WYBRANE ZAGADNIENIA Z ANATOMII 28.11.2014
Wykład
Schemat diagnostyczny
Diagnostyka  wniknięcie w głąb, ma swoje piętra:
Wywiad  dobrze zebrany wywiad i dobrze wykonane badanie fizykalne
daje nam w 95-97% rozpoznanie (badanie podmiotowe)
badanie fizykalne (przedmiotowe)
badania dodatkowe dzielą się na badania: laboratoryjne i specjalistyczne.
Wywiad
Żeby ośmielić pacjenta trzeba mieć schemat dotarcia do niego, ośmielić go.
wywiad rodzinny- trzeba spytać czy w rodzinie już tę chorobę ktoś miał. pytamy o
rodziców, wywiad nowotworowy( pocenie w nocy, wieczne zmęczenie, kaszel
trwający dłużej niż 3 tygodnie bez temp, bóle kończyn, kości, silne nawracające
bóle. pytanie w przypadku dzieci(ilość ciąż, porodów, jej przebieg) rozwój
dziecka. obroty upewniają nas, że wszystko w porządku.9 miesięczne dziecko ma
przewód pokarmowy jak u dorosłego człowieka, cytrusy jak najpóz
niej bo będzie
alergia. D3 ważna witamina, tran. magnez- kasze groch fasola płatki owsiane,
ziarna- słonecznik dynia siemię lniane żurawina orzechy, najważniejszy wywar z
roślin strączkowych.
Rozwój- ukierunkowane zmiany, w których organizm przechodzi przez kolejne
etapy przemian: od stanów prostszych, mniej doskonałych do bardziej złożonych,
doskonalszym.
Populacja w wieku rozwojowym dzieci i młodzieży
Pediatria- znajomość prawidłowego przebiegu rozwoju, odmian zaburzeń
Auksologia-dziedzina nauki zajmująca się rozwojem osobniczym i wpływem na
jego przebieg różnych czynników.
Rozwój osobniczy(ontogenetyczny)to proces przemian: morfologicznych,
fizjologicznych, psychicznych, od zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik do
śmierci.
Strefy rozwoju osobniczego  wzajemne ze sobą powiązane często o różnej
dynamice zmian obejmują: rozwój fizyczny(biologiczny) - funkcjonalny,
notoryczny rozwój psychiczny umysłowy emocjonalny moralny
Rozwój filogenetyczny  (rodowy, filogeneza, antropogeneza) wieloetapowy
proces ewolucyjny sięgający w głąb drzewa rodowego ssaków. człowiek w
trwającym kilkadziesiąt mln lat procesie rozwoju rodowego, osiągnął swoisty
przebieg aterogenezy.
Aspekty rozwoju fizycznego
Wzrastanie  proces zmian płciowych, powiększenie się wymiarów i masy ciała
poprzez rozrost,
Rozplem  zwiększanie ilości komórek
Różnicowanie  zmiany jakościowe w strukturze komórek, tkanek, formowanie
się kształtów i proporcji organizmu charakterystyczne dla różnych okresów ,
dojrzewanie, doskonalenie funkcji poszczególnych narządów, układów i organizm
jako całości.
Rozwój fizyczny dotyczy:
ciała
rozwoju morfologiczny, somatyczny, funkcji organizmu
rozwój motoryczny pojawienie się nowych ruchów, zwiększona sprawność
fizyczna organizmu i rozwój zdolności do wysiłków fizycznych
Te strefy rozwoju są powiązane z rozwojem psychicznym.
Etapy w rozwoju człowieka:
progresywny
o przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi
o przewaga procesów budowy nad rozpadem,
o okres wewnątrzpłynowy,
o dzieciństwo i młodość do 25 roku życia
o stabilizacji równowagi przemian biochemicznych
o człowiek dorosły 40-45 roku życia
Regresywny
o przewaga zmian katabolicznych nad anabolicznymi,
o starzenie się organizmu.
Etapy rozwoju człowieka
W pediatrii stosuje się podział:
I okres wewnątrz łonowy wynosi ok. 280 dni i dzieli się na
o fazę narodkową  do 8 tygodnia ciąży
o fazę płodową  od 9 tygodnia ciąży do porodu (38-42 tydzień ciąży)
II okres zewnątrz łonowy z podokresami:
o narodkowym  do 28 dnia
o życia niemowlęcego  do ukończenia 1 roku życia,
o wczesnego dzieciństwa  2 - 3 rok życia,
o Przedszkolnym  4 - 6 rok życia
o młodszy wiek szkolny  7 - 10 rok życia(do wystąpienia pierwszych
objawów dojrzewania płciowego),
o dojrzewanie płciowe  ok. 10 - 15 lat dziewczęta, 12-17 lat chłopcy,
o młodzieńczość  ok. 20 - 25 rok życia,
o dorosłość  do ok 50 rok życia,
o starzenie się i starość  od 50 roku zżycia
Dzieciństwo i młodość obejmują 1/4 życia człowieka.
Fenotyp  czyli indywidualny zespól właściwości uwarunkowany czynnikami
endogennymi egzogennymi zwanymi genotypem informacja genu zawierająca
przekazany od ojca i matki zestaw informacji, których nośnikiem są kwasy
nukleinowe czynnikami agrogennymi zewnętrznymi.
Badanie przedmiotowe układu krążenia (sercowo - naczyniowy) 4 kardiologiczne:
- oglądanie,
- obmacywanie,
- opukiwanie,
- osłuchiwanie.
Układ nerwowy człowieka w ciągu jednej sekundy odbiera z otoczenia aż 109
bitów informacji, do świadomości dociera minimalna ich cześć  102 bit/s. To
oznacza że przytaczająca większość informacji trafia do mózgu i jest tam
przetwarzana i gromadzona w sposób całkowicie nieświadomy.
Układ nerwowy
- ośrodkowy:
* mózgowie,
* rdzeń kręgowy
- obwodowy
Kresomózgowie czyli mózg mierzy w wymiarze podłużnym- od czoła do potylicy
16cm, w wymiarze poprzecznym pomiędzy skroniami 14cm, w wymiarze
pionowym 12cm.
Kora mózgowa- zbiór szarych komórek, one są dowódcami, najbardziej aktywne,
grubość wynosi 4,5cm. składa się z dwóch warstw:
- istoty szarej utworzonej przez 9 mld komórek nerwowych (neuronów) co
stanowi 3/4 wszystkich komórek mózgu i tworzą 6 warstw stanowiące
niewielką część mózgu, tych warstw jest 3:
- istoty białej- w skład której wchodzą:
* włókna mózgowe,
* tkanka glejowa
* naczynia krwionośne.
W głębi półkuli znajdują się otoczone istotą białą osobne skupiska istoty szarej,
nie mające bezpośredniej łączności z komorą, zwane- jądrami pod komorowymi
albo jądrami podstawowymi.
Mózgowie
-mózg- kresomózgowie
-międzymózgowie( wzgórze, podwzgórze, przysadka, szyszynka)
-pień mózgu(śródmózgowie, konary, most, rdzeń przedłużony(opuszka) 2,5cm)
- móżdżek
Rdzeń kręgowy
Rdzeń przedłużony zwany inaczej opuszką jest najstarszą strukturą mózgowia
stanowiącą rodzaj łącznika mózgu z rdzeniem kręgowym. rdzeń przedłużony
zawiera zarówno istotę szarą jak i istotę białą, jednak ich rozmieszczenie jest
odmienne niż w mózgowiu: na zewnątrz jest istota biała a wewnątrz istota szara.
w rdzeniu przedłużonym ( w tworze siatkowatym rdzenia) znajdują się centra
kontrolujące podstawowe funkcje narządów wewnątrz: ośrodki oddychania,
naczynia ruchowe i stawowe oraz ośrodki związane z czynnością przewodu
pokarmowego. w tym obszarze centrum stanowi jednocześnie ośrodkową
część anatomicznego układu nerwowego.
Układ komorowy
zbiór 4 przestrzeni wewnątrz mózgowia w którym wytworzony jest płyn
mózgowo- rdzeniowy do przestrzeni podpajęczynówkowej gdzie krąży otaczając
cały układ nerwowy. płyn wytwarzany jest z osocza krwi przez splot
naczyniówkowy komór:
-2 komory boczne
-komorę III
-komorę IV. (objętość płynu u człowieka dorosłego wynosi 100-250ml).
Opony mózgowia i rdzenia kręgowego:
-opona twarda
-opona pajęcza z jamą podpajęczynówkową
- opona miękka przylega bezpośrednio do kresomózgowia.
-płat czołowy - intelekt i kontrola ruchu
- płat skroniowy- percepcja i interpretacja dz
więku, nadrzędny ośrodek mowy
-płat ciemieniowy- ogólna percepcja czuciowa i jego interpretacja
-płat potyliczny- odbiór bodz
ców wzrokowych i ich interpretacja
-wyspa
Opona twarda z warstwy zewnętrznej blisko okostnej i warstwy wewnętrznej
przylegającej do opony pajęczej pomiędzy nimi- zatoko żylne- ważne w
chłodzeniu mózgu. w oponie twardej znajdują się zamknięte przestrzenie zwane
zatokami opony twardej którymi płynie krew pochodząca z wszystkich
mózgowych naczyń żylnych.
Pomiędzy oponą pajęczą i oponą miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa
tworząca zbiorniki wypełnione płynem rdzeniowo-mózgowym pajęczynówki
przez które płynem.-rdzeniowym wchłania się do krwi.
zakręty mózgu- fałdy z głębokimi bruzdami. zakręty tworzą płaty mózgu. kora
mózgowa- gromadzenie wszystkich świadomych wrażeń zmysłowych. Ośrodek
wzrokowy mowy ( kora kojarzeniowa) czytanie.
kora mózgowa jest najstarszą filogenetycznie częścią kresomózgowia( kora
"stara').
Płat czołowy  intelekt i kontrole ruchu
Płat skroniowy  percepcja i interpretacja dziwię
Pat ciemieniowy  ogólna percepcja czuciowa i jej interpretacja
Płat potyliczny  odbiór bodz
ców wzrokowych i ich interpretacja
W płacie skroniowym nadrzędny ośrodek mowy.
W płacie czołowym ośrodek ruchowy mowy.
W płacie ciemieniowym ośrodek wzrokowy mowy  umożliwia czytanie
Ośrodki korowe na powierzchni przyśrodkowej kresomózgowia:
Ośrodek ruchowy
Ośrodek czucia powierzchniowego
Ośrodek
Obwodowy układ nerwowy
-nerwy czaszkowe (12 par)
-nerwy rdzeniowe (31par)
-wraz ze zwojami, spłatami i nerwami układu anatomicznego
-narządy zmysłów.
Mózg
Mózgowie:
mózg  kresomózgowie (fellogen, nowe)
międzymózgowie (wzgórze, podwzgórze, przysadka, szyszynka)
pień mózgowy (śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony,
móżdżek
Opony mózgowia i rdzenia przedłożonego
opona twarda
opona pajęcza
o jama podpajęczynówkowa
opona miękka
Opona twarda z warstwy zewnętrznej blisko okostnej i warstwy wewnętrznej
przylegającej do opony pajęczej, pomiędzy nimi  zatoki żylne  ważne w
chłodzeniu mózgu.
Płaty mózgu
płat czołowy  intelekt i kontrola ruchu
płat skroniowy  percepcja i interpretacja dz
więku
płat ciemieniowy  ogólna percepcja czuciowa i jego interpretacja
płat potyliczny  odbiór bodz
ców węchowych i ich interpretacja
Ośrodki korowe na powierzchni przyśrodkowej półkuli kresomózgowia
1. ośrodki ruchowe
2. ośrodki czucia powierzchownego
3. ośrodek powonienia
4. ośrodek wzroku
5. ośrodek smaku
a. bruzda obręczy
b. szczelina ciemieniowo potyliczna
c. szczelina poboczna
d. bruzda spoidła wielkiego
e. szczelina hipokampa
f. szczelina ostrygowa
Część obwodowa i ośrodkowa węchomózgowia:
1. opuszka węchowa
2. pasmo węchowe
3. trójkąt węchowy
4. istota dziurkowana przednia
5. zakręt obręczy
6. cieśń zakrętu obręczy
7. zakręt hipokampa
Obwodowy układ nerwowy
nerwy czaszkowe (12 par, jądro w pniu)
nerwy rdzeniowe (31 par)
wraz ze zwojami, splotami i nerwami układu autonomicznego
narządy zmysłów
Kora mózgowa  gromadzenie wszystkich świadomych wrażeń zmysłowych
Funkcjonalny podział mózgu tomografia pozytywna
ruchowa  kontrola pracy mięśni szkieletowych
czuciowa  receptory czucia, dotyku, ucisku, rozciągania, temperatury, bólu
wzrokowa
słuchowa
kojarzeniowa (asocjacyjna)  we wszystkich płatach, zapamiętywanie,
uczenie się, kojarzenie (asocjacja), myślenie
Mózg (kresomózgowie)  najmłodsza część mózgowia, jak płaszcz okrywa inne,
filogenetyczne starsze struktury:
międzymózgowie
śródmózgowie (konary mózgu)
most
rdzeń przedłużony (częściowo)
śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony tworzą pień mózgu.
Móżdżek nie jest  okryty przez kresomózgowie, choć należy on do starszych
filogenetycznie struktur mózgowia.
Kora węchowa jest najstarszą filogenetycznie częścią kresomózgowia (kora
 stara ).
Kresomózgowie ma działanie hamujące kontrolujące pierwotną agresję.
W podwzgórzu znajdują się ośrodki popędów (głodu, pragnienia, snu i czuwania,
seksualny, złości i agresji).
Działanie hamujące popędy ma kora mózgowa.
Móżdżek  składa się z dwóch półkul połączonych robakiem, z zewnątrz pokryty
kora móżdżku. Leży z tyłu pnia mózgu i jest połączony z większa częścią mózgu i
rdzeniem kręgowym przez konary móżdżku, którymi biegną
drogi afferentne (dośrodkowe)
drogi efferentne (odśrodkowe)
Móżdżek ma decydujące znaczenie w kontroli ruchów (wymagających precyzji),
kontroluje stopień napięcia mięśni  utrzymuje prawidłowa postawę ciała i
równowagę.
Kora móżdżku jest znacznie bardziej pofałdowana niż kora mózgu. Móżdżek jest
mniejszy od mózgu (stanowi 1/7 jego objętości)
Móżdżek jest ośrodkiem kierującym:
koordynacją ruchami całego ciała ( wpływa na postawę) i ruchami gałek
ocznych (oczopląs poziomy)
inicjuje, koordynuje i zakańcza ruchy celowe (precyzyjne)
programuje motorykę
dystrybutor mocy :siły skurczu mięśni szkieletowych  stan napięcia mięśni
szkieletowych  drżenie mięśni
zdolności utrzymywania równowagi  powiązanie ze zmysłem równowagi
w uchu wewnętrznym
Kora jest miejscem powstawania świadomości, na którą składają się takie
umiejętności jak zdolność do abstrakcji czy umiejętności wyrażania w słowach
powstałych myśli, zdolność do wąskiego ukierunkowania uwagi.
W płatach czołowych jest kształtowana nasza osobowość  to kom jesteśmy,
zdolności do myślenia i wyrażania woli.
Prawdopodobnie nasze uczucia też tam mają swój początek.
Świadomość to także samoświadomość  poczucie tożsamości i odrębności
osobniczej.
Płat czołowy obejmuje dwie półkule mózgu. Ośrodki nie są równomiernie
rozmieszczone.
Zawsze jedna półkula dominuje nad drugą, z reguły jest to półkula lewa ( u osób
praworęcznych). W niej na przykład zlokalizowane są ośrodki mowy związane z
zapamiętywaniem i jej rozumieniem oraz jej odtwarzaniem, także z formie
pisemnej (ruchowy ośrodek mowy Broca)
W drugiej półkuli, zazwyczaj prawej, znajdują się ośrodki zawiadujące orientacją
w przestrzeni, zapamiętywaniem, odtwarzaniem i porównywaniem wrażeń
wzrokowych i słuchowych.
Prawej półkuli przypisuje się zdolności artystyczne.
Udział w procesie zapamiętywania:
kora stara (5% kory)
hipokamp, położony wewnątrz mózgu
hipokamp tworzy ślady pamięci w korze asocjacyjnej (kojarzeniowej), tworzące
osobne  wyspy pamięci . Następnie w miarę potrzeby sama je odczytuje.
W hipokampie jest  mózgowy GPS  mapa znanego terenu mózgu.
W tworze siatkowatym  orientacja w miejscach nieznanych.
Uszkodzenia hipokampa powodują że człowiek nie potrafi płynnie korzystać ze
swoich zasobów pamięci.
W korze asocjacyjnej dokonywana jest analiza zasobów pamięci i tam też pamięć
jest na bieżąco wykorzystywana.
Szczególną rolę odgrywają szlaki kojarzeniowe, których sprawność ( drożność )
określają naszą inteligencję.
Człowiek w dorosłym życiu codziennie traci określoną liczbę neuronów, co nie
oznacza że z każdym dniem jest intelektualnie słabszy. Mniej ważna jest liczba
utraconych komórek niż utrzymanie prawidłowych połączeń pomiędzy
pozostałymi neuronami.
Twór siatkowaty ma zasadniczy udział w regulacji zjawisk związanych z
czuwaniem i snem, aktywując fazę czuwania.
Kora asocjacyjna (kojarzeniowa) zlokalizowana w płatach czołowych
W mniejszym zakresie w płatach skroniowych, ciemieniowych, potylicznych, to w
niej zachodzi zjawisko integracji różnych funkcji kory, czyniąc je spójnymi.
W skład międzymózgowie wchodzą :
wzgórze
przysadka
podwzgórze
szyszynka
pasmo wzrokowe
ciało kolankowate
Wzgórze z ponad 100 jądrami (stacje przekaz
nikowe bodz
ców płynących z
różnych struktur mózgowia).
Najważniejsze z nich to jądra asocjacyjne, które czynnościowo są sprzężone z
korą mózgową w zakresie integracji pobudzeni czuciowych płynących z rdzenia
kręgowego.
Aktywność jąder wzgórza ma także wpływ na nastrój i samopoczucie.
Podwzgórze  kontroluje czynności wegetatywne organizmu:
ośrodek pragnienia, głodu, sytości
ośrodek popędu seksualnego  kontroluje i reguluje funkcje płciowe
termoregulacja
czynności układu krążenia
ma wpływ na sen (+ twór siatkowaty  czuwanie)
złość i agresja
funkcja wydzielnicza neutronów podwzgórza  czynniki uwalniające i
hamujące hormony przysadkowe (liberyny i statyny)
Integruje czynności wpływające na stan środowiska wewnętrznego  podstawy
zachowań tworzących reakcje alarmowe.
Popędy pobudzają do zachowań zgodnych z bieżącymi potrzebami ustroju.
W zakresie popędów podwzgórze jest fizjologicznie sprzężone z układem
limbicznym.
Tylny płat przysadki jest miejscem wydzielania do krwi hormonów
wyprodukowanych w podwzgórzu:
wazopresyny (hormonu antydiuretycznego)
oksytocyny
W przedni płat przysadki sam produkuje i wydziela do krwi hormony ACTH,
FSH, GH, LH, - pod wpływem podwzgórzowych czynników wydzielających
(liberyny, statyny).
Szyszynka jest narządem międzymózgowia, jej funkcja nie została do końca
wyjaśniona.
Szyszynka prawdopodobnie:
hamuje czynności gruczołów płciowych aż do okresu dojrzewania
ma wpływ na dobową chronobiologię  rytm dobowy dzień-noc)
Filogenetycznie jest narządem zmysłów światła, produkuje hormon zwany
melatoniną.
Śródmózgowie  ośrodki reakcji
wzrokowych  zmiana średnicy z
renicy, ruchy powiek
słuchowych  odwracanie drogi w kierunku z
ródła dz
więku
miejsce koordynacji ruchów mimowolnych i ruchów szybkich.
W rdzeniu przedłużonym (w tworze siatkowatym rdzenia) znajdują się ośrodki
kontrolujące podstawowe funkcje narządów wewnętrznych.
Oddechowy (ruchy oddechowe)
Naczynioruchowe (rozszerzanie naczyń)
Sercowy (RH )
Ośrodki związane z czynnością narządu pokarmowego (ssanie, żucie,
połykanie)Rdzeń przedłużony  ten obszar jest jednocześnie ośrodkową
częścią autonomicznego układu nerwowego.
Odruchy obronne:
Wymioty
Kichanie
Kaszel
Mruganie powiekami
Wydzielanie potu
Regulowanie przemiany materii
Układ limbiczny
Kieruje naszymi:
Zachowaniami
Emocjami
Jest miejscem powstawania popędów
Regulacja pobierania pokarmu
Regulacja stanów snu i czuwania
Procesy zapamiętywania
Kształtowanie osobowości
Podejmowanie decyzji
Układ limbiczny składa się z :
Obszarów płatów czołowych, ciemieniowych, skroniowych
Hipokampa, część kory węchowej
Ciała migdałowatego, położonego po za korą
Wzgórza, podwzgórza, jądra śródmózgowia
Układ limbiczny ma wpływ na czynności narządów wewnętrznych, jest czasem
nazywany mózgiem trzewnym.
Układ limbiczny odpowiada za:
Hipokamp  tworzenie i odtwarzanie pamięci długotrwałej, proces uczenia
się i rozpoznawania nowości
Zakręt hipokampa  tworzenie i odtwarzanie pamięci przestrzennej
Ciało migdałowate  analiza emocjonalnych aspektów doświadczeń i
wysyłanie sygnału o niebezpieczeństwie, kontrola emocji i zachowań
seksualnych
Zakręt obręczy  ocena zachowań (stany emocjonalne, odczucia), tworzenie
i odtwarzanie pamięci emocjonalnej (przywoływanie pamięci z obrazów)
Sklepienie  przekazywanie sygnałów pomiędzy hipokampem a
podwzgórzem
Część wzgórza  kontrola stanu czuwania i snu, udział w procesach
zapamiętywania i uczenia się
Układ nerwowy autonomiczny
Funkcjonuje bez udziału świadomości, bez udziału kory mózgowej.
Kontroluje czynności narządów wewnętrznych.
Składa się z dwóch przeciwstawnych części:
Współczulnej ( sympatycznej)
Przywspółczulnej ( parasympatycznej)
Układ współczulny  dominuje w ciągu dnia z apogeum w godzinach
popołudniowych.
Układ przywspółczulny  przewaga w nocy, kontrola nad pracą narządów
wewnętrznych
Cześć centralna układu autonomicznego mieści się przede wszystkim w
podwzgórzu.