Linux - Podstawy Fedora
6 maja 2014
10:34
" 1 Podstawy Linuksa
" 2 Partycje i system plików
" 2.1 Zalety Linuksowej organizacji danych
" 3 Wszystko jest plikiem
" 4 Podstawowe polecenia
" 4.1 Najważniejsze polecenie w systemie Fedora
" 4.2 Polecenia związane z operacjami na plikach
" 4.3 Wyszukiwanie plików
" 5 Inne z
ródła pomocy, polecane strony
Podstawy Linuksa
Czym się różni Linux od Windows? Często osoba zaczynająca przygodę z Linuksem instaluje jedną z wielu dostępnych dystrybucji i ze zdziwieniem dostrzega, że w Linuksie nie ma
"dysków" w rozumieniu systemu Windows. Żadnego "C:\", "D:\" itd.
Partycje i system plików
W przeciwieństwie do Windows w Linuksie nie ma podziału na dyski. W Linuksie wszystko opiera się na partycjach i systemie plików (ang.filesystem).. W uproszczeniu partycje to części
dysków fizycznych zainstalowanych w komputerze. W celu umożliwienia dostępu do partycji (zapis i odczyt plików, katalogów, programów) na partycji tworzony jest system plików. W
obrębie systemu plików tworzone są katalogi oraz pliki.
Wszystko zaczyna się w głównym katalogu (ang.root directory  korzeń katalogów (?)) oznaczanym "/" (slash). Od katalogu głównego odgałęzia się struktura podkatalogów systemu
Linux. Najważniejszymi, spotykanymi we wszystkich dystrybucjach katalogami są:
" /bin  katalog zawierający polecenia systemowe wykorzystywane zarówno przez zwykłego użytkownika jak i przez głównego użytkownika systemu tzw. root (odpowiednik
Administratora z systemu Windows, root nazywany jest często superużytkownikiem (ang.superuser). Polecenia z tego katalogu są niezbędne do działania w tzw. trybie
jednoużytkownikowym (ang.single-user mode)
" /boot  zawiera pliki niezbędne do uruchomienia systemu
" /dev  tu znajdują się pliki specjalne i pliki urządzeń
" /etc  zawiera pliki konfiguracyjne programów i usług.
" /etc/rc.d/init.d - zawiera wszystkie skrypty startowe systemu (dostępny także przez link symboliczny /etc/init.d)
" /etc/rc.d/rc[n].d - gdzie n przybiera wartości od 0 do 6. Wartości te są zgodne z numerami poziomów uruchamiania systemu
" /etc/sysconfig - tu znajdują się bardzo ważne skrypty konfiguracyjne Fedory. Są to m.in:
" iptables - skrypt konfiguracyjny firewalla. Nie edytować ręcznie! Korzystamy z narzędzi iptables-save, iptables-restore
" i18n - odpowiedzialny za ustawienia języka używanego w systemie
" init - ustawienia tekstowego bootwania komputera (widoczne po wyłączeniu parametru jądra rhgb)
" network - m.in.nazwa komuptera (jeśli inna niż domyślna localhost.localdomain)
" /etc/X11 - skrypty konfiguracyjne serwera Xorg m.in.xorg.conf (o ile jest potrzebny)
" /etc/yum.repos.d - zawiera pliki *.repo konfigurujące dostęp do repozytoriów Fedory
" /home  katalog w którym tworzone są podkatalogi domowe użytkowników
" /lib  katalog zawierający współdzielone biblioteki systemowe
" /lib64  podobnie jak /lib, ale zawiera biblioteki specyficzne dla systemu 64-bitowego
" /media - punkt montowania wszystkich urządzeń zewnętrznych takich jak CD-ROM, USB itp.
" /mnt  katalog pozostawiony ze względów historycznych związanych ze wsteczna kompatybilnością. Pełnił kiedyś podobne funkcje jak obecnie /media
" /opt  miejsce instalacji dodatkowego oprogramowania zazwyczaj dostarczanego przez dostawców nie związanych z dana dystrybucją (np.CrossOver)
" /root  katalog domowy użytkownika root.
" /sbin  katalog zawierający programy i skrypty systemowe. Domyślnie niedostępny dla użytkownika tj. nieumieszczony w zmiennej systemowej $PATH zwykłych użytkowników.
" /var - katalog na pliki wykorzystywane przez usługi systemowe.
Więcej na temat standardowej sturktury katalogów możesz przeczytać wydając w terminalu polecenie
man hier
lub na stronie Filesystem Hierarchy Standard Group (strona w języku angielskim)
Zalety Linuksowej organizacji danych
Jako że dyski w sensie oddzielnych logicznych tworów nie istnieją, pojawiają się nowe możliwości. Proces podłączania dysku lub partycji do głównego systemu plików
nazywamy montowaniem. Dyski lub partycje podłączone do /, widoczne są w katalogach zwanych punktami montowania. Taki układ głównego systemu plików pozwala na rozbicie
poszczególnych składników systemu na oddzielne partycje, dyski fizyczne lub nawet zasoby sieciowe (NFS). W ekstremalnym przypadku, możliwe jest korzystanie z komputera
pozbawionego dysku twardego (diskless mode) z głównym systemem plików montowanym przez sieć. Najpopularniejszym rozwiązaniem w zastosowaniach desktop jest utworzenie
oddzielnej partycji /home, gdzie przechowywane są wszystkie ustawienia i dane użytkownika. Jest to znaczące ułatwienie w przypadku reinstalacji systemu - wszystkie nasze dane
pozostają nietknięte, bez potrzeby zabawy w kopie zapasową.
Wszystko jest plikiem
Jedną z unikalnych właściwości systemów Uniksopobnych, jest "wszystko jest plikiem". Co to oznacza? Między innymi niewiarygodną wręcz elastyczność systemu operacyjnego jeżeli
chodzi o dostęp do urządzeń. Wyróżniamy trzy rodzaje plików:
" pliki zwykłe - programy, pliki danych, pliki tekstowe
" katalogi - katalog to też plik, tyle że zawiera listę plików które się w nim znajdują
" pliki specjalne - czyli np. urządzenia, potoki i tzw. gniazda (ang. sockets)
Jaki to ma wpływ na zwykłego użytkownika? Najprostszy przykład to stworzenie kopii partycji dysku. W innych systemach, potrzebne do tego są specjalne (najczęściej płatne) programy.
W Linuksie wystarczy jedna linijka w konsoli. Jest to możliwe ponieważ wszystko jest plikiem.
Podstawowe polecenia
Na temat wszystkich poniższych poleceń oraz związanymi z nimi opcjami możesz przeczytać uruchamiając terminal i wpisując polecenie
man polecenie
Niektóre proste polecenia są wbudowane w domyślną powłokę "bash" i jeśli zamiast strony konkretnego polecenia dostajemy stron ę o bash, wówczas lepiej użyć polecenia "help":
help polecenie
Istnieją również strony "info", często zastępujące strony man w przypadku obszerniejszych dokumentacji.
info polecenie
Poradniki Strona 1
info polecenie
pinfo polecenie # wersja kolorowa
Wiele poleceń wydawanych w terminalu to mnemoniczne skróty słów angielskich np. ls  list, cp  copy, rm  remove itd. Warto to wiedzieć, bo ułatwi to ich zapamiętanie.
Składnię polecenia możemy uzyskać wpisując:
polecenie -h
lub
polecenie --help
Najważniejsze polecenie w systemie Fedora
su  (ang.substitute user) przenosi na konto innego użytkownika przejmując jego prawa np.
su  jasio
przenosi nas na konto jasio i nadaje wszystkie jego uprawnienia (oczywiście o ile znamy hasło). To samo polecenie bez podania nazwy użytkownika
su -
przenosi nas (po podaniu właściwego hasła) na konto root'a.
Polecenia związane z operacjami na plikach
Wybrane podstawowe polecenia (GNU Coreutils)
" pwd - wyświetla katalog w którym się znajdujemy,
" cd - zmienia katalog, np:
" cd - bez parametrów przechodzimy do katalogu domowego,
" cd ~/pobrane - przejście do katalogu pobrane w katalogu domowym użytkownika (tylda (~) oznacza katalog domowy),
" cd / - przejście do głównego systemu plików (cd /etc -przejście do katalogu etc, cd /usr/lib - przejście do katalogu /usr/lib, itd.),
" cd pobrane/muzyka - przejście do katalogu muzyka znajdującego się w katalogu pobrane,
" cd .. - przejście do katalogu nadrzędnego,
" cd ../.. - przejście dwa katalogi "wyżej",
" cd ../pobrane - przejście do katalogu pobrane znajdującego się katalog "wyżej",
" touch - tworzy puste pliki (jeżeli plik istnieje, uaktualnia jego datę utworzenia), np:
" touch plik.txt plik1.txt - zostaną utworzone dwa pliki o podanych nazwach,
" mkdir - tworzy katalogi, np:
" mkdir 1 2 3 4 5 - utworzono pięć katalogów o nazwach 1, 2, itd.,
" mkdir muzyka/ulubione - tworzy katalog ulubione w katalogu muzyka, jeśli taki katalog istnieje,
" mkdir -p muzyka/ulubione - tworzy katalog ulubione w katalogu muzyka. Jeśli katalog muzyka nie istnieje to zostanie także utworzony,
" mkdir katalog{1,2,3} - tworzy 3 katalogi, katalog1, katalog2 itd... ("rozwijanie" takiej listy to funkcja shella)
" mkdir {a..z} - utworzy cały alfabet katalogów (przydatne do sortowania)
" mkdir -p projekt/{lib/ext,bin,src,doc/{pl/{html,pdf},en},test/stat} - utworzy całe drzewo katalogów
projekt
|-- bin
|-- doc
| |-- en
| `-- pl
| |-- html
| `-- pdf
|-- lib
| `-- ext
|-- src
`-- test
`-- stat
" ls - wyświetla listę plików, np:
" ls -a - wyświetla także ukryte pliki (ich nazwy zaczynają się od kropki),
" ls -l - wyświetla szczegółowe informacje o plikach,
" ls -F - do nazw plików dołączane są symbole oznaczające typ pliku - dla katalogów lewy ukośnik (/), dla plików wykonywalnych gwiazdka (*), dla linków symbolicznych (@),
" ls -R - wypisywana jest także zawartość podkatalogów,
Wyświetlając listę plików można skorzystać także z polecenia grep, które filtruje otrzymane wyniki, np:
" ls | grep tar.bz2 - wyświetlone zostaną tylko archiwa bzip,
" ls | grep 'file*' - wyświetlone zostaną pliki, których nazwa rozpoczyna się od file,
" ls | grep -v jakiśplik - wyświetla wszystko, poza nazwą "jakiśplik".
" cp - kopiuje pliki i katalogi, np:
" cp plik1 plik2 - kopiuje zawartość pliku plik1 do plik2,
" cp plik1 pobrane/ - kopiuje plik1 do katalogu pobrane,
" cp plik1 pobrane/plik2 - kopiuje plik1 do katalogu pobrane jako plik2,
" cp -a katalog1/ katalog2/ - kopiuje całą zawartość katalogu katalog1 do katalog2,
" cp -f plik1 plik2 - wymusza wykonanie kopiowania, jeśli plik2 już istnieje zostanie on zastąpiony,
" mv  przesuwa pliki i katalogi lub zmienia ich nazwę, np:
" mv plik1 plik2 - zmienia nazwę pliku plik1 na plik2,
" mv bardzodługanazwa{,.kopia} - zmienia nazwę pliku bardzodługanazwa na bardzodługanazwa.kopia
" mv -f plik1 plik2 - wymusza przeniesienie/zmianę nazwy, jeśli plik docelowy istnieje zostanie on zastąpiony,
" mv plik1 pobrane/ - przenosi plik plik1 do katalogu pobrane,
" mv plik1 pobrane/plik2 - przenosi plik plik1 do katalogu pobrane jako plik2,
" rm  kasuje pliki i katalogi, np:
" rm plik1 plik2 plik3 - usuwa wymienione pliki,
" rm pl* - usuwa pliki, których nazwa zaczyna się od pl,
" rm -r katalog1 katalog2 katalog3 - usuwa wymienione katalogi,
" rm -f plik1 - wymuszenie usunięcia pliku, błędy i ostrzeżenia są ignorowane,
Poradniki Strona 2
" rm -f plik1 - wymuszenie usunięcia pliku, błędy i ostrzeżenia są ignorowane,
" rm -rf katalog1 - wymuszenie rekursywnego usunięcia katalogu,
Uwaga
Wykonanie polecenia rm -rf powoduje usunięcie katalogów bez wyświetlenia ostrzeżeń. Należy stosować je niezwykle ostrożnie. Szczególnie niebezpieczne je st wykonywanie tego
polecenia z uprawnieniami użytkownika root- można skasować całą zawartość dysku !!!
" cat  wyświetla plik (nie stronicuje), np:
" cat plik.txt - wyświetla zawartość pliku plik.txt,
" cat -n plik.txt - umieszcza numery linii w wyświetlanym pliku,
" more, less - wyświetlają pliki zatrzymując po każdym ekranie, np :
" ls -R | more - wyświetla kolejne pliki, kończy wyświetlanie plików,
" ln - tworzy dowiązanie (link) do innego pliku znajdującego się na dysku, np:
" ln -s plik.txt link - tworzy dowiązanie symboliczne link do pliku plik.txt. Jeśli plik.txt zostanie usunięty dowiązanie link nie będzie już prawidłowe,
" ln plik.txt link - tworzy "twarde" dowiązanie do pliku plik.txt. Jeśli plik.txt zostanie usunięty dowiązanie link będzie nadal poprawne. Można stosować w obrębie tej samej partycji,
" chmod, chown  zmienia uprawnienia/właściciela do pliku/katalogu. Więcej informacji w artykule opisującym uprawnienia.
Wyszukiwanie plików
Find
Polecenie find przegląda określony katalog oraz znajdujące się w nim podkatalogi w poszukiwaniu plików spełniających wprowadz one kryteria. Składnia polecenia ma postać:
find katalog_wyszukiwania kryteria_wyszukiwania
W przypadku braku podania katalogu_wyszukiwania zostanie przeszukany katalog w którym aktualnie się znajdujemy. Można stosować wiele kryteriów jednocześnie.
Najczęściej stosowane kryteria:
" nazwa
find katalog_wyszukiwania -name szukana_nazwa
" find -name fedora - wyszukanie w bieżącym katalogu pliku o nazwie fedora,
" find -name "fedora*" - wyszukanie plików, których nazwa rozpoczyna się od słowa fedora,
" find -name "*fedora*" - wyszukanie plików, których nazwa zawiera słowo fedora,
" find /usr/bin -name krusader - szukanie pliku krusader w katalogu /usr/bin,
" find /usr/bin -name "kru*" - wyszukiwanie w katalogu /usr/bin plików których nazwa zaczyna się na kru,
" find -name "*.rpm" - wyszukiwanie plików o rozszerzeniu rpm,
" typ
find katalog_wyszukiwania -type f | d | l | b | c | s
Szukane pliki mogą być: f - zwykłym plikiem, d - katalogiem, l - dowiązaniem, b - urządzeniem blokowym, c - urządzeniem znakowym, s - gniazdem.
" find -type d - wyszukiwanie katalogów,
" find -type d -name "*fedora*" - wyszukiwanie katalogów których nazwa zawiera słowo fedora,
" find /usr/bin -type l -name "g*" - wyszukiwanie w katalogu /usr/bin dowiązań (linków symbolicznych) o nazwach rozpoczynających się na g,
" wielkość pliku
find katalog_wyszukiwania -size +/-wielkość
Wielkość pliku można podać w: bajtach - c, kilobajtach - k, megabajtach - M, gigabajtach - G. Podając znak "+" wyszukamy pliki większe od wprowadzonej wartości, analogicznie "-" pliki
mniejsze.
" find -size +500M - wyszukanie plików większych niż 500 megabajtów,
" find -size +700M -name "The*" - wyszukanie plików większych niż 700 megabajtów których nazwa rozpoczyna się na The,
" find -size +500M -size -1000M - wyszukanie plików większych niż 500 i mniejszych niż 1000 megabajtów,
Pozostałe, wybrane kryteria wyszukiwania:
" właściciel pliku : -user nazwa_użytkownika,
" grupa do której plik należy : -group nazwa_grupy,
" ostatni dostęp do pliku : -atime n, n -liczba dni które upłynęły od ostatniego dostępu,
" ostatnia modyfikacja pliku : -ntime n, n - liczba dni od ostatniej modyfikacji,
" uprawnienia pliku : -perm p, p - kod uprawnień pliku,
" puste pliki : -empty,
Locate
Locate przeszukuje bazę danych z nazwami i lokalizacją plików. Baza plików jest aktualizowana raz dziennie. Jeśli zachodzi taka potrzeba można to zrobić samodzielnie wydając
jako root polecenie updatedb.
" locate amarok - wyszukanie plików i katalogów zawierających amarok,
Bardziej przydatne może okazać się filtrowanie wyników za pomocą grep, np:
" locate amarok | grep rpm - wyszukanie pakietów rpm zawierających amarok,
" locate amarok | grep /usr/bin - pliki zawierające amarok znajdujące się w katalogu /usr/bin.
Whereis
Polecenie whereis wyszukuje pliki binarne (programy) oraz strony man danego polecenia, np:
" whereis init
Wklejono z
Poradniki Strona 3