SA
OWO WST
PNE
Przetaczanie krwi w Portugalii
W Portugalii najważniejszą instytucją zajmującą się przetaczaniem krwi jest
Instituto Portuguęs do Sangue, IPS (Portugalski Instytut Krwi), któremu
pomagają Szpitalne Służby Przetaczania Krwi.
Wszyscy dawcy zgłaszają się dobrowolnie, nie są wynagradzani, a wielu z nich
jest stowarzyszonych w Towarzystwach Dawców Krwi.
Szpitalne Służby Przetaczania Krwi
W szpitalach i ośrodkach szpitalnych znajduje się 80 jednostek służb
przetoczeniowych. 27 z nich (4 zlokalizowane są na archipelagach
portugalskich) jest również zakładami krwiodawstwa, zgodnie z definicją
Dyrektywy 2002/98/EC parlamentu Europejskiego i Rady, ponieważ zbierają
one, badają, przetwarzają i przechowują krew i składniki krwi. Jednak
większość ośrodków służb przetoczeniowych nie jest samowystarczalnych.
Służby Przetoczeniowe w największych szpitalach rozpoczęły przetaczanie krwi
w Portugalii zaraz po zakończeniu I Wojny Światowej.
Instituto Portuguęs do Sangue
Instituto Portuguęs do Sangue  IPS (Portugalski Instytut Krwi), został założony
na podstawie ustawy z dnia 2 stycznia 1958 i nazwany Instituto Nacional de
Sangue - INS (Narodowy Instytut Krwi). Była to pierwsza instytucja
ogólnokrajowa zajmująca się przetoczeniami. Jego głównym zadaniem była
regulacja i koordynacja przetaczania krwi.
Jego znaczenie jako zakładu krwiodawstwa stało się minimalne, gdy Szpitalne
Służby Przetaczania Krwi zaczęły wykonywać działalność związaną z
przetoczeniami.
Pojawienie się wielu chorób zakaz
nych, takich jak AIDS, pod koniec lat 70-tych i
na początku lat 80-tych, wykazało potrzebę rzeczywistej koordynacji i
skutecznej organizacji bankowania krwi na poziomie krajowym.
Co więcej, rozwój służby zdrowia oraz zróżnicowanie i podniesienie poziomu
technik medycznych i chirurgicznych zwiększyło zapotrzebowanie na składniki
krwi, którego nie pokrywał Narodowy Instytut Krwi. Spowodowało to pojawienie
się i rozsianie wielu szpitalnych ośrodków krwiodawstwa, które z dużą
trudnością usiłowały spełnić wymagania i zagwarantować wysoką jakość usług.
Jednocześnie rosnący stopień złożoności procesu przetaczania krwi oraz
związanych z nim wymagań naukowych, technicznych i dotyczących
bezpieczeństwa wymagał lepszego zdefiniowania zasad krwiodawstwa, od
pobrania krwi po jej terapeutyczne przetaczanie.
W 1990 roku INS przekształcono w IPS  Instituto Portuguęs do Sangue 
instytucję publiczną o osobowości prawnej, autonomii technicznej,
administracyjnej i finansowej, o określonych kompetencjach i
odpowiedzialności, działającą w ramach sieci ośrodków współpracujących z
Ministerstwem Zdrowia. Nowa struktura IPS została zatwierdzona w 2007 roku.
Misją instytutu stało się kierowanie działalnością przetoczeniową na poziomie
krajowym oraz zapewnienie dostępności do wysokiej jakości bezpiecznych i
wydajnych składników krwi.
Aby umożliwić prowadzenie misji, Portugalskiemu Instytutowi Krwi przydzielono
trzy Regionalne Centra Krwi, które posiadają kompetencje operacyjne
dotyczące zbierania, badania, przetwarzania, przechowywania i dystrybucji krwi
i jej składników do Szpitalnych Służb Przetaczania Krwi. Instytut tworzy i rozwija
programy edukacyjne i szkoleniowe dla osób zawodowo związanych z
przetaczaniem krwi.
Jako całkowicie publiczna i narodowa jednostka, Instituto Portuguęs do Sangue
jest nie tylko odpowiedzialny za jakość krwi, ale działa również jako katalizator
narodowej solidarności opartej na haśle bliskim sercom dawców krwi,
stanowiącym istotę dobrowolnego i niezarobkowego dawstwa krwi:  by ratować
życie ludzkie .
IPS w liczbach
W Portugalii istnieje wiele Towarzystw Dawców Krwi rozsianych w całym kraju,
co widać na Ryc. 1.
Ryc. 1  Rozmieszczenie Towarzystw Dawców Krwi
Dawcy z powyższych Towarzystw zapewniają około 85% krwi zbieranej przez
IPS.
W 2008 roku, IPS zebrał 60% całej krwi pobranej w kraju. Na ryc. 2 widać
zmiany ilości pobranej pełnej krwi od roku 2004.
Ryc. 2  Liczba jednostek pełnej krwi zebranych przez IPS między rokiem 2004
i 2008.
Średni wiek naszych dawców krwi waha się w granicach od 31 do 50 lat, ale jak
widać na Ryc. 3, liczba kobiet rośnie w młodszych grupach.
Ryc. 3  Dawstwo krwi w 2008 roku, wg. wieku i płci.
Większość krwi zebrano w mobilnych punktach krwiodawstwa.
Ryc. 4  Liczba sesji zbierania krwi w mobilnych punktach
krwiodawstwa.
Możemy porównać liczbę dawców zarejestrowanych w Centrach Krwiodawstwa
i Punktach Mobilnych od 2004 roku (Ryc. 5).
Ryc. 5  Dawcy zarejestrowani.
IPS, poprzez swoje trzy Regionalne Centra Krwi, bada nie tylko swoje własne
jednostki krwi. Badaniom w kierunku chorób zakaz
nych poddawane są również
jednostki krwi zebrane przez niektóre szpitale, szczególnie NAT. Na Ryc. 6
przedstawiono rosnącą liczbę badań.
Ryc. 6  Liczba badań przeprowadzonych na jednostkach krwi.
Jako narodowy koordynator odpowiedzialny za dostępność składników krwi,
IPS posiada sieć informatyczną, która pozwala w czasie rzeczywistym śledzić
zasoby składników krwi w każdym szpitalnym ośrodku przetaczania krwi na
kontynencie. Dzięki sieci możliwe jest zarządzanie wszystkimi składnikami krwi,
pobieranie składników krwi ze szpitala, który ich nie potrzebuje i przekazanie do
innego szpitala, w którym zasoby danego składnika są na wyczerpaniu. Popyt w
Portugalii rośnie, szczególnie jeśli chodzi o erytrocyty (Ryc. 7).
 Ryc. 7  Erytrocyty wykorzystane w poszczególnych kwartałach 2008 roku.
Większość składników krwi IPS wysyłanych jest do szpitali publicznych. Inne
ośrodki, takie jak szpitale prywatne i kliniki otrzymują 27% naszych składników
krwi.
Szpitale prywatne
Szpitale
publiczne
Inne
Kliniki dializy
Ryc. 8  Ośrodki otrzymujące składniki krwi z IPS.
Instituto Portuguęs do Sangue jest również zaangażowany w prowadzenie
systemu przezorności hematologicznej w ścisłej współpracy z Portugalskim
Instytutem ds. Zakładów Krwiodawstwa i Transplantacji (ASST)
Chociaż raportowanie działań niepożądanych u dawców krwi i biorców krwi jest
częste w Portugalii, do niedawna nie przekazywaliśmy tego typu informacji do
żadnej krajowej organizacji. Aby ułatwić zbiórkę tych informacji, stworzyliśmy
stronę internetową i zaczęliśmy zbierać raporty w zeszłym roku (najpierw
raporty z 2007 roku, a potem z 2008 roku, dotyczące działań niepożądanych u
biorców). W tym miesiącu zaczynamy zbierać informacje o działaniach
niepożądanych u dawców krwi. W czerwcu tego roku planujemy rozpoczęcie
raportowania zdarzeń niepożądanych.
Przedstawiamy dane liczbowe dotyczące działań niepożądanych u biorców.
Ryc. 8  Odsetek różnego rodzaju działań niepożądanych u biorców w 2008
roku.
Rh incompatibility
0,4%
ABO Incompatibility
3%
TRALI % of Transfusion Reactions in 2008
1%
Anaphylaxis
Febrile non haemolytic reaction
2%
41%
TACO
Dyspnoea
6%
2%
Outro
12%
Allergic/urticaria reactions
33%
Ryc. 9  Różne rodzaje działań niepożądanych u pacjentów w 2007
(pomarańczowy) i 2008 (żółty) roku.
Działania niepożądane u pacjentów
100
Reakcje alergiczne/pokrzywka
90
80
70
60
50
40
30
TACO
Inf. bakteryjne
20
Duszność
TRALI Inna niezgodność grup krwi
10
0
Gorączkowa Outro Niezgodność Anafilaksja Niezgodność Opóz
niona
ABO Rh
reakcja hemolityczna
niehemolityczna reakcja
2008 l. zgłoszeń 2007 l. zgłoszeń
Ryc. 10  Miejsce wystąpienia działań niepożądanych.
Obstetr�cs
2%
%of adverse reactions/place
Orthopedics
3%
Surgery Theatre
4%
Emergency
Intensive Care Units
18%
5%
Haematology
9%
Others
Day out Hospital
17%
13%
Surgery wards Medicine wards
14% 15%
Ryc. 11  Nasilenie reakcji i identyfikacja sytuacji z natychmiastowym
pojawieniem się stanu ciężkiego.
Severity
83%
Gorączkowa reakcja 8
niehemolityczna
Alergia/pokrzywka 8
Inne 5
TACO 6
Niezgodność ABO 4
17%
Duszność 5
0%
Anafilaksja 3
0,4%
TRALI 2
Without threat Immediate Major morbidity Delayed Major Morbidity Mortality
Na ostatniej rycinie przedstawiamy, w jaki sposób wykorzystujemy nasz budżet
na prowadzenie tylu rodzajów działalności.
Rozpoczęliśmy naszą działalność jako członkowie zarządu pod koniec roku
2006. Od tamtej pory zintensyfikowaliśmy działania, szczególnie te związane z
krwiodawstwem, chociaż nasz budżet spadał, co widać na ostatniej rycinie
(Ryc. 12).
- Budżet w Euro
- Liczba zebranych jednostek krwi
F�tima Nascimento - 7 kwietnia 2009