Walka o kształt granic odradzającego się państwa polskiego w latach 1918-1922







Walka o kształt granic odradzającego się państwa polskiego w latach 1918-1922



11 listopada 1918 roku Polska po 123-letniej niewoli stała się państwem niepodległym.
Jednakże gdy Sejm Ustawodawczy, wybrany 26.01.1919 r., zbierał się i rozpoczynał prace, na
zachodnich i wschodnich rubieżach kraju toczyły się walki o przynależność państwową tych
ziem. Walka o ustalenie granic trwała od 1918 roku, aż do 1922 roku, kiedy to przyznano
Polsce część Śląska i przyłączono Wileńszczyznę. Praktycznie każdy skrawek granicy
wschodniej i zachodniej został wywalczony zbrojnie. Na zachodzie - podczas powstań śląskich
oraz walkach w Wielkopolsce; na wschodzie aż do 1921 roku toczyła się krwawa wojna
ze Związkiem Sowieckim. Zobaczmy więc, jak odbywało się scalanie ziem polskich.
W 1918 roku istniały dwie koncepcje odbudowy państwa polskiego - federalistyczna
Józefa Piłsudskiego oraz inkorporacyjna Romana Dmowskiego. Piłsudski głosił konieczność
zjednoczenia ziem polskich ze stanu w roku 1772, ale w formie federacji z udziałem Ukrainy,
Białorusi i Litwy. Koncepcja ta była jednak nierealna; rządy Litwy nie chciały się zgodzić na
jakąkolwiek współpracę z Polską, w Białorusi - nie było po prostu z kim pertraktować, zaś
Ukraina była podzielona między dwa rządy i borykała się z problemem nacierającej armii
radzieckiej. Roman Dmowski uważał, że Polska musi swoje ziemie po prostu odzyskać,
bez układów z podbitymi narodami. Wobec realiów z 1918 roku
wydaje się, że zwyciężyła właśnie ta koncepcja.
Granica Zachodnia - Wielkopolska
Zacznijmy od ustalenia się granicy na zachodzie. W Wielkopolsce, pomimo wyraźnej
przewagi żywiołu polskiego, Niemcy nie byli gotowi ustąpić ze swych pozycji. Jeszcze
w listopadzie 1918 roku skierowano tu z zachodu ochotnicze formacje Grenzschutzu
i Haimatschutzu. Wzmocniło to nurt radykalny w obozie polskim. 3-5.12.1918 r. zebrał się
Sejm Dzielnicowy zaboru pruskiego, w którym rolę wiodącą odgrywała endecja. Komisariat
Naczelnej Rady Ludowej w składzie: ks. Stanisław Adamski, Wojciech Korfanty, Stefan
Łaszewski, Adam Poszwiński, Józef Rymar i Władysław Seyda - próbował zapobiec
rozlewowi krwi i negocjował z rządem niemieckim, stojąc na stanowisku oczekiwania wyroku
konferencji pokojowej w sprawie przynależności Wielkopolski. Próby te rozbijały się o coraz
ostrzejszy kurs polityki niemieckiej. Gdy 26.12.1918 r. do Poznania przybył Paderewski, grupy
żołnierzy niemieckich dopuściły się prowokacji wobec flag polskich i alianckich oraz czynnej
zniewagi wobec ludności polskiej. Nazajutrz doszło do pierwszych starć zbrojnych, które
przekształciły się w Powstanie Wielkopolskie. W rejonach, gdzie przewaga Polaków była
znaczna, usunięcie władz niemieckich i wojska nastąpiło szybko i bez większych strat. Ciężkie
walki rozgorzały natomiast w Chodzieży, Inowrocławiu i Nakle. 8.01.1919 r. Naczelna Rada
Ludowa w Poznaniu przejęła władzę na wyzwolonym obszarze. Na południu front oparł się
wówczas na linii Rawicz-Ostrów Wlkp., na zachodzie powstańcy dotarli pod Międzychów
i Zbąszyń, a na północy nad Noteć. Na czele oddziałów powstańczych stał mjr Stanisław
Taczak. Działania zbrojne podjęły też organizacje polskie na Pomorzu. Jednak ich sytuacja
była o wiele trudniejsza, gdyż w niektórych rejonach żywioł niemiecki miał tu przewagę,
a przez obszar ten powracali żołnierze niemieccy z frontu wschodniego. W połowie stycznia
Niemcy zgromadzili przeciw powstańcom znaczne siły i przystąpili do ofensywy. Akcja ich
koncentrowała się w Bydgoszczy, Frankfurcie nad Odrą i na Dolnym Śląsku. 16.01.1919 r.
dowódca armii wielkopolskiej został gen. Józef Dowbór-Muśnicki. Ochotnicze odziały
powstańcze przekształcono w regularne wojsko. Powołano kilka roczników pod broń.
Krwawe walki rozgorzały wokół Leszna, nad Odrą i Notecią. Komisariat NRL podjął akcję
dyplomatyczną za pośrednictwem KNP w Paryżu oraz Paderewskiego, który właśnie stanął na
czele rządu w Warszawie. Akcja ta doprowadziła do zawieszenia broni. Niemcy nie miały dość
sił, by wznowić wojnę z państwami Ententy, a marszałek Foch rozciągnął warunki rozejmu
z 11.11.1918 r. na front wielkopolski. 16.02.1919 r. przerwano walki. Obszar wyzwolony
znalazł się pod kontrolą Komisariatu NRL i armii powstańczej. O jego losach zdecydować miał
jednak ostatecznie traktat pokojowy z Niemcami.

Granica Południowa - Śląsk Cieszyński
Granica Zachodnia - Górny Śląsk

Granica Północna - Warmia i Mazury
Granica Wschodnia

Zobacz zdjęcie:
Józef Piłsudski - plik jpg; 28 kb
Dokumenty powiązane:
Rocznica odzyskania niepodległości przez Polskę
Telegram Józefa Piłsudskiego z 16 XI 1918 r.
Dekret o Tymczasowym Naczelniku Państwa z 22 XI 1918 r.
Rozkaz Józefa Piłsudskiego z 21 I 1919 r.
Mała konstytucja z 20 II 1919 r.
Powiedzieli i napisali o Józefie Piłsudskim
Prezydenci i premierzy Polski międzywojennej
Źródło: Albert A., Najnowsza historia Polski 1918-1980, Londyn 1991



Autor: Mateusz Grabicki  Strona domowa autora


Kod HTML: Roman Gładysz

















Ta strona znajduje się na serwerze bezpłatnych kont i stron OptimusNet http://friko.onet.pl/