Słowo wstępne
Wszystkich, którzy lubią swój dom i wiedzą, że na Pomo-
rzu jest Kociewie, na pewno ucieszy ta ciekawa książeczka.
Są w niej same ważne wiadomości o rodzinnych stro-
nach dziadka, babci i rodziców Pierwszaka. Już w pierwszej
klasie warto poznać swoją ziemię, w kolejnych klasach można
będzie do tego wracać, by się utrwaliło i rozwiązywać nowe
zadania.
Uczby, czyli nauki nigdy nie jest za wiele. Ciekawy świat
czeka na uczniów. Nim zaczną cudze chwalić, swoje powinny
dobrze poznać. Książeczka ta będzie bardzo pomocna  życzę
powodzenia Pierwszakom, Drugakom... i Nauczycielom.
dr hab. Maria Pająkowska-Kensik
prof. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego
w Bydgoszczy
Drodzy Uczniowie!
Świat jest wielki, a każdy z Was stanowi jego cząstkę.
Bardzo ważną cząstkę, ponieważ to Wy decydujecie, jaki on
jest i jaki będzie. To Wasze działania spowodują, czy stanie
się lepszy, piękniejszy...
Wiedza o otaczającym Was środowisku jest niezbędna,
żeby praca przyniosła oczekiwane rezultaty.
Książeczka  Ja Polak... Ja Kociewiak... Ja Pierwszak...
dostarczy Wam podstawowych wiadomości o tym, co bliskie
i trochę dalsze w Waszym świecie. Jednak dopiero wykonanie
ćwiczeń (polecenia zostały zaznaczone na czerwono) pogłębi
wiedzę o Waszej rodzinie, szkole, miasteczku, gminie, regio-
nie  Kociewiu, ojczyz
nie.
Na końcu książeczki znajduj się obrazki do wycina-
nia, potrzebne do wykonania niektórych zadań (ćwiczenia
z nożyczkami). Wykorzystajcie je.
Jeśli będziecie mieli kłopoty z wykonaniem któregoś
z zadań, poproście o pomoc rodziców lub nauczyciela.
Życzymy udanej zabawy i radości z poznawania tego,
co najpiękniejsze.
Ewa Grudzińska  autor
Brygida Murawska  wydawca
Kto nigdy nie był dzieckiem,
nie może stać się dorosłym
Charles Chaplin
Jestem dzieckiem. Poznaję świat. Codziennie uczę się
wielu nowych rzeczy. Najważniejsza jest dla mnie rodzina.
Kocham moich najbliższych.
Porozmawiaj z rodzicami, a następnie uzupełnij poniższe zdania.
Nazywam się ...................................................................................................
Mieszkam w ...........................................................................................................
Moi rodzice: mama .........................................................................................,
tata .......................................................,mieszkają tutaj od .............. lat.
Tata urodził się w ...............................................................................................,
a mama w ......................................................................................................................
Uzupełnij drzewko genealogiczne  wklej, narysuj lub wpisz
imiona członków Twojej rodziny.
PRADZIADKOWIE PRADZIADKOWIE
PRADZIADKOWIE PRADZIADKOWIE
BABCIA DZIADEK BABCIA DZIADEK
MAMA TATA
JA
3
Choć wczoraj było tu cicho,
dzisiaj znów gwarno przed szkołą.
Wróciły dzieci z wakacji i rozprawiają wesoło.
Ryszard Przymus
Od 1. września jestem uczniem pierwszej klasy. Chodząc do
szkoły podstawowej. To piękny budynek. Poznałem tu wielu
wspaniałych nauczycieli, sympatycznych kolegów i koleżanki.
Narysuj swoją szkołę i podpisz obrazek.
To jest ..........................................................................................................................................
w .....................................................................................................................................................
4
 Uzupełnij tekst z lukami.
Jestem uczniem klasy ...................... Moim wychowawcą
jest ................................................................................................................................................
Sala, w której mam lekcje, ma numer .................................
W mojej klasie jest ........... dziewczynek i ........... chłopców.
Liczy ona ................... uczniów.
Odczytaj rebus i napisz jego treść.
li
Na a
k
jest wes
..............................................................................................................................................................
5
Ten zamek i sterczące wieże, to każdy Gniewianin zna.
Zna także je mewa, co leci do Gniewa...
Fragment hymnu Gminy Gniew
 Miasteczko Gniew
Znam moje miasteczko. Gniew
to miasto z zamkiem krzyżackim,
Pałacem Marysieńki, wąskimi
Herb gminy Gniew
uliczkami i wieloma zabytkami.
Leży nad Wisłą, i Wierzycą. Jest
jednym z najładniejszych miasteczek.
To panorama Gniewu od strony Wierzycy. Pokoloruj ją.
Narysuj lub wklej najciekawszy, według Ciebie, zabytek Gniewu.
6
Jestem mieszkańcem Gminy Gniew.
Gmina Gniew leży w powiecie
tczewskim wzdłuż lewego brzegu
Wisły. Bardzo interesującym miejscem
w gminie jest miasto Gniew, warto
odwiedzić także okolice Opalenia,
Piaseczna oraz miejscowości
położone wzdłuż Wisły.
Oto mapka
Gminy Gniew
Podkreśl
czerwoną kredką
nazwę swojej
miejscowości.
7
Te zdjęcia, które przedstawiają niektóre miejscowości gminy.
Podpisz je  wytnij napisy i wklej.
...................................................................... ......................................................................
...................................................................... ......................................................................
...................................................................... ......................................................................
8
Gdzie Wierzyca, Wda przy srebrnym fal śpsiwie
Nieso woda w dal, tam nasze Kociewie.
Fragment hymnu Kociewia
Jestem Kociewiakiem. Kociewie leży
na północy Polski. To wspaniały
region na Pomorzu. Jego stolicą jest
Starogard Gdański. Zobaczyć tu
Herb Kociewia
można wiele pięknych miejscowości.
Przez ten teren przepływają rzeki:
Oto mapka Kociewia
Wisła, Wierzyca, Wda i Jonka.
z zaznaczonymi rzekami
i niektórymi miejscowo-
ściami. Wzbogać ją
 w miejsca kropek wklej
brakujące nazwy miast.
9
Wiem, że jeszcze kilka wieków temu na Kociewiu żyły żubry,
niedz
wiedzie, tury. Dzisiaj zwierząt tych juz nie spotykamy.
Z grubej zwierzyny żyją tutaj jelenie, sarny, dziki, daniele.
Spośród drobnych zwierząt lisy, zające, jeże, borsuki, kuny.
Liczne jest ptactwo: łabędzie, perkozy, kaczki, bażanty,
przepiórki, kuropatwy, bociany, czaple, żurawie, jastrzębie,
myszołowy.
Uzupełnij tabelkę. Wytnij i wklej zwierzęta zgodnie z hasłami.
Zwierzęta, Zwierzęta,których jeszcze
które spotkałem. nie widziałem.
Jeśli chcesz poznać zwierzęta, odwiedz
minizoo w Brodach
Pomorskich.
10
Wiem, że Kociewie to przede wszystkim lasy sosnowe z domieszką
brzozy, dębu i osiki. Bogate poszycie leśne stanowią: jałowiec,
leszczyna, jarzębina, jeżyna, trzmielina, malina. W runie leśnym
są czarne jagody oraz wiele gatunków grzybów jadalnych.
Za pomocą strzałek połącz ilustracje grzybów z ich nazwami.
sowa
koz
larz
kurka
maślak
Aby poznać ciekawe drzewa i krzewy,
warto odwiedzić ogród dendrologiczny w Wirtach,
a także ścieżki przyrodnicze w Pólku
i Widlicach koło Opalenia.
11
Strój ludowy to odświętny, zdobny ubiór chłopski. Świadczył
o pochodzeniu, bogactwie, guście ludzi żyjących na określonym
terenie. Obecnie możemy zobaczyć go w muzeach lub podczas
ważnych uroczystości.
Oto strój ludowy
Kociewiaków.
Pokoloruj go zgodnie
ze wskazówkami.
STRÓJ KOBIECY STRÓJ MęSKI
" gorset w żywych kolorach " koszula biała
" spódnica czerwona, zielona, " kokarda czarna
granatowa lub czarna " spodnie szare lub granatowe
" pończochy  białe lub granatowe " buty czarne lub brązowe
" obuwie  szare lub brązowe
" fartuch  biały
" chustka  zielona lub fioletowa
12
Na Kociewiu jest wiele obyczajów przekazywanych z pokolenia
na pokolenie. Szczególnie związane są one ze świętami
i uroczystościami, takimi jak Boże Narodzenie, Wielkanoc,
andrzejki, wesele.
Połącz strzałkami uroczystości z poszczególnymi zwyczajami.
taniec maszków
Boże Narodzenie
dyngus
wesele
świece na grobach
Wielkanoc dzielenie się opłatkiem
tłuczenie szkła
andrzejki
oczepiny
Wszystkich Świętych
lanie wosku
Jeśli chcesz więcej dowiedzieć się
o zwyczajach na Kociewiu, przeczytaj książkę
Romana Landowskiego
pt. ,Dawnych obyczajów rok cały .
13
Ludzie, którzy mieszkają na tym samym obszarze, posługują,
się mową, różniącą się od języka ogólnopolskiego. Używają
wyrazów rozumianych jedynie przez mieszkańców tego terenu.
Kociewiacy, szczególnie starsi ludzie, często mówią gwarą
kociewską.
Oto słowniczek niektórych wyrazów kociewskich.
Słowniczek:
bania  dynia
buksy  spodnie
chodyry  buty
dydek  smoczek
dz
wierze  drzwi
frysztik  śniadanie
galoty  majtki
gyra  noga
heksa  czarownica
jaka  sweter
kaduk  diabeł
kasta  skrzynia
knap  chłopiec
kubeł  wiadro
kurak  kogut
pupa  lalka
taska  filiżanka
topek  nocnik
wyro  łóżko
Jeśli chcesz poznać
inne wyrazy, skorzystaj
ze  Słowniczka gwary kociewskiej
Marii Pająkowskiej.
14
Sprawdz
swoją wiedzę. Podpisz rysunki, używając gwary
kociewskiej. W razie potrzeby skorzystaj ze słowniczka.
................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. .................................................
................................................. ................................................. .................................................
15
Twórczość na Kociewiu rozwija się od wielu wieków. Wytwory
sztuki ludowej możemy obejrzeć w muzeach.
Są tam:
" rzez
by
" malowidła na szkle
" obrazy
Oto haft, który można zobaczyć na obrusach, strojach kociewskich.
Pokoloruj go zgodnie ze wskazówkami.
Wskazówki:
łodygi
i liście
i środki kwiatów i kółeczka
i i płatki
Jeśli chcesz zobaczyć stroje, sprzęty,
wyposażenie domu, rzez
by i hafty kociewskie
odwiedz
muzeum regionalne
w Piasecznie i Starogardzie Gdańskim.
16
 Kto ty jesteś? Polak mały.
Jaki znak twój? Orzeł biały.
Jestem Polakiem. Polska to moja ojczyzna. Jej stolicą
jest Warszawa. Każde państwo posiada własne symbole.
Najstarszym z symboli jest godło  Orzeł Biały na czerwonym
tle. Te dwie barwy zawiera również flaga narodowa.
Oto godło i flaga Polski. Pokoloruj je.
17
18