały uwagę czytelników gazet w Wielkiej Brytanii i
http://www.ed.info.pl Kreator PDF Utworzono 11 December, 2009, 10:48
ED
Stanach Zjednoczonych. Jedna z najsławniejszych, Mollie Fancher z Brooklynu, została taką gwiazdą, że
P. T. Barnum próbował zatrudnić ją w swoim cyrku.
W prasie roiło się więc od opowieści o poszczących dziewczętach, ale trzeba było XIX-wiecznej medycyny,
aby głodówki przenieść ze sfery religijnej do świeckiej i z oznaki pobożności uczynić objaw chorobowy.
Wiek XIX utrwalił się w historii medycyny jako okres, w którym wiele chorób zostało po raz pierwszy
zidentyfikowanych i zaklasyfikowanych. Przez większą część tamtego stulecia anoreksję czy „brak
apetytu", jak wynika ze słownika medycznego z roku 1865, uważano za objaw wielu innych dolegliwości,
takich jak choroby układu pokarmowego, gruz
lica, rak czy nawet nudności wywołane przez ciążę. W
latach siedemdziesiątych anoreksja uzyskała rangę samodzielnej jednostki chorobowej. W roku 1873 sir
William Guli w Anglii i Charles Lasegue
we Francji nieomal równocześnie opisali zespół objawów, na który składały się: odmowa przyjmowania
pokarmów, duży spadek wagi ciała, zatwardzenie, brak albo zatrzymanie miesiączki, niska temperatura
ciała, niskie tętno, namiętne uprawianie ćwiczeń fizycznych. Według definicji tych badaczy anoreksja to
przede wszystkim określone zachowanie, polegające na odmowie przyjmowania pokarmów, któremu
towarzyszą objawy natury fizycznej. Guli patrzył na anoreksję /. czysto medycznego punktu widzenia,
twierdząc, że polega ona na „głodzeniu się", niemającym jednak podłoża organicznego. Natomiast
!
Po opublikowaniu prac Gulla i Laseguea literatura medyczna zaczęła wymieniać inne przypadki anoreksji.
Jak jednak ją leczyć? Na przełomie wieku XIX i XX zalecano przeniesienie dziewczyny ze środowiska
rodzinnego do miejsca, gdzie pod nadzorem lekarza i pielęgniarki będzie przebywała tak długo, aż
przybierze na wadze.
Na początku wieku XX pojawił się pogląd, że anoreksja jest poważnym schorzeniem o podłożu
psychologicznym, nierzadko bardzo trudnym do leczenia. W latach czterdziestych naszego stulecia
psychoanalitycy tłumaczyli ją nieświadomymi fantazjami i wstrętem do życia seksualnego. W latach
sześćdziesiątych literatura dotycząca zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów staje się coraz bogatsza, a od
lat siedemdziesiątych coraz większy nacisk kładzie się na środowisko rodzinne jako na podstawowe z
ródło
schorzenia. Wtedy też zwrócono uwagę na fakt, że zaburzenia te nie rozwijają się w kulturowej próżni.
Nie wystarczy więc zbadać środowisko rodzinne, ale trzeba także dostrzegać związki między tymi
zaburzeniami a rolą, jaką wyznacza kobiecie współczesna kultura. W ostatnich latach prowadzono też
badania nad zmianami neuroendokrynologicznymi oraz genetycznymi i psychologicznymi oznakami
szczególnej podatności na zaburzenia łaknienia.
W roku 1980 Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w Diag-nostic and Statistic Manuał ofMental
Disorders III (Diagnostycznym i statystycznym podręczniku zaburzeń psychicznych), zwanym w skrócie
DSMD III, opublikowało definicję diagnostyczną i opis objawów zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów. W
roku 1987 uzupełniło ją, uwzględniając najnowszy stan wiedzy (DSM-III-R).
z
ródło: * M. M. Jablow, Anoreksja w ujęciu historycznym; Bulimia w ujęciu historycznym [w:] tejże,
Anoreksja, bulimia, otyłość. Przewodnik dla rodziców, Gdańsk 2001,s. 30- 35. ** M. Pilecki, Historia
zaburzeń odżywiania się, [w:] B. Józefik, Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń
odżywiania się, Kraków 1999, s. 17- 21
kESSI
http://www.ed.info.pl Kreator PDF Utworzono 11 December, 2009, 10:48