WYBRANE ZAGADNIENIA Z ANATOMII 26.11.2014
Wykład
Mózg
Mózgowie:
mózg  kresomózgowie (fellogen, nowe)
międzymózgowie (wzgórze, podwzgórze, przysadka, szyszynka)
pień mózgowy (śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony,
móżdżek
Opony mózgowia i rdzenia przedłożonego
opona twarda
opona pajęcza
o jama podpajęczynówkowa
opona miękka
Opona twarda z warstwy zewnętrznej blisko okostnej i warstwy wewnętrznej
przylegającej do opony pajęczej, pomiędzy nimi  zatoki żylne  ważne w
chłodzeniu mózgu.
Płaty mózgu
płat czołowy  intelekt i kontrola ruchu
płat skroniowy  percepcja i interpretacja dz
więku
płat ciemieniowy  ogólna percepcja czuciowa i jego interpretacja
płat potyliczny  odbiór bodz
ców węchowych i ich interpretacja
Ośrodki korowe na powierzchni przyśrodkowej półkuli kresomózgowia
1. ośrodki ruchowe
2. ośrodki czucia powierzchownego
3. ośrodek powonienia
4. ośrodek wzroku
5. ośrodek smaku
a. bruzda obręczy
b. szczelina ciemieniowo potyliczna
c. szczelina poboczna
d. bruzda spoidła wielkiego
e. szczelina hipokampa
f. szczelina ostrygowa
Część obwodowa i ośrodkowa węchomózgowia:
1. opuszka węchowa
2. pasmo węchowe
3. trójkąt węchowy
4. istota dziurkowana przednia
5. zakręt obręczy
6. cieśń zakrętu obręczy
7. zakręt hipokampa
Obwodowy układ nerwowy
nerwy czaszkowe (12 par, jądro w pniu)
nerwy rdzeniowe (31 par)
wraz ze zwojami, splotami i nerwami układu autonomicznego
narządy zmysłów
Kora mózgowa  gromadzenie wszystkich świadomych wrażeń zmysłowych
Funkcjonalny podział mózgu tomografia pozytywna
ruchowa  kontrola pracy mięśni szkieletowych
czuciowa  receptory czucia, dotyku, ucisku, rozciągania, temperatury, bólu
wzrokowa
słuchowa
kojarzeniowa (asocjacyjna)  we wszystkich płatach, zapamiętywanie,
uczenie się, kojarzenie (asocjacja), myślenie
Mózg (kresomózgowie)  najmłodsza część mózgowia, jak płaszcz okrywa inne,
filogenetyczne starsze struktury:
międzymózgowie
śródmózgowie (konary mózgu)
most
rdzeń przedłużony (częściowo)
śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony tworzą pień mózgu.
Móżdżek nie jest  okryty przez kresomózgowie, choć należy on do starszych
filogenetycznie struktur mózgowia.
Kora węchowa jest najstarszą filogenetycznie częścią kresomózgowia (kora
 stara ).
Kresomózgowie ma działanie hamujące kontrolujące pierwotną agresję.
W podwzgórzu znajdują się ośrodki popędów (głodu, pragnienia, snu i czuwania,
seksualny, złości i agresji).
Działanie hamujące popędy ma kora mózgowa.
Móżdżek  składa się z dwóch półkul połączonych robakiem, z zewnątrz pokryty
kora móżdżku. Leży z tyłu pnia mózgu i jest połączony z większa częścią mózgu i
rdzeniem kręgowym przez konary móżdżku, którymi biegną
drogi afferentne (dośrodkowe)
drogi efferentne (odśrodkowe)
Móżdżek ma decydujące znaczenie w kontroli ruchów (wymagających precyzji),
kontroluje stopień napięcia mięśni  utrzymuje prawidłowa postawę ciała i
równowagę.
Kora móżdżku jest znacznie bardziej pofałdowana niż kora mózgu. Móżdżek jest
mniejszy od mózgu (stanowi 1/7 jego objętości)
Móżdżek jest ośrodkiem kierującym:
koordynacją ruchami całego ciała ( wpływa na postawę) i ruchami gałek
ocznych (oczopląs poziomy)
inicjuje, koordynuje i zakańcza ruchy celowe (precyzyjne)
programuje motorykę
dystrybutor mocy :siły skurczu mięśni szkieletowych  stan napięcia mięśni
szkieletowych  drżenie mięśni
zdolności utrzymywania równowagi  powiązanie ze zmysłem równowagi
w uchu wewnętrznym
Kora jest miejscem powstawania świadomości, na którą składają się takie
umiejętności jak zdolność do abstrakcji czy umiejętności wyrażania w słowach
powstałych myśli, zdolność do wąskiego ukierunkowania uwagi.
W płatach czołowych jest kształtowana nasza osobowość  to kom jesteśmy,
zdolności do myślenia i wyrażania woli.
Prawdopodobnie nasze uczucia też tam mają swój początek.
Świadomość to także samoświadomość  poczucie tożsamości i odrębności
osobniczej.
Płat czołowy obejmuje dwie półkule mózgu. Ośrodki nie są równomiernie
rozmieszczone.
Zawsze jedna półkula dominuje nad drugą, z reguły jest to półkula lewa ( u osób
praworęcznych). W niej na przykład zlokalizowane są ośrodki mowy związane z
zapamiętywaniem i jej rozumieniem oraz jej odtwarzaniem, także z formie
pisemnej (ruchowy ośrodek mowy Broca)
W drugiej półkuli, zazwyczaj prawej, znajdują się ośrodki zawiadujące orientacją
w przestrzeni, zapamiętywaniem, odtwarzaniem i porównywaniem wrażeń
wzrokowych i słuchowych.
Prawej półkuli przypisuje się zdolności artystyczne.
Udział w procesie zapamiętywania:
kora stara (5% kory)
hipokamp, położony wewnątrz mózgu
hipokamp tworzy ślady pamięci w korze asocjacyjnej (kojarzeniowej), tworzące
osobne  wyspy pamięci . Następnie w miarę potrzeby sama je odczytuje.
W hipokampie jest  mózgowy GPS  mapa znanego terenu mózgu.
W tworze siatkowatym  orientacja w miejscach nieznanych.
Uszkodzenia hipokampa powodują że człowiek nie potrafi płynnie korzystać ze
swoich zasobów pamięci.
W korze asocjacyjnej dokonywana jest analiza zasobów pamięci i tam też pamięć
jest na bieżąco wykorzystywana.
Szczególną rolę odgrywają szlaki kojarzeniowe, których sprawność ( drożność )
określają naszą inteligencję.
Człowiek w dorosłym życiu codziennie traci określoną liczbę neuronów, co nie
oznacza że z każdym dniem jest intelektualnie słabszy. Mniej ważna jest liczba
utraconych komórek niż utrzymanie prawidłowych połączeń pomiędzy
pozostałymi neuronami.
Twór siatkowaty ma zasadniczy udział w regulacji zjawisk związanych z
czuwaniem i snem, aktywując fazę czuwania.
Kora asocjacyjna (kojarzeniowa) zlokalizowana w płatach czołowych
W mniejszym zakresie w płatach skroniowych, ciemieniowych, potylicznych, to w
niej zachodzi zjawisko integracji różnych funkcji kory, czyniąc je spójnymi.
W skład międzymózgowie wchodzą :
wzgórze
przysadka
podwzgórze
szyszynka
pasmo wzrokowe
ciało kolankowate
Wzgórze z ponad 100 jądrami (stacje przekaz
nikowe bodz
ców płynących z
różnych struktur mózgowia).
Najważniejsze z nich to jądra asocjacyjne, które czynnościowo są sprzężone z
korą mózgową w zakresie integracji pobudzeni czuciowych płynących z rdzenia
kręgowego.
Aktywność jąder wzgórza ma także wpływ na nastrój i samopoczucie.
Podwzgórze  kontroluje czynności wegetatywne organizmu:
ośrodek pragnienia, głodu, sytości
ośrodek popędu seksualnego  kontroluje i reguluje funkcje płciowe
termoregulacja
czynności układu krążenia
ma wpływ na sen (+ twór siatkowaty  czuwanie)
złość i agresja
funkcja wydzielnicza neutronów podwzgórza  czynniki uwalniające i
hamujące hormony przysadkowe (liberyny i statyny)
Integruje czynności wpływające na stan środowiska wewnętrznego  podstawy
zachowań tworzących reakcje alarmowe.
Popędy pobudzają do zachowań zgodnych z bieżącymi potrzebami ustroju.
W zakresie popędów podwzgórze jest fizjologicznie sprzężone z układem
limbicznym.
Tylny płat przysadki jest miejscem wydzielania do krwi hormonów
wyprodukowanych w podwzgórzu:
wazopresyny (hormonu antydiuretycznego)
oksytocyny
W przedni płat przysadki sam produkuje i wydziela do krwi hormony ACTH,
FSH, GH, LH, - pod wpływem podwzgórzowych czynników wydzielających
(liberyny, statyny).
Szyszynka jest narządem międzymózgowia, jej funkcja nie została do końca
wyjaśniona.
Szyszynka prawdopodobnie:
hamuje czynności gruczołów płciowych aż do okresu dojrzewania
ma wpływ na dobową chronobiologię  rytm dobowy dzień-noc)
Filogenetycznie jest narządem zmysłów światła, produkuje hormon zwany
melatoniną.
Śródmózgowie  ośrodki reakcji
wzrokowych  zmiana średnicy z
renicy, ruchy powiek
słuchowych  odwracanie drogi w kierunku z
ródła dz
więku
miejsce koordynacji ruchów mimowolnych i ruchów szybkich.
W rdzeniu przedłużonym (w tworze siatkowatym rdzenia) znajdują się ośrodki
kontrolujące podstawowe funkcje narządów wewnętrznych.
Oddechowy (ruchy oddechowe)
Naczynioruchowe (rozszerzanie naczyń)
Sercowy (RH )
Ośrodki związane z czynnością narządu pokarmowego (ssanie, żucie,
połykanie)Rdzeń przedłużony  ten obszar jest jednocześnie ośrodkową
częścią autonomicznego układu nerwowego.
Odruchy obronne:
Wymioty
Kichanie
Kaszel
Mruganie powiekami
Wydzielanie potu
Regulowanie przemiany materii
Układ limbiczny
Kieruje naszymi:
Zachowaniami
Emocjami
Jest miejscem powstawania popędów
Regulacja pobierania pokarmu
Regulacja stanów snu i czuwania
Procesy zapamiętywania
Kształtowanie osobowości
Podejmowanie decyzji
Układ limbiczny składa się z :
Obszarów płatów czołowych, ciemieniowych, skroniowych
Hipokampa, część kory węchowej
Ciała migdałowatego, położonego po za korą
Wzgórza, podwzgórza, jądra śródmózgowia
Układ limbiczny ma wpływ na czynności narządów wewnętrznych, jest czasem
nazywany mózgiem trzewnym.
Układ limbiczny odpowiada za:
Hipokamp  tworzenie i odtwarzanie pamięci długotrwałej, proces uczenia
się i rozpoznawania nowości
Zakręt hipokampa  tworzenie i odtwarzanie pamięci przestrzennej
Ciało migdałowate  analiza emocjonalnych aspektów doświadczeń i
wysyłanie sygnału o niebezpieczeństwie, kontrola emocji i zachowań
seksualnych
Zakręt obręczy  ocena zachowań (stany emocjonalne, odczucia), tworzenie
i odtwarzanie pamięci emocjonalnej (przywoływanie pamięci z obrazów)
Sklepienie  przekazywanie sygnałów pomiędzy hipokampem a
podwzgórzem
Część wzgórza  kontrola stanu czuwania i snu, udział w procesach
zapamiętywania i uczenia się
Układ nerwowy autonomiczny
Funkcjonuje bez udziału świadomości, bez udziału kory mózgowej.
Kontroluje czynności narządów wewnętrznych.
Składa się z dwóch przeciwstawnych części:
Współczulnej ( sympatycznej)
Przywspółczulnej ( parasympatycznej)
Układ współczulny  dominuje w ciągu dnia z apogeum w godzinach
popołudniowych.
Układ przywspółczulny  przewaga w nocy, kontrola nad pracą narządów
wewnętrznych
Cześć centralna układu autonomicznego mieści się przede wszystkim w
podwzgórzu.